NAUKA O PRZEDSIĘBIORSTWIE

06.10.2003

Książka bez rozdziału VIII, XIV, XV, ogólnie rozdziały VI i VII.

Zwolnienie - min. 4,5

Egzamin pisemny - 4 zagadnienia.

Temat: Praktyczne problemy tworzenia i funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Gospodarstwo domowe jest nastawione na konsumpcję, a przedsiębiorstwo na produkcję. Przedsiębiorstwo powstało na skutek rozwoju cywilizacyjnego; ostatecznie wykształciło się na przełomie XVIII i XIX stulecia. Przyczyniła się do tego rewolucja przemysłowa. Spowodowała ona burzliwy rozwój stosunków towarowo-pieniężnych.

U podstaw stosunków towarowo-pieniężnych leżą dwie przesłanki:

• Alienacja wytwórców

• Rozwój społecznego podziału pracy.

Społeczny podział pracy w skali makro przekształca się w międzynarodowy podział pracy. W skali mikro międzynarodowy podział pracy przekształca się w techniczny podział pracy.

Drugi nurt twierdzi, że podstawą przedsiębiorstw było wykształcenie się funkcji przedsiębiorcy.

Pierwsze przedsiębiorstwa miały charakter manufaktur. Produkty miały charakter autorski. W miarę technicznego uzbrojenia pracy manufaktury rozwijały się w kierunku taśmy produkcyjnej (techniczny podział pracy).

Współczynnik technicznego uzbrojenia pracy:

M_tp - majątek trwały produkcyjny

Z_p - zatrudnienie na zmianie produkcyjnej

Techniczny podział pracy zaowocował znormowaniem procesu pracy (wyliczenie ile powinna trwać dana czynność), mechanizacją i automatyzacją procesów pracy. Z doświadczeń technicznego podziału pracy wyrosła organizacja i zarządzanie.

Przedsiębiorstwo ciągle ulega zmianą ponieważ funkcjonuje w zmieniającym się otoczeniu.

Logistyk prof. Bocheński stwierdził, że przedsiębiorstwo to system i jak każdy system zbudowany jest z elementów. Tych elementów jest bardzo wiele, ale można spośród nich wyróżnić najważniejsze:

1. Trzy elementy wewnętrzne:

1. Kapitał

2. Siłę roboczą

3. Wynalazczość technologiczną

Cechą łączącą i zarówno różniącą jest człowiek. Bocheński stwierdził, że każdy z tych elementów z osobna jest bezproduktywny, natomiast właściwym producentem jest przedsiębiorstwo jako całość.

2. Trzy elementy zewnętrzne:

1. Odbiorcy

2. Region

3. Państwo

Przedsiębiorstwo nie działa w próżni. W ramach regionu przedsiębiorstwo funkcjonuje. Państwo z pracy przedsiębiorstw czerpie źródło zasilania budżetu. Drake stwierdził, że w przedsiębiorstwie powstają koszty, zyski zaś na zewnątrz.

W gospodarce rynkowej funkcjonuje rynek konsumenta. Immanentną cechą każdego systemu poza elementami jego struktury jest to, że posiada on system, zasadę porządkującą, inaczej czynnik syntetyczny, który czyni owe elementy systemem. W przedsiębiorstwie tym czynnikiem syntetyzującym, organizującym jego elementy jest przedsiębiorca. To on wyszukuje kapitały, kupuje wynalazki, przyjmuje pracowników, znajduje klientów, dokonuje uzgodnień z gminą; tworzy firmę z rozproszonych i dla siebie samych nieproduktywnych elementów.

Przedsiębiorcą jest ktoś, kto dokonuje jakieś przedsięwzięcie dla celów zarobkowych. W USA jest to ten kto zakłada własną firmę; w strefie niemieckojęzycznej przedsiębiorcą jest ten, kto jest jednocześnie właścicielem i kierownikiem firmy, w odróżnieniu do tego kto jest szefem dla pracownika. Natomiast w Polsce Kodeks Handlowy z 1934 roku przedsiębiorcę nazywa kupcem, stąd pochodną tego określenia jest kredyt kupiecki.

