PRAWO KARNE
Ochrona karnoprawna- szczególny rodzaj sankcji, wymierzenie sprawcy przestępstwa kary/środka karnego. Kara- jest narzędzie poprzez które państwo oddziałuje na społeczeństwo. Prewencja ogólna- przekonanie społeczne o nieuchronności wykrycia przestępstwa i konieczności poniesienia kary: odstraszenie i zniechęcenie od zamiaru popełnienia przestępstwa. Prewencja szczególna- kara dla przestępcy, doświadczenie dolegliwości, następstwa wychowawczo resocjalizacyjne.
Za przestępstwo może być uznany tylko czyn zakazany przez ustawę karną. Nie ma przestępstwa bez ustawy karnej karzącej.
Niedopuszczalne jest rozszerzanie przez: akty normatywne niższej rangi niż ustawa, analogie(czyny podobne)
Źródła: KK, KPK, KK wykonawczy, KK skarbowy, ustawy szczególne(kodeks pracy, prawo budowlane, wodn, ochrony środowiska)
Kodeks wykroczeń- odpowiedzialnośc za czyny o mniejszej szkodliwości społecznej(wykroczenia)
Przestępstwo- czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawę karną obowiązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy, dokonac go może tylko człowiek.
Granica odpowiedzialności karnej: 17 lat, 15- ciężkie przestępstwa
Czyn- działanie lub zaniechanie. Przestępstwa: z działania lub zaniechania( odpowiada ten na kim ciąży prawny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi). Czynem nie jest zachowanie w warunkach niemożliwości swobodnego wyboru postępowania(odruch, przymus fizyczny) Bezprawnośc- sprzecznośc z ustawą karną(bezprawnośc karna) obowiązująca w czasie popełnienia czynu. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa obowiązywała inna ustawa, należy stosowac ustawę nową, chyba, że poprzednia była łagodniejsza dla sprawcy.
Kara/środek karny- konsekwencja bezprawności karnej. Warunki konieczne przestępstwa: społeczna szkodliwośc czynu w stopniu wyższym niż znikomy, wina( psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu) Wina: umyślna(świadomośc bezprawności i wola popenienia przestępstwa zamiar bezpośredni - sprawca chce popełnic przestępstwo, zamiar ewentualny- sprawca godzi się z popełnieniem przestępstwa, przewidując jego popełnienie) nieumyślna ( niezachowanie ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, lekkomyślnośc, niedbalstwo)
KRYTERIA KLASYFIKACJI PRZESTĘPSTW:
Dolne ustawowe zagrożenie karą: zbrodnie( umyślne>= 3 lata), występki(umyślne i nieumyślne > 30 stawek dziennych, ograniczenie wolności, pozbawienie wolości przekraczające miesiąc)
Podmiot przestępstwa: powszechne(każdy) i indywidualne (osoba o szczególnych kwalifikacjach np. urzędnik)
Rodzaj winy: umyślne i nieumyślne
Sposób realizacji znamion przestępstwa: z realizacji, z zaniechania
Znamię skutku przestępnego: skutkowe (materialne), bezskutkowe( formalne np. nakłanianie)
Przestępstwo ciągłe - dwa lub więcej zachowań, jeden zamiar, przedmiot to samo dobro prawne, prawo nakazuje traktowac jako jeden czyn)
Sposób ścigania: z oskarżenia publicznego, prywatnego (oskarżycielem jest osoba pokrzywdzona) na wniosek (prokurator po otrzymaniu wniosku pokrzywdzonego)
STADIA NA DRODZE DO DOKONANIA PRZESTĘPSTWA:
Zamiar ( nie jest karalny nawet ujawniony, wewnętrzne przeżycie psychiczne człowieka)
Przygotowanie ( rzadko karalne, podjęcie czynności pośrednio zmierzających do popełnienia przestępstwa, musi zachodzic zamiar bezpośredni)
Usiłowanie ( karalne, zachowanie bezpośrednio zmierzające do popełnienia przestępstwa, konieczny jest zamiar; udolne, nieudolne)
Dokonanie (zrealizowanie znamion czynu przestępnego; sprawstwo/współsprawstwo, podżeganie/nakłanianie, pomocnictwo)
OKOLICZNOŚCI POWODUJĄCE WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ:
Wyłączające winę ( niepoczytalnośc, bląd)
Wyłączające bezprawnośc czynu ( obrona konieczna, stan wyższej konieczności, działanie w ramach uprawnienia/obowiązków, dozwolone ryzyko)
Kontratyp- wyjątek (typ- zabójstwo kontratyp- egzekucja przez kata)
Niepoczytalnośc- brak rozpoznawania znaczenia podejmowanych czynów, brak kontroli postępowania; niedorozwój umysłowy; choroba psychiczna, alkohol, narkotyki, hipnoza
Ograniczona poczytalnośc - zdolnośc rozpoznawania znaczenia/ kierowania ograniczona w znacznym stopniu
Błąd- niezgodnośc między rzeczywistym stanem rzeczya świadomością; faktyczny- okoliczności stanowiące znamię czynu zabronionego;prawny- nieświadomośc bezprawności czynu.
