SYLLABUS

z geografii

2002

WARSZAWA 2000

Publikację przygotowały Okręgowe Komisje Egzaminacyjne w Gdańsku,

Jaworznie, Krakowie, Łodzi, Łomży, Warszawie, Wrocławiu.

Prace koordynowała Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu w porozumieniu z Centralną Komisją Egzaminacyjną w Warszawie.

ISBN 83-88564-60-9

SPIS TREŚCI

Wstęp............................................................................................................................ 5

1. Podstawy prawne egzaminu....................................................................................... 7

1. Akty prawne..........................................................................................................7

2. Podstawa programowa................................................................................... .......7

3. Standardy wymagań egzaminacyjnych.............................................................. 10

2. Matura 2002 w pytaniach uczniów.......................................................................... 11

3. Cele egzaminu maturalnego................................................................................ .....17

4. Struktura i forma egzaminu.....................................................................................19

5. Wymagania egzaminacyjne...................................................................................... 21

6. Przykładowe arkusze egzaminacyjne i schematy oceniania..................................29

1. Arkusz egzaminacyjny I..................................................................................... 31

2. Model odpowiedzi i schemat oceniania arkusza egzaminacyjnego I ........... ....39

3. Arkusz egzaminacyjny II....................................................................................41

4. Model odpowiedzi i schemat oceniania arkusza egzaminacyjnego II............... 55

7. Informacje......................................................................................................... .........59

Aneks - przykłady rozwiązań arkuszy egzaminacyjnych...................................... 61

• Arkusz egzaminacyjny I

• Arkusz egzaminacyjny II

WSTĘP

Szanowni Państwo,

w 2002 roku maturzyści przystąpią po raz pierwszy do zewnętrznie organizowanego i przeprowadzanego egzaminu maturalnego. Wobec różnorodności programów szkolnych i podręczników nowa matura odwołuje się do tego, co wspólne w edukacji polskich uczniów i co zostało określone w Podstawie programowej kształcenia ogólnego, a ukonkretnione w  Standardach wymagań egzaminacyjnych opracowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.

Celem egzaminu maturalnego jest ocena poziomu wykształcenia ogólnego. Matura przeprowadzona według jednakowych, obowiązujących w całym kraju standardów, umożliwi zobiektywizowaną i porównywalną ocenę osiągnięć zdających. Ma szansę stać się egzaminem obiektywnym, rzetelnym i trafnym, dającym wiarygodną informację maturzystom, ich rodzicom, szkołom, a także uczelniom i pracodawcom.

Przekazujemy Państwu informator (syllabus), opisujący wymagania, formę egzaminu i zasady jego przeprowadzania. W zeszycie tym zamieszczono również przykładowe arkusze egzaminacyjne i arkusze rozwiązane przez uczniów klas czwartych. Informatory zostały opracowane oddzielnie dla każdego przedmiotu egzaminacyjnego. Aby ułatwić czytelnikom korzystanie z nich, nadano im taki sam układ.

Najważniejszym zadaniem informatora jest pomoc uczniom przygotowującym się do czekającego ich egzaminu maturalnego.

Egzamin maturalny, poczynając od 2002 roku będzie inny niż obecnie. Wynika to z konieczności dostosowania matury do zmieniających się wymagań, stawianych przez rynek pracy i wyższe uczelnie absolwentom szkół średnich. Nowy egzamin maturalny będzie sprawdzać nie tylko to, co zdający umie, ale również jak potrafi pracować nad dostarczoną informacją, tekstem czy ilustracją. Lawinowo rosnącej wiedzy nie sposób jest opanować i odtworzyć w odpowiednim porządku. Istotniejsza od jej pamięciowego opanowania jest umiejętność wykorzystania informacji, ich przetwarzania, wyciągania właściwych wniosków, analizy i syntezy posiadanych danych. Dlatego też w zaproponowanej koncepcji egzaminu maturalnego została uwzględniona ta konieczność podyktowana przez samo życie. Forma egzaminu dostosowana została przede wszystkim do potrzeb sprawdzania wiedzy funkcjonalnej. Z żadnego przedmiotu nie będzie kilkugodzinnego wypracowania. Zostaną one zastąpione krótszymi formami, sprawdzającymi różne elementy wiadomości i umiejętności w czasie zbliżonym do dotychczas obowiązującego.

Istotną nowością jest wprowadzenie czterech obowiązkowych przedmiotów maturalnych. Przedmiotów, które są niezbędne w komunikacji we współczesnym świecie. Pierwszym jest język ojczysty, którego bardzo dobra znajomość będzie jeszcze istotniejsza niż obecnie, wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Następnym przedmiotem obowiązkowym będzie język obcy nowożytny, bez znajomości którego funkcjonowanie we współczesnym świecie staje się coraz bardziej utrudnione. Trzecim obowiązkowym przedmiotem jest matematyka, uniwersalny język, bez którego znajomości nie sposób poruszać się w życiu codziennym - w banku, w sklepie, pisząc zeznanie podatkowe czy obliczając odpisy na ubezpieczenie. Czwartym obowiązkowym egzaminem jest egzamin z przedmiotu wybranego, który jest zgodny z zainteresowaniami zdającego.

Nowością będzie wprowadzenie dwóch poziomów egzaminów z języka polskiego, obcego i matematyki. Każdy ze zdających musi zdać wymienione trzy przedmioty na poziomie podstawowym. Kto jest szczególnie zainteresowany danym przedmiotem i te zainteresowania rozwinął, będzie mógł zdawać egzamin z przedmiotów obowiązkowych na poziomie rozszerzonym i zostanie to odnotowane na świadectwie maturalnym.

Każdy zdający będzie musiał również zdać egzamin z wybranego przedmiotu. Jeżeli zdecyduje się zdawać więcej niż jeden przedmiot wybrany, to będzie miał taką możliwość.

Następną nowością będzie zmiana kolejności i sposobu zdawania egzaminu. Jako pierwsze będą zdawane egzaminy ustne, wyłącznie z języka ojczystego i języków obcych nowożytnych. Dopiero w drugiej kolejności będą zdawane egzaminy pisemne z języków i z pozostałych przedmiotów, z których egzaminów ustnych już się nie przewiduje.

Ostatnią zmianą, chyba najważniejszą, jest wprowadzenie jasnego opisu wymagań i jednolitych kryteriów oceniania prac maturalnych w całym kraju. Pozwoli to uczniom na lepsze przygotowanie się do egzaminu, a egzaminatorom na zobiektywizowanie stawianych ocen. Natomiast wyższym uczelniom umożliwi rozważenie rezygnacji z powtarzania egzaminów z poszczególnych przedmiotów oraz wykorzystania wyników egzaminów maturalnych jako podstawy do rekrutacji kandydatów na wyższe uczelnie. Oczywiście, będzie to narzucało konieczność wyboru na maturze takich przedmiotów, jakie wskaże uczelnia lub wydział.

Mamy nadzieję, że syllabus, który obecnie Państwo otrzymują spełni wszystkie pokładane w nim nadzieje i przyczyni się do uzyskania satysfakcjonujących wyników z egzaminu maturalnego.

Życzymy powodzenia!

I. PODSTAWY PRAWNE EGZAMINU

1. AKTY PRAWNE

• Ustawa z dnia 7 września1991 r. o systemie oświaty z późniejszymi zmianami (Dz. U.
  z 1996r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496; z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943 i z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15.02.1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego ( Dz. U. z 1999 r. Nr14, poz. 129).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19.04.1999 r. w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 6, poz. 72).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21.02.2000 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzenia sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. z 2000 r. Nr 17, poz. 215).

• Warunki zdawania egzaminu maturalnego dla młodzieży o specjalnych potrzebami edukacyjnych zostaną określone przez Ministra Edukacji Narodowej odrębnymi przepisami.

2. Podstawa programowa z geografii

Cele edukacyjne

1. Kształtowanie się w uczniach:

• świadomości wartości, jaką jest własny region i kraj oraz dziedzictwo przyrodnicze
  i kulturowe;

• poszanowania innych narodów, ich kultur, systemów wartości i sposobów życia.

2. Całościowe widzenie regionów i miejsc oraz problemów, z jakimi boryka się świat.

3. Umiejętność analizowania i interpretowania działalności gospodarczej, społecznej
   i politycznej w kategoriach geograficznych.

4. Przygotowanie do świadomego podejmowania decyzji, uwzględniających zarówno zachowanie ciągłości funkcji przyrody i równowagi w środowisku, jak też potrzeby człowieka (rozwój zrównoważony).

5. Odczuwanie potrzeby współpracy dotyczącej zwalczania zagrożeń środowiska geograficznego oraz zagrożeń społecznych.

6. Przygotowanie się do roli odpowiedzialnych współgospodarzy regionu i Polski; gotowość uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów swojej społeczności.

Zadania szkoły

Stwarzanie uczniom sprzyjających warunków do:

• kształtowania systemu wartości odpowiadającego naturze i godności ludzkiej;

• korzystania z możliwie różnorodnych źródeł wiedzy geograficznej, w tym z własnych obserwacji terenowych, ze szczególnym uwzględnieniem swojej gminy (powiatu);

• uczenia się czynnego kształtującego dociekliwość, refleksyjność, zdrowy krytycyzm, chęć działania;

• stosowania wiedzy geograficznej w życiu.

Treści

1. Ziemia jako część Wszechświata i jako system otwarty.

2. Ziemia jako środowisko życia, jej historia i obraz współczesny.

3. Gospodarowanie zasobami naturalnymi Ziemi i ich ochrona; energia i jej rola
   we współczesnej gospodarce.

4. Dysproporcje gospodarcze, społeczne oraz zróżnicowanie polityczne i kulturowe współczesnego świata, na przykładach wybranych państw i regionów.

5. Współczesne przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne na kontynentach
   i w wybranych państwach, ze szczególnym uwzględnieniem Europy.

6. Źródła, przebieg i próby rozwiązywania konfliktów politycznych i społecznych, na wybranych przykładach.

7. Potencjał naturalny, ludnościowy, gospodarczy i kulturowy Polski.

8. Struktura współczesnej gospodarki narodowej Polski; tendencje rozwojowe, strategia ekorozwoju Polski.

9. Przykłady ochrony środowiska w Polsce i na świecie.

10. Polska na tle Europy i świata.

11. Problemy integracyjne na świecie, w Europie i w Polsce.

Osiągnięcia

1. Lokalizowanie miejsc na powierzchni Ziemi i orientowanie się w ich wzajemnym położeniu za pomocą map.

2. Gromadzenie, wartościowanie, porządkowanie, interpretowanie, analizowanie
   i prezentowanie wiedzy geograficznej pochodzącej z różnych źródeł.

3. Wykorzystywanie wiedzy geograficznej w celu interpretowania i analizowania aktualnych zjawisk, zdarzeń i procesów, zachodzących w przestrzeni geograficznej.

