Narzędzia zagranicznej polityki handlowej:

• cła

• instrumenty parataryfowe

• instrumenty pozataryfowe

Cło - opłata pobierana na rzecz państwa od produktów przekraczających granicę

Rodzaje ceł:

Sposób podziału:	Podział właściwy:
ze względu na przedmiot:	importowe - nakładane na towary importowane (najczęściej w trosce o rodzime produkty), służą ograniczeniu wielkości importu (wyższa cena towaru importowanego) eksportowe - tranzytowe - pobierane z tytułu przewozu towarów przez terytorium kraju - współcześnie niespotykane
ze względu na cel wprowadzenia:	fiskalne - ustanawiane są w celu tworzenia zasobów pieniężnych służących finansowaniu zadań publicznych (ten cel musi być pierwszoplanowy, bo przecież każde cło dostarcza dochodów do budżetu!!) ochronne - Ich celem może być ochrona rynku wewnętrznego, ochrona produkcji krajowej, zahamowanie napływu do kraju towarów zagranicznych. cło prohibicyjne, którego zadaniem jest poważne utrudnianie a nawet uniemożliwienie importu towaru. Charakteryzuje się ono wyjątkowo wysoka stawką celną. Efekt działania cła prohibicyjnego jest zbliżony do administracyjnego zakazu przywozu towarów. cło ekspansywne, którego celem zasadniczym jest zapewnienie odpowiedniego poziomu cen na rynku krajowym. Cło ekspansywne pozwala na utrzymywanie wysokich cen wewnętrznych. Zastosowanie cła ekspansywnego jest jednym z podstawowych warunków umożliwiających monopolizację rynku wewnętrznego. cła wychowawcze - Ich zadaniem jest stworzenie przemysłowi krajowemu, zwłaszcza jeszcze nie istniejącemu, warunków w których opłacalne stałoby się podjęcie, czy zwiększenie produkcji bądź poprawa jakości. Ich charakter winien być przejściowy.
ze względu na przywileje:	preferencyjne - ugrupowania integracyjne strefy wolnego handlu - jeszcze niższe od KNU dyskryminacyjne - wyższe niż normalnie ustalone retorsyjne - instrument odwetu za posunięcia polityczne/ekonomiczne danego kraju antydumpingowe - Ich celem jest przeciwdziałanie skutkom dumpingu czyli sprzedaży towarów przez eksportera poniżej kosztów produkcji, bądź cen na rynku eksportera. Dumping służy opanowywaniu rynku określonego kraju przez stopniowe eliminowanie z niego konkurentów. Cła antydumpingowe pobierane są rzadko, w sytuacjach gdy stwierdzi się stosowanie praktyk dumpingowych. wyrównawcze (rodzaj odwetu, celem niwelowanie efektu udzielonych za granicą subsydiów eksportowych)
ze względu na rodzaj taryfy celnej:	minimalne - stosowane wobec krajów traktatowych (takich, którym przyznano KNU) maksymalne - stosowane wobec krajów nietraktatowych (takich, którym dany kraj nie przyznał KNU)
ze względu na sposób wprowadzania:	autonomiczne - wprowadzane samodzielną decyzją danego państwa, wynikające z jego polityki handlowej umowne - wprowadzone na mocy uregulowań umownych z inną stroną
ze względu na czas obowiązywania cła:	cło na czas nieograniczony - cały czas niezależnie od pory roku cło na czas oznaczony - wprowadzone w celu ochrony własnego rynku w czasie sezonu
ze względu na sposób ustalania stawki celnej:	ad valorem (wartościowe) - uzależnione od wartości wyrobu (np. procent od ceny) specyficzne - wartość zależy od jednostki fizycznej wyrobu (np. kwota od każdego kilograma) mieszane/kombinowane - powiązanie stawki wartościowej z cłem specyficznej - w takiej sytuacji pobierane jest wyższe cło (np. 15% wartości, ale nie mniej niż 10zł)

Efekty cła:

• fiskalny - ilustruje korzyści odniesione przez budżet państwa, polegające na uzyskaniu wpływów z ceł, które nałożono na importowane samochody

• redystrybucyjny - reprezentuje korzyści uzyskiwane z wprowadzenia cła przez krajowych producentów

• protekcyjny -

• konsumpcyjny

cło optymalne - taka wysokość cła, która pozwala krajowi zmienić terms of trade na swoją korzyść kosztem reszty świata.