Przestępstwo urojone - nie popełnia przestępstwa ten, kto działa w błędnym przekonaniu, że jego czyn jest przestępstwem.
Obrona konieczna - odparcie przez człowieka bezpośredniego i bezprawnego zamachu na dobro społeczne/jednostki. Zamach- agresywne zachowanie się człowieka, musi być bezpośredni obrona- przeciwdziałanie zamachowi, nie można przekroczyc granic. Stan wyższej konieczności- ratowanie dobra kosztem dobra innego; niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie, ratowane dobro ma wartośc wyższą od poświęonego, niemożnośc uniknięcia niebezpieczeństwa w inny sposób. Działanie w ramach uprawnień i obowiązków- np. czynności urzędowe, zabiegi lecznicze, uprawianie sportu. Dozwolone ryzyko - musi toważyszyc prawo do eksperymentu.
Kara - specyficzny, właściwy prawu karnemu rodzaj sankcji(kary kryminalne). Wymiar kary następuje w toku postępowania karnego. Kary mogą być wymierzane jedynie przez sądy.
FUNKCJE: Prewencyjna (ogólna i szczególna)Resocjalizacyjna (wychowawcza), kara śmierci nie ma funcji wychowawczej.
SANKCJE będące następstwem popełnienia przestępstwa: kary( grzywna, ograniczenie wolności, 25 lat, dożywocie) środki krne( np. pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu, zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, świadczenie pieniężne, podanie wyroku do publicznej wiadomości)
Kara grzywny stawki dzienne( 10-360 stawek; od 10-2000zł), ustala się biorąc pod uwagę dochody, warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe, możliwości zarobkowe
Grzywna: samoistna( za przestępstwa mniejszej wagi) obok kary pozbawienia wolności
Kara ograniczenia wolności (1-12 miesięcy; nie można zmienac miejsca pobytu, obowiązek pracy, wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary)Kara pozbawienia wolności( od 1 miesiąca do 15 lat; zasada indywidualizacji metod i środków oddziaływania penitencjarnego w zakładach karnych) Kara 25 lat pozbawienia wolności( za najcięższe przestępstwa, skazany na nią może zostac wcześniej zwolniony) kara dożywotniego pozbawienia wolności (w miejsce kary śmierci, nie wolno orzekac wobec sprawcy poniżej 18 roku życia, może ubiegac się o warunkowe przedterminowe zwolnienie)ŚRODKI KARNE: pozbawienie praw publicznych- utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utrata stopnia wojskowego, utrata odznaczeń, orderów, tytułów honorowych. Zakaz prowadzenia pojazdów-jeżeli sprawca przeciwko bezpieczeństwu komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem, środka odurzającego lub zbiegł z miejsca wypadku. Przepadek przedmiotów - obejmuje przedmioty pochodzące z przestępstwa, przechodzą na własnośc skarbu państwa. Nawiązka- zamiast obowiązku naprawienia szkody, celem jest zadośćuczynienie za krzywdę niemajątkową( w sferze dóbr osobistych).Świadczenie pieniężne- na określony cel społeczny.
WYMIAR KARY: ustawowy ( ustanowienie: rodzaju, górnej i dolnej granicy, odchyleń od zwykłego wymiaru) sądowy ( wymierzanie konkretnej kary; uwzględnia się okoliczności: stopień szkodliwości społecznej czynu, celejary, rozmiar i rodzaj szkody, pobudki i sposób działania sprawcy, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, zachowanie po po pełnieniu przestępstwa, wiek sprawcy)
Nadzwyczajne złagodzenie kary- wymierzenie kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju. Sąd jest uprawniony do, gdy zezwala mu na to przepis KK(np. obrona konieczna) ma obowiązek wobec świadka koronnego.
Nadzwyczajne zaostrzenie kary - kara przekraczająca górne ustawowe zagrożenie: powrót do przestępstwa (recydywa, popełnienie umyślnego podobnego przestępstwa w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 5 miesięcy kary, kara do 150% górnej granicy ustawowego zagrożenia)
Uczynienie z przestępstwa stałego źródła dochodu, działanie w grupie przestępczej.