4. Przewidywanie zmian w przyrodzie i w działaniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji.

5. Rozwiązywanie zadań o treści geograficznej i charakterze problemowym.

Zajęcia Fakultatywne

Klasa IV (klasy III - IV)

Cele edukacyjne

1. Świadomość:

• konieczności gospodarowania zgodnie z ideą rozwoju zrównoważonego;

• odpowiedzialności i gotowości uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów swojej

społeczności, Polski, Europy i świata;

• konieczności normowania stosunków międzyludzkich w skali lokalnej, regionalnej
  i ponadregionalnej.

2. Zdobywanie umiejętności samodzielnego uczenia się, istotnego zarówno z punktu

widzenia samokształcenia jak i studiowania w wyższej uczelni.

Zadania szkoły

Stwarzanie uczniom sprzyjających warunków do:

• prowadzenia samodzielnych obserwacji i poszukiwań poza terenem szkoły w zakresie

indywidualnie formułowanych tematów geograficznych;

• korzystania ze źródeł wiedzy geograficznej (w tym: z bibliotek pozaszkolnych
  i dokumentacji urzędów publicznych);

• samodzielnego opracowywania wybranych tematów;

• zapewnienia uczniom konsultacji z nauczycielami innych przedmiotów, ze względu na

silne związki geografii z innymi naukami.

Treści

Wybór treści powinien być zgodny z zainteresowaniami i potrzebami uczniów biorących udział w zajęciach. Zaleca się uwzględnienie tematów z pięciu wielkich grup tematycznych:

1. Przyrodnicze środowisko życia ludzi na Ziemi.

2. Region, w którym żyje uczeń.

3. Polska, jej potencjał naturalny, gospodarczy, ludnościowy i kulturowy, historia gospodarcza, problemy współczesne.

4. Europa, jej potencjał naturalny, ludnościowy i kulturowy, historia gospodarcza, problemy współczesne.

5. Problemy globalne świata.

Osiągnięcia

1. Posługiwanie się wiedzą geograficzną w życiu codziennym w sytuacjach wykraczających poza system uczenia się szkolnego.

2. Umiejętność oceniania swojej wiedzy geograficznej i umiejętności z punktu widzenia własnych celów życiowych.

3. STANDARDY WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH

Egzamin maturalny sprawdza wiadomości i umiejętności pozwalające zdającemu:

1. Wykazać się znajomością faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii niezbędnych

do zrozumienia i przedstawienia zdarzeń, zjawisk i procesów w zakresie:

a) geografii fizycznej

b) geografii społeczno- ekonomicznej

c) kształtowania środowiska geograficznego

2. Korzystać z różnych źródeł informacji w celu:

a) odczytywania, interpretowania i przetwarzania informacji zapisanych w postaci mapy, tekstu, tabel, wykresów, fotografii, modeli i schematów

b) budowania prostych modeli funkcjonowania człowieka w środowisku geograficznym

c) uogólniania treści geograficznych

4. rozwiązywania zadań badających opanowanie umiejętności zastosowania wiadomości geograficznych w życiu codziennym

3. Wyjaśniać i oceniać przebieg i konsekwencje zjawisk i procesów:

a) przyrodniczych

b) ekonomicznych

c) politycznych i kulturowych

4. Dostrzegać i rozwiązywać problemy istniejące w środowisku geograficznym w różnych

skalach przestrzennych (od lokalnej do globalnej) i czasowych. Wykorzystywać swoją wiedzę, przeżycia i doświadczenia także z innych dziedzin:

a) w skali lokalnej

b) w skali globalnej

2. MATURA 2002 W PYTANIACH UCZNIÓW

Jakie są podstawowe zasady egzaminu maturalnego w roku 2002?	Egzamin maturalny komisyjnie sprawdza poziom wykształcenia ogólnego zdających z zakresu przedmiotów określonych Standardami wymagań egzaminacyjnych. Do egzaminu maturalnego mogą przystąpić absolwenci szkół ponadpodstawowych posiadający świadectwo ukończenia szkoły, dającej prawo zdawania egzaminu maturalnego. Egzamin jest obowiązkowy dla kandydatów na studia wyższe. Postępowanie egzaminacyjne rozpoczyna opublikowanie przez okręgową komisję egzaminacyjną syllabusa a kończy wydanie świadectwa dojrzałości. Harmonogram postępowania egzaminacyjnego ustala Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE). Egzamin będzie organizowany dwa razy w roku: w maju - po zakończeniu zajęć w programowo najwyższej klasie szkół dających uprawnienia do przystąpienia do egzaminu maturalnego, począwszy od maja 2002 r. - i w styczniu - począwszy od stycznia roku 2003. Egzamin składa się z części wewnętrznej - ustnej i z części zewnętrznej - pisemnej.
Z jakich przedmiotów trzeba i można zdawać maturę?	Egzamin zdawany jest obowiązkowo z czterech przedmiotów: języka polskiego - w części wewnętrznej i zewnętrznej języka obcego nowożytnego - w części wewnętrznej i zewnętrznej matematyki - w części zewnętrznej przedmiotu wybranego przez ucznia - w części zewnętrznej, z wyjątkiem innego niż obowiązkowy języka obcego nowożytnego, który jest zdawany w części wewnętrznej i zewnętrznej. Zdający z grup mniejszości narodowych zdają obowiązkowo przedmioty wymienione w punkcie 1 oraz język ojczysty danej mniejszości narodowej. Zdający ma prawo wybrać dodatkowo więcej niż jeden przedmiot. Nie ma to wpływu na liczbę i wybór przedmiotów zdawanych obowiązkowo.
Na jakim poziomie będzie można zdawać poszczególne przedmioty?	Egzamin z przedmiotów obowiązkowych - języka polskiego, języka ojczystego mniejszości narodowej, języka obcego nowożytnego i matematyki - może być zdawany na dwóch poziomach - podstawowym lub rozszerzonym. Rozróżnienie poziomów egzaminu z języka polskiego, języka ojczystego mniejszości narodowej i matematyki wprowadza się w części pisemnej egzaminu, a z języka obcego nowożytnego w części ustnej i pisemnej. Absolwent klasy z językiem obcym wykładowym lub klasy dwujęzycznej uzyskuje na świadectwie adnotację o ukończeniu tego typu klasy, jeżeli zda egzamin z danego języka według specjalnie przygotowanych arkuszy egzaminacyjnych dla absolwentów tego typu szkół oraz przedmioty dodatkowe według zasad określonych w dwustronnych porozumieniach międzynarodowych. Inny, niż zdawany jako obowiązkowy, język obcy nowożytny jako przedmiot wybrany, zdawany jest, w części ustnej i pisemnej, na jednym poziomie zawierającym zadania z poziomu podstawowego i rozszerzonego.
Kiedy należy wybrać przedmiot i poziom zdawania przedmiotu na egzaminie?	Zdający deklaruje, na początku ostatniego roku nauki w szkole dającej uprawnienia do przystąpienia do egzaminu maturalnego zgodnie z procedurą obowiązującą w okręgowej komisji egzaminacyjnej, wybór: przedmiotu (przedmiotów) na egzamin, poziomu egzaminu z przedmiotów obowiązkowych, okresu z historii, typu komputera, środowiska komputerowego i programów komputerowych z informatyki, tematu z języka obcego nowożytnego na poziomie rozszerzonym, tematu z języka polskiego, języka ojczystego mniejszości narodowej na część wewnętrzną egzaminu z list tematów, przygotowanych przez nauczycieli danego przedmiotu w szkole. Wybór przedmiotu (przedmiotów) na egzamin nie zależy od profilu nauczania szkoły (oddziału), do której uczęszczał absolwent, ani od języków nauczanych w szkole. W przypadku braku w szkole egzaminatora z wybranego przedmiotu zdający zostanie skierowany na egzamin do innej szkoły. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, jednak nie później niż cztery miesiące przed terminem egzaminu maturalnego, zdający może dokonać zmian w deklarowanych wyborach z zastrzeżeniem, że w przypadku języka ojczystego wszelkie czynności związane z wyborem i doprecyzowaniem tematu kończy pierwsza konsultacja, która powinna się odbyć najpóźniej 31 października. Zdający nie może w trakcie egzaminu zmieniać wybranego okresu z historii i środowiska komputerowego z informatyki. Zdający może w trakcie egzaminu zrezygnować ze zdawania egzaminu na poziomie rozszerzonym.
Jaka będzie matura uczniów szkół z ojczystym językiem mniejszości narodowych i uczniów szkół dwujęzycznych?	Absolwenci szkół lub oddziałów z ojczystym językiem nauczania mniejszości narodowych i grup etnicznych oraz absolwenci szkół dwujęzycznych mogą zdawać na egzaminie przedmiot lub przedmioty w języku polskim lub odpowiednio w języku danej mniejszości narodowej lub grupy etnicznej albo w danym języku obcym. Wyboru języka, w którym będzie zdawany przedmiot, absolwent dokonuje wraz z deklaracją wyboru przedmiotu, o której mowa w pytaniu D.
Gdzie można zdawać maturę?	Część zewnętrzną egzaminu organizuje i przeprowadza komisja okręgowa w wyznaczonych szkołach lub placówkach, posiadających odpowiednie warunki lokalowe i techniczne zapewniające prawidłowy przebieg egzaminu. Zdający, którzy ukończyli szkołę w latach poprzednich lub wyrazili wolę zdawania egzaminu w szkole innej niż ukończona, są kierowani do szkoły wyznaczonej przez komisję okręgową.
Jakie warunki muszą być zapewnione na sali egzaminacyjnej?	Pomieszczenie szkolne, w którym jest przeprowadzany egzamin, musi spełniać warunki określone w przepisach BHP. Odległość między piszącymi nie może być mniejsza niż 1,5 metra z każdej strony. Przy stoliku może siedzieć wyłącznie jeden zdający. Na stolikach w trakcie pisania mogą znajdować się jedynie przybory pomocnicze dopuszczone przez syllabus danego przedmiotu oraz arkusze egzaminacyjne. Zdający chory lub niepełnosprawny w trakcie egzaminu może mieć na stoliku leki i inne pomoce medyczne przepisane przez lekarza lub konieczne ze względu na chorobę lub niepełnosprawność. Posiłki dla zdających i egzaminatorów mogą być dostępne jedynie na zewnątrz sali egzaminacyjnej poza czasem przeznaczonym na egzamin, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w punkcie 5.
Jak powinien być zorganizowany egzamin?	W skład zespołu nadzorującego przebieg egzaminu w danym pomieszczeniu wchodzi co najmniej trzech nauczycieli. Przewodniczącym zespołu nadzorującego przebieg egzaminu może być jedynie nauczyciel wpisany do ewidencji egzaminatorów. Co najmniej jeden członek zespołu powinien być zatrudniony w innej szkole. W skład zespołu nie mogą wchodzić nauczyciele danego przedmiotu oraz wychowawca klasy zdających. Egzamin pisemny przebiega zgodnie z harmonogramem określonym przez CKE. Szczegóły przebiegu egzaminu określa każdorazowo instrukcja zawarta w arkuszu egzaminacyjnym. Czas egzaminu liczy się od przekazania zdającym arkuszy egzaminacyjnych. W czasie egzaminu pisemnego w sali egzaminacyjnej przebywają co najmniej trzej członkowie zespołu, w tym jeden pełniący funkcję przewodniczącego. W czasie egzaminu zdający nie powinni opuszczać sali egzaminacyjnej. Przewodniczący zespołu może zezwolić w szczególnie uzasadnionej sytuacji na opuszczenie sali, po zapewnieniu warunków wykluczających możliwość kontaktowania się zdającego z innymi osobami, z wyjątkiem osób udzielających pomocy medycznej. Członkom zespołu nadzorującego przebieg egzaminu nie wolno udzielać żadnych wyjaśnień, komentarzy dotyczących zadań egzaminacyjnych. W przypadku stwierdzenia niesamodzielnego rozwiązywania zadań egzaminacyjnych, przewodniczący zespołu lub dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej unieważnia egzaminy ze wszystkich przedmiotów danego zdającego. Do sali egzaminacyjnej można wnosić jedynie materiały i środki dydaktyczne określone w syllabusie. Arkusze egzaminacyjne są zbierane po zakończeniu każdej części egzaminu.
Ile dni trwa egzamin?	Egzamin zewnętrzny z danego przedmiotu odbywa się jednego dnia i polega na rozwiązaniu zadań zawartych w arkuszach egzaminacyjnych, odrębnych dla każdej części egzaminu. Między poszczególnymi częściami egzaminu następować będą przerwy.
Jak sprawdzane są prace?	Poszczególne arkusze egzaminacyjne z każdej części egzaminu z danego przedmiotu są sprawdzane i oceniane przez różnych egzaminatorów zewnętrznych, przeszkolonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne i wpisanych do rejestru CKE. Wynik egzaminu jest wyrażony w procentach. Negatywny wynik egzaminu z wybranego dodatkowo przedmiotu, o którym mowa w  pyt.B pkt 3, nie ma wpływu na końcowy wynik egzaminu i nie odnotowuje się go na świadectwie dojrzałości. Komisja okręgowa ustala listę osób, które zdały egzamin.
Czy można powtarzać niezdany egzamin ?	Absolwent, który nie zdał egzaminu z określonego przedmiotu, może przystąpić ponownie do egzaminu z tego przedmiotu w kolejnych sesjach egzaminacyjnych, przez okres pięciu lat. Po upływie pięciu lat od daty pierwszego egzaminu absolwent, o którym mowa w punkcie 1, zdaje powtórny egzamin w pełnym zakresie. Przy powtórnym egzaminie z przedmiotu wybranego absolwent może wybrać inny przedmiot, z zachowaniem przepisu zapisanego w pytaniu D pkt 1.
Czy można poprawiać wynik uzyskany na egzaminie?	Absolwent, który chce podwyższyć wynik egzaminu w części zewnętrznej z jednego lub kilku przedmiotów, ma prawo przystąpić ponownie do egzaminu w kolejnej sesji.
Kiedy można powtórnie przystąpić do egzaminu, jeśli został on przerwany?	Absolwent, który nie przystąpił do egzaminu lub przerwał egzamin, ma prawo przystąpić do egzaminu w kolejnych sesjach egzaminacyjnych, w styczniu lub w maju każdego roku.
Kto może być zwolniony z egzaminu?	Laureaci olimpiad przedmiotowych są zwolnieni z egzaminu z danego przedmiotu, na zasadach określonych w przepisach w sprawie organizacji konkursów i olimpiad przedmiotowych. Laureatom olimpiad uprawnienia wymienione w punkcie 1 przysługują także wtedy, gdy przedmiot nie był objęty szkolnym planem nauczania danej szkoły. Zwolnienie z egzaminu z danego przedmiotu jest równoznaczne z uzyskaniem z tego przedmiotu najwyższego wyniku, a w przypadku przedmiotów obowiązkowych - równoznaczne z uzyskaniem najwyższego wyniku na poziomie rozszerzonym.
Na jakich zasadach zdają egzamin absolwenci niepełnosprawni?	Absolwenci niepełnosprawni lub niesprawni czasowo przystępują do egzaminu w powszechnie obowiązujących terminach i według obowiązujących wymagań egzaminacyjnych, przy kryteriach dostosowanych do rodzaju niesprawności. Komisja okręgowa zobowiązana jest do sprawdzenia czy zostały zapewnione warunki i formy przeprowadzania egzaminu odpowiednie do możliwości zdających o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
W jakich sytuacjach można złożyć odwołanie od egzaminu?	Jeżeli w trakcie wewnętrznej części egzaminu nie były przestrzegane przepisy dotyczące przebiegu egzaminu, absolwent może w terminie dwóch dni od zaistnienia nieprawidłowości złożyć odwołanie do przewodniczącego zespołu szkolnego. Przewodniczący zespołu szkolnego rozpatruje odwołanie w terminie trzech dni od jego otrzymania. Od rozstrzygnięcia przewodniczącego zespołu szkolnego absolwent może odwołać się do dyrektora komisji okręgowej w terminie trzech dni od otrzymania rozstrzygnięcia. Dyrektor komisji okręgowej rozpatruje odwołanie w terminie czternastu dni od jego otrzymania. Rozstrzygnięcie dyrektora komisji okręgowej jest ostateczne. Jeżeli w trakcie zewnętrznej części egzaminu nie były przestrzegane przepisy dotyczące przebiegu egzaminu absolwent może w terminie dwóch dni roboczych od dnia egzaminu złożyć odwołanie do dyrektora komisji okręgowej. Dyrektor komisji okręgowej rozpatruje odwołanie w terminie pięciu dni roboczych od jego otrzymania. Od rozstrzygnięcia dyrektora komisji okręgowej absolwent może odwołać się do dyrektora Komisji Centralnej, w terminie siedmiu dni roboczych od jego otrzymania. Dyrektor Komisji Centralnej rozpatruje odwołanie w terminie siedmiu dni roboczych od jego otrzymania. Rozstrzygnięcie dyrektora Komisji Centralnej jest ostateczne.

