WSPÓŁCZESNE PRĄDY I KIERUNKI PEDAGOGICZNE.

Pedagogika Kultury- Powstała w Niemczech na początku XX w. i oparta była na koncepcji filozoficznej Wilhelma Dilthey. Była rozumiana jako pedagogika ludzkiej duchowości.

W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński. W latach 1933-39 w Polsce ukazywał się kwartalnik „Kultura i wychowanie” pod redakcją Bogdana Suchodolskiego.

Kultura (literatura, sztuka, religia) została uznana za swoisty kod, w którym wyrażona  jest prawda o ludzkim życiu.

1. Człowiek jako jedyna istota ma charakter kulturowy, stąd wynika godność człowieka

2. a jednocześnie dzięki kulturze może zyskać pełniejsze istnienie własnej egzystencji a przez to wzbogacać swoją osobowość.

Zadaniem systemu edukacyjnego jest kształtowanie jednostki poprzez jej spotkanie z obiektywnymi dobrami kultury.

PEDAGOGIKA KULTURY - KONCEPCJE WYCHOWANIA:

1. wychowanie oparte na przeżywaniu i interpretacji kultury,

2. zaangażowana człowieka dorosłego w pracę z człowiekiem dorastającym - wychowanie ma charakter dialogu. Konieczne jest coś w rodzaju namiętnej więzi pomiędzy uczniem a nauczycielem,

3. dążenie do autonomii i pełni osobowości.

WARSTWICOWA KONCEPCJA WYCHOWANIA- Sergiusza Hessena

Poszczególnym etapom kształcenia przypisuje się odpowiednie struktury wartości i odpowiednie oddziaływania wychowawcze:

1. od anomii - człowiek jako istota biologiczna, wymagająca pielęgnowania,

2. przez heteronomię - człowiek jako istota społeczna, wymagająca „urobienia”, a więc wrastająca w kulturę i przyjmująca niekiedy na drodze przymusu wychowawczego poszczególne wartści,

3. do autonomii - człowiek jako istota wykształcona. Osoba moralnie dojrzała, która przyswoiła najwyższe wartości kulturowe.

Pedagodzy kultury twierdzili, że istnieją tzw. wartości absolutne: Dobro, Prawda, Piękno.

Tworzyli teorię typologizacją osobowości: np.:Typologia osobowości E. Sprangera:

1. człowiek teoretyczny,

2. człowiek ekonomiczny,

3. człowiek estetyczny,

4. człowiek religijny,

5. człowiek polityczny

6. człowiek społeczny

Przedstawiciele tych kierunków wnieśli dużo do szkoły: wychowanie społeczne, wychowanie narodowe.

Pedagogika Pozytywistyczna- Z punktu widzenia filozofii jest to dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu.

NAUKOWA KONCEPCJA EDUKACJI:

Dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej przydatnej do przewidywania tego co na pewno się zdarzy, czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia określonych celów.

Pedagogika ta odnosi się do tego co dzieje się w praktyce.

Twórca Pozytywizmu: August Comte:

(1798-1857) - jego zdaniem ludzkość w rozwoju przeszła dwie fazy: teologiczną i metafizyczną, po to, aby wejść w trzecią fazę tzw. pozytywną.

Jedyną rzeczywistością realną jest świat społeczny, a człowiek jest abstrakcją. Odwołał się do tego, że człowiek jest abstrakcją, że człowiek bez środowiska nie funkcjonowałby. Na jednostkę oddziałuje otoczenie, ale jednostka na otoczenie również.

Zachodzi proces interakcji między środowiskiem a otoczeniem, np. rodzina jako system jest koncepcją środowiskową, to między elementami systemu (ojciec, matka, dziecko), jeżeli dochodzi do zmiany jednego elementu prowadzi do zmiany całego systemu.

Jeśli jeden z elementów się zmieni, reszta się musi do niego dostosować i w efekcie cały układ ulega zmianie. Wokół systemu istnieją inne systemy lub jednostki i między nimi zachodzą interakcje. 

 Obok Comte'a dużą rolę w upowszechnianiu i popularyzacji programu pozytywizmu odegrał:

John Stuart Mill (1806-1873- Źródłem wiedzy jest doświadczenie oparte na zmysłach. Jest to jedyna rzeczywistość do poznania.

 Nowe Odmiany Pozytywizmu:

Empiriokrytycyzm -jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest OBSERWACJA EMPIRYCZNA, a nauka jest opisem świata doświadczanego.

