Wykład: prof. dr hab. Ryszard Zięba
Ćwiczenia: dr Krzysztof Jadźwiński
Międzynarodowe Stosunki Polityczne
Stosunki Międzynarodowe i Europeistyka, ćwiczenia - studia dzienne
rok akademicki 2010/2011
1. Status i role międzynarodowe państw oraz innych uczestników SM
Stosunki międzynarodowe jako dziedzina stosunków społecznych; prymat MSP
Uczestnicy stosunków międzynarodowych: definicja i kryteria uczestnictwa międzynarodowego,
Rodzaje i charakterystyka uczestników SM
Państwo jako podstawowy uczestnik MSP (atrybuty państwa, rodzaje państw, immunitet państwa, suwerenność i prawa zasadnicze państw; role międzynarodowe państw, nowe rodzaje państw)
Unia Europejska jako specyficzny uczestnik stosunków międzynarodowych
Literatura podstawowa:
I. Popiuk-Rysińska, Uczestnicy stosunków międzynarodowych, ich interesy i oddziaływania, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe: geneza, struktura, funkcjonowanie, Warszawa 2006, s. 88-116.
J. Zając, Role Unii Europejskiej w regionie Afryki i Bliskiego Wschodu, Warszawa 2010, rozdz. I (Teoria ról międzynarodowych), s. 17-49.
M. Bielecka, Role międzynarodowe państwa, [w:] R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, Toruń 2004, s. 177-192.
R. Zięba, Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003, rozdz. IX.
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1994 i wyd. nast., s. 111-140.
S. Bieleń „Państwa upadłe”, [w:] J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych: bilans i perspektywy, Warszawa 2006.
Literatura uzupełniająca:
E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa-Kraków 2005, cz. II.
2. Uniwersalizm systemu Narodów Zjednoczonych
Geneza ONZ; cele, zasady, organy
System bezpieczeństwa ONZ
Akcje wymuszania pokoju i operacje pokojowe ONZ
Debata nad reformą ONZ; ocena efektywności ONZ
Literatura podstawowa:
„Karta NZ”, [w:] S. Bieleń (opr.), Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, Warszawa 2004.
J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, rozdziały Janusza Symonidesa, Ryszarda Zięby, Ireny Popiuk-Rysińskiej i Justyny Zając, s. 20-126.
R. Bierzanek, J.Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa, różne wydania, paragraf pt. „ONZ”.
J. Symonides, Narody Zjednoczone wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku. Miedzy koniecznością a możliwością reformy, "Stosunki Międzynarodowe" 2004, vol. 30., nr 3-4, s. 19-38.
Literatura uzupełniająca:
S. Parzymies, Rola ONZ w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, w: J. Kukułka, I.Popiuk - Rysińska (red.), Wkład ONZ w rozwój współżycia narodów, Warszawa 1997, s. 23-44; tamże Józef Kukułka, Podsumowanie osiągnięć, słabości i szans ONZ, s. 193-199;
J. Rydzkowski, Słownik Organizacji Narodów Zjednoczonych, Warszawa 2003;
Reforma ONZ, URL: http://www.unic.un.org.pl/reforma/
3. Bezpieczeństwo międzynarodowe
Ogólne rozumienie bezpieczeństwa
Typologie bezpieczeństwa w nauce o SM
Tradycyjne i współczesne pojmowanie bezpieczeństwa
Współczesne wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego
Pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych
Literatura podstawowa:
- R. Zięba, Teoria ogólna bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, [w:] Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, s. 935-953.
- J. Zając, Bezpieczeństwo państwa, [w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red.), Bezpieczeństwo państwa, Warszawa 2009, s. 17-31.
R. Zięba, „Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego”, [w:] R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, s. 15-39.
R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje--struktury--funkcjonowanie, wyd. IV poprawione, Warszawa 2004, rozdz. I i II.
- J. Zając, System bezpieczeństwa międzynarodowego, [w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red.), Bezpieczeństwo państwa, Warszawa 2009, s. 31-56.
- R. Zięba, Nowe wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego: aspekty metodologiczne, [w:] Janusz Symonides (red.), Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń, Scholar, Warszawa 2010, s. 235-361.