3. CELE EGZAMINU MATURALNEGO

Egzamin maturalny z geografii ma na celu:

1. Ocenę poziomu wiedzy i umiejętności absolwenta, czyli stopnia opanowania wymagań egzaminacyjnych w zakresie określonym w Podstawie programowej i Standardach wymagań egzaminacyjnych.

2. Poinformowanie rodziców, nauczycieli, władz oświatowych i samorządowych, wyższych uczelni i pracodawców o poziomie wiedzy i umiejętności absolwentów, aby umożliwić:

• prognozowanie na podstawie wyników egzaminu przygotowania absolwentów do dalszego kształcenia,

• diagnozowanie pracy szkół i określanie czynników sprzyjających podnoszeniu poziomu kształcenia

• motywowanie nauczycieli, władz oświatowych i samorządowych do sprawdzania jakości nauczania geografii w szkołach.

4. STRUKTURA I FORMA EGZAMINU

1. Egzamin maturalny z geografii jest egzaminem zewnętrznym i ma formę pisemną.

2. Czas zaproponowany przez ekspertów na wykonanie zadań z arkusza pierwszego wynosił 90 minut, a z arkusza drugiego 120 minut.

3. Po części pierwszej egzaminu następuje 30 - minutowa przerwa.

4. W każdej części egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny.

5. Opis egzaminu:

1. część pierwsza egzaminu -stanowiąca studium przypadku- polega na rozwiązaniu zestawu zadań zamkniętych i otwartych na podstawie załączonej barwnej, szczegółowej mapy i innych pomocniczych materiałów źródłowych. Materiał ilustracyjny będzie znajdował się bezpośrednio przy zadaniach lub jako załącznik;

1. część druga egzaminu polega na rozwiązaniu testu. Zawiera on różnego typu zadania z całego obowiązującego zakresu programowego geografii. Wśród nich są również zadania wykorzystujące różnorodny materiał źródłowy (tabele statystyczne, fotografie, schematy, rysunki, teksty, plany, mapy przeglądowe) z uwzględnieniem różnych skal przestrzennych, od lokalnej do globalnej. Zadania sprawdzają wiedzę i umiejętności stosowania posiadanej wiedzy do wyjaśniania pojęć, zjawisk i procesów oraz do rozwiązywania problemów, formułowania i uzasadniania opinii i sądów na podstawie posiadanych i podanych informacji.

6. W trakcie egzaminu zdający może korzystać z pióra, długopisu, ołówka, kredek, gumki, linijki, cyrkla, kroczka, kalkulatora (typu określonego przez OKE) i innych materiałów dopuszczonych przez OKE.

7. Ocenianie:

1. za rozwiązanie zadań z pierwszego arkusza zdający może otrzymać maksymalnie
   40 % całkowitej liczby punktów,

2. za rozwiązanie zadań z drugiego arkusza zdający może otrzymać maksymalnie
   60 % całkowitej liczby punktów.

5. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE

W poniższej tabeli zastosowano skróty: C - cele edukacyjne, T - treści,
O - osiągnięcia. Numer przy każdym symbolu odnosi się do odpowiedniej części Podstawy programowej.