Efekt kreacji handlu - polega na zwiększeniu rozmiarów wymiany handlowej realizowanej dotychczas. Pojawia się w przypadku wymiany handlowej pomiędzy krajami uczestniczącymi w strefie wolnego handlu bądź tworzącymi unię celną. Jest to spowodowane tym, że przed wejściem w strefę lub unię celną poszczególne państwa nie eksportowały i nie importowały określonych towarów - wymiana nie była opłacalna ze względu na bariery celne. Dopiero zlikwidowanie tych barier w ramach współpracy przy tworzeniu strefy wolnego handlu lub unii celnej pozwala na wykreowanie wymiany takich produktów lub zwiększenie rozmiarów już istniejącego handlu nimi. W takim przypadku rozmiary wymiany rosną tym bardziej, im wyższe były stawki celne dla analizowanych produktów.

• efekt produkcyjny - zastępowanie droższej produkcji krajowej przez tańszy import z kraju partnerskiego. W efekcie tego następuje poprawa alokacji zasobów.

• efekt konsumpcyjny - wzrost całkowitej konsumpcji produktu w unii celnej w wyniku spadku cen krajowych dzięki eliminacji barier handlowych, silny może spowodować wzrost dochodów realnych prowadzący do większego popytu nie tylko na towary pochodzące z ugrupowania, ale też spoza jego obszaru. Skutki kreacji mogą łagodzić negatywne dla krajów trzecich skutki efektu przesunięcia handlu

Efekt przesunięcia handlu - ujawnia się w handlu z krajami spoza ugrupowania. Polega on na zastąpieniu importu towarów z państw trzecich (na które wciąż są nakładane cła i inne ograniczenia) towarami pochodzącymi z ugrupowania. Ma charakter negatywny, gdyż pogarsza efektywność alokacyjną w gospodarce światowej i zastępowanie produktów tańszych droższymi.

efekt inwestycyjny: - ????

Narzędzia parataryfowe: - środki, których stosowanie powoduje uruchomienie mechanizmu identycznego albo podobnego do mechanizmu cła

• kontyngenty taryfowe - produkty z zerową (obniżoną) stawką celną, celem wspieranie własnej produkcji, ale pozostawienie konsumentom wyboru, jak ktoś jest bogaty to sobie kupi) Kontyngent oznacza ilość (sumę) produktów, jaka może zostać przywieziona z zagranicy do kraju w określonym czasie

• kwota globalna

• kwota indywidualna

• subsydia

• do produkcji krajowej

• eksportowe - na promocję, na badanie i rozwój, służą obniżeniu ceny produktu na innych rynkach, a tym samym wzroście jego konkurencyjności (ale stosowanie może rodzić odwet w postaci ceł wyrównawczych) (wpływają także negatywnie na pogorszenie warunków wymiany międzynarodowej tzw. terms of trade)

• bezpośrednie - bezpośrednia pomoc finansowa dla producenta/eksportera, wielkość zależy od rozmiarów sprzedaży lub różnicy w cenie. Łatwo wykrywalne przez zagranicę - tym samym mogą rodzić odwet (opłaty wyrównawcze, cła, zmuszanie do dobrowolnych ograniczeń eksportu)

• pośrednie - trudniej wykrywalne przez zagranicę, mniejsza szansa na odwet, różne ułatwienia i ulgi

• ulgi kredytowe - preferencyjne warunki zaciągania kredytów

• ułatwienia fiskalne - ulgi i zwolnienia podatkowe

• działania marketingowe państwa - państwo organizuje wydatki na rzecz organizacji reklamujących rodzime produkty za granicą

• dumping

• sporadyczny - proces przejściowy i krótkookresowy, gdy mamy więcej danego dobra niż przeciętnie i by nie stracić (albo stracić jak najmniej) sprzedajemy je za granicą poniżej ceny krajowej, a nawet kosztów

• łupieżczy - utrzymywana czasowo sprzedaż poniżej kosztów mająca na celu wyeliminowanie konkurentów i uzyskanie pozycji monopolistycznej (po uzyskaniu pozycji monopolisty ceny rosną i dzięki temu uzyskiwany jest zysk monopolistyczny)

• stały - zwany także międzynarodową dyskryminacją cenową. Przedsiębiorstwo-monopolista cały czas sprzedaje za granicą taniej niż na rynku krajowym

