Przedsiębiorstwo

1. Słowo przedsiębiorstwo w języku prawnym ma 3 znaczenia:

• Podmiot prawa cywilnego

• Na oznaczenie jakiejś działalności

• Oznaczenie przedmiotu czynności lub stosunku prawnego (art. 55¹, 55², 75¹ KC)

2. Art. 55¹ KC - przedsiębiorstwo to zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej

• Nazwa

• Własność nieruchomości i rzeczy ruchomych wynikająca z najmu, leasingu itd.

• Wierzytelności, papiery wartościowe i środki pieniężne

• Koncesje, licencje i zezwolenia

• Patenty itp.

• Majątkowe prawa autorskie itp.

• Tajemnice przedsiębiorstwa

• Księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

3. Przeniesienie własności czy wydzierżawienie przedsiębiorstwa następuje jedną czynnością prawną ⇒ przedsiębiorstwa to odrębny przedmiot prawa cywilnego

4. Podobne do przedsiębiorstwa jest gospodarstwo rolne

• Traktowane przez przepisy odrębnie ze względu na szczególne warunki produkcji rolnej i funkcję społeczną gospodarstw rolnych

• Wg art. 55³ KC zakres tego pojęcia obejmuje:

• Nieruchomości gruntowe (rolne, rolno-lesne) z przynależnościami

• Różnego rodzaju prawa (także wierzytelności)

• Nie można go zbyć jedną czynnością prawną (uno actu)

• Przedmiotem zbycia są poszczególne nieruchomości

Zbycie przedsiębiorstwa

1. Art. 55² KC stanowi, że czynność prawna dotyczące przedsiębiorstwa obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa

• Odnosi się to nie tylko do zbycia ale i innych czynności prawnych

2. Zbycie przedsiębiorstwa to czynność kauzalna wskazana w stosunku zobowiązaniowym

• Umowa obejmuje jeden przedmiot

• Następstwem jest przeniesienie własności wszystkich składników

• Strony mogą niektóre w umowie wyłączyć - a art. 55² KC

3. Art. 75¹ § 1 KC wymaga dla zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa formy pisemnej z podpisem potwierdzonym notarialnie (pod sankcją nieważności art. 73 § 2 KC)

• Z art. 75¹ § 4 KC wynika, że jeśli składnikiem przedsiębiorstwa jest nieruchomość, której własność może być przeniesiona tylko z zachowaniem formy aktu notarialnego to wymóg ten rozciąga się na umowę o zbyciu przedsiębiorstwa (pod sankcją nieważności)

• Choć budzi to kontrowersje

4. Zbycie lub wydzierżawienie powinno być ujawnione w rejestrze jedynie wtedy gdy zbywca był w nim ujawniony (art. 75¹ § 2 i 3 KC)

Odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem zbytego przedsiębiorstwa

1. Długi nie są składnikiem przedsiębiorstwa ⇒ umowa o zbycie sama nie powoduje przejęcia długów

• Bo art. 519 KC wymaga zgody wierzyciela do przejęcia długu

2. Jeśli zbywca nie został zwolniony z długu to pogorszyły się jego szansę na spłatę długu ⇒ art. 554 KC czyni nabywcę odpowiedzialnym solidarnie (chyba, że o długu nie wiedział a dołożył wszelkiej staranności)

• Jest to tzw. kumulatywne przystąpienie do długu

• Jest ona ograniczona do wartości tego przedsiębiorstwa

• Wg stanu z chwili nabycia

• Wg cen w chwili zaspokojenia wierzyciela

Przedsiębiorcy

1. Wprowadzenie pojęcia konsumenta ⇒ potrzeba zdefiniowania przedsiębiorcy (w noweli KC z 14 II 2003)

• Dodanie art. 43¹ KC

• Przedsiębiorcą jest podmiot prawa cywilnego prowadzący we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (działalność zawodowa ⇒uznano za przedsiębiorców również wykonujących wolne zawody)

2. Art. 2 SwobGospU przez art. 4 ust. 1 wskazuje określone rodzaje działalności przedsiębiorcy:

• Wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin oraz działalność zawodowa

3. Art. 14 SwobGospU (przedsiębiorca może podjąć działalność dopiero po wpisie do rejestru) nie przesądza o nieskuteczności czynności prawnych a jedynie może ściągnąć na podmiot kary administracyjne

4. Art. 2 SwobGospU wymienia 3 cechy działalności przedsiębiorcy:

• Zarobkowość (działalność nie w celu zaspokojenia swoich potrzeb)

• Zorganizowany sposób działania (nastawienie na działanie masowe)

