MEDYCYNA RATUNKOWA
MEDYCYNA STANÓW NAGŁYCH
/leczy wszystkich pacjentów, obejmuje całość problemów medycznych/
CEL: ratowanie życia wszystkich ofiar nagłego zachorowania lub urazu
bezpieczny transport do właściwych szpitali
SYSTEM RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Zapobieganie - profilaktyka
Propagowanie podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu udzielania pierwszej
pomocy
Opieka przedszpitalna
Leczenie wczesnoszpitalne
Leczenie specjalistyczne
W latach 60 XX wieku pierwsze szpitalne oddziały ratownictwa w Wielkiej Brytanii
W Polsce w latach 90 rozpoczęto prace nad pierwszymi projektami ustaw
W Polsce na 100 000 mieszkańców 500 zgonów - choroby układu krążenia 200 zgonów - nowotwory
75 zgonów - urazy /główna przyczyna zgonów do 44 rż/
Urazy jedną z głównych przyczyn interwencji zespołów ratownictwa medycznego
41% ofiar wypadków drogowych rozpoczyna specjalistyczne leczenie szpitalne po 3 godzinach od momentu zaistnienia urazu
62,4% zgonów około wypadkowych w fazie przedszpitalnej
100 wypadków ofiary śmiertelne - 12,5 w Polsce
- 3,0 w Europie Zachodniej
Choroby układu krążenia przyczyną 52,7% wszystkich zgonów
Około 40% pacjentów ze świeżym zawałem ma szansę na przeżyci
35% zespołów wyjazdowych nie spełnia standardu ambulansu R lub W
W 40% izb przyjęć brak sprzętu pozwalającego na wstępną stabilizację podstawowych parametrów życiowych /IX Ogólnopolskie Forum Ratownictwa czerwiec 2004
„Złota godzina” czas graniczny od powstania urazu do podjęcia finalnego leczenia
MIEJSCE PIELĘGNIARKI W SYSTEMIE RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Praca w jednostkach ratownictwa medycznego
1. Zespoły wyjazdowe - /Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym przewiduje funkcjonowanie w zespołach wyjazdowych pielęgniarek ratunkowych, pielęgniarek ze specjalizacją medycyny ratunkowej lub posiadających specjalizacje z innych dziedzin pielęgniarstwa
2. Szpitalne oddziały ratunkowe /SOR/ - zadania z zakresu ratownictwa medycznego i intensywnej terapii oraz inne czynności związane z pielęgniarstwem; przygotowanie zestawów chirurgicznych i asystowanie przy drobnych zabiegach chirurgicznych wykonywanych w SOR, wykonywanie opatrunków, zabiegi higieniczne, działalność edukacyjna z elementami wsparcia psychicznego
Centra Powiadamiania Ratunkowego - podejmowanie szybkich decyzji, adekwatnych do stopnia zagrożenia życia lub zdrowia, selekcja zgłoszeń; udzielanie porad o postępowaniu przez świadków zdarzenia do momentu przybycia zespołu R lub W, powiadomienie docelowych szpitali o transporcie poszkodowanych
WSPÓŁCZESNY STANDARD RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Umiejętność rozpoznania zagrożenia życia / zdrowia
Stabilizację podstawowych funkcji życiowych
Kwalifikowany transport do właściwego szpitala
UDZIELANIE POMOCY WG ZASADY ABCDE:
Umiejętność udrożnienia dróg oddechowych /A - airway/
Umiejętność wspomagania oddechu /B - breathing/
Umiejętność wspomagania krążenia /C - circulation/
Ocena stanu świadomości /D - disability/
Zbadanie rozebranego chorego /E = exposure/
PROCEDURY PODCZAS TRANSPORTU:
Monitorowanie stanu chorego /M - monitoring/
Opieka /N - nursing/
Tlenoterapia /O - oxygenation/
Walka z bólem /P-R - pain relief
Sedacja jeśli wskazana /S - sedetaion
Kwalifikowany transport /T - transportation/
PIERWSZA POMOC
Ł A Ń C U C H P R Z E Ż Y C I A
I. Pierwsza pomoc udzielana przez osoby przypadkowe - świadków zdarzenia
/czas ok..4 min/
Rozpoznanie zagrożenia
Wstępne zabezpieczenie poszkodowanego i miejsca zdarzenia
Nadanie sygnału „na ratunek”
Podstawowe czynności resystutacyjne dorosłych i dzieci
Inne podstawowe czynności ratunkowe - zależnie od rodzaju zagrożenia
Powtarzanie oceny i zabezpieczenia chorego
Rozszerzona Pierwsza Pomoc
Zabezpieczenie miejsca zdarzenia
Bezpieczne przeniesienie i ułożenie sytuacyjne poszkodowanego
Użycie podstawowych przyrządów pierwszej pomocy np.opatrunek uciskowy,
Unieruchomienie kręgosłupa , złamanej kończyny
Tamowanie krwawienia
Zaopatrzenie rany powierzchownej
Wsparcie psychiczne
Dokumentacja pierwszej pomocy i powtarzanie oceny i zabezpieczenia chorego /wolntariusze, Straż Miejska, Policja, wychowawcy, opiekunowie, salowe, noszowi/
III. Kwalifikowana Pierwsza Pomoc
Specjalistyczne zabezpieczenie poszkodowanego i miejsca zdarzenia
Podstawowe czynności ratunkowe w urazach z użyciem materiałów i sprzętu specjalistycznego
Podstawowe czynności resystutacyjne z użyciem sprzętu specjalistycznego np..maski twarzowe, rurki ustno i nosowo-gardłowe
Inne specjalistyczne czynności ratunkowe - zależnie od zagrożenia
Łączność ratunkowa
Dokumentacja zaawansowanej pierwszej pomocy
Transport kwalifikowany / Specjalistyczne służby ratownicze - PCK, GOPR, WOPR, Straż Pożarna/
IV. Medyczne czynności ratunkowe /8-10 min/
Segregacja medyczna /TRIAGE?
