Ochrona Środowiska i Turystyka Proekologiczna:

Kształtowanie i ochrona środowiska:

Podstawy Przyrodnicze

Podstawy Techniczne

Podstawy Ekonomiczne Obowiązek Korespondencji Między Podstawami

Podstawy Prawne

Jak pojmujemy środowisko przyrodnicze:

Pojmujemy jako system, czyli układ, w którym mamy części składowe i występują między tymi elementami relacje

Sprzężenie zwrotne:

Dodatnie: pierwszy impuls jest słaby, ale z każdym kolejnym się zwiększa (rys)

Ujemne: silny impuls z każdym kolejnym zmniejsza się (rys)

Na jakim poziomie będziemy to rozważać

• poziom miejscowy

• poziom regionalny

• poziom globalny

Buterfly Effect: ruch motyla wywołuje reakcję na …..Nawet najmniejsze działanie lokalne może mieć przełożenie na skutek globalny (wielka wrażliwość zachowania układów nieliniowych na małe zmiany warunków początkowych- zjawisko chaosu deterministycznego- znalazłam to w necie- nie wiem czy dobrze)

Prawo ochrony środowiska (podstawowa ustawa i definicja):

Ustawowa

Środowisko: ogół elementów przyrody w tym także przekształconych w wyniku działalności przez człowieka a w szczególności powierzchni Ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat

Ochrona Środowiska: podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na:

• regionalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą

Zrównoważonego Rozwoju

• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom

• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego

Równowaga Przyrodnicza: stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu człowieka, składu przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej

Zasoby Środowiska Geograficznego

Zasoby i Siły Przyrody Korzyści z Przestrzeni Geograficznej

Substancje Energie Ekosystemy Korzystne Położenie Geog.

- surowce min - energie kosmiczne - gleby - siedliska

- biomasa (ze słońca) - biocenozy - mikro i topoklimaty

- woda i powietrze - energie ziemskie - fitocenozy - biotopy, fizjotopy,

- zoocenozy hydrotopy

- piękno krajobrazu

- woda, przestrzeń itp

Pojęcie ekoturystyki:

Ekoturystyka: koncepcja turystyki związana ze środowiskiem przyrodniczym organizowana i zarządzana w sposób zrównoważony, zawierający elementy edukacji ekologicznej oraz wnoszący wkład finansowy w ochronę przyrody

Ekoturystyka (Ellenbera): forma turystyki związana z przyrodą, która w odpowiedni sposób minimalizuje jej negatywny wpływ na środowisko oraz negatywny wpływ socjo - kultury oraz która współfinansuje tworzenie obszarów chronionych i tworzy możliwości zatrudniania lokalnej społeczności w turystyce

Metody prognozowania:

• rozumowanie retrospektywne: na podstawie przeszłości określamy linię rozwoju

• rozumowanie prospektywne: uwolnić się od przeszłości stereotypów

• rozumowanie programowe

Energia:

Surowce Energetyczne

Drewno

Słoma

Torf

Węgiel Kamienny Źródła Konwencjonalne/nieodwracalne

Węgiel Brunatny

Łupki Bitumiczne

Gaz Ziemny

Ropa Naftowa

Surowiec Energetyczny

• energia cieplna - ciepło

• energia mechaniczne - praca

• energia elektryczna - światło, praca, ciepło

Umniejszamy zasoby środowiska, ale oprócz tego wydzielamy substancje, które obniżają kondycję tego środowiska

Zmniejszanie zanieczyszczeń

- oszczędzanie energii

Źródła Niekonwencjonalne

• energia słoneczna

• energia ziemska

• energia wiatru

• energia wód (pływów)

• energia biomasy

Energia Słoneczna: kolektory ciepła są to umieszczone na dachach pod kątem palety, w których jest wężownica odpowiednio pokryta farbą, powierzchnią dobrze chłonące ciepło. Promieniowanie tam dochodzące jest promieniowaniem krótkofalowym, zamienia się w ciepło a powierzchnia ciepła wypromieniowuje promienie długofalowe i ta szyba jest po to, aby wpuszczać promieniowanie krótkofalowe i żeby nie dopuszczać na wypromieniowanie promieniowania długofalowego. (foldery: woda ciepła jak świeci słońce, bo niektóre hotele wykorzystują ten system, np. w Polsce pokrywają zapotrzebowanie ciepła od 35-90 %). W Poznaniu osiedle Bajkowe na ulicy Promienistej takie urządzenia. W Szwecji Skania Południowa.

• Geotermia głęboka: wykorzystanie ciepła z gorących wód, geotermalnych, czyli wód głębokich.

Problem polega na tym, aby technicznie było możliwe uzyskanie ciepła z tych wód głębokich.