Standard	Opis wymagań Zdający potrafi :	Odniesienie do Podstawy programowej
Wykazać się znajomością faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii niezbędnych do rozumienia i przedstawie- nia zdarzeń, zjawisk i procesów:	podać, wymienić, rozpoznać, wskazać, wyodrębnić fakty dotyczące: przebiegu i skutków zdarzeń, zjawisk, procesów, ich natężenia i dynamiki, genezy, lokalizacji, rozmieszczenia, istotnych cech jakościowych i ilościowych obiektów, zdarzeń, zjawisk, procesów geograficznych. podać, rozpoznać znaczenie pojęć (terminów), prawidłowo je zastosować przy opisach zdarzeń, zjawisk, procesów geograficznych itp. podać odpowiednie przykłady je ilustrujące podać, opisać, rozpoznać rodzaj zależności między zdarzeniami, zjawiskami, rodzajami gospodarczej działalności człowieka: wskazać przyczyny i konsekwencje w zależnościach przyczynowo - skutkowych, przedstawić następstwo zdarzeń w zależnościach czasowych, określić zależności przestrzenne występowania zjawisk i procesów, podać, przedstawić prawidłowości geograficzne dotyczące: rozmieszczenia, rytmiczności i cykliczności, rozwoju, zróżnicowania, budowy, zachowań grup społecznych i narodów, przedstawić, omówić najistotniejsze założenia teorii przyrodniczych z zakresu nauk o Ziemi, opisać, przedstawić zjawiska i procesy w innej formie np. graficznej, scharakteryzować zdarzenie, zjawisko, proces dobierając istotne fakty, stosując prawidłową terminologię, uwzględniając zależności, prawidłowości i teorie, porównać zdarzenia, zjawiska, procesy, odtworzyć ich przebieg, mechanizm działania, wykazać istniejące zależności pomiędzy zdarzeniami, zjawiskami i procesami, Zakres faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii określają wymagania opisane w punktach 1a, 1b, 1c.
w zakresie geografii fizycznej,	scharakteryzować w zarysie powstanie i budowę Wszechświata, Układu Słonecznego, cechy planet grupy ziemskiej i planet olbrzymich, przedstawić najistotniejsze założenia teorii heliocentrycznej, scharakteryzować powstanie, kształt, ruchy Ziemi, ich następstwa bezpośrednie i pośrednie, scharakteryzować zróżnicowanie oświetlenia Ziemi wraz ze zmianą szerokości geograficznej i pory roku, wykazać się znajomością zasad orientacji na Ziemi (współrzędne geograficzne, kierunki) oraz rachuby czasu, przedstawić Ziemię jako przyrodniczy system otwarty przedstawić współzależności między elementami systemu Ziemi, przedstawić wpływ Słońca i Księżyca na funkcjonowanie systemu Ziemi, przedstawić ochronne funkcje magnetosfery i atmosfery, przedstawić skład i budowę atmosfery oraz procesy kształtujące pogodę i klimat, przedstawić czynniki geograficzne i ich wpływ na przebieg procesów klimatotwórczych, przedstawić zróżnicowanie klimatyczne Ziemi (strefy i typy klimatów), opisać związki między pogodą i klimatem a warunkami życia i działalności człowieka, przedstawić elementy hydrosfery ( oceany i morza, rodzaje wód lądowych, podziemnych ), ich zasoby oraz obieg wody w przyrodzie, wykazać się znajomością regionalnego zróżnicowania bilansu wodnego, wykazać się znajomością właściwości chemicznych, fizycznych, ruchów wody mórz i oceanów oraz ich typów i rozmieszczenia, wykazać się znajomością genezy, rozmieszczenia, cech wód na lądach: wód podziemnych, rzek, jezior, bagien, lodowców, opisać związki między elementami hydrosfery a warunkami życia i działalnością człowieka, wykazać się znajomością budowy wnętrza Ziemi ze szczególnym uwzględnieniem litosfery, wykazać się znajomością genezy i cech pospolitych minerałów i skał, przedstawić najistotniejsze założenia teorii tektoniki płyt litosfery, wykazać się znajomością procesów endogenicznych (plutonicznych , wulkanicznych, izostatycznych, górotwórczych, trzęsień ziemi ) i ich skutków bezpośrednich i pośrednich, wykazać się znajomością procesów egzogenicznych i ich skutków bezpośrednich i pośrednich, przedstawić zróżnicowanie ukształtowania powierzchni Ziemi, wykazać się znajomością ważniejszych wydarzeń z dziejów Ziemi, wykazać się znajomością podstawowych metod datowania wydarzeń geologicznych, zasad ich odtwarzania i określania ich kolejności, przedstawić czynniki i procesy glebotwórcze, typy gleb i ich przydatność rolniczą, wykazać się znajomością strefowego i astrefowego zróżnicowania gleb, szaty roślinnej i świata zwierzęcego, przedstawić zróżnicowanie krajobrazowe Ziemi, przedstawić położenie fizyczno-geograficzne Polski na tle Europy i świata i jego konsekwencje, wykazać się znajomością środowiska geograficznego Polski na tle Europy, w tym: budowy geologicznej, ukształtowania powierzchni, klimatu, wód śródlądowych i Morza Bałtyckiego, gleb, świata organicznego, przedstawić regionalne zróżnicowanie środowiska geograficznego Polski (krainy geograficzne),	T 1-3,7,10 O 1,2 C 2
w zakresie geografii społeczno- ekonomicznej,	przedstawić klasyfikację i rozmieszczenie zasobów naturalnych, wykazać się znajomością form gospodarowania zasobami naturalnymi (rolnicze użytkowanie ziemi, leśnictwo, rybołówstwo, uprawy mórz, górnictwo, przemysł przetwórczy, rekreacja, turystyka), wykazać się znajomością źródeł energii, sposobów ich pozyskiwania i przetwarzania, przedstawić światowe tendencje w gospodarowaniu różnymi źródłami energii, przedstawić zasady racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, uwzględniające ideę rozwoju zrównoważonego, wykazać się znajomością regionalnego zróżnicowania: zmian liczby ludności, rozmieszczenia ludności, przedstawić zróżnicowanie rasowe, etniczne, i kulturowe ludności świata, wykazać się znajomością dysproporcji w zakresie ruchu naturalnego, struktury płci, wieku, zatrudnienia oraz migracji ludności świata, scharakteryzować zróżnicowanie współczesnych procesów osadniczych, wykazać się znajomością zróżnicowania świata pod względem poziomu rozwoju gospodarczego oraz przyczyn i konsekwencji tego zróżnicowania (wielkie centra i obszary peryferyjne światowej gospodarki; bogata „Północ” i biedne „Południe”), przedstawić zróżnicowanie poziomu rozwoju głównych działów gospodarki (przemysłu. rolnictwa, komunikacji i handlu zagranicznego), wykazać się znajomością zróżnicowania politycznego współczesnego świata, scharakteryzować etapy rozwoju gospodarczego świata (faza przedindustrialna, industrialna, postindustrialna ), wykazać się znajomością współczesnych przemian gospodarczych, społecznych i politycznych na kontynentach i w wybranych państwach ze szczególnym uwzględnieniem Europy, wykazać się znajomością głównych obszarów, przyczyn oraz konsekwencji konfliktów politycznych i społecznych we współczesnym świecie ze szczególnym uwzględnieniem Europy, przedstawić rolę organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu konfliktów na świecie, scharakteryzować położenie geograficzne i geopolityczne Polski w Europie, wykazać się znajomością zasobów naturalnych Polski, przedstawić liczbę i rozmieszczenie ludności Polski, scharakteryzować rozmieszczenie mniejszości narodowych w Polsce i Polonii na świecie, przedstawić strukturę demograficzną i zawodową ludności Polski, scharakteryzować współczesne procesy osadnicze w Polsce, przedstawić najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego w Polsce, wykazać się znajomością uwarunkowań przyrodniczych i pozaprzyrodniczych rozwoju gospodarki Polski, przedstawić przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju i struktury gospodarki Polski, wykazać się znajomością uwarunkowań historycznych struktury gospodarki i jej poziomu rozwoju, przedstawić znaczenie i rolę głównych działów gospodarki, ich udział w tworzeniu PKB i w zatrudnieniu, wykazać się znajomością restrukturyzacji gospodarki Polski, określić przyczyny i konsekwencje, scharakteryzować potencjał społeczno-ekonomiczny i kulturowy Polski na tle wybranych krajów świata ze szczególnym uwzględnieniem państw - sąsiadów Polski oraz krajów Unii Europejskiej, przedstawić powiązania gospodarcze, polityczne i kulturalne Polski z krajami europejskimi i pozaeuropejskimi, wykazać się znajomością faktów dotyczących udziału Polski i jej zadań w organizacjach międzynarodowych, scharakteryzować procesy integracyjne na świecie i ich konsekwencje społeczno - gospodarcze i polityczne, przedstawić główne ugrupowania integracyjne, na świecie, ich zadania, znaczenie, obszar działania oraz kraje członkowskie, wykazać się znajomością faktów dotyczących udziału Polski i jej roli w ugrupowaniach integracyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem NATO i CEFTA, przedstawić działania, procesy legislacyjne na drodze do integracji Polski z Unią Europejską, scharakteryzować przejawy integracji w wymiarze regionalnym (euroregiony) i lokalnym,	T 3-8, 10,11 C 2,4,5,6 O 1,2
w zakresie kształtowania środowiska geograficz-­ nego,	wykazać się znajomością działań człowieka prowadzących do naruszania naturalnej równowagi w środowisku, scharakteryzować globalne, regionalne i lokalne problemy środowiskowe, ich genezę i konsekwencje, przedstawić zagrożenia środowiska wynikające z pozyskiwania surowców energetycznych, (źródeł energii ), ich transportu i przetwarzania, przedstawić ideę rozwoju zrównoważonego (Agenda 21) wyznaczającą kierunek rozwoju świata, przedstawić zasady strategii ekorozwoju w Polsce, scharakteryzować motywy, formy i zasady kształtowania i ochrony środowiska, przedstawić przykładowe obszary przyrody chronionej w Polsce i na świecie oraz ich walory, przedstawić działania na rzecz ochrony środowiska w Polsce i na świecie w skali lokalnej, regionalnej i globalnej, podejmowanych przez organizacje krajowe i międzynarodowe, wykazać się znajomością form współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska,	T 2-9 C 2,4-6 O 1,2
Wykazać się umiejętno- ściami korzystania z różnych źródeł informacji w celu: odczytywania, interpreto-wania przetwarzania informacji zapisanych w postaci mapy, tekstu, wykresu, fotografii, modeli i schematów,	odczytać tzn. podać informacje geograficzne zapisane w różnej postaci, rozpoznać obiekty, zjawiska, procesy, interpretować, tzn. objaśniać, tłumaczyć informacje, przetwarzać, tzn. przedstawiać informacje w innej postaci, grupować, klasyfikować informacje według określonych kryteriów, Zakres faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c	T 1-11 C 2,2 O 1,2,3,5
budowania prostych modeli funkcjono- wania człowieka w środowisku geogra- ficznym,	przedstawić zależności, prawidłowości określające funkcjonowanie człowieka w środowisku w formie prostego modelu : przyczynowo - skutkowego, strukturalnego, funkcjonalnego, Zakres faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c	T 2-10 C 2-6 O 1,2,3,5
uogólniania treści geogra- ficznych,	na podstawie szczegółowych informacji geograficznych zapisanych w różnorodnej postaci: sformułować prawidłowości, sformułować zależności, ustalić hierarchię, klasyfikować według określonych kryteriów, Zakres faktów, pojęć, prawidłowości, teorii i zależności określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c	T 1-11 C 2,3,6 O 1,2,3,5
rozwiązywa-nia zadań praktycznych,	wykorzystać wiedzę geograficzną, mapy i inne źródła informacji do wykonywania obliczeń: matematyczno - geograficznych (np. odległości, powierzchni, wysokości względnej, i bezwzględnej, nachylenia stoku, spadku rzeki), astronomiczno - geograficznych (np. rachuba czasu, wysokość górowania Słońca),	T 1-11 C 2-6 O 1,2,3,5
	fizyczno - geograficznych (np. amplitudy temperatury powietrza), w zakresie geografii społeczno - ekonomicznej (np. mierniki demograficzne, wskaźniki gospodarcze), wykorzystać mapy i obserwacje astronomiczne do określania położenia obiektu w przestrzeni, wykorzystać mapy i inne źródła informacji do projektowania własnych działań, prognozować zmiany w środowisku, np. zmiany pogody na podstawie analizy map synoptycznych, zdjęć satelitarnych i informacji meteorologicznych, Zakres faktów, pojęć, prawidłowości, teorii i zależności określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c
Wyjaśniać i oceniać przebieg i konsekwen- cje zjawisk i procesów przyrodni-czych, ekonomicz- nych, c) politycznych i kulturo-­ wych,	posługując się wiedzą geograficzną (faktami, pojęciami, zależnościami, prawidłowościami, teoriami): wskazać przyczyny zjawisk i procesów, określić czynniki warunkujące przebieg zdarzeń, zjawisk i procesów, uzasadnić charakter, specyfikę zjawisk i procesów, określić związki między elementami składowymi zjawisk i procesów, ocenić przebieg zjawisk i procesów, ocenić konsekwencje zjawisk i procesów, wnioskować o przypuszczalnym przebiegu zjawisk i procesów, Zakres faktów ,pojęć zależności, prawidłowości i teorii określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c	T - dla: 1,2, 3,7,9,10 3,4,5,7,8, 10,11 4,5,6,7, 10, 11 C - dla: 2,3,4,5,6 2,3,4,5,6 2,3,4,5,6 O - dla: 1,3,4 1,3,4 1,3,4,
Dostrzegać i rozwiązy-wać problemy istniejące w środowisku geograficz-nym w różnych skalach prze­strzennych (od lokalnej do globalnej) i czasowych. Wykorzysty-wać swoją wiedzę, prze­życia i doświadcze-nia także z innych dzie­dzin: w skali lokalnej, w skali globalnej,	na podstawie dostarczonych materiałów źródłowych i posiadanej wiedzy: dostrzegać problemy istniejące w środowisku geograficznym i określać ich skalę przestrzenną, sformułować problem tj. kwestie do rozstrzygnięcia, zagadnienie, zadanie wymagające rozwiązania w odniesieniu do skali lokalnej lub globalnej, zaproponować sposoby rozwiązania problemu, sporządzić plan rozwiązania problemu, dostrzegać szanse i bariery proponowanych rozwiązań, czyli ocenić możliwości ich realizacji. Zakres faktów, pojęć, zależności, prawidłowości i teorii określają wymagania opisane w punktach 1a,1b,1c	T - dla: 1-11 1-11 C - dla: 1,2,4,5,6 1,2,4,5,6 O - dla: 1,4,5 1,4,5