Czynności zaawansowanej resuscytacji dorosłych
Czynności zaawansowanej resuscytacji dzieci i niemowląt
Zaawansowane czynności medyczne w urazach
Podstawowa farmakoterapia stanów nagłych zagrożeń
Dokumentacja medyczna
Specjalistyczny transport medyczny - do 30 min
Zespoły ratownictwa medycznego
V. Leczenie ratunkowe
Procedury Kliniczne Medycyny Ratunkowej
Szpitalny Oddział Ratunkowy/ Klinika Medycyny Ratunkowej - specjaliści i specjalizanci medycyny ratunkowej - konsultanci dyscyplin współpracujących
Szpitalne Zespoły Zadaniowe - Szpitalny Zespół Urazowy - Szpitalny Zespół Udarowy - Szpitalny Zespół Wieńcowy - Szpitalny Zespół Resuscytacyjny - Szpitalny Zespół Pediatryczny
OGÓLNE ZASADY POSTĘPOWANIA NA MIEJSCU WYPADKU
Właściwe udzielenie pierwszej pomocy ma decydujące znaczenie dla przeżycia poszkodowanego a właściwe wstępne postępowanie może podnosić skuteczność późniejszego leczenia
Czynności konieczne -10 przykazań ratownika
1. Ocena sytuacji /liczba poszkodowanych, stopień zagrożenia życia/
2. Izolacja od czynnika szkodliwego
3. Wstępna selekcja poszkodowanych
4. Zabezpieczenie miejsca udzielania pomocy
5. Utrzymanie drożności dróg oddechowych
6. Zatamowanie krwotoku
7. Zmniejszenie bólu /postępowanie p-wstrząsowe/
8. Sztuczny oddech i masaż serca
9. Transport poszkodowanego
10. System powiadamiania
Kolejność ww. punktów uzależniona od sytuacji
OGÓLNE ZASADY POSTĘPOWANIA NA MIEJSCU WYPADKU
1. Ocena sytuacji /liczba poszkodowanych, stopień zagrożenia życia/
- rodzaj zagrożenia /pożar, wypadki chemiczne, masowe,
odgruzowywanie miejsc zawałowych, katastrofy lotnicze, wypadki
drogowe, akty terrorystyczne, bójki
- liczba osób poszkodowanych /dorośli, dzieci, osoby starsze/ - odpowiednia liczba zespołów ratunkowych i środków transportu
- stopień zagrożenia życia - ocena stopnia zagrożenia życia wg skali AVPU
2. Izolacja od czynnika szkodliwego /odłączenie od źródła prądu elektrycznego/
zdjęcie odzieży w przypadku zabrudzenia związkami chemicznymi, oparzenia
3. Wstępna selekcja poszkodowanych - wg zasady udzielania w pierwszej kolejności pomocy tym, którzy jej najbardziej potrzebują
O C E N A P O S Z K O D O W A N E G O
Ocena świadomości
Ocena drożności dróg oddechowych
Ocena krążenia
Ad 1 Ocena stanu przytomności poszkodowanego oraz szerokość i reakcje źrenic na światło.
Stan przytomności oceniamy wg skali AVPU /A - pacjent przytomny;
V - odpowiada na bodźce słowne P - odpowiada na bodźce bólowe U - nieodpowiada na żadne bodźce
Pogorszenie stanu przytomności: spadek utlenowania tkanki mózgowej lub pogorszenie perfuzji mózgowej
Zaburzenia przytomności - ocena stanu natlenienia ustroju
Wpływ alkoholu i leków
Ad 2. Ocena drożności dróg oddechowych
U pacjentów pozostających w kontakcie logicznym drogi oddechowe są prawdopodobnie drożne - w tym przypadku wystarczająca jest częsta ocena stanu pacjenta. U pacjentów nieprzytomnych - sprawdzenie czy nie ma ciała obcego w obrębie górnych dróg oddechowych, czy nie doszło do złamań w obrębie twarzoczaszki i ocena ewentualnych obrażeń krtani i tchawicy. Zabezpieczając drożność dróg oddechowych należy pamiętać o konieczności ochrony kręgosłupa szyjnego. Kręgosłup szyjny zabezpieczamy przy pomocy kołnierza szyjnego
Wentylacja
Drożność dróg oddechowych nie zabezpiecza prawidłowej wentylacji /płuca, ściana klatki piersiowej i przepona/
Odma prężna
Wiotka klatka piersiowa
Masywny krwiak opłucnej
Otwarta odma opłucnowa
Ad.3 Ocena krążenia
Ocena przytomności, koloru skóry i tętna
Poziom przytomności - spadek RR jako wynikn hipowolemii powoduje spadek perfuzji mózgowej co zaburza przytomność
Kolor skóry - różowy kolor skóry, zwłaszcza twarzy i kończyn - szara spocona skóra, zwłaszcza twarzy i kończyn może świadczyć o hiupowolemii
Tętno - częstotliwość, regularność, napięcie
Powolne , prawidłowo napięte tętno świadczy o normowolemii z wyjątkiem pacjentów przyjmujących beta blokery
Szybkie, słabo wypełnione tętno - hipowolemia
Arytmia - uszkodzenie mięśnia sercowego
RATUNKOWE LECZENIE URAZÓW
OCENA I POSTĘPOWANIE NATYCHMIASTOWE
POSTĘPOWANIE RATUNKOWE WE WCZESNEJ FAZIE URAZU - OCENA WSTĘPNA 1. Przygotowanie się do przyjęcia pacjenta
a/ opieka przedszpitalna
b/ opieka wewnątrzszpitalna
ad.a/ - ścisła współpraca ze szpitalami przyjmującymi pacjentów
pourazowych - informacja SOR/ szpitala o zaistnieniu wypadku, godzinie wypadku, liczbie poszkodowanych, mechanizmie urazu
- zapewnienie drożności dróg oddechowych, prawidłowej wymiany gazowej, kontrola krwawienia zewnętrznego, płynoterapia w
przypadku rozwijającego się wstrząsu, unieruchomienie
NIE TRACIĆ WIELE CZASU NA MIEJSCU WYPADKU
ad.b - gotowość do przyjęcia każdego pacjenta po wypadku w obszarze resuscytacyjno-zabiegowym - przygotowane przyrządy do
intubacji, ogrzane krystaloidy z zestawami do szybkiego
przetaczania płynów, sprzęt monitorujący, gotowość laboratorium i pracowni obrazowych - zabezpieczenie personelu przed zainfekowaniem się wirusami HIV,HCV, HBV /jednorazowe fartuchy, maski, rękawiczki/
2. Triage - segregacja chorych wg schematu ABC /A drożność dróg oddechowych i ochrona kręgosłupa szyjnego; B wentylacja; C krążenie i kontrola krwawienia zewnętrznego/
a/ wypadki mnogie - zespoły ratownicze są w stanie udzielić pomocy
wszystkim poszkodowanym, pacjenci z obrażeniami zagrażającymi życiu objęci są opieką w pierwszej kolejności
b/ wypadki masowe - ilość poszkodowanych i ciężkość ich obrażeń nie
pozwala na opiekę nad wszystkimi pacjentami, pacjenci z największą szansą na przeżycie zaopatrywani w pierwszej kolejności
Ocena wstępna
Sposób postępowania z pacjentem w zależności od:
- obrażeń jakich doznał chory, - stanu klinicznego
- mechanizmu urazu
Szybka ocena stanu klinicznego /całościowa/ - zabezpieczenie czynności życiowych wg schematu ABCDE - pełna ocena kliniczna
Drogi oddechowe /slajd 10/ niezbędnym zabezpieczenie kręgosłupa szyjnego, w przypadku konieczności ściągnięcia kołnierza głowa i szyja muszą być unieruchomione przez członka zespołu leczenia urazów.