• Ciągłość (nie tylko dla jednego celu)

Skutki prawne

1. Dla określenia jakie konsekwencje prawne wynikają z bycia przedsiębiorcą należy poznać instytucje prawne przedsiębiorców dotyczące

• W regulacjach tych nie musi występować słowo „przedsiębiorca”, wystarczy by wymieniono cechy z art. 43¹ KC

• Mogą też występować zwroty: „prowadzący działalność gospodarczą”, „prowadzący przedsiębiorstwo” itp. (np. art. 846 §4 KC)

Firma

1. Instytucję tę reguluje KC art. 43² - 43¹⁰

• Pojęcie to odnosi się jedynie do przedsiębiorcy

2. Firma osoby fizycznej musi zawierać co najmniej imię i nazwisko tej osoby (art. 43³ KC)

3. Firma osoby prawnej i „ułomnej” osoby prawnej może być dowolnie kształtowana

• Umieszczenie w firmie imienia i nazwiska lub pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby (w razie śmierci zgody małżonka i dzieci) art. 43⁵ §3 KC

• Podobny wymóg jeśli osoba fizyczna przestaje być związana z działalnością przedsiębiorcy
  (art. 43⁸ §1 i2 KC)

• Należy określić w firmie formę prawna (np. spółka z o.o.)

• Powinna odróżniać się od firm innych przedsiębiorców z tego samego rynku (art. 43³ §1 KC)

4. Firma jest rejestrowana we właściwym rejestrze (art. 43² §2 KC)

• Organ rejestrujący sprawdza dopełnienie warunków ustawowych

5. Firma nie może być zbyta ale można upoważnić innego przedsiębiorca do korzystania z niej o ile nie bezie to mylić przyszłych klientów

6. Dopuszczalne są zmiany firmy (ujawnione w rejestrze - art. 43⁷ KC)

7. Prawo podmiotowe do firmy jest chronione (art. 43¹⁰ KC)

• Nie przewiduje się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę

Pełnomocnictwo

1. Regulują je art. 98-108 KC

• Przedstawicielstwo ustawowe pozostaje poza regulacją części ogólnej

Udzielanie pełnomocnictwa

1. Pełnomocnik musi mieć jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 100 KC)

2. Pełnomocnictwo wypadałoby zakomunikować pełnomocnikowi (bo składa oświadczenie woli w imieniu mocodawcy)

• Może być udzielane w dowolnej formie (nawet per facta concludentia) wyjątki:

• Pełnomocnictwo do dokonania czynności, dla której forma szczególna jest zastrzeżona pod rygorem nieważności wymaga takiej samej formy

• Dla pełnomocnictw ogólnych i prokury wymagana forma pisemna

3. Dalsi pełnomocnicy (substytuci) - art. 106 KC

• Dopuszczalni jedynie gdy:

• Wynika to z treści pełnomocnictwa

• Wynika to z ustawy

• Wynika to ze stosunku prawnego będącego podstawa pełnomocnictwa

• Działają bezpośrednio w imieniu mocodawcy

4. Wady oświadczenia woli oraz dobra wiara dotyczy zarówno pełnomocnika jak i mocodawcy

5. Mocodawca może udzielić pełnomocnictwa co do czynności które:

• Mogłyby być przez niego dokonane

• Nie mają charakteru osobistego

6. Pełnomocnictwo nie może obejmować wszystkich czynności prawnych

7. Typy pełnomocnictw

• Ogólne - umocowanie do czynności zwykłego zarządu (art. 98 zd. 1 KC)

• Forma pisemna pod sankcją nieważności (99 § 2 KC)

• Rodzajowe - wskazuje określoną kategorię czynności prawnych

• Niedopuszczalne gdy ustawa wymaga pełnomocnictwa szczególnego

• Szczególne - dotyczy indywidualnie wskazanej czynności prawnej

8. Wyłącznie mocodawca decyduje o treści pełnomocnictwa

• Jednak jego oświadczenie woli interpretuje się z perspektywy osoby trzeciej

9. Osoba czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi publiczności traktuje się jakby działała w imieniu przedsiębiorcy (art. 97 KC)

• Wymaga tego ochrona zaufania

• Choćby nawet osoba ta działała wbrew woli przedsiębiorcy

• Dotyczy to tylko czynności masowo dokonywanych w lokalu przedsiębiorstwa i jeśli z okoliczności nie wynika „niewątpliwie”, że dana osoba nie występuje w imieniu przedsiębiorcy