VI. PRZYKŁADOWE ARKUSZE EGZAMINACYJNE

I SCHEMATY OCENIANIA

					Wpisuje ZDAJĄCY po otrzymaniu ARKUSZA
KOD ZDAJĄCEGO
					WPISAĆ PO ROZKODOWANIU PRACY
IMIĘ																																																									ARKUSZ I
NAZWISKO
	EGZAMIN MATURALNY
		Z GEOGRAFII
																																																									maj - czerwiec ROK 2002
Arkusz egzaminacyjny I																																																									GEOGRAFIA
Czas pracy 90 minut
																																																										Uzyskane punkty
Informacje																																																										Nr zad.	Punkty
																																																																																																																			1
		Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera ... stron i barwną mapę. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu komisji. Proszę rozwiązać zadania. Przy każdym zadaniu podana jest możliwa do uzyskania liczba punktów. Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 40 punktów. Odpowiedzi należy zapisać dokładnie i czytelnie. Należy użyć tylko niebieskiego lub czarnego długopisu albo pióra. Proszę nie używać korektora. W przypadku podania błędnej odpowiedzi należy dany fragment pracy wyraźnie przekreślić, a przekreślenie podpisać. Życzymy powodzenia!																																																								2
																																																																																																														3
																																																																																																																	4
																																																																																																														5
																																																																																																														6
																																																																																																																	7
																																																																																																																	8
																																																																																																																	9
																																																																																																																	10
																																																																																																																	11
																																																																																																																	12
																																																																																																																	13
																																																																																																														14
																																																																																																														15
																																																																																																																	16
																																																																																																														17
																																																																																																														18
																																																																																																														19
																																																																																																														20
																																																										Suma
Egzaminator				WPISAĆ po otrzymaniu WYPEŁNIONEGO ARKUSZA
Kod
Imię
Nazwisko
		Nakład .............itp.

Na podstawie zamieszczonej mapy Kotliny Jeleniogórskiej wykonaj zadania 1-4.
Mapa będzie pomocna również przy rozwiązywaniu pozostałych zadań.

1. Opisy wykonane na podstawie mapy odnoszą się do czterech pasm górskich spośród otaczających Kotlinę Jeleniogórską. Obok każdego opisu wpisz nazwę właściwego pasma.

Lp.	Opis	Pasmo górskie
1	Płaska wierzchowina z licznymi skałkami ostańcowymi, występują jeziora górskie	......................................
2	Kilka grzbietów o dość stromych stokach i spłaszczonych wierzchowinach; miejscami torfowiska wysokie (bagna)	......................................
3	Niewysokie składające się z kilku równoległych grzbietów; występują jaskinie	......................................
4	Silnie rozczłonkowane dolinami potoków i przełomem Bobru, liczne skałki ostańcowe	......................................

2. W Karkonoszach (zbudowanych głównie z granitu) zaznaczono oddzielną sygnaturą samotne skały. Nazwij dwa procesy prowadzące do powstania tych skałek ostańcowych.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

3. Na mapie, w niektórych częściach Gór Izerskich i Karkonoszy, zaznaczono bagna. Podaj dwie przyczyny ich występowanie w tym terenie.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

4. Porównaj przebieg linii kolejowej i szosy z Jeleniej Góry przez Szklarską Porębę

do Czech. Wyjaśnij dlaczego rzeźba terenu wpłynęła na tak różny ich przebieg.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................

Zadania 5 - 7 wykonaj na podstawie mapy i niżej zamieszczonego profilu terenu, od szczytu Jizera w Górach Izerskich(Czechy) do szczytu Skopca w Górach Kaczawskich .

5. Skala pozioma profilu odpowiada skali mapy. Przedstaw ją w postaci skali mianowanej.

Obliczenia:

Skala mianowana ....................................

6. Opisz profil. Wpisz w puste pola: oznaczenia kierunku przebiegu profilu, oraz odpowiednio, rzeka Bóbr, oraz droga Szklarska Poręba - Świeradów Zdrój.

7. Obliczona z mapy odległość między Jizerą i Skopcem wynosi 45,6 km. Gdybyś miał

przebyć pieszo trasę dokładnie wzdłuż przedstawionego profilu terenu, to byłaby

ona dłuższa niż wyliczona na podstawie mapy. Uzasadnij, dlaczego tak jest.

.................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Zadania 8 - 9 rozwiąż wykorzystując dodatkowo podaną informację.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku na terenach przedstawionych

na mapie doszło do klęski ekologicznej, w wyniku której Góry Izerskie zostały niemal całkowicie pozbawione lasów. Uprzednio dominował na tych terenach drzewostan iglasty, będący wynikiem zalesień. Na początku XX wieku ten rodzaj zalesień uznawano za najbardziej ekonomiczny.

8. Wyjaśnij, jak doszło do klęski ekologicznej na tym właśnie terenie.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................

9. Czy w nowych zalesieniach powinny nadal dominować drzewostany iglaste?
Swą odpowiedź uzasadnij.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadania 10 - 13 rozwiąż wykorzystując niżej zamieszczoną tabelę z rocznym przebiegiem miesięcznej temperatury powietrza (w °C) i miesięcznych sum opadów
(w mm) w Jeleniej Górze oraz diagram klimatyczny dla Śnieżki.

		I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Rok
Śnieżka	T													0,1
1602 m n.p.m.	O	78	62	66	80	100	128	150	125	108	97	79	95	1168
Jelenia Góra	T	-2,2	-1,0	2,2	6,4	11,8	14,9	16,6	15,5	12,0	7,5	2,3	-1,0
347 m n.p.m.	O	39	29	43	53	91	82	97	82	61	50	42	40	709

Źródło: B. Pydziński, S. Zając: „Klimatologia w szkole” Warszawa, WSiP, s. 86

10. Na podstawie danych z tabeli sporządź wykres rocznego przebiegu temperatury powietrza i diagram rocznych sum opadów w Jeleniej Górze

Miesięczna temperatura powietrza Miesięczna temperatura powietrza i sumy

i sumy opadów - Śnieżka 1602 m n.p.m. opadów - Jelenia Góra 347 m n.p.m.

11. Oblicz średnią roczną temperaturę powietrza w Jeleniej Górze.

12. Roczna amplituda temperatury powietrza na Śnieżce wynosi:

1. 1,2°C b) 1,5°C c) 8,3°C d) 15,4°C

13. Suma opadów na Śnieżce jest znacznie wyższa niż w Jeleniej Górze, zaznacz czynnik,
który ma na to największy wpływ.

a) odległość od morza c) wysokość nad poziomem morza

2. ekspozycja stoków d) kierunek wiatrów

14. Zaznacz na załączonej mapie przerywaną linią przebieg działu wodnego dorzecza Kamiennej.

Zadania 15 - 18 wykonaj korzystając także z zamieszczonego poniżej wykresu przedstawiającego przepływy wody na Bobrze w ciągu roku (w m³/s) w dwóch stacjach wodowskazowych: Bukówka i Wojanów (odszukaj te stacje na załączonej mapie).

Przepływy na rzece Bóbr w m³/s (średnie wieloletnie)

15. Z wykresu wynika, że najwyższe stany wody są w miesiącach:

a) III - V b) IV - VI c)VII - X d) XI - XII

16. Główna przyczyna tych wezbrań to:

1. 
   długotrwałe opady c) krótkotrwałe lecz gwałtowne opady

b) roztopy d) topnienie lodowców w Sudetach

17. Przepływy na wodowskazie w Wojanowie są znacznie większe niż w Bukówce ponieważ:

a) Bukówka położona jest w pobliżu sztucznego zbiornika

2. w okolicach Bukówki są znacznie mniejsze opady

3. w górnym biegu rzeki woda płynie znacznie szybciej

d) Wojanów leży w dnie kotliny, po przyjęciu przez Bóbr wielu dopływów

18. Wyjaśnij dlaczego roczna amplituda przepływów w Bukówce jest znacznie mniejsza niż
w Wojanowie.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

19. Uzupełnij rysunek przedstawiający sytuację fenową w Karkonoszach (Śnieżka), zaznaczając na nim towarzyszące jej zjawiska pogodowe (ośrodki ciśnienia, strefę opadów, kierunek wiatru oraz temperaturę na szczycie i na wysokości 800 m n. p. m.

po północnej stronie Karkonoszy).