Kołnierz może być zdjęty po wykluczeniu obrażeń w zakresie kręgosłupa szyjnego
Ocena stanu kręgosłupa - rtg A-P i L aż do poziomu C7/Th1
Uraz kręgosłupa szyjnego / urazy wielonarządowe, urazy zlokalizowane powyżej obojczyków
B Wentylacja -
Wzrokowo i palpacyjnie ocena stabilności ścian klatki piersiowej
Opukiwanie - wykrycie powietrza lub płynu w klatce piersiowej
Osłuchiwanie - prawidłowe położenie rurki intubacyjnej
C Krążenie i kontrola krwotoków zewnętrznych
Identyfikacja krwotoków zewnętrznych oraz ich tamowanie / bezpośredni ucisk na ranę - nie należy stosować opasek pneumatycznych - wyjątek pacjenci z amputacjami urazowymi kończyn
D Ocena stanu neurologicznego - stan przytomności wg skali Glasgow /GCS/ Ocenie ilościowej podlegają reakcje na otwieranie oczu, odpowiedź ruchową i odpowiedź słowną
Skala Glasgow jest przydatna do ustalenia wstępnego stanu zdrowia oraz wychwycenia zmian w stanie przytomności, zachodzących w trakcie monitorowania stanu ogólnego
Skala Glasgow -ocena stanu świadomości i głębokości śpiączki
REAKCJA |
PUNKTACJA |
Otwieranie oczu Spontaniczne Na głos Na ból Nie występuje Najlepsza odpowiedź słowna Zorientowany Splątany Niewłaściwe słowa Niezrozumiałe dźwięki Nie występują Najlepsza odpowiedź ruchowa Wykonuje polecenie Lokalizuje ból Zginanie w odpowiedzi na bodziec Ustawienie zgięciowe Ustawienie wyprostne Bez odpowiedzi |
4 3 2 1
5 4 3 2 1
6 5 4 3 2 1 |
Badanie pacjenta
Do badania pacjent całkowicie rozebrany; po badaniu okrycie pacjenta kocem - zapewnienie komfortu termicznego choremu
4. Monitorowanie pacjenta w czasie oceny wstępnej
A. Monitorowanie EKG - obawa przed zaburzeniami rytmu /tachykardia, migotanie przedsionków, przedwczesne pobudzenia komorowe,zaburzenia odcinka ST - odma prężna, tamponada serca, hipowolemia; ciężka hipotermia bradykardia - hipowolemia i hipoksja
B. Cewnikowanie pęcherza moczowego - diureza /nawodnienie i perfuzja nerek/
Cewnikowanie przeciwwskazane w przypadku podejrzenia uszkodzenia cewki moczowej - obecność krwi na żołędzi prącia; podbiegnięcia krwawe w obrębie krocza; krew w mosznie; złamanie miednicy;
C. Założenie sondy żołądkowej - odbarczenie żołądka, zmniejszenie ryzyka aspiracji treści pokarmowej
D. Monitorowanie wymiany gazowej - potwierdzenie prawidłowego
położenia rurki intubacyjnej /rtg klatki piersiowej/ ; powtarzanie
gazometrii tętniczej, pulsoksymetr - ocena stopnia wysycenia
hemoglobiny tlenem
E. Badania obrazowe
nie powinny opóźniać procesu resuscytacyjnego
rtg AP klatki piersiowej i miednicy oraz boczne kręgosłupa szyjnego
pełny komplet zdjęć rentgenowskich przy wtórnej ocenie pacjenta
USG jamy brzusznej
5. Ocena wtórna pacjenta
Stan pacjenta ustabilizowany, ponowne dokładne badanie fizykalne
pacjenta, wraz z ponowną oceną czynności życiowych z wykonaniem
badań obrazowych wybranych narządów /układów
Wywiad - okoliczności wypadku, mechanizm urazu; przeszłość chorobowa pacjenta, ewentualne uczulenie na leki, przebyte choroby, ostatni posiłek, przyjmowane leki
Urazy tępe,Urazy przenikające, Urazy termiczne
Badanie fizykalne - Głowa; szyja; klatka piersiowa; jama brzuszna; krocze;
układ kostno-stawowy; badanie neurologiczne
Pacjent winien być regularnie badany w stałych odstępach czasu, aby szybko uchwycić ewentualnie nowe objawy
DROGI ODDECHOWE I WENTYLACJA
Czynnikiem najszybciej prowadzącym do śmierci pacjenta urazowego jest niewystarczające dostarczenie utlenowanej krwi do mózgu i innych życiowo ważnych struktur
Zapobieganie hipoksemii - drożne drogi oddechowe i odpowiednia wentylacja
Zabezpieczenie dróg oddechowych, podanie tlenu ew.wspomaganie oddechu
Tlenoterapię należy stosować u każdego pacjenta urazowego
Rozpoznanie problemu
Niedrożność dróg oddechowych: nagła i całkowita; podstępna i częściowa;
postępująca/nawracająca
Tachypnoe - ból, lęk lub wczesny objaw niewydolności oddechowej