W Polsce jest aktualna, 3 geotermie największe w celu grzewczym: Bańska koło wsi Szatlary pod Zakopanem, Pyrzyce niedaleko Szczecina i Mszczonów niedaleko Warszawy. Niedaleko Poznania w Czarnkowie będzie. Ujęcie geotermalne w Koszutach i na Malcie w Poznaniu. (będzie park wodny oparty o tą, geotermię).

• Geotermia płytka:, która opiera się na pompie ciepła. W Poznaniu w 7 miejscach. Pod powierzchnią

ziemi na głębokości około 2 m mamy stałą temperaturę i ta temperatura równa się mniej więcej

średniej temperaturze rocznej, czyli w przypadku Wielkopolski 8-8,1-8,2 stopnie. Z tej ciepłoty jest możliwość wypompowania ciepła. Na parceli, która powinna mieć około 2000 m² ,1-8,2 zakopuje się wężownice, która jest wypełniona o odpowiedniej przewodności cieplnej, najlepszy jest glikol. Ta wężownica jest sprzężona systemem ogrzewczym tego domu i istnieje możliwość wypompowania ciepła z tej warstwy ziemi. To ciepło nie jest źródłem bezwzględnym pokrywającym całość potrzeb, ale jest źródłem wspomagającym i to od 20 % do 80 % zapotrzebowania energetycznego, zarówno dla ogrzewania, jaki klimatyzacji. Nie może to być samodzielny system, ale system wspomagający. Do bojlera dołączany jest ten system i gdy tego ciepła jest za mało to włącza się konwencjonalny system.

• Pompa ciepła może wypompować małe ilości ciepła i poprzez zsumowanie tych małych ilości ciepła

można uzyskać dość znaczną energię (w gospodarstwie domowym w lodówce i zamrażarce przez to

się obniża temperatura).

Biomasa:

Biopaliwa Stałe Biopaliwa Gazowe Biopaliwa Ciekłe

- drewno opałowe, trociny - biogaz rolniczy - biodiesel:

wióry, brykiety - biogaz z fermentacji odpadów paliwo-rzepak

- pozostałości po rolnictwie przetwórstwa spożywczego - etanol

słoma zbóż, rzepaku - biogaz z fermentacji osadów - metanol

- torf ściekowych - paliwa płynne z

- osady ściekowe - biogaz wysypiskowy drewna: bio-oleje

- rośliny energetyczne - gaz drzewny benzyna

trawiaste

- inne (makulatura)

OCHRONA - KSZTAŁTOWANIE ATMOSFERY:

Naturalne źródła zanieczyszczenia atmosfery

• wybuchy wulkanów: pyły

• obszary pustynne: czerwony śnieg w Alpach

• pożary lasów: samozapłon olejków eterycznych

Zanieczyszczenie: emisja, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska

Emisja

Miejsce (źródło) emisji: emitory typu:

• punktowego: wydzielanie gazów - kominy, wentylatory

• liniowego

• powierzchniowe (lasy, łąki)

• antropogeniczne (składowiska rud, odpadów)

Zanieczyszczenia - dziedzina działalności ludzkiej

• elektrownie cieplne

• hutnictwo żelaza

• górnictwo naftowe

• transport samochodowy

Objawy zanieczyszczenia

• pogorszenie widoczności i samopoczucia

• pojawiają się dolegliwości układu oddechowego u dzieci

• pogorszenie zdrowia osób chorych na płuca

Skutki zanieczyszczenia

• każda emisja zanieczyszczenia to jest utrata materii

• schorzenia ludzi i zwierząt

• straty światła słonecznego i związane z tym zwiększenie energii elektrycznej na oświetlenie

• straty związane z transportem lotniczym i samochodowym związany z ograniczeniem widoczności

• korozja metali

• kwaśne deszcze

• niszczenie odzieży

• niszczenie roślin (agresywny deszcz niszczy bezpośrednio, bądź pośrednio rośliny)

Kształtowanie atmosfery

• problem planistyczny (różne kierunki wiatrów) emitory - lokalizacja

• zmniejszanie ilości emitorów

• problem zmiany technologii

Mgła Londyńska: od olbrzymich ośrodków przemysłowych Londynu. Obecnie mniejsza, ponieważ

przemysł został przeniesiony za miasto

odpylanie i odsiarczanie spalin

Problem

Miejscowy: smog

• Smog termiczny: każde obniżenie w terenie jest predysponowane do tego, aby w nim, w pewnych warunkach nastąpiło gromadzenie zimnego powietrza. Jeżeli mamy pogodę wypromieniowania (czyste niebo) i nie ma silnego wiatru wtedy następuje zjawisko w godzinach wieczornych, w nocy przemieszczania się powietrza w dół. Obniżenia są miejscem gromadzenia zimnego powietrza. Dochodzi w takich sytuacjach do powstania inwersji temperatur, co oznacza, że temperatura na dole jest niższa niż powietrze znajdujące się wyżej. W takiej sytuacji, kiedy mamy obniżenie i jest inwersja i do tego mamy w tym obniżeniu jakąś ilość zanieczyszczeń to w takiej sytuacji inwersji termicznej następuje wzrastająca koncentracja zanieczyszczeń w miarę upływu godzin występowania tej inwersji (zanieczyszczenia są przyduszone). Np. Zakopane kotliny, Karkonosze Kotlina Jeleniogórska.