Neopozytywizm - zwany logicznym pozytywizmem. Stanowi ostatnią fazę pozytywistycznego myślenia o nauce.

Przedstawiciele Neopozytywizmu:

Moritz Schlick (1882-1936) Rudolf Canap (1891-1970)

1. ujęcie nauk logiczno-matematycznych jako nieempirycznych i analitycznych,

2. sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii, obu pojmowanych behawiorystycznie,

3. likwidacja metafizyki, której zadania są pozorne a twierdzenia bezsensowne,

4. likwidacja innych nauk filozoficznych - teorii poznania, etyki, estetyki -

5. i pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka.

CHARAKTERYSTYKA ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W PEDAGOGICE:

1. Przypisywanie najwyższej wartości wiedzy naukowej mającej moc sprawczą.

2. Hierarchizowanie różnych typów wiedzy

3. Metodologia badań empirycznych -  Najwartościowsze są twierdzenia formułowane na podstawie badań opartych na reguła metodologii badań badań empirycznych. (Metodologia to techniki, metody, narzędzia używane we wsp. pedagogice).

4. Badania ilościowe i jakościowe (pogłębione) - aby stwierdzić czy dane zjawisko zachodzi trzeba przeprowadzić badania na grupie.

5. Związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną i oświatą.

6. Projekty edukacyjne i oświatowe - jest to zadanie pedagogiki, powinny one być wdrożone w praktykę edukacyjną przez przystosowanych odpowiednio nauczycieli i pedagogów. Przygotowanie odmienne w zależności od rodzaju projektu i grupy docelowej.

7. Kontrola procesów edukacyjnych - Postęp w praktyce edukacyjny polega na coraz lepszym kontrolowaniu przekazów edukacyjnych.

8. Teorie psychologiczne - pedagodzy w projektowaniu pedagogii powinni wykorzystywać wyniki badań empirycznych nie tylko z własnej dziedziny, ale sięgać do teorii psychologicznych.

9. Praktyczność pedagogiki - wśród procesów edukacyjnych najbardziej należy cenić wychowanie rozumiane jako oddziałanie projektowane przez teorię wychowania różną od teorii kształcenia.

Pedagogika a pedagogia:

Pedagogia - jest to zespół środków i metod wychowania stosowanych przez nauczycieli.

Pedagogika - teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

Pedagogika obecnie oznacza paradygmat edukacyjny, który może przybierać postać ideologii edukacyjnej. A zatem możemy mówić o przejściu od pedagogii do pedagogiki, opisany może być jako proces unaukowienia (myślenie o edukacji).

Pedagogika Posmodernizmu- definiuje się jako m.in.: schyłkowy okres modernizmu, charakteryzujący się rozpadem idei uznanych w nowożytności za obowiązujące; sposób filozofowania krytyczny wobec filozofii nowożytnej; nowy stan ducha współczesnej kultury i społeczeństwa wraz z jego takimi tendencjami, jak: fragmentaryczność widzenia świata, pluralizm, dechrystianizacja życia i myślenia, relatywizm poznawczy i etyczny, otwartość na łączenie różnych systemów filozoficznych, religijnych i innych, itd.

Podstawy postmodernizmu: psychoanaliza i dekonstrukcja.

Prekursorzy i myśliciele: tutaj wymienia się m.in.: Marksa, Kirkegaarda, Freuda. Współcześnie np.: F. Fukuyamę i T. Szkudlarka.

Pedagogika postmodernizmu jest formą pedagogiki krytycznej. W jej świetle każdy powinien móc się maksymalnie samorealizować. Ujawniają się tutaj wzajemne relacje między pedagogiką a emancypacją - która jest jednym z podstawowych celów i układów odniesienia większości teorii i praktyk edukacyjnych w ponowoczesnym świecie. Uważa się, że teoria pedagogiczna jest „integralną częścią rzeczywistości, którą opisuje, wyjaśnia i pragnie zmieniać”.