Ponawianie oceny drożności dróg oddechowych i skuteczności wentylacji
Urazy głowy -------------------------------------
Zatrucie alkoholem lub innymi lekami --- intubacja dotchawicza
Uraz klatki piersiowej------------------------- 1/ drożność dróg oddechowych
2/ tlenoterapia
3/ wspomaganie wentylacji
4/ ochrona przed zachłyśnięciem
Urazy twarzoczaszki /złamania i przemieszczenia obejmujące jamę nosowogardłową i ustnogardłową; krwawienia; zwiększona produkcja śliny; przemieszczenie zębów; złamania żuchwy obustronne
Urazy szyi /urazy penetrujące z uszkodzeniem naczyń krwionośnych -uciski przemieszczenie dróg oddechowych; urazy tępe i penetrujące - uszkodzenie krtani /tchawicy - szybko narastająca niedrożność dróg oddechowych
Uraz krtani /złamanie krtani - utrata głosu, odma podskórna, wyczuwalne palpacyjnie złamanie
Obiektywne objawy niedrożności dróg oddechowych: pobudzenie - hipoksja; spowolnienie - hiperkarbia; sinica - hipoksemia; dodatkowe wykorzystanie mięśni oddechowych; głośne oddychanie- chrapanie, świszczący oddech, „bulgotanie”, utrata głosu; położenie tchawicy
Niewydolność oddechowa
ostra - np..uraz Pa O2 <50mmHg; Pa CO2 > 50mmHg
przewlekła - zaostrzenie choroby przewlekłej
/choroby układu nerwowego i krążenia/
Przyczyny
urazy czaszkowo-mózgowe i rdzenia kręgowego
infekcje, wstrząs
odma opłucnowa; aspiracja płynów
zatrucia; przedawkowanie leków
ostra i przewlekła niewydolność krążenia
NIEDROŻNOŚĆ DRÓG ODDECHOWYCH I BEZDECH
Objawy nieadekwatnej wentylacji zbyt rzadki oddech <8/min u dorosłych; zbyt częsty oddech > 35/min u dorosłych zasinienie wokół ust, duszność z uruchomieniem dodatkowych mm.oddechowych
płytki oddech, nieefektywny kaszel
pobudzenie apatia, ochłodzenie dystalnych części ciała
tachykardia, arytmia, obniżenie RR
SPOSOBY WENTYLACJI
bezprzyrządowe /metoda usta-usta; metoda usta-nos; reanimacja przez ratowników niemedycznych
przyrządowa / przy pomocy worka samorozprężalnego Ambu;
anestetyczny układ oddechowy; wentylacja mechaniczna/
CZĘSTOŚĆ WENTYLACJI
Dorosły 12 oddechów /min
Dziecko > 2roku życia 12 - 20 oddechów/min
Niemowlę 6 - 24 miesiące życia ok..20 oddechów/min
Noworodek, niemowlę do 6 m-ca życia 30 oddechów/min
Techniki zabezpieczenia dróg oddechowych
/ZAPADANIE SIĘ JĘZYKA /
odchylenie głowy do tyłu; z uniesieniem podbródka
manewr wysunięcia żuchwy - unieruchomienie osiowe kręgosłupa szyjnego
rurka ustno-gardłowa /uciśnięcie języka - rurka z tyłu za język/
rurka nosowo-gardłowa /wprowadzana przez jedno z nozdrzy/
Definitywne zabezpieczenie dróg oddechowych
- rurka dotchawicza z wypełnionym mankietem uszczelniającym, zabezpieczona przed wysunięciem
- konikotomia/ tracheostomia
Wskazania do definitywnego zabezpieczenia dróg oddechowych:
Stan nieprzytomności
Ciężkie złamania szczękowo-twarzowe /hiperkarbia/
Ryzyko zachłyśnięcia /krwawienie, wymioty/
Ryzyko niedrożności / krwiak w obrębie szyi, uraz krtani, tchawicy/
Wskazania do definitywnego zabezpieczenia dróg oddechowych
Potrzeba wentylacji:
Bezdech - blokada nerwowo-mięśniowa - stan nieprzytomności
2. Nieadekwatny wysiłek oddechowy
tachypnoe; hipoksja, sinica, ciężkie urazy głowy z koniecznością hyperwentylacji
Definitywne zabezpieczenie dróg oddechowych
intubacja dotchawicza
Wentylacja strumieniowa /wprowadzenie igły przez błonę pierścienno-tchawiczą lub bezpośrednio do tchawicy np. niedrożność głośni spowodowana ciałem obcym
Konikotomia - nacięcie skóry nad błoną pierścienno-tchawiczą, poszerzenie otworu kleszczykami naczyniowymi i wprowadzenie rurki intubacyjnej przez wykonany otwór.
Maska twarzowa z workiem samorozprężalnym
RESUSCYTACJA KRĄZENIOWO-ODDECHOWA
RESUSCYTACJA - zespół czynności ratunkowych /oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia/ mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w wyniku których u poszkodowanego zostaje utrzymany lub przywrócony spontaniczna praca serca i spontaniczny oddech.