Można z nim walczyć unikając zanieczyszczeń w kotlinach, we wszelkich obniżeniach tego typu

• Smog fotochemiczny na jakieś przestrzeni o silnej temperaturze i silnym nasłonecznieniu i do tego mamy znaczną emisję azotów tzw. NO_x często widoczne podczas silnego ruchu samochodowego. Ta mieszanina powoduje, że te tlen dwuwartościowy przechodzi w tlen trójwartościowy i powstaje ozon. Znaczna koncentracja ozonu jest szkodliwa dla człowieka.

Np. Ateny, Marsylia, Rzym, Paryż itp. są tam zegary z urządzeniami ukazującymi zawartość SO₂ i

ozonu.

Regionalne kształtowanie środowiska

Kwaśne Deszcze

- skutek nie jest w miejscu powstania

- geneza: 1 w Skandynawii

- oddziaływanie: roztwór glebowy jest kwaśny, znikają drobnoustroje, które odpowiadają za

rozpuszczanie związków, powoduje to niszczenie roślin

Globalne kształtowanie środowiska:

• efekt cieplarniany: wzrost emisji, CO2 powoduje, że promieniowanie nie może uciekać z atmosfery, nie ma zachowanej równowagi: topnienie lodowców i lądolodów

• warstwa ozonowa w górnej części atmosfery mamy warstwę ozonu, która jest naturalnym płaszczem chroniącym przed promieniowaniem ultrafioletowym. Jeżeli my zniszczymy tę warstwę ozonową to życie na Ziemi się skończy.

• freon: był wykorzystywany w aerozolach a także w lodówkach i zamrażarkach. Ten freon uwalniany przenosi się w górne warstwy atmosfery i stagnuje tu przeszło 100 lat. Ten freon jest odpowiedzialny za rozkład trójwartościowego tlenu w tlen dwuwartościowy i tym samym zmniejszanie się warstwy

ozonowej.

Promieniowanie elektromagnetyczne:

• pola elektryczne pod liniami wysokiego napięcia

• fale akustyczne (hałas)

• hałas poziomu nocnego i dziennego

• hałasy terenów zamieszkanych

• najbardziej odczuwamy

• hałas ulic

• sąsiedzi

• hałas lotniczy

• komunikacja szynowa

• miejsca zabaw dzieci

• centra handlowe

• lokale gastronomiczne

HYDROSFERA:

Opady deszczu powodują zmiany w środowisku

Miary:

• określenie wody dla celów fizjologicznych (zapotrzebowanie zróżnicowanie ze względów

klimatycznych)

• zużycie

• gospodarka wodna

• minimalizacja zużycia wody

• zamykanie obiegu wody (kilkukrotne jej wykorzystanie)

• ograniczanie zużycia wody

• oczyszczanie ścieków

Podział wód:

• woda słodka

• woda ultrasłodka

• częściowo zmineralizowane

• solanki

Obieg wody w przyrodzie:

• opad i infiltracja

• zmiana parowania

• retencja (naturalna retencja roślinna - rośliny zatrzymują wodę)

Sztuczne zbiorniki wody:

- 4 tysiące na świecie - zbiorniki retencyjne

Główne przyczyny zanieczyszczeń mórz, jezior i rzek:

• ścieki komunalne: zawsze na wschodzie bardziej zanieczyszczone

• zanieczyszczenie pestycydami: środki ochrony roślin zawierające metale ciężkie

• ścieki przemysłowe: w okolicach wielkich miast portowych

• zanieczyszczenie materiałami radioaktywnymi, związki te mamy w powietrzu - energetyka, kumulują

się w morzach, okręty o napędzie radioaktywnym

• zanieczyszczenie węglowodorami: w strefie przybrzeżnej się kumulują, katastrofa tankowca

* nie otrzymuje tlenu plankton

* nie otrzymuje promieni słonecznych

* zachwianie równowagi w produkcji biomasy

* gorsze łowiska

* ciężkie frakcje opadają na dno, a lżejsze unoszą się do góry

* mazut: najcięższe frakcje ropy spotykane na wybrzeżach w północnej Afryce

• odpady zrzucane przez wojsko

• zrzucanie energii cieplnej (elektrownie wykorzystują chłodzenie morza, do którego zrzucają ciepłą

wodę - zmiana siedliska)

• detergenty: spływają zawsze do mórz

• wykorzystanie mórz i oceanów jako składowisko odpadów: Monako

• zanieczyszczenie substancjami osadowymi i bagrowanymi (wybiera się materiał z danego zbiornika

wodnego i wprowadza do innego zbiornika wodnego

LITOSFERA:

Pedosfera: gleby: ochrona, kształtowanie, wykorzystanie

Bogactwa mineralne a stan środowiska

Degradacja: obniżanie czegoś, Np. rzeźba zdegradowana

• wydobycie piasków i żwirów: powstaje odkrywka

• degradacja gleby

• zmniejsza się odległość do wody gruntowej

• ale mogą zaistnieć lepsze warunki dla funkcjonowania innych elementów, bądź zbiornik wodny

Degradacja Względna: polega na tym, że układ dotychczasowy przeobraża się stopniowo lub skokowo w układ nowy, którego aktywność biologiczna nie jest mniejsza od układu poprzedniego. Polega na tym, że przechodzimy z jednego układu do drugiego, w którym występuje równowaga. Nowo powstały system nie oddziaływuje negatywnie wobec systemów obokległych

Degradacja Bezwzględna: (rzeczywista) polega na trwałym obniżeniu lub zniszczeniu aktywności biologicznej środowiska, pogorszeniu produkcyjnych i ekologicznych walorów szaty roślinnej, obniżeniu wartości pokarmowej i technologicznej plonów oraz pogorszeniu higienicznego stanu środowiska. System o braku równowagi w stosunku do systemów obokległych może oddziaływać negatywnie

Gleby:

• gleba jest zapisem dziejów środowiska przyrodniczego

• zamiana danej powierzchni na grunt uprawny (więcej wyprowadzamy z tego układu niż do układu

wprowadzamy podczas uprawy

• gleby bielicowe (w podłożu jest piasek a mało substancji życiodajnych) Nawożenie może

spowodować…..obniżenie żyzności

• degradacja gleb: następuje w momencie zakończenia procesów glebotwórczych.

• skażenie gleby

• chemiczne: składniki fitotoksyczne zaburzające procesy życiowe

• zasolenie

• substancje powodujące niekorzystne zmiany odczynu - zakwaszenie gleby

• skażenie substancjami obojętnymi dla roślin, ale niekorzystnych dla zwierząt i ludzi Np. marchew

skażona metalami ciężkimi

Bogactwa mineralne:

• są w skorupie ziemskiej

• powstaje działalność górnicza (wgłębna i odkrywkowa), która powoduje zmiany w środowisku

• wgłębne górnictwo: jeżeli chcemy się dostać do surowca, który znajduje się pod powierzchnia ziemi,

musimy wydrążyć szyby. Jeżeli dojdziemy do surowca mineralnego kopie się korytarze i następnie

przeprowadza się eksploatację komorową, w której wydobywa się dany surowiec.

• górnictwo odkrywkowe: polega na tym, że sięgamy do złoża, które jest stosunkowo płytko pod

powierzchnią Ziemi, do której możemy się dokopać. Przerzuca się wielkie masy ziemi aż do

głębokości surowca. Powstaje zwałowisko zewnętrzne, Np. Konin, Turek, Bełchatów.

Końcowy widok na tym obszarze to jest zwałowisko zewnętrzne, wewnętrzne i zagłębienie końcowe.

Obszary zgłębienia końcowego, które są wypełniane wodą. Były propozycje, aby te obszary powróciły

do rolnictwa. Taka sekwencja obszaru predysponowana jest do tworzenia nowych obszarów

rekreacyjnych.

• hałdy

Ukształtowanie powierzchni terenu:

Rzeźba: jest wynikiem funkcjonowania systemu, ale także jego warunkiem

• terasowanie zboczy: winnice (terasy nad Renem)

• dolina Jaworzynki: wylesiona - proces erozji

Problem Odpadów:

Odpady: oznaczają każdą substancje lub przedmiot należący do jednej kategorii określonych w załączniku do ustawy nr 1, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do pozbycia, których jest zobowiązany

Gospodarka Odpadami:

- unikać, minimalizować odpady

- selektywna zbiórka odpadów celem recyklingu

- unieszkodliwianie odpadów

Unieszkodliwianie Odpadów (utylizacja)

• kompostowanie: przetworzenie masy odpadów do kompostu

• fermentacja odpadów: gaz, który może być wykorzystany i kompost

• spalanie odpadów: w Wiedniu w centrum

• 90% zmniejszenie ilości odpadów

• 60% zmniejszenie wagi odpadów

• stabilizacja elementów szkodliwych

• kontrola emisji, która następuje

• możliwość wykorzystania surowców wtórnych

• obniżenie ilości materiału organicznego, o 5% co jest warunkiem zmniejszenia wartości opałowej

Spalanie - 4 stopnie oczyszczania spalin.