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, op. cit., rozdz. dotyczący pokojowego rozwiązywania sporów.
Literatura uzupełniająca
K. Kubiak, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Warszawa 2007;
W. Malendowski (red.), Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, Wrocław 1999;
Konflikty współczesnego świata, seria: Wielkie tematy, Warszawa 2008.
4. Procesy transformacji ładu środkowoeuropejskiego po „zimnej wojnie”
Blokowe uwarunkowania bezpieczeństwa po II wojnie światowej
Przemiany polityczno-ustrojowe w okresie Jesieni Ludów 1989 rok
Następstwa zjednoczenia Niemiec
Poszukiwanie nowych rozwiązań w dziedzinie bezpieczeństwa
Procesy integracyjne oraz adaptacja państw Europy Środkowej do wyzwań cywilizacyjnych XXI wieku
Literatura podstawowa:
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, Warszawa 2007, rozdz. XXV i XXIX.
J. Stańczyk, Przeobrażenia międzynarodowego układu sił w Europie, Warszawa 1999, rozdz. 2, s. 71-211.
R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego…. , rozdz. VII.
Literatura uzupełniająca:
B. Koszel, Niemcy w procesie transformacji postkomunistycznych państw Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej w latach 1990-1994, [w:] Z. Mazur (red.), Rola nowych Niemiec na arenie międzynarodowej, Poznań 1996, s. 191-234.
J. Gajewski, K. Szczepanik, Vademecum organizacji europejskich, Warszawa 2000 lub w: S. Parzymies, Europejskie struktury współpracy. Informator, wyd. II, Warszawa 2000, s. 189-239;
M. Bankowicz, A.Dudek, A.Gruszczak, J. Polit, Z. Zblewski, Historia polityczna świata XX wieku. 1945-
2000, Kraków 2004.
5. Rozpad Jugosławii i jego następstwa
Przyczyny rozpadu Jugosławii
Wojna serbsko-chorwacka; wojna w Bośni i Hercegowinie
Próby pokojowego zakończenia konfliktu; porozumienie pokojowe z Dayton
Wojna o Kosowo;
Kontrowersje wokół roli NATO i USA
Proces stabilizacji Bałkanów po okresie wojen etnicznych
Literatura podstawowa:
M. Mihajić, „Bałkański kompleks niestabilności i bezpieczeństwa”, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. XII, s. 297-330.
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych..., s. 546-560; 752-773.
Literatura uzupełniająca:
M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii: jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, tom I: 1991-2002, tom II: 2002- 2004, Warszawa 2005.
D. Gibas-Krzak, Serbsko-albański konflikt o Kosowo w XX wieku. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2009.
6. Współpraca i bezpieczeństwo w Europie
Struktury bezpieczeństwa zachodnioeuropejskiego i euroatlantyckiego
Koncepcja Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony
Przeobrażenia doktrynalno-strukturalne NATO po zakończeniu zimnej wojny
Budowa systemu bezpieczeństwa UE
Literatura podstawowa:
R. Zięba, Bezpieczeństwo państw zrzeszonych w NATO i Unii Europejskiej, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. XI, s. s. 263-296.
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych...., rozdz. XXIX, pkt. 4 i 6;
R. Zięba, Instytucjonalizacja..., rozdz. IV, V, VIII.
R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2007, rozdz. III.
Literatura uzupełniająca:
R. Zięba, Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2000.
K. Kubiak, P. Mickiewicz (red.), NATO w dobie transformacji. Siły zbrojne w transatlantyckim systemie bezpieczeństwa XXI wieku, Warszawa 2008.
