dr Matwiejuk Jarosław

I wykład 4.10.2008 r.

PRAWO WYZNANIOWE

Zaliczenie:

Test 12 pytań (10 min) zerówka na ostatnim zjeździe , Oceny niedostateczne nie są wpisywane.

Literatura:

Michał Pietrzak - „ Prawo wyznaniowe"
Pojęcia:

Wierzenia, Wiara - towarzyszą człowiekowi od początku istnienia. W ostatnich stuleciach odnosi się do wierzeń politeistycznych - do wiary w jednego Boga - na naszych terenach chrześcijaństwo, judaizm, buddyzm

Kodeks Mojżesza Hammurabiego - regulowały materię wyznaniową

Prawo wyznaniowe - to dyscyplina nauk prawnych, gałąź prawa państwowego, która reguluje pozycję prawną w państwie kościoła i innych związków wyznaniowych na ich pozycję prawną składają się wzajemne prawa i obowiązki państwa do kościołów związków wyznaniowych i odwrotnie

Prawo wyznaniowe - zajmuje się również wolnością słowa i religii, wolność która zawiera szereg uprawnień, które człowiek posiada lub nie posiada.
Jest priorytetowe i w razie konfliktu na linii Państwo - Kościół to prawo kościelne musi się dostosować.

Prawo wyznaniowe określa:

• kwestie kultu np. zasady pielgrzymek;

• dni wolne od pracy i nauki na tle religijnym;

• nauczanie religii;

• zawieranie związków małżeńskich;

• opodatkowanie duchownych;

• status prawny;

• odzyskiwanie majątków.

• nauką

Źródła prawa wyznaniowego - są to źródła powszechnie obowiązujące:

• Konstytucja RP;

• umowy międzynarodowe;

• ustawy;

• rozporządzenia,

Źródłami prawa Wyznaniowego nie są:

• akty prawa miejscowego,;

• akty prawa lokalnego

Kto tworzy prawo?

Prawo tworzy Sejm, Senat, Rada Ministra, Ministrowie.
Najważniejsze organy władzy ustawodawczej i uchwałodawczej w Polsce.

Prawo Kościelne- to zbiór norm prawnych dotyczących prawa wyznaniowego ale uchwalony przez konkretny kościół. Wywodzą się od organów kościoła, które je wydały - może uchwalić sobór biskupów, biskup diecezjalny

• Zbiór norm prawnych wywodzących się od organów władz kościelnych.

• Prawo Kościelne nie jest prawem państwowym( wyznaniowym)!!!

• Prawo państwowe inaczej zwane prawo wyznaniowe

• Prawo kościelne inaczej zwane prawo wewnętrzne

Prawo kanoniczne - zbiór norm prawnych nazywane kanonami. Kanon ozn. Reguła. Są to dwa kościoły które maja prawo kanoniczne:

• Kościół katolicki

• Kościół prawosławny.

Prawo kanoniczne jest zasadniczą częścią prawa kościelnego czyli prawo wewnętrzne.

1. Prawo wyznaniowe

2. Prawo kościelne

3. Prawo kanoniczne

Śluby kościelne od 1998 roku wywołują skutki prawne jeśli zawierający go wyrażą na to zgodę - przykład dostosowania prawa państwowego do kościelnego

Podmioty, organizacje religijne. wg art. 23 Konstytucji : Kościoły i inne związki wyznaniowe

Podstawowym pojęciem jest związek wyznaniowy a jednym z nich jest kościół. Kościół jest związany ze związkiem wyznaniowym określeniami takimi jak organizacje religijne, zrzeszenia, stowarzyszenia religijne ( wyznaniowe), związki wyznaniowe itp.

Związek wyznaniowy- organizacja społeczna która ma określone cele, środki, i metody działania, ma określoną organizację, budowę , procedury działania, prawa i obowiązki członków wszystko oparte o doktrynę religijną.

Cele związków wyznaniowych:

*zapewnienie opieki religijnej z najdalej idącymi czynnościami zapewniającymi przejście do innej formy życia po śmierci.

*zapewnienie posługi religijnej.

Związki wyznaniowe są:

scentralizowane - to związek który wykształcił jeden ośrodek zarządzania dla całej struktury w świecie np. kościół katolicki-( papież, stolica Apostolska, parafie, diecezje)

zdecentralizowane - to taki w którym nie ma wykształcenia jednego ośrodka zarządzania są lokalne ośrodki na poziomie np. ośrodek krajowy - np. kościół prawosławny, Gminny, Wyznaniowe żydowskie, które zarządzają się same.