........ ⁰C

S 1602 m n. p. m. N

800 m n. p. m. -2⁰C 800 m n. p. m. ........ ⁰C

W N - ośrodki ciśnienia - strefa opadów

→ - kierunek wiatru

20. Podając cechy termodynamiczne fenu mówimy, że jest: ciepły, suchy
    i porywisty. Uzasadnij podane właściwości fenu. Podaj dwa przykłady jego

skutków fenu.

Uzasadnienie właściwości fenu:

ciepły.............................................................................................................................................

suchy............................................................................................................................................. porywisty...................................................................................................................................... Przykłady skutków:.................................................................................................

2. MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I

Nr zada- nia		Przewidywana odpowiedź		Punkta-cja		Kryteria zaliczenia
		1) Karkonosze 2) G. Izerskie 3) G. Kaczawskie 4) Rudawy Janowickie		0-4		Prawidłowe przyporządkowanie każdego z pasm górskich		1 pkt
		Procesy niszczące - erozja, wietrzenie, denudacja		0-2		Prawidłowe nazwanie: jednego procesu dwóch procesów		1 pkt 2 pkt
		Płytko zalegające, nieprzepuszczalne skały i bardzo małe nachylenie terenu (płaski teren, nieckowate zagłębienie)		0-2		Prawidłowe wymienienie: jednej przyczyny dwóch przyczyn		1 pkt 2 pkt
		Między wskazanymi punktami linia kolejowa ma dłuższy przebieg niż droga; częściej wykorzystuje ona doliny rzeczne, gdyż nie może pokonywać dużych nachyleń terenu i ostrych łuków		0-2		Prawidłowe porównanie przebiegu Uwzględnienie w wyjaśnieniu nachylenia stoków		1 pkt 1 pkt
		1cm - 3 km lub 1mm - 300m lub 1m - 30 km		1		Zapisanie odpowiedzi wyłącznie jak w kluczu		1 pkt
		SW - NE lub WSW - ENE; pierwsza z lewej - szosa ; druga z lewej - rzeka		2		Określenie kierunków Prawidłowe podpisanie rzeki i drogi		1 pkt 1 pkt
		Skala nie uwzględnia rzeźby terenu, lecz dotyczy odległości poziomej (rzutu prostopadłego)		1		Prawidłowe podanie odpowiedzi		1 pkt
		Największy wpływ miały następujące czynniki: elektrownie cieplne pracujące na węglu brunatnym, kierunek wiatrów (przenoszących zanieczyszczenia), jednorodny gatunkowo las, brak przestrzegania norm ochrony środowiska		0-3		Uwzględnienie w opisie: jednego czynnika dwóch czynników trzech czynników		1 pkt 2 pkt 3 pkt
		Nie powinny dominować zalesienia drzewami iglastymi, gdyż zostały tu wprowadzone sztucznie i są mniej odporne na inwazję szkodników; wpływ zanieczyszczeń, których źródłem jest przemysł		0-2		Podanie zaprzeczenia Podanie przynajmniej jednego argumentu		1 pkt 1 pkt
		Wykresy zgodne z danymi w tabeli		0-2		Prawidłowe wykonanie: wykresu temperatury diagramu opadów		1 pkt 1 pkt
		Odpowiedź a ) 7,1°C		1		Podanie właściwej odpowiedzi		1 pkt
		Odpowiedź d ) 15,4°C		1		Wybranie właściwej odpowiedzi		1 pkt
		Odpowiedź c ) wysokość nad poziomem morza		1		Wybranie właściwej odpowiedzi		1 pkt
		Linia działu wód nie może przecinać rzek		0 -2		Poprawne narysowanie linii działu wód Precyzyjne wykonanie dodatkowo		1 pkt 1pkt
		Odpowiedź a) III-V		1		Wybranie właściwej odpowiedzi		1 pkt
		Odpowiedź b) roztopy		1		Wybranie właściwej odpowiedzi		1 pkt
		Odpowiedź d - Wojanów leży w dnie kotliny.....		2		Wybranie właściwej odpowiedzi		2 pkt
		Bukówka leży poniżej zbiornika retencyjnego, który reguluje wielkość przepływów.		2		Uwzględnienie retencyjnej roli zbiornika		2 pkt
		Temperatura na szczycie: od (- 6)^0C do (- 6,8)°C; temperatura po północnej stronie: od 2^0C do 1,2°C. Wyż u podnóża stoków południowych; niż po północnej stronie. Opady na stoku południowym (dowietrznym). Kierunek wiatru - spadający po stoku północnym (zawietrznym)		0-4		Prawidłowe umieszczenie na rysunku: jednego elementu dwóch elementów trzech elementów czterech elementów		1 pkt 2 pkt 3 pkt 4 pkt
		ciepły - ponieważ opadające powietrze nagrzewa się suchy - ponieważ powietrze straciło wilgoć na południowych stokach porywisty - ponieważ występuje duża różnica ciśnień Przykłady skutków: wiatrołomy, gwałtowne topnienie pokrywy śnieżnej, negatywny wpływ na samopoczucie (meteopaci)		0-4		Prawidłowe uzasadnienie dla: jednej cechy dwóch cech trzech cech Prawidłowe podanie dwóch przykładów skutków		1 pkt 2 pkt 3 pkt 1 pkt

					Wpisuje ZDAJĄCY po otrzymaniu ARKUSZA
KOD ZDAJĄCEGO
					WPISAĆ PO ROZKODOWANIU PRACY
IMIĘ																																																									ARKUSZ II
NAZWISKO
	EGZAMIN MATURALNY
		Z GEOGRAFII
																																																									maj - czerwiec ROK 2002
Arkusz egzaminacyjny II																																																									GEOGRAFIA
Czas pracy 120 minut
																																																										Uzyskane punkty
Informacje																																																										Nr zad.	Punkty
																																																																																																																			21
		Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera ... stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu komisji. Proszę rozwiązać zadania. Przy każdym zadaniu podana jest możliwa do uzyskania liczba punktów. Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów. Odpowiedzi należy zapisać dokładnie i czytelnie, Należy użyć tylko niebieskiego lub czarnego długopisu albo pióra. Proszę nie używać korektora. W przypadku podania błędnej odpowiedzi należy dany fragment pracy wyraźnie przekreślić, a przekreślenie podpisać. Życzymy powodzenia!																																																								22
																																																																																																														23
																																																																																																																	24
																																																																																																														25
																																																																																																														26
																																																																																																																	27
																																																																																																																	28
																																																																																																																	29
																																																																																																																	30
																																																																																																																	31
																																																																																																																	32
																																																																																																																	33
																																																																																																														34
																																																																																																														35
																																																																																																																	36
																																																																																																														37
																																																																																																														38
																																																																																																														39
																																																																																																														40
																																																										41
Egzaminator				WPISAĆ po otrzymaniu WYPEŁNIONEGO ARKUSZA																																																						42
Kod																																																										43
																																																										Suma
Imię
Nazwisko
		Nakład .............itp.

21. Pokaz sztucznych ogni w sylwestrową noc rozpoczyna się o północy czasu miejscowego (słonecznego) zarówno w Warszawie (52ºN, 21ºE), jak i w Nowym Jorku (41ºN, 74ºW).

Z czego wynika różnica czasu miejscowego jaka dzieli te pokazy. Oblicz tę różnicę.

Obliczenia:

Obliczenia:

Różnica czasu wynosi: .........................................

Wyjaśnienie:...............................................................................................................................................................................................................................................................................................

22. Wykorzystując podane poniżej sformułowania przedstaw cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej

1. Powietrze ogrzewa się i unosi do góry

2. Przy powierzchni ziemi tworzy się wyż baryczny

3. Przy powierzchni ziemi tworzy się niż baryczny

4. Wieją pasaty

5. Powietrze w górnej troposferze i dolnej stratosferze odpływa ku wyższym szerokościom geograficznym

6. Powietrze ulega zagęszczeniu i ochłodzone opada

23. Rozpoznaj trzy formy ukazane na fotografii i wyjaśnij powstanie każdej z nich.

Odpowiedzi wpisz do tabeli, zamieszczonej poniżej rysunku.

Forma	Wyjaśnienie powstania

24. Wyjaśnij, podając dwie przyczyny, dlaczego każdy ze wskazanych na mapie obszarów

(1 - 4) jest anekumeną lub subekumeną.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

3. .................................................................................................................................................

4. .................................................................................................................................................

25. Zamieszczony poniżej blokdiagram ilustruje osuwisko. Przedstaw po dwie przyczyny

i konsekwencje tego procesu.

Przyczyny:

.......................................................................................................................................................

Konsekwencje:

....................................................................................................................................

26. Podaj dwa przykłady działań, jakie należy podjąć aby nie doszło do zniszczeń przedstawionych w blokdiagramie w zadaniu 25.

.......................................................................................................................................................

27. Na wykresach przedstawiono przebieg średniej miesięcznej temperatury powietrza

oraz miesięczne sumy opadów dla stacji leżących w określonym typie klimatu.

Na podstawie analizy wykresów i własnej wiedzy uzupełnij tabelę wpisując:

1. numer wykresu odpowiadający wskazanemu typowi klimatu

2. jeden przykład obszaru (z podanych poniżej), w którym występuje dany typ klimatu.

Przykłady obszarów:

Sahara, Archipelag Malajski, Nizina Amazonki, Irlandia, Wielka Kotlina, Wyżyna Irańska, Alaska, Nizina Rumuńska, Półwysep Bretoński, Kanada Północna, południowo-wschodnia część Chin

Typ klimatu	Numer wykresu	Obszar
Równikowy wybitnie wilgotny
Zwrotnikowy wybitnie suchy
Umiarkowany ciepły morski
Podzwrotnikowy kontynentalny

28. Wykresy przedstawiają przepływy czterech rzek. Wymienionym w tabeli rzekom przyporządkuj:

1. wykres, wpisując jego numer

2. typ ustroju rzecznego, wybierając spośród poniżej podanych

Typy ustrojów rzecznych:

a) deszczowy-oceaniczny	d) deszczowy-równikowy
b) deszczowy-śródziemnomorski	e) śnieżno-deszczowy
c) deszczowy-monsunowy	f) lodowcowy

Rzeka	Numer wykresu	Typ ustroju rzecznego
Ganges
Rodan - bieg górny
Wisła - pod Tczewem

29. Niżej przedstawiono diagramy, które ilustrują procentowy udział poszczególnych rodzajów elektrowni w produkcji energii elektrycznej Francji, Szwecji, RPA i Brazylii. Przyporządkuj podanym w tabeli krajom numery diagramów.

Kraj	Numer diagramu
Francja
Szwecja
RPA

30. Gaz ziemny staje się coraz ważniejszym surowcem energetycznym na świecie.

1. Wymień trzy ważne regiony lub państwa , w których jest wydobywany gaz ziemny.

.................................................................................................................................................