B. Balcerowicz, Sojusz a obrona narodowa, Warszawa 1999, rozdz. II i III.
S. Parzymies, Dyplomacja czy siła? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2009.
P. Grudziński, KBWE/OBWE wobec problemów pokoju i bezpieczeństwa regionalnego, Warszawa 2002.
7. Stosunki międzynarodowe na obszarze poradzieckim
Uwarunkowania rozpadu ZSRR i powstania WNP
Zagrożenia i wyzwania dla bezpieczeństwa na obszarze poradzieckim
Konflikty i spory na obszarze WNP (problemy separatystyczne w Mołdowie, Gruzji i Rosji; konflikt o Nagorny Karabach, spory rosyjsko-ukraińskie, wojna domowa w Tadżykistanie)
Fenomen „kolorowych rewolucji”: Gruzja, Ukraina, Kirgizja
WNP - istota, członkowie, struktura
Literatura podstawowa:
A. Włodkowska, Polityka Federacji Rosyjskiej na obszarze WNP, Toruń 2006, passim.
M. Raś, A. Włodkowska, Bezpieczeństwo obszaru WNP, w: Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. XIII.
J. Kukułka, Historia współczesnych stosunków międzynarodowych 1945-2000, Warszawa 2007, s. 452-469, 539-542, 684-694.
A. Bryc, Rosja w XXI wieku. Gracz światowy czy koniec gry?, Warszawa 2009.
S. Bieleń, M. Raś (red.), Polityka zagraniczna Rosji, Warszawa 2008, s. 13-46, 125-155;
Literatura uzupełniająca:
S. Bieleń, Tożsamość międzynarodowa Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2006, s. 229-249.
A. Viatcheslav, Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007.
K. Iwańczuk, T. Kapuśniak (red.), Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2008.
B. Bojarczyk, A. Ziętek (red.), Region Azji Centralnej jako obszar wpływów międzynarodowych, Lublin 2008.
*Polecane są również publikacje Ośrodka Studiów Wschodnich, które można znaleźć na stronie: www.osw.waw.pl
8. Stosunki międzynarodowe w regionie Bliskiego i Środkowego Wschodu
Bliskowschodnie wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego
Charakterystyka wybranych konfliktów (wojny arabsko-izraelskie, wojna o wyzwolenie Kuwejtu, wojna USA-Irak, problem kurdyjski, konflikt w Afganistanie)
Arabsko-izraelski dialog pokojowy. Problem palestyński
Rola USA, UE, ONZ Rosji na Bliskim Wschodzie
Liga Państw Arabskich - cele, zasady, funkcjonowanie
Literatura podstawowa:
J. Zając, Bliskowschodni kompleks niestabilności i bezpieczeństwa, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. XIV, s. 363-397
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych..., podrozdz. nt. Bliskiego i Środkowego Wschodu - s. 225-233, 327-341, 412-420, 615-630, 802-828.
Literatura uzupełniająca:
J. Zając, „Polityka USA wobec Bliskiego Wschodu”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA po zimnej wojnie, Toruń 2005, r. VI.
J. Zając, Środki i metody oddziaływania USA w bliskowschodnim procesie pokojowym (1991-2000), Warszawa 2004.
J. L. Gelvin, Konflikt izraelsko-palestyński, Kraków 2009, s. 53-107, 135-169, 195-313.
M. Stolarczyk, Iran. Państwo i religia, Warszawa 2001, s. 102-163.
J.J. G. Jansen, Podwójna natura fundamentalizmu islamskiego, Warszawa 2005.
9. Stosunki międzynarodowe w Afryce
Wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa w Afryce
Główne obszary niestabilności
Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz stabilizacji sytuacji w regionie
Rola USA i innych państw w Afryce
OJA i Unia Afrykańska - cele, zasady, funkcjonowanie
Literatura podstawowa:
W. Lizak, Bezpieczeństwo Afryki, [w:] . Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie……, r. XVII, s. 446-481.
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, op. cit., podrozdziały nt. Afryki - s. 650-675, 841-869.
Literatura uzupełniająca:
W. Lizak „Polityka [USA] wobec Afryki”, [w:] J. Zając (red.), Polityka zagraniczna USA…, op. cit., r. IX.
J.J. Milewski, W.Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002, r. I, IV, XIV.
W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.), Stosunki międzynarodowe..., rozdz. . XII.
Z. Łazowski (red.), Państwa Afryki Zachodniej. Tom I i II, Warszawa 2008.
10. Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku
Kryteria wyodrębnienia regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
Identyfikacja głównych źródeł zagrożenia bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku
Rola Stanów Zjednoczonych, Japonii, ChRL i Rosji w regionie
Znaczenie regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
Literatura podstawowa:
M. Kaczmarski, Bezpieczeństwo Azji Wschodniej i Pacyfiku, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. . XV, s. 520-546.