Związki wyznaniowe dzielimy na :

stare religie - o starożytnym rodowodzie judaizm, chrześcijaństwo, islam, świadkowie Jehowi

nowe religie -W oparciu o doktryny Kościoła;
monoteistyczne (jeden Bóg)

politeistyczne (wielobóstwo)
ateistyczne ( boga nie uznają)

Wykład II 18.10.2008 r.

Sekta- polskie prawo nie definiuje tego pojęcia w ujęciu teologicznym, religijnym jest to nowy ruch religijny niedawno powstały wg nieaktywnych ocen to wszystko co nie jest „ moim" związkiem wyznaniowym; Jest to nowy ruch religijny który prowadzi działalność albo ma takie cele , skutkiem których są zagrożenie zdrowia, życia, moralności, bezpieczeństwa, środowiska naturalnego.

Są to inaczej destrukcyjne ruchy religijne, często charakteryzują się skrytością działania, nieujawnionymi strukturami. Następuje też silny związek członków tego ruchu z przywódcą, W takim ujęciu jest to związek niedziałający legalnie albo działa legalnie a podlega procesowi delegalizacji.

Minister MSWiA rejestruje kościoły i związki, ponadto jest 15 związków które mają własny system prawny ( ustawy) Przykłady sekt:

1.) związek wyznaniowy zarejestrowany, działa legalnie a jego celem jest „spalenie ścisłych rezerwatów puszczy Białowieskiej"

2.) związek wyznaniowy celem jest święcenie dnia siódmego, którym jest poniedziałek

Jeżeli związek wyznaniowy nie odpowiada na korespondencję przez okres 2 lat to podlega delegalizacji.

Wolność sumienia i religii — jeden z rodzajów wolności osobistych, związany z człowiekiem art. 53 Konstytucji. Pojęcia podobne: wolność sumienia i wyznania przed 1997 r.

• to wolność osobista, której adresatem jest każdy, jest to zbiór uprawnień.

Wolność sumienia- to uprawnienie do posiadania i zmiany swoich przekonań niereligijnych.

Wolność religii- to uprawnienie do posiadania zmiany i uzewnętrznienia przekonań religijnych i niereligijnych.

Adresatem jest każdy związek wyznaniowy, kościół, rodzina itp.

Polskie prawo nie reguluje obowiązków, uprawnień rodziców w stosunku do dzieci jeśli chodzi o problematykę wolności sumienia i religii.

!!!!Art. 48 Konstytucji - rodzice wychowując dzieci maja obowiązek uwzględniać ich wolności sumienia i wyznania w zależności od stopnia rozwoju dziecka i jego wieku.

Jest to wolność która nie jest nieograniczona. Ma charakter ograniczony np. przez wolność sumienia innych osób.

Gwarancje Wolności Sumienia i Wyznania

• Rzecznik Praw Obywatelskich i Praw Dziecka

• Sądy

• Prokuratura

• Policja Pip ABW

• Prawo do milczenia art. 53 ust.5 konstytucji

• Kultura
  

Uprawnienia szczegółowe- katalog otwarty, przykłady:

• prawo do nauki religii

• do nauczania o swojej religii

• do zrzeszania zgromadzenia

• do zbiórek publicznych

• do uczestniczenia w obrzędach; centralnie, prywatnie

• do spożywania pokarmów zgodnie z doktryną religijną

• do noszenia symboli religijnych

• do wytwarzania, i obracania symbolami kultu

• do działalności wydawniczej

• do dni wolnych

• do stanu duchowego, zakonnego

Wykład III 8.11.2008 r.

Oficjalni rzymscy bogowie cieszyli się poparciem i prawem. W sumie wszyscy byli od troski. Kto nie wierzył był uważany za przestępcę. Zbrodniarzy traktowano karą śmierci.

Religia monoteistyczna - chrześcijańska

CHRZEŚCIJAŃSTWO - było zagrożeniem dla imperium rzymskiego

*aparat ścigania - przeciw chrześcijaństwu

*aparat represji - przeciw chrześcijaństwu

320 r. -ówczesny cesarz wydał dekret EDYKT MEDIOLAŃSKI (tolerancja dla wszystkich religii)

381 r. - chrześcijaństwo zostaje jedyną religią

391 r. - chrześcijańskie władze zakazują pogańskich kultów (koniec wolności sumienia i wyznania)

ŚREDNIOWIECZE -

• Brak tolerancji wobec heretyków

• Dominuje przekonanie o braku wolności

• Żydów obarcza się o wszelkie zło (susza, zabicie Chrystusa)

• 1054 r. dochodzi do rozłamu chrześcijaństwa

ODRODZENIE -

• Koniec XV w. w europie pojawiają się trzy nurty

1. Luteranizm

2. Anglikanizm

3. Protestantyzm

Wszystkie nurty mówiły o wolności.