REANIMACJA - zespół czynności ratunkowych /oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia/ mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w wyniku których u poszkodowanego zostaje utrzymany lub przywrócony spontaniczna praca serca, spontaniczny lub wspomagany oddech i czynności ośrodkowego układu nerwowego - powrót świadomości
Proces umierania - zjawisko rozłożone w czasie / śmierć nie obejmuje jednocześnie całego organizmu/
Tolerancja narządów na niedotlenienie
Kora mózgowa 3 - 4 min
Rdzeń przedłużony 10 - 30 min
Serce ok..45 min
Wątroba, nerki ok.. 60 min
Skóra, mięśnie ok.. 90 min
Śmierć -- nieodwracalne ustanie funkcji pnia mózgu oznacza śmierć mózgu jako całości niekoniecznie oznacza śmierć wszystkich komórek mózgu
Zatrzymanie oddechu /niedrożność dróg oddechowych, odma opłucnowa, uraz klatki piersiowej/
Zatrzymanie krążenia /4 -5 min/ śmierć kliniczna/
Zniknięcie czynności oun w kilkadziesiąt sec. /śmierć osobnicza/
Zatrzymanie krążenia /zawał mięśnia sercowego; zaburzenia rytmu serca; zaburzenia przewodnictwa/
Ustanie perfuzji oun
Zatrzymanie oddechu
Zatrzymanie czynności oun /uraz czaszkowo-mózgowy, stłuczenie pnia, udary/
Zatrzymanie krążenia i odd
Zatrzymanie krążenia
- utrata przytomności- brak oddechu- brak tętna na dużych tętnicach - bladość, sinica powłok skórnych - szerokie niereagujące na światłom źrenice
Zaniechanie resuscytacji
Pacjenci, którzy umierają śmiercią starczą
Chorzy nieuleczalni, których nie można ratować
Pacjenci ze śmiercią pnia mózgu
Bardzo rozległe zniszczenia mechaniczne mózgu
Zaprzestanie reanimacji
Wykorzystanie dostępnych metod
przywracania życia >60 min brak powrotu
czynności układu krążenia
Nieskuteczność prowadzonej reanimacji - szerokie, sztywne źrenice
Ustanie aktywności elektrycznej serca brak reakcji na leczenie
Nieoznaczalne RR mimo akcji reanimacyjnej
ETAPY POSTĘPOWANIA RESUSCYTACYJNEGO
I ETAP
Utrzymanie podstawowych czynności życiowych /BLS/
A - zapewnienie drożności dróg oddechowych
B - prowadzenie wentylacji mechanicznej płuc
C - prowadzenie pośredniego masażu serca
II ETAP
Metody zaawansowane utrzymania czynności życiowych
D - farmakoterapia
E - monitorowanie czynności bioelektrycznej serca /EKG/
F - leczenie migotania komór - defibrylacja
III ETAP
Postępowanie poresuscytacyjne /PLS/
G - ocena skuteczności postępowania resuscytacyjnego
H - terapia w celu powrotu lub utrzymania prawidłowej czynności mózgu
I - intensywna terapia zachowawcza
Wskazania do resuscytacji
Brak oddechu
Brak tętna na dużych tętnicach
Czynności resuscytacyjnych nie podejmuje się w przypadku
Plam opadowych
Stężenia pośmiertnego
PODJĘCIE MASAŻU SERCA
Mechanizmy zatrzymania krążenia
Migotanie komór - w EKG nieregularna sinusoida
Asystolia komór serca - bezruch komór w EKG linia izoelektryczna
Czynność elektryczna serca bez fali tętna
Pośredni masaż serca
Ułożenie pacjenta /płasko, twarde podłoże, nogi uniesione powyżej poziomu głowy
Punkt nacisku - 1/3 dolna mostka
Głębokość nacisku - 3,5 - 5 cm u dorosłych ; 2 - 3,5 cm u noworodków i niemowląt
Częstość ucisku - 100/min dorośli; 110/min - dzieci; 120/min noworodek
Powikłania masażu serca:
Złamania żeber Złamanie mostka Oderwanie żeber od mostka
Odma opłucnowa Krwiak opłucnej Stłuczenie płuca
Pęknięcie wątroby pęknięcie śledziony Zatory tłuszczowe
WSTRZĄS
Częstość występowania - > 1 000 000 chorych/rok
WSTRZĄS - krążenie krwi nie zaspakaja spoczynkowego zapotrzebowania
metabolicznego tkanek - niedostateczna perfuzja - obniżenie tlenu we krwi żylnej - kwasica metaboliczna
ETIOLOGIA: wstrząs hipowolemiczny, sercowopochodny, dystrybucyjny,
obturacyjny
OBJAWY: etiologia, czas trwania i obraz wstrząsu, choroby współistniejące,
leki /moczopędne -hipowolemia, toksyczne, krążeniowe/
Żaden parametr nie rozstrzyga o obecności lub braku wstrząsu Hipo lub hypertermia, najczęściej tachykardia, we wczesnym
okresie przyspieszony oddech - w postępującym wstrząsie hipowentylacja, niewydolność oddechowa, RR początkowo norma po wyczerpaniu się mechanizmów kompensacyjnych spadek, poszerzenie lub spłaszczenie żył szyjnych, zaburzenia rytmu a nawet obrzęk płuc, zaburzenia świadomości, blada, szara, wilgotna skóra, sinica, zaburzenia krążenia włośniczkowego, objawy z przewodupokarmowego/ niedrożność porażenna, krwawienie, zmniejszenie filtracji kłębuszkowej
BADANIA DODATKOWE: morfologia, elektrolity, mocznik, kreatynina, czas protrombinowy, czas kefalinowy, mocz,gazometria, aktywność enzymów wątrobowych, płyn m-rd, posiewy, próba ciążowa, rtg klatki piersiowej, USG brzucha, EKG, TK
POSTĘPOWANIE: monitorowanie czynności życiowych
ustalenie etiologii
brak reakcji na próbę stabilizacji poszukiwanie przyczyny
1. Przywrócenie i utrzymanie drożności dróg oddechowych - tlen do oddychania
2. Założenie odpowiedniej drogi do przetaczania płynów, zatamowanie krwotoku
