PRĄDY I UGRUPOWANIA ARTYSTYCZNE
BEHAWIORYZM
Behawioryzm (ang. behaviour - zachowanie, postępowanie) to kierunek w psychologii, rozpowszechniony głównie w USA, zakładający badanie nie zjawisk psychicznych, ale postępowania człowieka w oderwaniu od aktów świadomości, nie uwzględniający czynnika społecznego w kształtowaniu psychiki ludzkiej.
EGZYSTENCJALIZM
Egzystencjalizm to współczesny kierunek filozofii burżuazyjnej, według którego istnienie ludzkie (jedyny konkretny zupełnie byt) nie jest z góry wyznaczone, lecz tworzone przez człowieka samego, przypadkowe, kruche, wypełnione troską i trwogą, ciążące ku śmierci, otoczone nicością;
egzystencjalny - dotyczący istnienia;
egzystencja - byt, istnienie, bytowanie; życie, warunki życia; filoz. istnienie, rzeczywistość (przeciwstawna esencji);
egzystować - istnieć, być, żyć; mieć środki do życia.
IDEALIZM
Kierunek filozoficzny zakładający pierwotność ducha, idei, świadomości i wtórność materii, przeciwstawny materializmowi;
idea - myśl; filoz. bezpośredni przedmiot myśli (poznania), pojęcie, wyobrażenie; myśl przewodnia, twórcza; główna tendencja utworu; pomysł, koncepcja; pojęcie abstrakcyjne.
idealista - pot. człowiek kierujący się zasadami wzniosłymi, zdolny do poświęceń; marzyciel, utopista.
idealizować - przeceniać kogoś, wybielać; przypisywać (komu, czemu) zalety, których ta osoba (rzecz) nie posiada; apoteozować, gloryfikować.
idealny - niematerialny, duchowy, nierealny; wzniosły, szczytny, uduchowiony; doskonały, wzorowy.
ideał - doskonałość, najwyższy cel dążeń, pragnień; wzór, probierz; żart. osoba ukochana, uwielbiana.
KATASTROFIZM
Zespół tendencji historiozoficzno-moralistycznych związanych z przekonaniem o nieuchronnej i bliskiej katastrofie zagrażającej współczesnemu światu, a zwłaszcza tradycjom, instytucjom i wartościom kultury europejskiej; kierunek przejawiający się w filozofii, teorii kultury i literaturze europejskiej, zwłaszcza w okresie 20-lecia międzywojennego, czerpał inspiracje teoretyczne z dekadentyzmu i pesymizmu pewnych nurtów filozoficznych schyłku XIX wieku (np. F. Nietzsche) i zyskiwał podatny grunt wskutek kryzysu gospodarczego po I wojnie światowej; tendencje katastroficzne znalazły wyraz zwłaszcza w głoszącej zmierzch świata mieszczańskiego historiozofii O. Spenglera ("Der Untergangdes Abendlandes" 1919) oraz w pracach J. Ortegi y Gasseta, A. Toynbee'go, a także w tzw. filozofii życia i koncepcjach filozoficznych irracjonalizmu; w literaturze europejskiej przejawiły się m.in. w twórczości G. Wellsa, A. Huxleya, F. Kafki. W Polsce poglądy zbliżone do katastrofizmu głosili m.in. F. Znaniecki ("Upadek cywilizacji zachodniej"1921) i M. Zdziechowski ("Widmo przyszłości" 1936, "W obliczu końca"1938); idee katastroficzne znalazły wyraz w koncepcjach estetyczno-filozoficznych i twórczości literackiej S.I. Witkiewicza, w utworach R. Jaworskiego, w wizjonersko-symbolistycznej poezji po 1930 r., zwłaszcza twórczości poetów z grupy Żagary, w liryce m.in. J. Czechowicza, M. Jastruna, W. Sebyły; do katastrofizmu nawiązywali poeci debiutujący w okresie okupacji hitlerowskiej - K. Baczyński, T. Gajcy, T. Borowski.
MATERIALIZM
Jeden z dwóch głównych kierunków w rozwoju filozofii, wychodzący (w przeciwieństwie do idealizmu) z założenia, że świat istnieje obiektywnie, niezależnie od świadomości, która jest wtórna w stosunku do materii; materializm dialektyczny - dialektyczna postać filozofii materialistycznej, stanowiąca światopoglądową i metodologiczną podstawę marksizmu; materializm historyczny - materialistyczne pojmowanie dziejów; materialista - zwolennik materializmu; pot. człowiek oceniający wszystko z punktu widzenia własnych korzyści, wygód, daleki odi deału.