Dioksyny - przy spalaniu plastików

Gospodarka Odpadami powinna być: gospodarką kompleksową

Problem odpadów przemysłowych i niebezpiecznych

Ustawa o odpadach

BIOSFERA:

Co wpływa na strefy roślinności:

• odległość od lądów i oceanów

• układ prądów morskich

• wysokość nad poziomem morza

Siedlisko: miejsce wszystkich czynników abiotycznych środowiska działających na roślinę lub zbiorowisko roślinne nienależące do biocenozy i zasadniczo niezmieniająca się podczas sukcesji ekologicznej. Konsekwencją jest występowanie:

• roślinność potencjalna: która rozwinęła by się w określonym miejscu gdyby nie zaistniała

jakakolwiek działalność człowieka

• roślinność rzeczywista: kombinacja tej roślinności potencji, ale zmienionej na skutek działania

człowieka

Bioindykacja: wykorzystanie wskaźnikowych właściwości organizmów lub ich układów do oceny stanu środowiska oraz charakterystyka zmian zachodzących w środowisku

Bioindykatory: biologiczne wskaźniki jakości środowiska, każdy gatunek, którego obecność, nieobecność bądź reakcja wskazują na zaistnienie pewnego typu czynnika ekologicznego

• biomaskery: organizmy reagujące zmianami bio - chemicznymi bez widocznych zmian morfologicznych i

fizjologicznych

• wskaźniki reagujące, pokazujące stopień uszkodzeń w zależności od poziomu czynników środowiskowych (w

tym zanieczyszczeń)

• wskaźniki akumulujące w swoich tkankach zanieczyszczenia, które mogą być ilościowo oceniane

• skale gatunków, dla których zmiany składu i proporcji gatunku lub ich grup zależą od natężenia czynników

środowiska w tym zanieczyszczeń

• skale krajobrazowe, których zmiany powierzchni, położenia poszczególnych ekosystemów odzwierciedlają

jakość i natężenie oddziaływań antropogenicznych

Roślinność:

Synantropijna, Ruderalna

Ciągi ekologiczne: liniowe ciągi roślinności strefy, które łączą różne obszary, korytarze ekologiczne

4 podstawowe funkcji zieleni:

• ekologiczna

• społeczna (problem wypoczynku)

• techniczna

• estetyczna (kształtowanie krajobrazu miejsca)

4 charakterystyczne funkcje zieleni:

• pola uprawne

• nieużytki

• użytki zielone

• sady

TYPY ROŚLINNOŚCI W MIEŚCIE:

Parki: (funkcje ekologiczne, społeczne, estetyczne) min. Powierzchnia 5ha zakładane w miastach, powierzchnie zadrzewione do 20-30%, zakrzewione 10%-15%. Park powinien być widoczny z miasta a miasto z parku. Parki są miejscem infiltracji opadów, obniżają amplitudy i max temp., poruszają problem wilgotności, generują lokalny ruch powietrza. Powierzchnie zadrzewione zmniejszają pole działania wiatrów

Parki Leśne: typy roślinności półnaturalnej

Lasy Komunalne: naturalny las jako las na produkcyjnym obszarze miejskim

Zieleńce: grupy kwiatów, krzewów wciśnięte w zabudowę, funkcja społeczno - estetyczna min. 0,1ha

Ogrody: wirydaże, czworoboki zamknięte budową kościelną

Ogrody Przyszkolne: przypałacowe, przyklasztorne Np. Saski: włączone do funkcji miasta

Zieleń Cmentarna

Zieleń Szlaków Komunikacyjnych

Zieleń Ochronna: wokół szpitali - ochrona przed negatywnymi czynnikami zewnętrznymi, bądź zieleń ochraniająca przed ośrodkiem Np. wokół fabryk

Pnącza: roślinność prowadzona na pionowe ściany - wykorzystanie małych powierzchni do wygenerowania połaci zielonych, pełnią funkcję ekologiczne

Zieleń Na Dachach: (w krajach Europy Południowej) względy ekologiczno - klimatyczne, tzw. wysyp ciepła Np. Wiedeń i Hannover

Ochrona środowiska:

1872 r.- pierwszy park narodowy na świecie- Yellowstone

1927 r.- powstała Liga Ochrony Przyrody

1932 r.- pierwsze polskie parki narodowe: Białowieski i Pieniński

1934 r.- pierwsza w Polsce Ustawa o Ochronie Przyrody- ustawa nakazowa

1949 r.- kolejna ustawa, rozszerzenie pojęcia przyrody o cechy abiotyczne

1956 r.- prawo ochrony środowiska zostało wprowadzone do Konstytucji

1969 r.- sekretarz ONZ U Thant- opracował raport „Człowiek i jego środowisko”, który uświadomił o zagrożeniu środowiska: ekolog., demograf., narastaj. urbanizacji, problem wyż., pustynnienie obszarów, gł. Afryki- organizowano cykliczne obrady:

• Konf. Sztokholmska- 1972 r.- sformułowano 26 zasad podst. ochrony środow.