Zbieg przestępstw: idealny(wybiera się karę najsurowszą), realny
Wykonanie kary: przestępcy z przypadku - można warunkowo umożyc karę( jeśli stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny i istnieje uzasadnione przypuszczenie, że przestępca będzie przestrzegał porządku prawnego dotyczy kar do 3 lat, ustala się okres próby 1-2 lata, ew. podejmuje się postępowanie ponownie. Po zakończeniu okresu próby definitywnie umarza się postępowanie. Niecelowośc stosowania represji w postaci kary jest przyczyną postanowienia o umorzeniu warunkowym. Wykonanie kary może zostac warunkowo zawieszone gdy: kara nie przekracza 2 lat, jest ograniczeniem wolności lub grzywną samoistną. Następuje na okres próby, 6 miesięcy po tym skazanie uznaje się za niebyłe(podlega zatarciu). Sąd musi zarządzic wykonanie kary, gdy skazany w okresie próby popełnieł podobne przestępstwo umyślnie.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie- jeżeli cele zostały osiągnięte i istnieje uzasadnione przypuszczenie, że przestępca będzie przestrzegał porządku prwnego, najczęściej po odbyciu połowy kary, nie wcześniej niż po 6 miesiącach.(surowsze warunki dla recydywistów). Skazany na 25 lat może w trybie warunkowego przedterminowego zwolnienia opuścic zakład karny po odbyciu 15 lat, skazany na dożywocie po 25 latach. Sąd może wyznaczyc surowsze ograniczenia do skorzystania z warunkowego zwolnienia niż przewidziane przez kodeks. Sąd orzekający o warunkowym zwolnieniu jest związany tymi ograniczeniami . Okres próby:2-5 lat przy recydywie >3 lata, przy dożywociu 10 lat.
Przedawnienie: karalności, wykonania kary. Nie ulegają przedawnieniu zbrodnie przeciwko pokojowi ludzkości, przestępstwa wojenne. Zatarcie skazania- uznaje się za niebyłe prawne skutki skazania. Działania amnestyjne: amnestia ( powszechny, zbiorowy akt łaski wydany w formie ustawy odnoszący się do pewnych kategorii skazanych, oznaczonych grupowo) abolicja- (zaniechanie/umorzenie postępowania karnego już prowadzonego, popełnione przestępstwa puszcza się w niepamięc i przebacza) ułaskawienie ( akt łaski, prezydent rp wobe konkretnych skazanych)
RODZAJE PRZESTĘPSTW:
KRYTERIUM PRZEDMIOTU OCHRONY PRAWNEJ:
Przestępstwo przeciwko mieniu (kradzież, przywłaszczeni, oszustwo, paserstwo)
Kradzież - zabór rzeczy ruchomej celem przywłaszczenia. Przywłaszczenie- mienie cudze znajduje się w posiadaniu sprawcy, tylko z winy umyślnej, przywłaszczenie mienia powierzonego to sprzeniewierzenie lub defraudacja). Oszustwo - doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzania w błąd. Poplecznictwo - Pomo w ukryciu, utrudnienie wykrycia przestępstwa. Paserstwo - przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, niegospodarnośc, oszustwo kapitałowe/ubezpieczeniowe, pranie brudnych pieniędzy, przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego(sprzedajnośc, i przekupstwo, płatna protekcja), przeciwko dokumentom(fałszerstwo, używanie podrobionego/przerobionego dokumentu, poświadczenie nieprawy), przestępstwa skarbowe.
Celem postępowania karnego jest ustalenie, czy przestępstwo zostało popełnione, wykrycie i ukaranie sprawcy. ŹRÓDŁO: kpk, FAZY: postępowanie przygotowawcze: (dochodzenie- policja pod nadzorem prokuratora, śledztwo- prokurator) postępowanie sądowe (jurysdykacyjne) postępowanie wykonawcze(kk wykonawczy). Po postępowaniu przygotowawczym prokurator sporządza akt oskarżeniai wnosi go do sądu, podejrzany staje się oskarżonym. Postepownie sądowe toczy się w I instancji przed sądem rejonowym. Sąd : uznaje oskarżonego za niewinnego i umarza postępowani, umarza postępowanie z powodu braku dowodów winy, uznaje oskarżonego winnym i wymierza karę. Od wyroku sądu I instancji przysługuje oskarżonemu i oskarżycielowi apelacja do sądu II instancji. Wyrok sądu II instancji jest prawomocny. Może zostac nałożona kasacja (podstawa: poważne uchybienia procesowe, rażące naruszenie prawa) kasację mogą wnieśc strony proceowe, Minister Sprawiedliwości( Prokurator Generalny), RPO, kasacje wnosi się do sądu najwyższego.
Wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokim, gdy wyrok został wydany pod wpływem fałszywych zeznań lub jeżeli pojawiły się nowe fakty i dowody. Na wniosek lub z urzędu. Postępowanie wykonawcze służy wykonaniu orzeczeń, jakie zapadły w postępowaniu karnym sądowym. Organy wykonawcze : sąd, prokurator, administracja zakładu karnego, organ administracji publicznej. Osoby w postępowaniu karnym: podejrzany, oskarżony, oskarżyciel publiczny,(prokurator), pokrzywdzony( może jako oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny w postępowaniu adhezyjnym(roszczenia majątkowe z przestępstwa)), obrońca(adwokat).
Środki zapobiegawcze gwarantują prawidłowy przebieg postępowania karnego: tymczasowe aresztowanie, poręczenie majątkowe, poręczenie udzielone przez pracodawcę/szkołę/uczelnię/organizację społeczną/osobę godną zaufania, dozór policji, zakaz opuszczania kraju.