10. Jeśli ustanowiono kilku pełnomocników to każdy może działać samodzielnie, chyba że ustanowiono pełnomocnictwo łączne (wtedy czynność jest dokonana z chwilą złożenia ostatniego oświadczenia woli)

11. Zasadniczo niedopuszczalne są czynności „z samym sobą” - art. 108 KC

• Gdy się jest stroną i pełnomocnikiem drugiej strony

• Gdy się jest pełnomocnikiem obu stron

• Wyjątki:

• Ze względu na treść czynności nie można naruszyć interesów mocodawcy (np. darowizna i przyjęcie jej w imieniu mocodawcy)

• Mocodawca na to zezwala

• Czynność prawna „z samym sobą” dotknięta jest bezskutecznością zawieszoną (do potwierdzenia)

12. Pełnomocnik rzekomy - działa bez umocowania lub przekracza jego granice

• Art. 95 § 2 - jego działania nie wywołują skutków dla reprezentowanego

• Umowa przez niego zawarta może być potwierdzona przez reprezentowanego (art. 103 § 1 KC)

• Czynności jednostronne są nieważne, chyba, że przyjmujący je wiedział o braku umocowania, wtedy mogą być potwierdzone (art. 104 KC)

• Art. 105 KC - czynność zawarta z byłym pełnomocnikiem jest wiążąca dla reprezentowanego chyba, ze dokonujący jej wiedział lub mógł się łatwo dowiedzieć o wygaśnięciu pełnomocnictwa

• Reprezentowany ma roszczenie odszkodowawcze i roszczenie o zwrot dokumentu pełnomocnictwa (art. 102 KC)

Stosunek podstawowy

1. Stosunek zobowiązujący pełnomocnika do korzystania z umocowania to stosunek będący podstawą pełnomocnictwa

• Nie jest on jednak konieczny

• Pełnomocnictwo jest stosunkiem niezależnym od stosunku podstawowego

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

1. Ze względu na okoliczności zawarte w treści pełnomocnictwa

• Termin

• Dokonanie czynności której dotyczyło

• Ustanie stosunku podstawowego jeśli pełnomocnictwo służy jego wykorzystywaniu

2. Odwołanie pełnomocnictwa

• W dowolnym momencie, ale musi być zakomunikowane pełnomocnikowi

• Tego uprawnienia mocodawca może się zrzec z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 1 KC)

• Nawet jednak wtedy mocodawca może odwołać w swoim imieniu czynność oznaczoną w pełnomocnictwie

3. Śmierć pełnomocnika lub mocodawcy

• Mocodawca może zastrzec ważność pełnomocnictwa również po swej śmierci z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku podstawowego - art. 101 § 2 KC

4. Likwidacja osoby prawnej

5. Zrzeczenie się pełnomocnictwa

6. Całkowita utrata zdolności do czynności prawnych

7. Wygaśnięcie ⇒ obowiązek zwrotu dokumentu pełnomocnictwa

Prokura

1. Prokura to swoisty typ pełnomocnictwa (art. 109¹ § 1 KC)

• Szeroki zakres umocowania

• Normy dotyczące pełnomocnictwa stosuje się uzupełniająco

2. Udzielać prokury mogą tylko przedsiębiorcy podlegający wpisowi do rejestru (art. 109¹ § 1 KC)

• Dokonuje się to jednostronną czynnością prawną

• W formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 109² § 1 KC)

• Zgłasza się to do rejestru przedsiębiorców (art. 109⁸ § 1 KC)

3. Prokurent

• Osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnej (art. 109² § 2 KC)

• Nie może prokury przenosić, może jednak udzielać pełnomocnictw

• Można ustanawiać kilku prokurentów łącznie lub oddzielnie oraz prokurę oddziałową

4. Zakres prokury - reprezentowanie przedsiębiorcy w zakresie związanym z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 109¹ § 1 KC)

• Wyłączono czynności prawne z art. 109³ KC (np. zbycie wydzierżawienie przedsiębiorstwa itp.)

• Przy kilku prokurentach w rejestrze ujawnia się zakres prokury poszczególnych parlamentów

• Prokura oddziałowa ogranicza się do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa

5. Prokurent składając oświadczenie woli w imieniu przedsiębiorcy:

• Podpisuje go zgodnie ze wzorem w rejestrze

• Wskazuje, ze występuje jako prokurent (w treści lub przy podpisie)

6. Wygaśnięcie prokury

• Odwołanie (nie można się tego uprawnienia zrzec)

• Likwidacja, przekształcenie, skreślenie z rejestru

• Śmierć prokurenta (ale już nie przedsiębiorcy)

1

4

by Jakub Kowalski 2007

---