• Konf. w Rio de Janeiro- 1992 r.- „Szczyt Ziemi”- powst. „Agenda 21” i sformułow. deklarację z Rio nazyw. „Kartą z Ziemi” - zbiór zasad podst. zrównoważonego rozwoju

• Konf. w Johannesburgu- 2002 r.- problem klimatu światowego- Karta z Kioto - zasady ograniczenia emisji zanieczyszczeń.

Obiekty ochrony:

• parki narodowe

• rezerwaty

• parki krajobrazowe

• obszary chronionego krajobrazu

• obszary „Natura 2000”

• pomniki przyrody

• stanowiska dokum.

• użytki ekologiczne

• zespoły przyrodniczo- krajobrazowe

• ochrona gatunków roślin, zwierząt i grzybów

Ekonet- sieć ekologiczna

Obszary chronione mają oddziaływać na obszary przyległe, poprawiać ich kondycję (musimy brać pod uwagę to co mamy dookoła parku- współoddziaływanie obszaru.

Ocena stanu środowiska:

Mapa sozologiczna- pokazuje stan środowiska i to co jest pod ochroną (sozo- z gr. - chronić).

Każdy zapis cyfrowy umożliwia bieżącą aktualizację. Waloryzację terenu należy zacząć od wykluczenia obszarów, które się do niczego nie nadają.

Sytuacje konfliktowe:

a) etap projektowania

• gdy projekty powstają w rękach osób niekompetentnych lub w biurze o wąskim zakresie działania

• nie wykonanie badań oceny środowiska przyrodniczego

• nie wykonanie analiz metodą oddziaływania na środowisko

• przedstawienie 1 projektu bez rozw. alternatywnych

• nie uwzględnienie wpływu na środow. w miarę upływu lat

• projektowanie inwestycji bez brania pod uwagę kumulacji wpływu na środowisko

• brak konsultacji z władzą terenową i społeczno- lokalną

• wymuszanie uzgodnień lokaliz. od zainteresowanych resortów

b) etap realizacji projektu

• powodowanie wielkich zniszczeń środowiska w trakcie budowania zakładów

• zaniechanie lub ograniczenie realizacji części zaprojekt. inwestycji

• wielokrotna, znaczna rozbudowa zakładu np. huta Sendzimira

c) etap eksploatacji zakładu

wyłącza się pewne urządzenia (np. elektrofiltrow)

niedostateczne zorganizowanie służby ochrony środowiska

Zagadnienia prawne i ekonomiczne:

Normy jakościowe środowiska (dopuszczalne stężenia)

Standardy produktowe i procesowe (np. stosowanie barwników, zawartość siarki w węglu, który stosuje się …..)

Przepisy użytkowe (np. zakazanie używania węgla)

Nakazowe standardy technologiczne (stosowanie pewnych technologii itp.)

Koncesionowanie (przydzielenie prawa na określoną działalność)

Ograniczenia okresowe, strefowe (np. Gibraltar- nie można jeździć samochodem)

Rachunek ekonomiczny w ochronie środowiska:

Dobra wolne- woda i powietrze, kiedyś były dobrami wolnymi, zajęto się tym w momencie kiedy zaczęto odczuwać straty.

Rachunek stosujemy:

• w momencie, gdy fakty naruszenia środowiska z uwagi na naruszenie środowiska staną się przedsięwzięciami nieopłacalnymi

• podejmowanie przez jedn. gospodarujące przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska stanowić będzie mniejsze zło od obciążeń finansowych z tytułu opłat, które trzeba będzie uregulować w momencie powstrzymania się od przestrzegania ograniczeń.

Elementy rachunku ekonomicznego:

• straty bezpośrednie i pośrednie

• wydatki na ochronę obejmujące koszty inwestycyjne, koszty eksploatacji urządzeń ochrony

• efekty zastosowania środków ochrony bezpośrednie i pośrednie związane w szczególności z likwidacją strat wywołanych nie podejmowaniem tychże środków.

Podział strat:

a) ze względu na przyczyny powst. strat

• w wyniku działania człowieka

• w wyniku działania sił przyrody

b) ze względu na zakres strat:

• straty wynikające z oddziaływania zanieczyszczonych elementów środow. na otoczenie (np. brak czystości w wodach jezior)

• straty powst. w związku z wykorzystaniem zdegradowanych elementów środowiska w procesach konsumpcji, produkcji

c) według charakteru strat:

• ekonomiczne

• społeczne

d) ze względu na wymierność strat:

• wymierne

• niewymierne

Metody obliczania strat:

• restytucyjna- szacuje się wydatki na inwestycje i koszty eksploatacji urządzeń niezbędnych do zredukowania tych strat

• substytucyjna- miernikiem strat są koszty pozyskania elementów środowiska lub urządzenia mogącego pełnić identyczną funkcję co utracony element środowiska.

Ekorozwój- pogodzenie rozwoju cywilizowanego człowieka ze sprawami ekologii, polityki, gospodarki, społecznymi.