zewnętrznego przez ucisk; konsultacja chirurga w przypadku krwotoku
wewnętrznego
3. Przetaczanie płynów - krystaloidy /0,9% NaCl, Ringer - utrzymanie RR
70mmHg, krew zgodna grupowo,, skrzyżowana, preparaty krwiopochodne w
zależności od potrzeby
4. Leki wasoaktywne - dobutamina <100mmHG; dopamina 70-100mmHg;
noradrenalina <70mmHg
5. Kwasica - przetaczanie płynów, odpowiednia wentylacja, sodka
WSTRZĄS SEPTYCZNY
Wzrost częstości występowania posocznic
USA 300- 500 tysięcy przypadków/rok; 50% rozwija wstrząs;
Wskaźnik śmiertelności 20 -80%
Ogniska zakażenia: płuca, jama brzuszna, drogi moczowe
Bakterie Gram(+) i Gram(-)
Czynniki ryzyka
Bakterie Gram (+) Bakterie Gram (-)
Cewniki naczyniowe Cukrzyca
Oparzenia Choroby rozrostowe
Wszczepy Marskość wątroby
Narkomania Oparzenia
Zabiegi inwazyjne
OBRAZ KLINICZNY: hipotermia, tachykardia, tachypnoe, spadek RR,
zaburzenia świadomości, objawy nerkowe - azotemia, skąpomocz, zaburzenia
czynności wątroby - żółtaczka, wzrost aktywności transaminaz i fosfatazy
alkalicznej, krwawienia z przewodu pokarmowego, zmiany skórne
Badania dodatkowe: neutropenia, małopłytkowość, DIC, hiperglikemia
stężenia fibrynogenu,, D-dimery, antytrombina, badania obrazowe,
posiewy
POSTĘPOWANIE: wdrożenie resuscytacji ABC;
stabilizacja hemodynamiki /przetaczanie krystaloidów/ leki wasoaktywne
usunięcie źródła zakażenia,antybiotykoterapia 2 lub 3 lekami, zwalczanie kwasicy, DIC - przetoczenie świeżego, mrożonego osocza, koncentrat
płytek, Glikokortykosterydy /hydrokortyzon/
URAZY CZASZKOWO- MÓZGOWE
WPROWADZENIE
Urazy dużego ryzyka - w USA ok.. 500 000/rok; ok..10% zgonów przed przyjazdem do szpitala; 80% urazów głowy to urazy łagodne; 10% - umiarkowane; 10% - ciężkie; >100 000 - różnego stopnia niepełnosprawność;
Właściwa oxygenacja, prawidłowa perfuzja mózgu, zabezpieczenie przed wtórnym uszkodzeniem mózgu; wczesna kwalifikacja do działań neurochirurgicznych
Segregacja chorych po urazie głowy - ciężkość urazu; możliwości systemu ratownictwa medycznego w danym regionie; pacjenci z umiarkowanymi i ciężkimi urazami głowy winni od razu być kierowani do ośrodków neurochirurgicznych.
Kierując pacjenta na neurochirurgię należy przekazać informację dotyczącą: wieku pacjenta, mechanizmu i czasu urazu; wydolności układu oddechowego i krążenie; oceny neurologicznej - skala Glasgow, ocena źrenic; obecność i rodzaj dodatkowych obrażeń; wyniki badań - wykonywanie badania TK w ośrodku, w którym nie ma możliwości definitywnego leczenia - obecnie kwestionowane
ANATOMIA OUN
A. Powłoki czaszki - 5 warstw pokrywających kości sklepienia czaszki - SCALP
(1) skóra;
(2) tkanka podskórna;
(3) czepiec ścięgnisty;
(4) tkanka łączna;
(5) okostn B. Czaszka - sklepienie i podstawa czaszki przedni dół czaszkowy - płaty czołowe środkowy dół czaszkowy - płaty skroniowe
tylny dół czaszkowy - pień mózgu i móżdżek
C. Opony - twarda; pajęcza i miękka / krwiak nadoponowy - rozerwanie tętnicy oponowej; krwiaki podtwardówkowe - rozerwanie żył mostowych odprowadzających krew z mózgu do zatoki strzałkowej; zatoka strzałkowa górna, poprzeczna i sigmoidalna;
D. Mózgowie - mózg, móżdżek, pień mózgu; półkule prawa i lewa; sierp mózgu - fałd opony twardej; lewa półkula - ośrodek mowy u około 85% - półkula dominująca; płat czołowy - emocje, ruchy, ekspresja mowy; płat skroniowy - pamięć, rozumienie mowy; płat ciemieniowy - czucie, orientacja przestrzenna; płat potyliczny - wzrok;
Pień mózgu - śródmózgowie; most; rdzeń przedłużony; śródmózgowie i górna część mostu - stan czuwania, łączy półkule mózgu z pozostałymi elementami mozgu; rdzeń przedłużony - ośrodek oddychania i krążenia;
móżdżek - równowaga, koordynacja ruchów ciała
E. Płyn mózgowo-rdzeniowy /splot naczyniówkowy 30 ml/godz.; krążenie - sploty naczyniaste w komorach bocznych - otwór Monro komora III, wodociąg Sylwiusza komora IV, otwór Luschki i Mogandiego przestrzeń podpajęczynówkowa obmycie mózgowia i rdzenia; absorpcja - zatoka strzałkowa górna; ziarnistości pajęczynówki/
F. Namiot móżdżku - przestrzeń nadnamiotowa / przedni i środkowy dół czaszki/ - przestrzeń podnamiotowa / tylny dół czaszki
- nerw okoruchowy ( ucisk - poszerzenie źrenicy, dalszy ucisk -
porażenie; wklinowaniu najczęściej ulega powierzchnia przyśrodkowa płatów skroniowych
Najczęściej krwiak zlokalizowany jest po tej stronie po ktorej jest poszerzona źrenica;
FIZJOLOGIA
a. Ciśnienie wewnątrzczaszkowe - Pojawienie się w przestrzeni wewnątrzczaszkowej patologicznej masy np. krwiaka powoduje wyciśnięcie z czaszki płynu m-rdz i krwi żylnej objętości równej patologicznej masie - utrzymanie ciśnienia na stałym poziomie; wyczerpanie się mechanizmów kompensacyjnych - wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego Prawidłowe ciśnienie wewnątrzczaszkowe u człowieka w spoczynku - 10 mm Hg
b. Ciśnienie perfuzyjne mózgu /CPP/ min. 70 mmHg