Wprowadzenia pojęcia przedsiębiorcy dokonali w połowie XVIII stulecia Francuzi Ryszard Cantillon i Jan Baptysta Say. Cantillon w jednej ze swoich prac używa określenia przedsiębiorca zauważając, że niektórzy ludzie wykorzystują różnicę cen na rynkach (przedsiębiorcy). J.B. Say w 1800 roku stwierdził, że przedsiębiorca to ktoś, kto przenosi zasoby ekonomiczne z obszaru o niższej użyteczności do obszaru wyższej użyteczności i wyższego uzysku. W połowie XIX wieku Albert Marschall wprowadził czwarty czynnik wytwórczy - przedsiębiorcę. Według niego to przedsiębiorca nadaje większą użyteczność czynnikom wytwórczym. J. Shulpeter na początku XX wieku stwierdził, że dynamiczna nierównowaga wywołana przez innowacyjnego przedsiębiorcę jest normą zdrowej gospodarki. Przedsiębiorca zawsze poszukuje zmiany, reaguje na nią i wykorzystuje ja jako okazję. W tym samym czasie w USA Teodor Weblen uważał, że z czasem funkcje przedsiębiorcy przejmą na siebie inżynierowie i technicy i w ten sposób dał początek kapitalizmu menadżerów.

Wymienieni autorzy jak i inni nie potrafili poradzić sobie z problemem: na jakiej zasadzie, w oparciu o jakie argumenty, przedsiębiorca przechwytuje wypracowany przez firmę zysk. Problem ten rozwiązuje ekonomista amerykański Frank Knight, który stwierdza, że źródłem i legitymacją zysku dla przedsiębiorcy jest rekompensata za ryzyko i niepewność, które bierze na siebie przedsiębiorca rozpoczynając działalność gospodarczą. Przedsiębiorca więc to ktoś kto działa w warunkach niepewności, ryzykując kapitałem własnym lub powierzonym i stąd jest on jedyną osobą, która może rościć sobie prawo do dysponowania zyskiem po opłaceniu wszystkich kosztów.

Rola przedsiębiorcy według poszczególnych autorów:

1. Przedsiębiorca jako osoba podejmująca ryzyko i działający w warunkach niepewności (R. Cantillion, J.S. Mill, F. Knight)

2. Przedsiębiorca jako dostarczyciel kapitału finansowego (A. Smith, A.C. Pigon)

3. Przedsiębiorca jako innowator (N. Baudeau, W. Sombart, M. Weber, J. Schumpeter, P. Drucker)

4. Przedsiębiorca jako „przywódca” przemysłowy (J.B. Say, F. Walter, A. Marschall, J. Schumpeter, M. Weber)

5. Przedsiębiorca jako użytkownik czynników produkcji (J.M. Keynes)

6. Przedsiębiorca jako decydent (R. Cantillon, A. Marschall, J.M. Keynes, I. Kizner)

7. Przedsiębiorca jako rozjemca (R. Cantillon, i. Kirzner)

8. Przedsiębiorca jako menadżer lub nadzorca (J.B. Say, A. Marschall)

9. Przedsiębiorca jako organizator lub koordynator zasobów ekonomicznych (J.B. Say, J.S. Mill, A. Marschall)

10. Przedsiębiorca jako osoba dokonująca alokacji zasobów w celu ich alternatywnego wykorzystania (i. Kirzner)

11. Przedsiębiorca jako właściciel (A.C. Pigon)

12. Przedsiębiorca jako zleceniodawca (J.S. Bentham)

Przedsiębiorca powinien charakteryzować się następującymi atrybutami:

• Wiara we własne siły - wiara w siebie, optymizm, entuzjazm, niezależność, indywidualność

• Orientacja na zadania, rezultaty - potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk, wytrwałość, upór, determinacja, energia, konsekwencja, inicjatywa

• Podejmowanie ryzyka - zdolność do podejmowania ryzyka, umiejętność i chęć podejmowania wyzwań

• Przywództwo - zachowania przywódcze, współpraca z ludźmi, odpowiadanie na sugestię i krytykę

• Oryginalność - innowacyjność, kreatywność, otwarty umysł

• Zorientowanie na przyszłość - umiejętność przewidywania, postrzegania.

---