Kapitał antropogeniczny- kapitał stworzony przez człowieka, rozumiany podobnie jak w ekonomii w postaci dóbr kap. (budynki, środki finansowe, urządzenia), może ulegać powiększeniu lub pomniejszeniu w wyniku świadomej działalności człowieka.

Podst. kapitał naturalny- obejmuje zasoby niezbędne do życia, których nie można zastąpić innymi (np. kapitał. antrop.). Do elementów kapitału naturalnego zaliczamy:

• warstwę ozonową

• globalny klimat

• różnorodność biologiczną

• świat dzikiej przyrody

• lądolody Antarktydy i Arktyki

• lasy tropikalne

• wszechocean

Inny kapitał naturalny- obejmuje odnawialne zasoby naturalne oraz zasoby o charakterze nieodnawialnym dające się zastąpić lub uzupełnić kapitałem antropologicznym.

Instrumenty ekonomiczne stosowane w Polsce:

• opłaty, które obejmują opłaty za emisję czy opłaty za korzystanie ze środowiska (zrzuty ścieków, wycinanie drzew i krzewów, za składowanie odpadów, za korzystanie z wód i odp. ścieków, przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, opłata klimatyczna)

• podatki (jako element obciążający, kiedy my działamy przeciw ochr. środow.), bądź ulgi, gdy działamy proekologicznie.

Subwencje przy opłatach:

• depozyt- opłaty, które musi ponieść nabywca produktu potencjalnie szkodliwego dla środow.; zwrotna- gdy odstawimy dany produkt.

• zastawy (eko?)- pobierane od przedsiębiorstw, gdy w pewnych miejscach ma pojawić się zakład przemysłowy.

• rynki uprawnień- handel emisjami- gdy zakład ulepsza technologię zmniejszając emisję może tą nadwyżkę wystawić na giełdę. Każde państwo na świecie ma przypisaną liczbę jednostek, które może emitować. Gdy ją przekroczymy musimy płacić.

• kary- państwo wprowadzając normy ustala też kary- są przeważnie 10- krotnie wyższe od opłat.

W Polsce mamy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który czerpie środki z opłat i kar, gospodaruje nimi, dysponuje lokatami bankowymi i pewnymi funduszami europejskimi. Jak wspiera środowisko? Stwarza 5 poziomów finansowania działań proekologicznych. Głównie: Inspekcja Ochrony Środowiska + Powiatowy Fundusz + Gminny + Wojewódzki + Narodowy.

Fundusz Narodowy Ochrony Środowiska:

• wspomaga czystsze technologie

• likwiduje źródła zanieczyszczeń a nie skutki

• likwidacja pewnych skutków zadawnionych?

• eliminowanie nowych zanieczyszczeń

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska- (możemy składać wnioski o dofinansow.):

• jeżeli jest zgodny z priorytetami polskiej polityki ochrony środowiska

• kiedy dotyczy to likwidacji źródeł zanieczyszczeń

• muszą cechować się max. efektywnością ekonomiczną i ekologiczną

• mają te fundusze osobowość prawną

Powiatowy i gminny - nie mają osobowości prawnej i są to fundusze przeznaczone do realizacji inwestycji gminnych i powiatowych.

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych oraz Leśnych:

• finansują działania ochronne obszarów rolnych oraz leśnych

Fundacje np. Ekofundusz - powstała w wyniku klubu paryskiego w 1992 r., dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja (do końca 2003 r.) i Norwegia.

Podstawowym źródłem przychodów EkoFunduszu są wpływy z ekokonwersji polskiego długu, wynikające z umów Polski ze Stanami Zjednoczonymi, Francją, Szwajcarią, Włochami i Norwegią. Odpowiednie kwoty z tego tytułu zagwarantowane są corocznie w ustawie budżetowej w dziale "obsługa zadłużenia zagranicznego" i regularnie wpłacane na konto EkoFunduszu z budżetu państwa, jako zobowiązanie Polski wobec krajów-donatorów.

Oprócz przychodów z tytułu ekokonwersji długu oraz operacji bankowych Fundacja dysponuje również wpływami z darowizn. Dotychczas bezpośrednio w zarządzanie przez EkoFundusz przekazane zostały dwie darowizny: rządu Norwegii w 1997 roku oraz rządu Szwajcarii w 2000 roku. W łącznej kwocie 3,9 mln USD.

Ekokonwersja- nie przeznaczamy długu wierzycielowi tylko na inwestycje proekologiczne, musimy jednak uregulować, zakupić to w państwie, w którym jesteśmy zadłużeni

• zmniejszenie transgranicznego transp. zanieczyszczeń do atmosfery przez emisję CO2 i SO4.

• graniczenie zanieczyszczenia M. Bałtyckiego przez redukcję zrzutu ścieków i substancji biogennych

• zmniejszenie emisji gazów szklarniowych

• finansowanie różnorodności biologicznej polskiej przyrody.

