OBOWIĄZYWANIE PRAWA
Każda norma prawna ( akt prawny, przepis prawa ) obowiązuje w określonym czasie, określone podmioty i na określonym terytorium. W terminologii rozpowszechnionej w nauce prawa mówi się o zakresie obowiązywania prawa:
1. terytorialnym ( przestrzennym )- mówi o tym, na jakim terytorium obowiązuje dany akt prawny, jurysdykcja, zasadą jest to, iż na terenie całego kraju. Pojęcie „terytorium” jest pochodzenia rzymskiego, territorium było w Rzymie jednostką geograficzną, w której wykonywano władzę publiczną. Terytorium państwa stanowi zarówno przedmiot władzy państwowej jak i przestrzeń, w której granicach państwo sprawuje ją w sposób wyłączny do osób, rzeczy i zdarzeń.
W skład terytorium państwa wchodzą:
- obszar lądowy,
- morskie wody przybrzeżne,
- wnętrze ziemi,
- przestrzeń powietrzna,
Rozszerzenie zasady terytorialności ( wyjątki in plus ):
- statki morskie, powietrzne i kosmiczne, podnoszące banderę lub mających znak danego państwa,
Ograniczenie zasady terytorialności ( wyjątki in minus ):
- placówki dyplomatyczne państw obcych na terytorium danego państwa
- obce siły zbrojne, bazy wojskowe,
Akty normatywne władz terenowych obowiązują na terytorium, na którego obszarze organy te sprawują władze. Nieco inaczej wygląda sprawa w państwach federalnych ( patrz. Wstęp, Co to jest państwo, federalizm )
2. osobowym ( personalnym )- określa, kogo obowiązuje dany akt normatywny. Zasadą jest, iż wszystkich przebywających na terytorium danego państwa ( problem powstaje, gdy należy uregulować sprawę pomiędzy obywatelami różnych państw, których obowiązują inne systemy prawne- służy temu prawo międzynarodowe prywatne ).
Wyjątki in plus:
- prawo obowiązuje wszystkich obywateli danego państwa bez względu na ich miejsce pobytu,
- obywatele państw obcych, których zachowanie godzi w interesy danego państwa,
Wyjątki in minus:
- przedstawiciele państw obcych akredytowani w danym państwie
- członkowie sił zbrojnych,
3. przedmiotowym ( rzeczowym )- reguluje zakres obowiązywania np. ( Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej , Prawo upadłościowe i naprawcze ).
4. temporalnym ( czasowym )- czas może mieć sens fizyczny, psychologiczny, filozoficzny a także prawny.- patrz Prawoznawstwo, 2. Norma prawna, przepis prawny, obowiązywanie normy prawnej.