Okres wojen na tle religijnym - 1555 Pokój w Augsburgu

„Czyja władza, Tego religia”

1618 - największa wojna na tle religijnym - trwa 30 lat i kończy się pokojem Wersalskim

XVIII J. Lock - „List o tolerancji” stawia tezę: „wszyscy ludzie maja posiadać wolność religijną”

- nic nie mówić o ateistach

Połowa XVIII w. Stany Zjednoczone Ameryki Pojawiają się przepisy prawne

• I konstytucja 1887 głosi zapisy że nie można zatrudnienia wiązać z wyznaniem

• W USA nie można ustanowić kościoła

• Na terenie USA nie można zakazać jakichkolwiek kultów

1789 r. we Francji w Deklaracji o wolności znajduje się zapisek o wolności sumienia

XIX w. Marks, Engels - Wygłosił tezę, że każdy człowiek ma wolność wyznania, oraz może w nic nie wierzyć

Lenin - „ Religia to opium dla ludu”

Lata 20 i 30- XX -

- represje natury religijnej

- pozbawienie duchownych praw publicznych

- eksterminacja

1968 r. - Albania jest jednym państwem świeckim pozbawionym problemów religii

XX w.
I okres - realizacje doktryny Lenina i Marksa ( również w Polsce)

- przykre doświadczenia I i II Wojna Światowa, holokaust

II okres - pojawienie się międzynarodowych aktów, paktów i organów wolności

III okres - konflikty między głównymi religiami

Islam - Hinduizm

Islam - Buddyzm

Islam - Chrześcijaństwo

Islam - Muzułmanizm

Islam - Prawosławie (Kosowo Albańsko - serbskie)

Konfuizm - Tybet

Protestancko - Katolicki w Irlandii Północnej

Ekstremista religijny - człowiek wierzący, dla swoich racji jest gotowy zabić drugiego człowieka (terrorysta)

1960r.- pierwszy konflikt religijny

1573 r. - atrybuty konfederacji warszawskiej. Teza o wolności, pokoju, tolerancji religii dla wszystkich

A.F.Modnewski - „O naprawie Rzeczpospolitej” Postawił diagnozę gdzie pojawiły się problemy. Zauważył, że w RP musi być wolność religijna dla każdego - nawet chłopa.

1596 r. Państwo angażuje się w Unię Brzeską dochodzi do:

* zamykania świątyń

* powstań kozackich

Rosja dokonuje podziału i połowa Ukrainy zostaje odebrana Polsce

Konstytucja zapewnia wolność

Księstwo Warszawskie 1808r. zostaje ogłoszony akt o równouprawnieniu Żydów (1813 uchwalony)

II RP Państwo wielowyznaniowe miało najdłuższą granicę Z ZSRR

Wolność sumienia i religii - to wolność zasadnicza dla państwa i człowieka.

Wykład IV 22.11.2008 r.

Dwa modele państwa z punktu widzenia stosunków państwa ze związkami

1. Państwo Wyznaniowe - model powiązania

2. Model rozdziału państwa i kościoła - Państwo świeckie

W historii wystąpiły modele:

1. Cezaropapizm

2. Hierokratyzm

3. Supremacja

4. Zwierzchnictwo państwa nad związkami

Do końca XVIII wieku w świecie nie było państwa świeckiego. Poza Europą w USA po raz pierwszy pojawiło się państwo świeckie

W europie była to republika jakobinów 1793-1794 we Francji

Wiek XIV dominowanie modelu państwa wyznaniowego

1871 r. Francja przejęcie władzy przez komurardow ( Komuna Paryska) model marksistowski- próba jego wprowadzenia trwała niespełna rok.

1905 r. Parlament III Republiki Francuskiej podjął ustawę o rozdziale państwa od kościoła - do dnia dzisiejszego obowiązuje.

Kolejne świeckie państwo w Europie to Turcja, jedno z niewielkich państw o dominującej ludności Islamskiej

Wiek XX ekspansja państw świeckich w europie.

„Ustawa o oddzielenie od Państwa kościoła i szkoły” w Rosji.

