SKALA MAPY

SKALA MAPY, PODZIAŁKA MAPY - stosunek długości na mapie do odpowiadającej jej długości w terenie.

Skala mapy może być przedstawiana jako:

• iloraz (np.
  ) i nosi wtedy nazwę skali ułamkowej;

• zapis dzielenia (np. 1:100 000) - skala liczbowa;

• przedstawienie jednostek miary długości użytej na mapie i odpowiadającej jej wartości w terenie (np. 1 cm — 1 km lub 1 cm → 1 km) - skala mianowana;

• opis (np.: 1 cm na mapie odpowiada 1 km w terenie) - skala opisowa.

• zapis stosunku powierzchni na mapie do odpowiadającej jej powierzchni rzeczywistej 1 mm² - 1000000 m² - skala polowa

Podziałka liniowa - graficzne przedstawienie podziałki.

Podziałka liniowa ma postać odcinka podzielonego na równe części w wybranych jednostkach miary (np. km). Ze względu na stopień złożoności można je podzielić na podziałki proste i transwersalne.

Podziałka prosta składa się z odcinka podzielonego na kilka równych, opisanych liczbami, części zwanych podstawą podziałki. Podstawy podziałki odłożone są na prawo od wartości 0, a jednostka miary opisana jest wyłącznie przy skrajnej prawej liczbie. Na lewo od wartości 0 odłożony jest jeden odcinek równy podstawie podziałki. Odcinek ten podzielony jest np. na dziesięć równych odcinków zwanych dokładnością podziałki. Taka konstrukcja podziałki prostej pozwala dokonywać na mapie pomiarów z dokładnością do 1/10 podstawy podziałki.

podziałka prosta dla skali 1:10 000

podstawa podziałki: 100 m

dokładność podziałki: 10 m

Pomiar odległości za pomocą podziałki prostej: posługując się cyrklem lub kroczkiem należy przenieść odpowiedni odcinek z mapy na podziałkę tak, aby jedna nóżka cyrkla położona była na prawo od wartości 0, natomiast druga nóżka znajdowała się na lewo od tej wartości. Nóżka położona na prawo od wartości 0 powinna znajdować się na jednym z punktów skrajnych odcinków równych podstawie podziałki. Szukana wartość jest sumą odczytu odległości z prawej strony punktu 0 oraz z lewej strony tego punktu.

800 m + 70 m = 870 m

Podziałka transwersalna służy do zwiększenia dokładności pomiarów na mapie i która składa się z 10 linii poziomych równoległych do siebie, wykreślonych w tych samych odległościach, przeciętych na pierwszym odcinku skali liniami skośnymi wykreślonymi odpowiednio co 0,1 dł. tego odcinka

podziałka transwersalna dla skali 1:10 000

podstawa podziałki: 100 m

dokładność podziałki: 1 m

Pomiar odległości za pomocą podziałki transwersalnej: posługując się cyrklem lub kroczkiem należy przenieść odpowiedni odcinek z mapy na podziałkę tak, aby jedna nóżka kroczka położona była na prawo od wartości 0, natomiast druga nóżka znajdowała się na lewo od tej wartości. Nóżka położona na prawo od wartości 0 powinna znajdować się na jednym z punktów skrajnych odcinków równych podstawie podziałki. Następnie należy kroczek przesuwać równolegle do góry, aż lewa nóżka kroczka natrafi na przecięcie dowolnej linii poziomej z linią ukośną. Szukana wartość jest sumą trzech wartości: odczytu odległości z prawej strony punktu 0, nr linii ukośnej na której znajduje się lewa nóżka kroczka (nr linii ukośnej × dziesiąta część podstawy podziałki przy 10-krotnym zwiększeniu dokładności) oraz nr linii poziomej na której znajdują się obie nóżki kroczka (nr linii poziomej × setna część podstawy podziałki).

500 m + 70 m + 6 m = 576 m

Obliczanie skal. Skalę oblicza się z ogólnego wzoru
, gdzie M oznacza mianownik skali mapy, D długość danego odcinka w rzeczywistości, Dm długość danego odcinka na mapie w skali M. Należy pamiętać, aby przy obliczeniach sprowadzić D i Dm do jednakowych mian. Po niewielkich przekształceniach powyższego wzoru można uzyskać wzór na wyliczanie powierzchni:
, gdzie M² oznacza mianownik skali mapy podniesiony do potęgi, P daną powierzchnię (w jednostkach kwadratowych) w rzeczywistości, Pm daną powierzchnię (w jednostkach kwadratowych) na mapie w skali M. Należy pamiętać, aby przy obliczeniach sprowadzić P i Pm do jednakowych mian, z uwzględnieniem podniesienia ich do potęgi.

skala	Zmniejszenie wymiarów (długości i szerokości)	Zmniejszenie powierzchni
1 : 2	2 razy	4 razy
1 : 3	3 razy	9 razy
1 : 4	4 razy	16 razy
1 : 5	5 razy	25 razy
1: 100	100 razy	100X100 razy, czyli 10 000 razy

Przykład 1.
Na mapie w skali 1:50000 powierzchnia jeziora zajmuje 4,5cm². Oblicz powierzchnię rzeczywistą tego jeziora.