R. Włoch, Bezpieczeństwo Azji Południowej, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…,rozdz. XVI, 424-445.
Literatura uzupełniająca:
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych...., r. XVI, XXII, XXVI, XXX, XXXIV;
W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (red.), Stosunki międzynarodowe..., r. VIII, IX.
A. Bartnicki (red.), Zarys dziejów Afryki i Azji, 1869-2000. Historia konfliktów, Warszawa 2000, s. 253-323., 470-481.;
J. Zajączkowski, Indie w stosunkach międzynarodowych, Scholar, Warszawa 2008;
A. W. Jelonek, Rewolucja Czerwonych Khmerów, Scholar, Warszawa 1999, s. 31-64, 119-156.;
Ł. Bonczol, Timor Wschodni. Od reliktu kolonializmu do problemu międzynarodowego, Wrocław 2008;
A. Bartnicki (red.), Zarys dziejów Afryki i Azji, 1869-2000. Historia konfliktów, Warszawa 2000, s. 399-407; 469-484;
11. Stosunki międzynarodowe na półkuli zachodniej
Zagrożenia i wyzwania dla bezpieczeństwa po zimniej wojnie
Główne obszary niestabilności
Działania państw i instytucji międzynarodowych na rzecz stabilizacji sytuacji w regionie
Rola USA i innych państw w Ameryce Łacińskiej i Karaibach
System międzyamerykański (Akt z Chapultepec, Pakt z Rio, OPA)
Literatura podstawowa:
B. Wojna, Bezpieczeństwo Ameryki Łacińskiej i Karaibów, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz.. VIII, s. 482-519.
Karta OPA (Bogota, 30 kwietnia 1948), Traktat międzyamerykański o pomocy wzajemnej (Rio de Janeiro, 2 września 1947), Deklaracja z Santiago dotycząca demokracji i odnowy systemu międzyamerykańskiego, (Santiago de Chile, 4 czerwca 1991 r.), [w:] W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, s. 445-474 oraz 535-537.
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych...., r. XXVII, XXXI, XXXV.
Literatura uzupełniająca:
W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, r. II, pkt 1-3; III, VI.
M. F. Gawrycki (red.), Polityka zagraniczna państw Ameryki Łacińskiej, Warszawa 2007, s. 17-121, 144-185.
M. F. Gawrycki (red.), Procesy integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007.
A. Oberda-Monkiewicz, Polityka USA wobec Ameryki Łacińskiej po zimnej wojnie, Warszawa 2009, s. 32-117.
R. Carlos A. Aguirre, Ameryka Łacińska na rozdrożu, Warszawa 2008.
12. Procesy rozbrojenia i budowy zaufania w stosunkach międzynarodowych
Rozbrojenie i kontrola zbrojeń po II wojnie światowej
Najważniejsze porozumienia rozbrojeniowe i kontroli zbrojeń: problemy ich implementacji
Środki budowy zaufania (polityczne, wojskowe)
Literatura podstawowa:
M. Kaczmarski, „Problematyka zbrojeń i rozbrojenia”, [w:] Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie…, rozdz. XIX, s. 520-546.
R. Zięba, Rokowania w sprawie ograniczania wyścigu zbrojeń i rozbrojenia, „Stosunki Międzynarodowe”, 1992, t. 15, s. 29-58.
13. Polityczne aspekty międzynarodowej aktywności Polski
Uwarunkowania, cele i zasady polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie
Podstawowe kierunki działań i oddziaływań międzynarodowych
Identyfikacja i utrwalanie ról sąsiedzkich, regionalnych i sojuszniczych
Literatura podstawowa:
R. Zięba, Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010.
R. Kuźniar, Droga do wolności. Polityka zagraniczna III RP, Warszawa 2008.
Literatura uzupełniająca:
J. Kukułka, Traktaty sąsiedzkie Polski Odrodzonej, Wrocław 1998, s. 75 - 112.
J. Zając, R. Zięba, Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989, Toruń 2005.
R. Zięba, Transformacja polskiej polityki zagranicznej, „Rocznik Nauk Politycznych”, t. 6 (2004), s. 47 i n.
6