• depozyty importowe - wpłaty na nieoprocentowany rachunek

• podatki - wpływają na ZPE gdy są różne (wyższe na produkty importowane, niż na krajowe)

• opłaty specjalne, fiskalne (opłaty za stempelek)

• podwyższenie podstawy wymiaru cła

Narzędzia pozataryfowe: (działają na podaż - limit dostępu towaru na rynek)

• ograniczenia ilościowe (lub wartościowe) np. 100 tys. aut lub auta o łącznej wartości…

• limit = o całkowity zakaz importu

• licencje importowe - dokumenty zezwalające na przywóz do kraju jakiegoś towaru, często korupcjogenne, prowadzą do nadużyć -GATT/WTO nie stosuje licencji (od założenia GATT ograniczenia ilościowe były uważane za niezgodne z jej postanowieniami)

• renta kontyngentowa - dochód powstały w wyniku sztucznego podniesienia ceny krajowej importowanego towaru przez wprowadzenie ograniczenia ilościowego na jego przywóz (iloczyn przyrostu ceny i kontyngentu ilościowego)

• dowolne ograniczenie eksportu (VER - voluntary export restrains) - porozumienie między krajem importującym, a eksportującym, w którym ten ostatni zobowiązuje się ograniczyć eksport danego dobra do określonego limitu

• co skłania do takiego kroku?

• względy polityczne (naciski strony importującej itp.)

• długookresowy interes gospodarczy (poparcie tego kraju w WTO itp.)

• nie pogarszanie sytuacji partnera będącego ważnym rynkiem zbytu

• możliwość uzyskania za wywożone dobra wyższej ceny

• ekspansję VER rozpoczęły w latach 1962-1972 Long-Term Arrangement on Cotton Textiles oraz Porozumienia Wielowłóknowe (MFA Multi-Fibre Arrangements - 1974) dotyczyły eksportu art. włókienniczych z krajów rozwijających się do USA i Europy

• w wyniku porozumień kończących Rundę Urugwajską GATT od 1995 nie można zawierać nowych porozumień o dobrowolnym ograniczeniu eksportu, a już istniejące należy zerwać (m.in. do 2005r zerwać MFA)

• ograniczenia dewizowe

• normy techniczne i sanitarne - w celu ochrony własnego rynku/konsumentów,

• zamówienia publiczne - składane przez organizacje i agendy rządowe np. na zakup samolotów itp. Stanowią przeszkodę w wolnym handlu. Doświadczenie pokazuje, że kraje preferują w takich zamówieniach swój własny przemysł np. by w USA przepis, że agendy rządowe mogą kupować towary zagraniczne tylko gdy są od 6-12% tańsze od tych z USA, a w przypadku sprzętu wojskowego ponad 50% tańszy

• utrzymywanie wymogu składnika krajowego - celem - ochrona własnego rynku

• zobowiązanie krajowego podmiotu kupującego importowane wyroby finalne do pokrycia określonej części popytu zakupami na rynku wewnętrznym - zabronione przez GATT, choć wciąż stosowane np. w rynku rozrywki (proporcje między zagranicznymi i krajowymi filmami pokazywanymi w TV - Francja)

• żądanie, aby wszyscy producenci określonych wyrobów finalnych działający na danym rynku pokrywali określoną część popytu na podzespoły i części potrzebne do ich wytworzenia dostawami z rynku krajowego (stosowane w przemyśle samochodowym, zwłaszcza w USA) GATT/WTO dążą do stopniowej eliminacji utrzymywania wymogu składnika krajowego

• reguły pochodzenia - zasady określające jaka część wartości produktu sprzedawanego na warunkach preferencyjnych musi być dodana na obszarze danego ugrupowania, podobne do wymogu składnika krajowego, ale celem ochrona rynku ugrupowania integracyjnego

• minimalne wymogi eksportowe - by zmusić rodzimych producentów do wywiezienia części towarów

Argumenty za protekcją własnego rynku: (większość z nich jest niesłuszna ekonomicznie)

• argument ochrony zatrudnienia

• argument ochrony bilansu płatniczego

• ochrona raczkujących gałęzi gospodarki

• argument działań odwetowych

• argument poprawy terms of trade

• względy kulturowe

• względy socjalne

• argumenty bezpieczeństwa kraju

• argument niedoskonałości rynku (Keynes)

---