Teorie i założenia w postmodernizmie:

POSTMODERNIZM: *zrywa się z poszukiwaniem optymalnego wychowania; *nie obowiązuje autorytet; *nie ma apelowania do posłuszeństwa, przestrzegania norm, postępowania wg wzorów, zobowiązania do umów, żadnej wspólnoty między kontrahentami; *dominującą kategorią jest dobrowolność; *są 3 implikacje w wychowaniu (wg Kupffera): 1)zanika logika przyczynowości; 2)wszystko jest inscenizowane; 3)nie istnieje niezawodna rzeczywistość; *jedno z podstawowych pytań: „Jaką społeczną funkcję spełnia dzisiaj wychowanie?”; *pedagog uznaje prawo do wolności; *podmiotowość wychowawców i ich wychowanków może pojawić się tylko w takich instytucjach czy wspólnotach edukacyjnych, w których wolność istnieje jako relacja społeczna; *występuje społeczeństwo otwarte, pluralistyczne, w którym jest wiele sprzeczności; *oprócz pluralizmu społeczeństwa, jest też pluralizm ekspertów; *wartości i normy są szeroko rozumianymi ramami orientacyjnymi; *występuje to forma państwa - gwaranta praw i wolności; *świat jest zbudowany antagonistycznie, będąc nieustanną walką o władzę, o dominację jednego dyskursu nad drugim.

Zalety i krytyka postmodernizmu - zalety, to m.in.:

-rozstanie się z autorytaryzmem filozofii;

-nadzieja na ogólnoludzką solidarność;

Krytyka postmodernizmu -

-postmodernizm ma kłopoty sam z sobą, z określeniem swojego miejsca w dziejach myśli i samookreśleniem;

-tezy postmodernistów uznaje się za banalne, albo „niezrozumiałe”, albo błędne;

Nie było w książce ani za bardzo w necie o pedagogice Modernistycznej więc napisałam o Pedagogice Pragmatyzmu. :D

Pedagogika Pragmatyzmu- Jedna z najbardziej nośnych koncepcji XX w. System filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy. Postulował praktyczny sposób myślenia i działania, uzależniający prawdziwość twierdzeń od ich użyteczności. Należy odróżnić go od pragmatyki.

Przedstawicielami byli: Charles Sanders Peirce, który stworzył nazwę "pragmatyzm" i opracował istotne idee systemu oraz William James - który nadał mu kształt i spopularyzował.

John Dewey (1859-1952)- główny przedstawiciel, ojciec pragmatyzmu.

• uczenie się przez doświadczenie i działanie

• indywidualizm pedagogiczny

• edukacja i demokracja. 

-Dewey krytykował przeszłość i odrzucał sposób kształcenia oparty na przekazywaniu materiału, kształcenia zawierającego gotową wiedzę. Tradycyjna edukacja nauczycieli narzucała metody i treści kształcenia z góry.

-Szkoła jest miejscem wymiany doświadczeń i przez to się uczymy. Nauczyciel powinien rozszerzać doświadczenia uczniów i opierać się na nich. Zadaniem nauki nie jest podanie gotowej, niezawodnej wiedzy ale przyjęcie roli przewodnika w procesie edukacyjnym. Jeśli dziecko może oprzeć się na doświadczenia i wzrasta jego motywacja i efektywność.

-Reakcje dziecka są odmienne w zależności od jego charakteru - ujęcie subiektywne. Warunki życia dziecka też są odmienne - ujęcie obiektywne w kontekście społecznym.

-Respektowanie - szacunek dla indywidualnych różnic. Trzeba się koncentrować na tym co jest w jednostce nietypowe i niepowtarzalne.

-Nacisk na współdziałanie jako postawa edukacyjnej aktywności człowieka. Demokracja jest tu związana z dążeniem pragmatystów do osiągnięcia równowagi społecznej.

Pedagogika Janusza Korczaka:

Janusz Korczak- pedagog, lekarz, działacz społeczny, pisarz. Pisał powieści kolonijne: ”Król Maciuś I”, powieści społeczne: “Dzieci ulicy”. Swoje poglądy przedstawił w pozycjach: “ Jak kochać swoje dziecko”; “Prawo dziecka do szacunku”. Pracował w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej, gdzie prowadził odczyty dla nauczycieli i opiekunów. Był pedagogiem który przyczynił się do stworzenia teorii kształcenia. - liberalna teoria wychowania dziecka. We wszystkich jego dziełach zawiera się optymistyczna wiara w dobroć natury ludzkiej. Był jednym z nielicznych pedagogów Nowego Wychowania, którzy potrafili łączyć myślenie naukowe z myśleniem praktycznym.