Państwo socjalistyczne - walczy z religią

1922 Mongolia

1936 - Hiszpania

Po II Wojnie Światowej Wietnam Korea Chiny, NRD

Z upadkiem systemu kolonialnego (kolonie brytyjskie i francuskie) przyjęto model państwa świeckiego

Na przełomie lat 80 -90 w krajach Europy kraje z upadkiem komunizmu pozostały państwami świeckimi

W 2000r. w Szwecji dokonano zmiany konstytucji i przekształcono w państwo świeckie z wyznaniowego, oraz w Hiszpanii w 2004 ( za rządów Zapatera)

Państwa Świeckie - Indie, Meksyk, Turcja od 1979 Iran. Imam Homeini doprowadził do upadku cesarstwa i powstania republiki islamskiej (pierwszej na świecie) Algieria

Państwa Wyznaniowe - to takie, które zasady religii przekłada na struktury państwowe. Dochodzi wówczas do fuzji struktur państwa ze strukturami danego wyznania.
O państwach wyznaniowych mówi się zwykle w kontekście krajów muzułmańskich bądź luterańskiej Skandynawii, gdzie istnieją Kościoły państwowe. Bardzo ciekawym przykładem jest Szwecja, gdzie każdy obywatel był automatycznie rejestrowany jako wyznawca religii państwowej w chwili urodzin, a potem ewentualnie mógł się jej wyrzec.

Elementy Państwa Wyznaniowego:

• materialne uprzywilejowanie hierarchów religijnych jednej, państwowej religii w porównaniu z innymi grupami społecznymi

• uprzywilejowanie jednej instytucji wyznaniowej w porównaniu z innymi instytucjami działającymi w państwie (m.in. poprzez finansowanie z budżetu państwa)

• dostosowanie praw stanowionych przez władze państwowe do interesów instytucji wyznaniowej (m.in. poprzez podejmowanie decyzji państwowych zgodnych z doktrynami religii państwowej)

• represyjna polityka wobec religii innych niż religia państwowa i ich wyznawców

Afganistan od 1976 był monarchią wyznaniową i próbowano walką doprowadzić do zeświecczenia. Monuniści zaczęli budować socjalizm w 1983r.

Cechy państwa Świeckiego

1. Cezaropapizm - powstał w imperium rzymskim w IV wieku - Bizantyjski model:

• Pełne zespolenie państwa i kościoła

• Na czele kościoła i państwa stoi cesarz

• Podział na metropolie, diecezje, parafie

• Duchowni są funkcjonariuszami państwa

• Ten sam budżet

2. Hierokratyzm - powstał w europie zachodniej w XX wieku - Popocentryzm:

• Rywalizacja między władzą państwową a kościelną papież nad cesarzem
  1076r. papież Grzegorz VII wydaje DIKTATUSPAPE (dominacja papieża) przedstawia koncepcję państwa określa zadania władzy świeckiej jest podporządkowana kościołowi.

• Zakończyło się na początku XIV wieku zwycięstwem władzy świeckiej

3. Supremacja - Wielka Brytania Norwegia Dania - częściowe powiązanie państwa z Kościołem. Władza świecka zapewnia opiekę, pomoc dla dominującego związku wyznaniowego, w zamian za edukację, udzielanie ślubów, pomoc charytatywną. Przewaga czynnika świeckiego nad religiami. (Występowało również w Polsce pod zaborami)

4. Zwierzchnictwo państwa nad związkami - wiek XIX i XX cechą charakterystyczną jest przewaga czynnika państwowego, silny nadzór nad kościołem Przysięga religijne dla państwa przez osoby pełniące funkcje duchownych. Cofnięcie akceptacji, odwołanie duchownego, odpowiedzialność karna za przestępstwo przeciwko religii, kary za bluźnierstwo, cudzołóstwo

1795 - 1807 w Białymstoku administracja pruska zamknęła z dnia na dzień wszystkie cmentarze wyznaniowe i zakazano pochówku.

Istota Państwa Wyznaniowego - 3 cechy

1. Uprzywilejowanie jednego kościoła lub związku wyznaniowego (religia państwa uprzywilejowana, panujący kościół, religia narodowa)

Art. 25 Konstytucji mówi, ze związki są równouprawnione RP jest Krajem rzetelnym, neutralnym wielopoglądowo.

2. Obowiązek nauczania religii (w II RP był przymus lekcji religii)

- obecnie w Polsce nie ma przymusu nauczania religii)

3. Finansowanie - w całości finansuje utrzymanie kościoła

Wydatki inwestycyjne z budżetu na określone cele - Sejm je uchwala (budowa Świątyni Opaczności Bożej)
W Polsce Państwo płaci duchownym w wojsku, uczącym religii, w szpitalach - tym co pełnia funkcje w państwie.
Polska jest państwem świeckim o bardzo korzystnych rozwiązaniach dla kościoła

---