c. Mózgowy przepływ krwi /CBF/ - 50ml/100g mózgu/ min
KLASYFIKACJA
A. Mechanizm urazu - uraz otwarty i zamknięty / stan opony twardej/
- urazy zamknięte /wypadki samochodowe, upadki, pobicia
- urazy otwarte / postrzały, urazy nożem/
B. Ciężkość urazu - Skala Glasgow;
- Śpiączka niezdolność do wykonywania poleceń, wypowiadania słów, otwierania oczu
- Stan śpiączki < 8 wg skali Glasgow
C. Morfologia urazu:
1. złamania czaszki / sklepienie, podstawa czaszki; linijne/gwiaździste; otwarte/zamknięte; TK; zachowawcze/operacyjnie/
2. obrażenia wewnątrzczaszkowe /ogniskowe - krwiaki nad i podoponowe, stłuczenie mózgu i krwiaki wewnątrzmózgowe; rozlane - wstrząśnienie mózgu, rozległe uszkodzenie neuronalne - DAI przedłużający się stan śpiączkowy nie wywołany niedokrwieniem
POSTĘPOWANIE W ŁAGODNYCH USZKODZENIACH MÓZGU /14-15 punktów GCS/
80% wszystkich urazów głowy
Badanie przedmiotowe, ocena neurologiczna, RTG czaszki/TK; badanie RTG kręgosłupa szyjnego w przypadku wzmożonego napięcia mięśni karku. Chirurgiczne opracowanie ran/ AT - obserwacja dom/ oddział ratunkowy
VI. POSTĘPOWANIE W UMIARKOWANYCH USZKODZENIACH MÓZGU /9 -13 punktów GCS/
Stabilizacja układu oddechowego i krążenia, ocena neurologiczna, zawsze TK zawsze hospitalizacja
POSTĘPOWANIE W CIĘŻKICH USZKODZENIACH MÓZGU / < 9 punktów GCS/
Stabilizacja układu krążenia i oddychania /hipotonia i hipoksja wiążą się z 75% śmiertelnością/ - intubacja dotchawicza, uzupełnienie ubytku krwi - identyfikacja źródła krwawienia i jego zaopatrzenie TK głowy - badanie powtarzane w przypadku pogarszania stanu,USG brzucha, inne badania obrazowe w zależności od potrzeb, Ocena szerokości źrenic i ich reakcji na światło:
Poszerzenie jednostronne - reakcja powolna/brak - ucisk n. okoruchowego wklinowanie
Poszerzenie obustronne - reakcja powolna/brak - niewystarczająca perfuzja mózgu - obustronne porażenie n. okoruchowego
Poszerzenie jednostronne/źrenice równe - reakcja tylko drugiej źrenicy - uszkodzenie nerwu wzrokowego
Obustronne zwężenie - leki /opioidy/, encefalopatia metaboliczna, uraz mostu
Jednostronne zwężenie - reakcja zachowana - uszkodzenie włókien współczulnych
POSTĘPOWANIE LECZNICZE W CIĘŻKICH USZKODZENIACH MÓZGU
Niedopuszczenie do wtórnych uszkodzeń mózgu
Płyny - normowolemia; nie - płyny hipotoniczne; nie - glukoza /hiperglikemia i wtórne uszkodzenie mózgu/
Hiperwentylacja - obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego/ zmniejszenie objętości wewnątrzmózgowej/ skurcz nn.mózgowych/ obniżenie prężności CO2 we krwi
nie - spadek dwutlenku węgla < 25 mmHg
Mannitol - obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego/ roztwór 20% 1g/kg w dwudziestominutowym wlewie
Furosemid - obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego -0,3 - 0,5mg
Steroidy - nie
Barbiturany - obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego oporne na ww.Leki przeciwdrgawkowe
Leczenie chirurgiczne /wszyscy pacjenci z umiarkowanym i ciężkim urazem głowy powinni być kierowani do szpitala z zapleczem neurochirurgicznym
URAZY RDZENIA KRĘGOWEGO
URAZ WIELONARZĄDOWY - obrażenie kręgosłupa z lub bez ubytków neurologicznych ?
I. ANATOMIA i FIZJOLOGIA
7 kręgów szyjnych; 12 piersiowych; 5 lędźwiowych; kość krzyżowa i guziczna
Trzon kręgu i łuk kręgowy z wyrostkami poprzecznymi i kolczystymi
Krążki międzykręgowe, więzadła
Najbardziej wrażliwy na urazy kręgosłup szyjny /1/3 pacjentów z urazem>C3 ginie/
Uraz kręgosłupa piersiowego 15% wszystkich urazów kręgosłupa
Szlaki nerwowe rdzenia kręgowego: ruchowe i czuciowe
- brak czucia lub czynności ruchowej - całkowite uszkodzenie rdzenia
- zachowanie jakiejkolwiek czynności ruchowej lub czuciowej - częściowe uszkodzenie
rdzenia
II. WSTRZĄS NEUROGENNY - osłabienie dróg sympatycznych w rdzeniu - utrata napięcia współczulnego serca, brak odruchów w wyniku urazu
III. KLASYFIKACJA URAZÓW RDZENIA KRĘGOWEGO
a/ Poziom - poziom neurologiczny uszkodzenia to najniższy doogonowo segment z zachowaną normalną czynnością ruchową i czuciową po obu stronach
b/ Ciężkość obrażeń neurologicznych
porażenie połowicze niezupełne i zupełne
porażenie czterokończynowe niezupełne i zupełne
Objawy uszkodzenia niecałkowitego rdzenia:
- jakiekolwiek odczucia lub ruchy dowolne kończyn dolnych;
- zachowane czucie kroczowe,
- kontrola zwieracza odbytnicy lub dowolne zgięcie palucha
c/ Morfologia: złamania, złamania z przemieszczeniem, urazy rdzenia kręgowego bez zmian radiologicznych /SCIWORA/, urazy przenikające
Poszczególne typy obrażeń: stabilne, niestabilne
W pierwszym okresie leczenia chorzy z radiologicznym urazem kręgosłupa lub z ubytkami neurologicznymi to chorzy z niestabilnym urazem do czasu konsultacji neurochirurgicznej
IV. SZCZEGÓLNE RODZAJE URAZOW KRĘGOSŁUPA
1/. Podwichnięcie dżwigaczowo-potyliczne /w większości przypadków śmiertelne/