2. Wymień dwa powody, które przyczyniły się do wzrostu znaczenia gazu w gospodarce światowej.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

31. Z obliczeń naukowców wynika, że do wyżywienia jednej osoby w klimacie umiarkowanym wystarczy 0,2 ha powierzchni gruntów ornych, czyli z 1 ha powinno się wyżywić pięć osób.

1. Przyjmując podane wartości jako średnie, oblicz jaką liczbę ludności teoretycznie są

w stanie wyżywić Belgia i Czad, oraz porównaj ją z faktycznymi możliwościami wyżywienia ludności tych krajów.

Kraj	Ludność (w mln)	Powierzchnia gruntów ornych (w mln ha)
Belgia	10,2	1,4
Czad	6,7	3,4

Obliczenia:

Wniosek:

2. Podaj dwa czynniki, mające główny wpływ na możliwość wyżywienia ludności w Belgii i w Czadzie.

.....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

32. Na podstawie analizy piramid, podaj trzy istotne różnice w strukturze demograficznej Japonii i Brazylii.

i Brazylii.

• ...........................................................................................................................................

• ...........................................................................................................................................

• ...........................................................................................................................................

33. Podaj trzy zmiany demograficzne i społeczne zachodzące w większości krajów świata wraz z rozwojem gospodarczym.

• ...........................................................................................................................................

• ...........................................................................................................................................

• ...........................................................................................................................................

34. Średnia wartość współczynnika bezrobocia w Polsce na początku 1999 r wynosiła 11,6 %. Uzasadnij wysokość wskaźników bezrobocia dla podanych poniżej województw:

1. warmińsko -mazurskie : 21.1%

....................................................................................................................................................... łódzkie: 12,7%

...................................................................................................................................................... mazowieckie: 8,7%

.......................................................................................................................................................

35. W drugiej połowie XX wieku rozwinęła się w większości krajów świata sieć wielkich centrów handlowych. Scharakteryzuj dwa problemy (z grupy społecznych, ekonomicznych i kulturowych), jakie stwarza funkcjonowanie takich centrów dla środowisk lokalnych.

.......................................................................................................................................................

36. Uzupełnij tabelę wpisując w odpowiednie miejsce:

1. numer, którym na załączonej mapie oznaczono obszary występowania wskazanego surowca

2. krótki opis warunków powstawania danego surowca (podobnie jak dla rud miedzi).

Surowiec mineralny	Występowanie	Warunki powstawania surowca mineralnego
Rudy miedzi		Np. wymywanie związków mineralnych z gór i akumulowanie ich w osadach ilastych w ciepłych morzach.
Węgiel kamienny
Sól kamienna

37. Na konferencji w Rio de Janeiro w 1992 r., nazwanej „Szczytem Ziemi”, przyjęto, że dalszy rozwój gospodarczy powinien odbywać się zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego.

Wyjaśnij znaczenie terminu „rozwój zrównoważony”.

.......................................................................................................................................................

38. Przedstaw funkcje lasu - gospodarcze, przyrodnicze, rekreacyjne i zdrowotne, podając

po dwa przykłady każdej z nich.

Funkcje gospodarcze:

.......................................................................................................................................................

Funkcje przyrodnicze:

.......................................................................................................................................................

Funkcje rekreacyjne i zdrowotne:

.......................................................................................................................................................

39. Poniższy schemat ilustruje relacje „człowiek - las”. Zaproponuj dwa działania w zakresie gospodarowania zasobami lasów, które będą zgodne z ideą rozwoju zrównoważonego.

• .................................................................................................................................................

• .................................................................................................................................................
  

40. Podkreśl wiersz, w którym wszystkie wymienione parki narodowe znajdują się na obszarze „Zielonych Płuc Polski”

1. Gorczański, Wigierski, Magurski, Babiogórski

2. Białowieski, Narwiański, Poleski, Roztoczański

3. Białowieski, Biebrzański, Wigierski, Narwiański

4. Biebrzański, Woliński, Słowiński, Kampinoski

5. Ojcowski, Drawieński, Poleski, Kampinoski

41. Podaj dwa przykłady potencjalnych korzyści, jakie może odnieść Polska po przystąpieniu

do Unii Europejskiej. Krótko uzasadnij każdy z przykładów.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

42. Uzupełnij tabelę, wykorzystując informacje w niej zawarte oraz załączoną mapę.

Numer na mapie odpowiadający lokalizacji konfliktu	Opis konfliktu	Strony konfliktu: a i b (nazwa państwa lub narodu lub ugrupowania politycznego)
	Wielomilionowy naród zamieszkujący tereny czterech państw na południe od Kaukazu toczący walkę partyzancką z wojskami jednego z państw NATO	a. b.
	Naród zamieszkujący tereny dwóch sąsiednich państw nad Zatoką Biskajską dąży do autonomii lub do niepodległości głównie przez działania jednej z organizacji terrorystycznych	a. b.
	C Wojna o niezależność polityczną mniejszości narodowej z wojskami jednego z państw bałkańskich. Dążenia w/w mniejszości zbrojnie wsparły wojska NATO	a. b.
	D Jeden z narodów północnej części Kaukazu (w większości wyznający islam) podjął walkę zbrojną z mocarstwem atomowym o uzyskanie niepodległości	a. b.







43. Wybrzeże Morza Bałtyckiego należy do najbardziej atrakcyjnych obszarów turystycznych Polski. Podaj po jednym przykładzie konsekwencji społeczno-ekonomicznych

i przyrodniczych, jakie w środowisku lokalnym powoduje masowa turystyka oraz

dokonaj ich oceny.

Konsekwencje społeczno-ekonomiczne i ich ocena: .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Konsekwencje dla środowiska przyrodniczego i ich ocena:

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................




4. MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO II

Nr zada-nia	Przewidywana odpowiedź	Punkta-cja	Kryteria zaliczenia
	21^0+74^0= 95^0 95^0 4 min = 6 h 20 min Obliczona różnica czasu wynosi 6 h 20 min. Różnica ta jest konsekwencją: położenia miast na różnej długości geograficznej; ruchu obrotowego Ziemi z zachodu na wschód. Ziemia obraca się w ciągu 4 min. o 1^0 długości geograficznej.	0 - 2	Prawidłowe obliczenie różnicy czasu Wyjaśnienie różnicy (podanie jednego z wymienionych argumentów)	1 pkt 1 pkt
	W opisie uwzględnij następującą kolejność zdarzeń: e f a b c d	0 -2	Prawidłowe utworzenie ciągu czterech wydarzeń Prawidłowe utworzenie ciągu sześciu wydarzeń	1 pkt 2 pkt
	Formy i wyjaśnienie ich powstania, na przykład: jaskinia krasowa - efekt rozpuszczania i wypłukiwania skał węglanowych przez wody płynące w szczelinach wewnątrz masywu skalnego stalaktyty, stalagmity, stalagnaty (kolumny),polewy - formy naciekowe powstające w wyniku osadzania się kalcytu (węglan wapnia), który wytrąca się z roztworu wodnego skapującego ze stropu jaskini lub spływającego po ścianach (polewy)	0 - 3	Prawidłowe wypełnienie: trzech miejsc tabeli czterech i pięciu miejsc tabeli sześciu miejsc tabeli	1 pkt 2 pkt 3 pkt
	Przykładowe przyczyny: Himalaje: duża wysokość nad poziomem morza, duże deniwelacje i nachylenia stoków, spadek temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego wraz ze wzrostem wysokości, silne wiatry, wieczne śniegi, lodowce, słabo wykształcone gleby lub ich brak Półwysep Arabski: klimat gorący wybitnie suchy, duża dobowa amplituda temperatury powietrza, pustynny charakter obszaru, brak gleby Grenlandia:, klimat polarny, niska temperatura powietrza przez cały rok, występowanie lądolodu dzień polarny i noc polarna Amazonia: klimat gorący i wilgotny, nawalne, uciążliwe deszcze zenitalne, erozja gleby, „zagłuszanie” upraw przez naturalną roślinność	0 - 4	Prawidłowe wyjaśnienie dla jednego obszaru z podaniem dwóch przyczyn	1 pkt
	Przyczyny: silne nasiąknięcie gruntu wywołane obfitymi opadami, topnieniem śniegu, , wstrząsy tektoniczne, podcięcie stoku w wyniku erozji, budowa drogi w poprzek stoku, wylesienia Konsekwencje: osunięcie się materiału skalnego (zmiana ukształtowania terenu), zniszczenie drogi, zniszczenie zabudowy u podnóża zbocza, zatamowanie i spiętrzenie wody rzeki, przelanie na niżej położone tereny, wywołanie powodzi	0 - 2	Podanie dwóch przyczyn Podanie dwóch konsekwencji Lub Podanie jednej przyczyny i jednej konsekwencji Podanie dwóch przyczyn i dwóch konsekwencji	1 pkt 1 pkt 1 pkt 2 pkt
	Przykłady działań: zalesienie stoków (umocnienie roślinnością), nie obciążanie stoków zabudową, nie podcinanie stoków drogami, budowa trwałych umocnień np. z betonu	0 - 1	Podanie dwóch przykładów działań	1 pkt