Standaryzacja jakości produktu np. ISO 900:

P. plan- kto co

D. do wprowadź przyjęty plan

C. sprawdź

A- popraw ????

1.Polityka środowiska → 2. Planowanie → 3. Wdrażanie i funkcjonowanie → 4. Sprawdzanie i korygowanie → 5. Przegląd wykonywany przez kierownictwo → 6. Ciągłe doskonalenie

Normy EMAS i ISO 14001:

EMAS :

1. dotyczy krajów europejskich

2. dotyczy przemysłu

3. zaświadczenie o uczestnictwie

ISO 14001 :

• dotyczy całego świata

• dotyczy wszystkich elementów gospodarki

4. certyfikat, który może być uwzględniony w logo

Staranie się o taką normę?

Zarządzanie środowiskowe:

Przedsiębiorstwo:

• System Zarządzania Środowiskowego

• Ocena Efektywności Działań Środowiskowych

• Anolity Środowiska

Wybór:

• Ocena Cyklu Życia Produktu

• Oznaczanie Produktów

• Aspekty Środowiskowe w Normalizacji Produktów

Polityka Środowiskowa:

1. Zobowiązanie do ciągłego doskonalenia Systemu Zarządzania Środowiskiem rozumiane jako zobowiązanie do poprawy oddziaływania na środowisko

2. Zobowiązanie do zapobiegania zanieczyszczeniom

3. Utrzymywanie zgodności z prawem ochrony środow. z innymi uregulowaniami ochrony środowiska

Korzyści wynikające z wdrożenia systemu:

• ekonomiczna (zmniejszenie kosztów działalności)

• poprawa efektywności bieżących procesów, z których wynika zmniejszenie zużycia surowców, energii, odpow. utrzymanie maszyn i urządzeń przy jednoczesnym wdrażaniu nowych, b. efektywnych procesów

• projektowanie wyrobów i usług w sposób pozwalający ograniczyć………….. bez pogorszenia jakości

• odpowiednie zagospodarowanie odpadów

• optymalizacji doboru surowców, materiałów, produktów

• zwiększenie efektywności wykorzystanej infrastruktury

• odpowiednie przygotowanie procesów pakowania, magazynowania, transportu

• spełnianie wymogów prawnych (unikanie kar i niekorzystnego wizerunku)

• przewidywanie przyszłych wymagań prawnych i kształtow. przyszłych akt. prawnych

• zmniejszanie ryzyka środowiskowego (przede wszystkim likwidacja przyczyn powstawania awarii)

• spełnianie wymogów odbiorców ( indywid. oraz w sieci przedsiębiorstw)

• poprawa relacji ze służbami ochrony środowiska i wizerunku w społecz.)

• wzrost zaangażowania pracowników i przenoszenia ich świadomości do społeczeństwa lokalnego.

EDUKACJA EKOLOGICZNA:

I Podejście- nurt konserwatywny- edukacja ekologiczna powinna opierać się przede wszystkim na naukach przyrodniczych (biologia, geografia) i polegać na przekazywaniu informacji o stanie środowiska i praw, które nami rządzą w oderwaniu od ocen wartościujących oraz od aspektów społ.- ekonomicznych.

II Podejście- nurt radykalny- edukacja ekologiczna powinna łączyć w sobie elementy przyrodnicze i społeczne, a także powinna wiązać się w bezpośrednie zaangażowanie ludzi w ratowanie świata i przyrody.

III Podejście- nurt umiarkowany- w edukacji ekologicznej należy ściśle ze sobą wiązać aspekty przyrodnicze i społeczne przy jednoczesnej wiedzy o wart. środowiska, umiejętności działania, celem realizacji idei ekorozwoju.

Edukacja ekologiczna powinna dostarczać rzetelnej wiedzy o środowisku, przemawiać do naszej wyobraźni w sensie filozof. i estetycznym, a także kształtować umiejętność i chęć działania na rzecz środowiska.

Można przeprowadzić ją w środowisku, które tu jest wykorzystywane jako źródło wiedzy oraz rozwoju wszechstronnych umiejętności.

Edukacja o środowisku, nauka o lokalnym i globalnym środow., gdzie mamy zrozumieć zasady współistnienia syst. przyrodn. i antropogen.

Na rzecz środow. kształtowanie postaw i przyswojenia wartości, które doprowadzają do odp. za postępowanie wobec świata przyrody.

potrzeby społ.

cele rozwoju

funkcje

pomioty gospodarujące

popyt na zasoby przyrodn. w określ. syt. przestrzennej

konkurencja wartości przyrodn. przestrzeni i antropologicznej

środowisko przyrodnicze

podaż zasobów środow. przyrodniczego

dysproporcja między popytem a podażą

sytuacje konfliktowe

2

1

3

4

5

6

---