Rozwiązanie:
1:50000
1cm-0,5km
1cm²-0,25km²
4,5*0,25km²=1,125km²

Odpowiedź:
Powierzchnia rzeczywista jeziora wynosi 1,125km².

Przykład 2.
Jaką powierzchnię będzie zajmowała Polska na mapie w skali 1:25000000?

Rozwiązanie:
1:25000000
1cm-250km
1cm²-62500km²
x cm²-312,7 tys. km²
312,7 tys km²:62,5tys. km²=5,0032

Odpowiedź:
Polska na mapie w skali 1:25000000 zajmuje powierzchnię około 5cm².

Opis ćwiczenia do wykonania

Ćwiczenie składa się z przedstawienia w skali 1:50 planu pokoju wraz z umeblowaniem (np. łóżko, szafa, biurko, krzesło fotel, stół, szafka nocna) i zaznaczeniem okien oraz drzwi.

Skalę należy opisać najpierw w formie skali liczbowej, następnie w formie skali ułamkowej, skali mianowanej, skali polowej, a na koniec należy wykonać dla niej podziałkę prostą. Pod skalą należy opisać jaka jest jej podstawa oraz dokładność.

Ćwiczenie w całości powinno być wykonane na papierze milimetrowym, a opisy powinny być wykonane pismem kartograficznym: skale - pismem kartograficznym prostym 0,5 cm; podziałki - liniami grubości 0,5 mm (dolna linia w podziałkach) i liniami grubości 0,2 mm lub cieńszymi (pionowe kreseczki), opisy wartości odcinków podziałek - pismem kartograficznym prostym 0,3 cm, wymiary pokoju - pismem kartograficznym prostym 0,5 cm; wymiary mebli - pismem kartograficznym prostym 0,3 cm.

Przykład (bez skali polowej)

Wykonane ćwiczenie należy podpisać pismem kartograficznym prostym 0,5 cm i dołączyć do portfolio.

Oprac. M. Pietrzak na podstawie materiałów WGSR UW

www.wgsr.uw.edu.pl/kartografia/1rok-baza/skale_i_podzialki.doc

oraz J. Winklewski „Metodyka nauczania geografii”

MAPA

Wydawnictwo Wiking - linki do kartografii, GIS, charakterystyki Ziemi

Mapy - kartografia (skala, rodzaje map)

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=597

Mapa

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=420

Orientacja w terenie

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=419

Quiz przyrodniczy - mapa; orientacja w terenie - wykonaj podczas ćwiczeń w pracowni komputerowej

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=335

Skala i jej rodzaje

http://www.interklasa.pl/portal/index/strony?mainSP=subjectpages&mainSRV=geografia&methid=1729028748&page=article&article_id=325639

Exploring Earth - encyklopedyczna wiedza o Ziemi w formie krótkich tekstów, filmów i obrazów Wydawnictwa Holt McDougal; zobrazowanie Ziemi na papierze

http://www.classzone.com/books/earth_science/terc/navigation/visualization.cfm

Rozdział 3 - obraz Ziemi

Zobrazowanie wielkości skal

http://www.classzone.com/books/earth_science/terc/content/visualizations/es0302/es0302page01.cfm?chapter_no=visualization

Mapy różnotematyczne tego samego obszaru

http://www.classzone.com/books/earth_science/terc/content/visualizations/es0304/es0304page01.cfm?chapter_no=visualization

Geoforum - fotogrametria, GIS, GPS

http://geoforum.pl/?menu=46813,46829&link=gnss-definicja

http://www.geoforum.pl/?menu=46814,46837&link=gis-definicja

http://www.geoforum.pl/?menu=46816,46853&page=news&category=42&link=teledetekcja-wiadomosci

Akademickie wprowadzenie do GIS - prezentacja prof. dr hab. Z. Zwolińskiego z UAM w Poznaniu

http://geoinfo.amu.edu.pl/gi/gisday2007/012007-GISDay-Zwolinski-GISintro-pdf.pdf

6

Skala 1 : 3

Skala 1 : 4

---