	Kolejność numerów wykresów: 1, 3, 5, 4 Przykłady obszarów: Równikowy wybitnie wilgotny: Archipelag Malajski, Nizina Amazonki Zwrotnikowy wybitnie suchy: Sahara Umiarkowany ciepły morski: Irlandia, Półwysep Bretoński Podzwrotnikowy kontynentalny: Wyżyna Irańska, Wielka Kotlina	0 - 4	Prawidłowe wypełnienie: trzech miejsc tabeli czterech i pięciu miejsc tabeli sześciu i siedmiu miejsc tabeli ośmiu miejsc tabeli	1 pkt 2 pkt 3 pkt 4 pkt
	Ganges 2 - c Rodan 3 - f Wisła 4 - e	0 - 3	Prawidłowe wypełnienie: trzech miejsc tabeli czterech i pięciu miejsc tabeli sześciu miejsc tabeli	1 pkt 2 pkt 3 pkt
	Francja 2 Szwecja 3 RPA 1	0 - 2	Prawidłowe przyporządkowanie: dwóch diagramów trzech diagramów	1 pkt 2 pkt
	Na przykład: państwa: Rosja, USA, Kanada, W. Brytania, Holandia, Indonezja, Algieria, Uzbekistan, Arabia Saudyjska, Norwegia rejony: Syberia Zachodnia (Płw. Jamał, obwód tiumeński), Zatoka Meksykańska (stan Teksas i Luizjana), Saskatchewan i Kolumbia Brytyjska w Kanadzie, Morze Północne, Kara-Kum w Turkmenistanie, rejon Gazli w Uzbekistanie niskie koszty wydobycia, wysoka kaloryczność, niskie koszty transportu, małe zanieczyszczenie w wyniku procesów spalania	0 - 2	Podanie trzech rejonów lub państw Podanie dwóch powodów	1 pkt 1 pkt
	Prawidłowe obliczenia: Belgia - 7 mln Czad - 17 mln Wniosek: Przykładowe czynniki: konsekwencja nakładów finansowych na gospodarkę rolną, czyli prowadzenia gospodarki intensywnej w Belgii a ekstensywnej w Czadzie, różny poziom rozwoju gospodarczego Belgii i Czadu, duże znaczenie czynników pozaprzyrodniczych rozwoju rolnictwa; sprzyjający klimat w Belgii (umiarkowany ciepły morski), niesprzyjający w Czadzie (zwrotnikowy suchy) Faktyczne możliwości wyżywienia ludności Belgii są większe niż teoretycznie wyliczone, w Czadzie natomiast mniejsze.	0 - 3	Prawidłowe obliczenia i wnosek Podanie: jednego czynnika dwóch czynników	1 pkt 1 pkt 2 pkt
	Różnice: W strukturze wieku: Brazylia -większy udział młodszych grup wiekowych, rosnący udział najmłodszych grup wiekowych (społeczeństwo młode) Japonia - większy udział starszych grup wiekowych, malejący udział najmłodszych grup wiekowych (społeczeństwo starzejące się) W długości trwania życia:, Japonia - obecność grupy wiekowej powyżej 80 lat, Brazylia - niewielki udział populacji w starszych grupach wiekowych, ludzie żyją krócej niż w Japonii W strukturze płci: Japonia - większe dysproporcje w strukturze płci (szczególnie w starszych przedziałach wiekowych), w starszych przedziałach wiekowych większy udział mężczyzn niż w Brazylii	0 -3	Podanie: jednej różnicy dwóch różnic trzech różnic	1 pkt 2 pkt 3 pkt
	Przykładowe zmiany: zmniejszający się przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa, wzrost aktywności zawodowej kobiet, wydłużenie wieku życia, wzrost populacji w wieku poprodukcyjnym	0 - 3	Podanie: jednej zmiany dwóch zmian trzech zmian	1 pkt 2 pkt 3 pkt
	Przykładowe uzasadnienie: warmińsko-mazurskie: upadek PGR-ów, ograniczone możliwości przekwalifikowania się, zdobycia nowego zawodu, mała ilość ofert na rynku pracy ,małe zróżnicowanie struktury gospodarki łódzkie: upadek przemysłu włókienniczego, utrata rynków zbytu dla produktów przemysłu lekkiego na wschodzie, dekapitalizacja majątku przemysłu lekkiego mazowieckie: niższa wartość współczynnika wynika ze stołecznego charakteru województwa i związanej z tym większej oferty pracy, napływem kapitału; bezrobocie wiąże się głównie z niedostosowaniem kwalifikacji do zapotrzebowania rynku pracy oraz większą konkurencją siły roboczej	0 -3	Podanie uzasadnienia dla jednego województwa z wykorzystaniem przynajmniej jednego logicznego argumentu	1 pkt
	Przykłady problemów: utrzymanie się na rynku małych placówek handlowych, sprostanie konkurencji, , czas otwarcia sklepów, zróżnicowanie ilościowe i jakościowe oferty handlowej, utrudniony dostęp do sklepów przy braku własnego samochodu, długi czas dojazdu do sklepu, ilość czasu przeznaczana na zakupy, zmiana stylu spędzania wolnego czasu	0 -2	Scharakteryzowanie: jednego problemu dwóch problemów	1 pkt 2 pkt
	Kolejność numerów z mapy: 4, 2, 1 Warunki powstawania surowców: Węgiel kamienny: klimat gorący i wilgotny, bujna szata roślinna przekształcała się w węgiel (uwęglanie). Sól kamienna: powstaje jako chemiczny osad w wyniku odparowania słonej wody morskiej lub jeziornej. I inne poprawne.	0 -5	Prawidłowe wypełnienie każdego miejsca tabeli	1 pkt
	Rozwój zrównoważony to: Rozwój gospodarki oparty nie ma kryterium zysku, ale na dążeniu do zachowania równowagi ekologicznej, działania ludzi pozwalające zachować różnorodność gatunków, respektowanie i utrzymanie wzajemnych zależności występujących w przyrodzie Inne poprawne stwierdzenia oddające istotę rozwoju zrównoważonego.	0 - 1	Poprawne podanie terminu	1 pkt
	Funkcje gospodarcze: wykorzystanie drewna w przemyśle meblarskim, celulozowo-papierniczym ,drzewnym, budownictwie, jako surowca opalowego, pozyskiwanie runa leśnego Funkcje przyrodnicze: produkcja tlenu, pochłanianie dwutlenku węgla, regulacja obiegu wody w przyrodzie, ochrona przed erozją gleby, ochrona przed wiatrem Funkcje rekreacyjne i zdrowotne: miejsce spacerów i wypoczynku, zdrowotna rola lasów iglastych (olejki eteryczne)	0 - 3	Podanie: trzech przykładów czterech i pięciu przykładów sześciu przykładów	1 pkt 2 pkt 3 pkt
	Propozycje działań: racjonalne gospodarowanie zasobami lasów, wyeliminowanie wycinki drewna na opał, ograniczanie nadmiernego wyrębu lasów dla celów przemysłowych i zastępowanie drewna w przemyśle surowcami wtórnymi np. makulaturą, sadzenie lasów iglastych na obszarach zurbanizowanych, zwiększanie drzewostanu liściastego, zakładanie szkółek leśnych,	0 - 2	Podanie propozycji : jednego działania dwóch działań	1 pkt 2 pkt
	Białowieski, Biebrzański, Wigierski, Narwiański	0 - 1	Prawidłowe wybranie wiersza	1 pkt
	Przykładowe korzyści : napływ inwestycji i nowych technologii, swobodne podróżowanie, osiedlanie się i podejmowanie pracy, wyższa jakość życia - osiągnięcie europejskich standardów w dziedzinie bezpieczeństwa, zatrudnienia, zdrowia i edukacji, wdrożenie europejskich norm ekologicznych	0 - 2	Podanie i uzasadnienie: jednego przykładu dwóch przykładów	1 pkt 2 pkt
	Kolejność numerów z mapy: 5, 1, 2, 4 Strony konfliktów, zgodnie z wierszami: A - Kurdowie/ Turcja B - Baskowie lub organizacja ETA /Hiszpania C - Albańczycy z Kosowa i wojska NATO/ Jugosławia, Serbowie D - Czeczenia /Federacja Rosyjska	0 - 5	Prawidłowe zlokalizowanie obszarów wszystkich konfliktów Prawidłowe podanie obu stron każdego z czterech konfliktów	1 pkt 1 pkt
	Przykładowe konsekwencje: społeczno-ekonomiczne: miejsca pracy, napływ pieniędzy poprzez zwiększony handel, transport, gastronomię, sezonowy wzrost liczby ludności, zróżnicowany komfort zamieszkiwania, bezpieczeństwo przyrodnicze: przekształcanie środowiska poprzez wprowadzanie elementów antropogenicznych; zagrożenia dla środowiska - wydeptywanie roślinności, zaśmiecanie plaż, lasów, niszczenie wydm Wymienione konsekwencje, zarówno społeczno - ekonomiczne , jak i przyrodnicze, należy oceniać w kategoriach pozytywnych i negatywnych, ukazując, z jednej strony korzyści, z drugiej strony zagrożenia związane z ruchem turystycznym.	0 - 2	Podanie po jednym przykładzie konsekwencji z jej oceną	1 pkt

VII. INFORMACJE

Zreformowane egzaminy maturalne po raz pierwszy będą zdawane przez absolwentów szkół ponadpodstawowych (dla absolwentów szkół czteroletnich będzie to w maju 2002 roku, dla absolwentów szkół pięcioletnich w maju 2003). Oprócz sesji majowych przewidziane jest wprowadzenie od stycznia 2003 roku sesji styczniowej, równoważnej z sesją majową. Każdy, kto nie przystąpił do egzaminu w maju, albo nie zdał egzaminu z jednego lub wszystkich przedmiotów, lub postanowił poprawić ocenę z jednego lub kilku przedmiotów, będzie mógł przystąpić do egzaminu ponownie już w styczniu.

Sesja egzaminacyjna będzie trwała około półtora miesiąca, każdego dnia będzie zdawany inny przedmiot, a nie jak obecnie wszystkie dodatkowe przedmioty jednego dnia. Również języki obce będą zdawane w różnych dniach, a nie jednego dnia wszystkie.

Pierwsze egzaminy pisemne rozpoczną się w maju i zakończą w czerwcu. Wyniki będą ogłoszone na przełomie czerwca i lipca.

Egzaminy ustne, które mają poprzedzać egzaminy pisemne będą organizowane już w kwietniu. Zakończą się do 20 kwietnia, więc zależnie od liczby zdających w danej szkole początek ich należy zaplanować na pierwszy lub drugi tydzień miesiąca.

Każdy zdający będzie pisał egzamin maturalny w szkole, którą ukończył. Odstępstwa od tej zasady będą w czterech przypadkach:

• jeżeli szkoła nie spełni wymogów stawianych centrom egzaminacyjnym (odpowiednio duża sala, odpowiednio oświetlona, wyizolowana od nadmiernego hałasu itp.),

• jeżeli zdawany przedmiot będzie przedmiotem rzadkim - wybranym przez małą liczbę osób i w związku z tym zostanie powołana jedna komisja egzaminacyjna dla kilku szkół (np. greka lub filozofia),

• jeżeli szkoła nie będzie w stanie zapewnić odpowiednich warunków zdawania egzaminu ze względu na niepełnosprawność zdającego (np. brak komputera z drukarką z alfabetem brajlowskim dla osoby niewidomej),

• jeżeli wolą zdającego będzie zdawanie matury w innym miejscu niż ukończona szkoła.

Egzaminy będą organizowane i sprawdzane przez okręgowe komisje egzaminacyjne właściwe dla obszaru zamieszkania zdającego. W przypadku uczęszczania do szkoły w innym województwie (poza miejscem zamieszkania) zdający będzie mógł przystąpić do egzaminu w szkole, którą kończył.

Mapa na wewnętrznej stronie okładki obrazuje zasięg terytorialny poszczególnych komisji, natomiast adresy zamieszczone są na okładce zeszytu.

ANEKS

PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ

ARKUSZY EGZAMINACYJNYCH











1

11

56

Arkusz

egzaminacyjny I

90minut

Arkusz

egzaminacyjny II

120 minut





































Temp. °C

Temp. °C

Opady w mm

Opady w mm





































1 2 3 4

Elektrownie jądrowe

Elektrownie

cieplne

Elektrownie wodne

Arkusz

egzaminacyjny II

120 minut

Arkusz

egzaminacyjny I

90 minut




---