„Posiadał znakomite wyczucie psychiki dziecięcej, a jego postawa pełna szacunku i zaufania do dziecka stała się podstawą systemu pedagogicznego łączącego zasadę kierowania dziećmi z zasadą ich samodzielności. Samorząd, gazetka dziecięca, a także osobowość wychowawcy były formami pobudzającymi aktywność społeczną dzieci w tym systemie. Żądał równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania jego spraw i przeżyć, wychowania w umiłowaniu dobra, piękna i wolności."

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KORCZAKA:

1. Szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego sie poprzez własną aktywność, jako podmiotu. Podkreślał znaczenie prawo dziecka do szacunku. Ujmowanie dziecka jako podmiotu, który poprzez własną aktywność rozwija się.

2. Zasad i praktyka partnerstwa dziecka w procesie wychowania. Zwracał uwagę na nierównoprawną pozycję dziecka w społeczeństwie i zależność od dorosłych.

3. Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.

4. Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.

5. Techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo -wychowawczego.

6. Koncepcja wychowawcy wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka (to co robi uważa za wzór dla nauczycieli).

-Dziecko od momentu narodzin jest wartościowym człowiekiem i na każdym etapie rozwoju, kształcenia powinno mieć możliwość bycia sobą. Nowatorskie podejście tej koncepcji polega na tym, iż wychowanie traktuje jako proces pełnego respektowania potrzeb dziecka oraz dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, ale jednocześnie wychowanie uwzględnia realistyczne słabości dziecka. Dotyczy to niemożności przyjęcia przez dziecko pełnej odpowiedzialności za to, co się dzieje oraz trudności w pracy nad sobą.

-Integralnym elementem tej koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji , Korczak to twórca wartości takich jak: miłość, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno czy prawda. Powtarzał, że błędem dorosłych jest niedopuszczanie dzieci do spraw dorosłych, tylko dlatego, że są małe, niedojrzałe. Dorośli powinni przekazywać swoje dorosłe doświadczenia dzieciom.

PRAWA DZIECKA WG. KORCZAKA:

1. PRAWO DO SZACUNKU - do szacunku dla niewiedzy, do smutku, niepowodzeń, słabości;

2. PRAWO DO MIŁOŚCI I PRZYJAŹNI - atmosfera ciepła i troskliwości;

3. PRAWO DO TAJEMNICY - dziecko ma prawo do własnych spraw, przeżyć i doznań;

4. PRAWO DO SAMOSTANOWIENIA - prawo do zaprotestowania, aby sie pomnieć, myśleć po swojemu

5. PRAWO DO WŁASNOŚCI - możliwość posiadania własnych rzeczy, w które inni nie ingerują.

6. PRAWO DO WŁASNEGO ROZWOJU I DOJRZEWANIA

7. PRAWO DO RUCHU, DO ZABAWY, DO PRACY I BADANIA - dziecku trzeba zaufać, bo jest pełnowartościową jednostką.

8. PRAWO DO SPRAWIEDLIWOŚCI W ŻYCIU.

Pedagogika Marii Montessori:

M. Montessori- ( 1870 - 1952) uważa że dziecko jest budowniczym samego siebie, a ten proces budowy powinien przebiegać w interakcji z otoczeniem. Dziecko należy uznać za istotę pełnoprawną, która wywiera wpływ na dorosłych - jest więc równoprawnym partnerem.

Punktem zwrotnym koncepcji jest odkrycie tzw. POLARYZACJI UWAGI- zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub jedną czynnością. Dziecko ma możliwość pozostania przy przedmiocie albo czynności a później powrócić do tego. Nauczyciel musi rozróżnić potrzeby rozwojowe dziecka.

WRAŻLIWE FAZY:

1. od momentu narodzin do 6 roku życia - wrażliwość na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek;

2. 7-12 lat - wrażliwość na moralność, sprawiedliwość, uczucia religijne, na rozróżnienie pojęć takich jak dobro i zło. Wrażliwość na rozmaite dziedziny nauki ( umiejętność korzystania z nich), moment rozpoznawania reguł, wartości i norm moralnych w otoczeniu społecznym. Zainteresowanie światem zwierząt, roślin, zwiększa się podatność na zdobywanie wiedzy - dziecko studiuje całość poprzez badanie detali.

3. 13-18 lat - wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara we własne siły. Dziecko oddala się od rodziców, poszukuje własnych systemów wartości; różne rodzaje dorosłości.

