FARMAKOLOGIA

Działy farmakologii

• - ogólna (szczegółowa)

• - kinetyka (losy leku w organizmie)

• - dynamika (wpływ leku na organizm)

• - farmako-genetyka

• - chrono-farmakologia

• - doświadczalna (kliniczna)

• - terapia objawowa (terapia przyczynowa)

• - fitoterapia (leczenie ziołami i lekami ziołowymi)

• - allopatia (leczenie lekiem działającym przeciwnie do przyczyny lub objawu)

• - homeopatia (leczenie substancją wywołującą określone objawy, ale stosowaną w bardzo małych ilościach)

Badania kliniczne

• I faza- wykonywana u ochotników zdrowych 18-35 lat. Ustalenie parametrów farmakokinetycznych dla stworzonej już postaci leków

• II faza- dla wybranej fazy jednostki chorobowej stosuje się daną postać leku i obserwuje się jak się zmienia stan kliniczny pacjenta. Porównanie z lekiem oryginalnym

• III faza- podobna do fazy II. Tu bierze udział 20-30 tysięcy ochotników

• IV faza- rejestracja leku, dopuszczenie od stosowania

Lek- jedna lub kilka substancji chemicznych zwanej surowcem farmaceutycznym, przygotowanych w odpowiedniej formie- postaci farmaceutycznej stosowanej w określonych dawkach/ stężeniach w celach diagnostycznych, leczniczych lub profilaktycznych.

Nazewnictwo leków (widoczne na opakowaniu)

• - nazwa międzynarodowa

• - nazwa chemiczna

• - nazwa łacińska

• - nazwa zwyczajowa

• - nazwa firmowa

• + data produkcji

• + data ważności

• + ulotka

Apteki: Otwarte, szpitalne

Produkty lecznicze dopuszczone do obrotu 30-40 tys. Pozycji

ATC- leki na receptę- ok. 5 tys. Pozycji, w tym ok. 2 ty. Leki refundowane

OTC- leki wydawane bez recepty:

• - Preparaty ziołowe

• - preparaty homeopatyczne

• - preparaty farmaceutyczne

• - suplementy diety

• - środki pielęgnacyjne i kosmetyczne

Źródła informacji o lekach:

• - farmakopea

• - wykaz lekow dopuszczonych do obrotu (USL)

• - leki współczesnej terapii

• - indeksy, kompendia leków np. fimowych

• - pharmindex

• - wykaz leków refundowanych

• - lotki informacyjne ( w opakowaniach)

• - plakaty, czasopisma medyczne, książki

• - Internet

Surowce farmaceutyczne:

a) naturalne

• - roślinne

• - zwierzęce

• - mineralne

b) syntetyczne

Leki naturalne- wszystkie związki mineralne, roślinne lub zwierzęce, znajdujące zastosowanie:

• - w postaci wysuszonych organów/ tkanek

• - wyciągów lub wyodrębnionych frakcji

• - w postaci oczyszczonych związków chemicznych obecnie otrzymywane na skalę przemysłową w laboratoriach farmaceutycznych

Leki pochodzenie roślinnego:- jednorodne substancje chemicznie izolowane z surowca roślinnego (standaryzowane) o ustalonej budowie chemicznej i właściwości fizykochemicznej

Leki galenowe- kompleksy składników czynnych surowca roślinnego

Preparaty galenowe- soki ( mało trwały, można wydłużyć okres przydatności przez częściową pasteryzację, lub dodanie środka stabilizującego, dla owoców cukier, dla słonych soja), nalewki ( z suchych elementów roślinnych- zalewa się 90% alkoholem, po 24 h zalewa się płynem i odstawia do sedymentacji), intrakty ( wyciąg z produktów roślinnych suszonych zalewając płynem, wodą lub alkoholem albo olejem), syropy (10% roztworu cukru w wodzie + ciała czynne z nalewek, ekstraktów lub soków), zioła i ich mieszanki stosowane do przygotowania odwarów, naparów, maceratów), Ekstrakty- wyciąg 10x stężone niż nalewki

Odwar- z suchych ziół- 1 łyżka + ½ szklanki wody w temp. Pokojowej, podgrzewamy do temp. 90st. C przez 15-30 min. Odcedzić, dopełnić do ½ szklanki i można stosować do okładów, kąpieli, przemywania, płukania.

Napar- zioła zalewamy wrzątkiem i podgrzewamy 15-30 min. Zawarte ciała czynne niewrażliwe na temp.

Okłady, kąpiele, do przemywania

Macerat- z roślin zawierających wielocukrowce(śluzy)- nasiona, bulwy, cebule, liście zielone, spichrzowe. Można zrobić świeży sok, lub macerat.

1 łyżka ziól+ 1 szkl. Letniej wody na ok. 1h. Nawilża, rozmiękcza, ochładza, odżywia, częściowo odkaża, regeneruje. Na skórę lub śluzówkę i można pić.

Leki- postaci i sposoby podawania:

a) droga pokarmowa

• - podjęzykowo

• - doustnie=dojelitowo

Tabletki, drażetki, kapsułki, proszki, granulaty, roztwory, krople, emulsje/zawiesiny, syropy

• -doodbytniczo

Czopki, maści, wlewki

b) droga pozajelitowa

• - dożylna iv - lek musi być jałowy, izotoniczny, izohydryczny

• - domięśniowa im

• - podskórna Sc

• - doogonowa, dokanałowa

Ampułki, fiolki, flakony

c) stosowane zewnętrznie

• - na skórę

Roztwory, zawiesiny, maści, żele, pasty, pudry

• - na błonę śluzową

*do oczu

* do nosa

Roztwory, krople, zawiesiny, maści, żele

• *odoskrzelowo-aerozole

• *doodbytniczo- czopki, maści

• *dopochwowo- tabletki, globulki, maści

Dawki leków:

• Dawka jednorazowa

• Dawka dobowa

• Dawka nasycająca, podtrzymująca

• Dawka maksymalna

• Dawka toksyczna, śmiertelna

Farmakodynamika

• -mechanizm działania

• - objawy działania

• - wskazania kliniczne

• - działania niepożądane

• - przeciwwskazania

• - działania toksyczne

• - zatrucia lekami i ich leczenie

Lek+ receptor → przekazywanie/ hamowanie sygnału efekt farmakologiczny

Lek+ enzym → przekazywanie/ hamowanie reakcji efekt farmakologiczny

Receptory:

• -egzocytarne

• -przezbłonowe

• - jonotropowe

• - metabotropowe

Rec. : alfa beta, D, M → wtórne przekaźniki Ca, IP3, DAG,AMP

Działanie Lek → receptor

Powinowactwo+ aktywność wewnętrzna → efekt farmakodynamiczny

AGONISTA=P+Aw

Agonisto-antagonista

Antagonisto-agonista

Antagonista=P-Aw= bloker rec.

Interakcji leków

Działanie dwóch leków na receptor

• -sybergizm

Addycyjny 1+1=2

Hiperaddycyjny 1+1=>2

• -antagonizm (blok ery, odtrutki)

Chemiczny

Konkurencyjny/ niekonkurencyjny

Funkcjonalny

Farmakokinetyka

Matematyczna ocena ilościowa procesów kinetycznych, którym lek podlega w organizmie(losów leku w organizmie)

Losy leku w organizmie:

• -wchłanianie

• - dystrybucja

• - eliminacja (metabolizm+ wydalanie)

---