Wychowanie musi przebiegać w organizowanym otoczeniu. M. Montessori podobnie jak H. Radlińska wychowanie traktuje jako wspieranie, pomoc w indywidualnym rozwoju. Zadaniem rodziców, nauczycieli jest organizowanie takiego otoczenia w szkole, w domu, które sprzyjać będzie wspieraniu rozwoju. Montessori podkreśla:

3 ASPEKTY ORGANIZOWANIA DZIECKU OTOCZENIA:

1. ASPEKT MATERIALNY - odpowiedni budynek, znajdujące się w nim sprzęty, pomoce dydaktyczne wspierające prawidłowy rozwój dziecka;

2. ASPEKT STRUKTURALNO - DYNAMICZNY - normy budowy właściwego rozwoju, zasady pracy z pomocami rozwojowymi oraz zasady porządku i wolności zgodnie z teorią wychowania Montessori.

3. ASPEKT OSOBOWY - osoba nauczyciela, wymieszana wiekowo grupa dzieci i rodzice, współpraca między nauczycielem, dzieckiem i rodzicem. Różnica wieku między dziećmi wymieszanymi grupowo nie jest duża-ok. 2-3 lata.

Pedagogika Celestyna Freineta-

-Metodę swą oparł na pracy-zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci.
-Pedagogika ta uwzględnia wszechstronny rozwój dziecka, jego potrzeby, możliwości i naturalny sposób życia. Szanuje jego indywidualność i odrębność. Uczenie i wychowanie oparte jest na dialogu, współpracy, odpowiedzialności, tolerancji, rozwijaniu wewnętrznej motywacji, samodzielnych i grupowych doświadczeniach oraz aktywnym współuczestniczeniu dzieci.
-Podstawę teoretyczną pedagogiki Freineta stanowi wielokierunkowa ekspresja dziecka: językowa, literacka, plastyczna i muzyczna. Źródłem wiadomości i ekspresji dziecka jest w tej koncepcji przeżyte doświadczenie, które rzutuje na jego wypowiedź w słowie, rysunku, rzeźbie, piosence. Freinet dążył do zapewnienia maksymalnego rozwoju dziecka poprzez jego udział w różnych formach ekspresji.
Freinet poświęca również wiele uwagi problemom społecznym, które warunkują powodzenia i niepowodzenia poczynań pedagogicznych w życiu przedszkolnym i szkolnym dziecka. Jeśli chodzi o wiek przedszkolny, podstawowym założeniem wychowawczym jest - jego zdaniem - indywidualne doświadczenie poszukujące dziecka. Zadaniem nauczyciela jest stwarzanie dzieciom warunków do możliwie najszerszego stosowania doświadczeń "po omacku". Polegają one na zorganizowaniu bogatego naturalnego środowiska, w którym dziecko zapoznaje się z otoczeniem, z rozmaitymi jego elementami, zajmuje się nimi, poszukuje.

Założenia pedagogiki Freineta:

• nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie

• przedszkole, szkoła nie mogą selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinny pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych

• w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka

• pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń

• w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń

• założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą technik, które ułatwiają pracę nauczyciela.

Techniki wykorzystywane w pracy z dziećmi, oraz sposoby ich wykorzystania:

• Swobodne teksty. Dziecko przedszkolne nie potrafi jeszcze pisać, a więc ta technika jest stosowana w formie nagrywania na kasetę magnetofonową swobodnych tekstów dzieci na określony lub dowolny temat.

• Doświadczenia poszukujące. W naukach przyrodniczych bazujemy na obserwacji i samodzielnym działaniu dziecka. Dziecko analizując problem, szuka w sposób naturalny metody rozwiązania go. Ogromną rolę w poznawaniu odgrywają wycieczki, które są źródłem dalszych działań na zajęciach (środowisko przyrodnicze, teatr, muzea, wystawy, zakłady pracy itp.)

• Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Istnieje ścisły związek między ekspresją słowną, a ekspresją plastyczną, muzyczna czy teatralną. W pracy z dziećmi inspiracją jest: muzyka, wiersz, opowiadanie, zdarzenie, wycieczka czy też przeżycie osobiste. Swobodna ekspresja ma ogromny wpływ na rozwój osobowości dziecka, uczy odpowiedzialności za swoje dzieło. Naszym zadaniem jest tworzenie klimatu i nastroju wyzwalającego chęć do uzewnętrznienia uczuć i emocji dzieci.

---