2/. Złamanie kręgu C1 /duży ciężar spada na głowę lub pacjent upada pionowo
3/. Podwichnięcie rotacyjne /najczęstszy u dzieci - kręcz, projekcja na ząb obrotnika przez otwarte usta/
4/. Złamanie obrotnika
5/. Złamania i przemieszczenia C3 - C7
6/. Złamanie kręgosłupa piersiowego T1 -T10
7/. Złamania połączenia piersiowo-lędżwiowego
8/. Złamania lędźwiowe
9/. Urazy przenikające
V. BADANIE RTG
Projekcja przednio-tylna, kombinacja projekcji bocznych, skośnych i przez otwarte usta TK chorzy ze złamaniem kręgosłupa, pacjenci w trakcie śpiączki MRI chorzy z ubytkami neurologicznymi
VI. OGÓLNE POSTĘPOWANIE
Unieruchomienie
Podejrzenie złamania - unieruchomienie poniżej i powyżej miejsca urazu
Kołnierz szyjny; deska ortopedyczna
Dożylne płyny
Leki Metyloprednizolon / pierwsze 8 godzin od urazu 30mg/kg przez 15 min; 5,4 mg/kg/h przez kolejne 23 godziny
Transport
URAZY KLATKI PIERSIOWEJ
Urazy klatki piersiowej - 25% zgonów z powodu urazów
Śmiertelność z powodu urazów klatki piersiowej 10%
Patofizjologia
Hipoksja - niewystarczająca podaż tlenu /hipowolemia/ ; zaburzony stosunek wentylacji do perfuzji, zaburzenie ciśnień wewnątrz klatki piersiowej
Hiperkapnia - niewystarczająca wentylacja
Kwasica - hipoperfuzja tkanek
Zagrażające życiu obrażenia klatki piersiowej
- niedrożność dróg oddechowych
- odma prężna, odma otwarta
- wiotka klatka piersiowa
- masywny krwiak opłucnej
- tamponada serca
Następstwa urazów klatki piersiowej rozpoznawane w czasie oceny wtórnej
- odma prosta
- krwiak opłucnej
- stłuczenie płuc
- obrażenia tchawicy i dużych oskrzeli
- tępy uraz serca
- urazowe pęknięcie aorty
- uraz przepony
- rany drążące śródpiersia
1. Niedrożność dróg oddechowych
Rozpoznanie podczas wstępnej oceny, leczenie natychmiastowe
/ocena przepływu powietrza przez nos i usta, osłuchanie klatki piersiowej obserwacja ruchów oddechowych, zabadanie jamy ustnej pod kątem ciała obcego/
2. Wentylacja /oglądanie, palpacja, osłuchiwanie/
Obserwacja ruchów klatki piersiowej, ocena wypełnienia żył szyjnych
A/ Odma prężna - jednokierunkowy napływ powietrza do jamy opłucnowej
- wentylacja mechaniczna pod zwiększonym ciśnieniem; nieodpowiednio
zaopatrzona odma prosta będąca następstwem urazu z uszkodzeniem płuc
nieudane cewnikowanie żyły podobojczykowej, złamanie kręgosłupa
piersiowego z przemieszczeniem
- objawy: ból w klatce piersiowej, duszność, niewydolność oddechowa,
tachykardia, spadek RR, przesunięcie tchawicy w stronę przeciwną, brak szmerów oddechowych, odgłos bębenkowy, nadmierne wypełnienie żył szyjnych
- nakłucie grubą igłą II przestrzeni międzyżebrowej w linii środkowo-
obojczykowej
B. Otwarta rana klatki piersiowej
Rozległe uszkodzenie ściany klatki piersiowej. Osłonięcie rany opatrunkiem okluzyjnym, drenaż ssący
C. Wiotka klatka piersiowa - wielomiejscowe złamanie żeber
Zaburzenie ruchomości ściany klatki piersiowej, ruchy paradoksalne
Upośledzenie oddychania - stłuczenie płuc, ból. Badanie palpacyjne - trzeszczenia, patologiczna ruchomość. Odpowiednia wentylacja, nawilżony tlen, płyny
D. Masywny krwotok do jamy opłucnej - > 1500 ml krwi; urazy drążące. Odbarczanie i wyrównywanie; torakotomia
E. Tamponada serca /uraz tępy, uraz penetrujący/
Ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca, przepełnienie żył szyjnych -podwyższone OCŻ; obniżenie RR; stłumienie tonów serca
ECHO serca - punkcja worka osierdziowego pod wyrostkiem mieczykowatym
F. Odma prosta urazy drążące i niedrążące; urazy tępe z uszkodzeniem płuca powietrze dostaje się do opłucnej - zapadnięcie się\płuca, upośledzenie perfuzji .Odgłos opukowy bębenkowy; stłumienie szmeru pęcherzykowego
Rtg klatki piersiowej - Drenaż opłucnej
G. Stłuczenie płuca - najczęstsze ze śmiertelnych powikłań urazowych klatki piersiowej - Narastanie niewydolności oddechowej /powtarzanie oceny stanu pacjenta/ - Grupa ryzyka - choroba obturacyjna płuc, niewydolność nerek /intubacja i mechaniczna wentylacja - Stałe monitorowanie pulsoksymetrem, EKG, bilans płynów, wsparcie oddechowe
H. Obrażenia drzewa oskrzelowego i tchawicy
- uraz tępy, wysoki wskaźnik śmiertelności
- objawy: krwioplucie, odma podskórna/ odma prężna, bronchoskopia potwierdza rozpoznanie; intubacja i wentylacja nieuszkodzonego oskrzela - leczenie operacyjne
I. Tępy uraz serca
- Stłuczenie, pęknięcie ściany komory, uszkodzenie zastawek
- Pęknięcie ściany komory -- tamponada serca
- Ból w klatce piersiowej, objawy tamponady serca, objawy niedokrwienne
URAZY JAMY BRZUSZNEJ
Szybkie rozpoznanie stanów wymagających natychmiastowej rewizji jamy brzusznej
a/ Uszkodzenie narządów miąższowych /urazy tępe i drążące/
- Gwałtowna utrata krwi
- Śledziona, wątroba - częste współistnienie z innymi urazami
- Objawy przedmiotowe:tachykardia, spadek RR, bolesność brzucha przy obmacywaniu, objawy otrzewnowe, czasem bardzo nikłe zwłaszcza gdy współistnieje uraz głowy lub zatrucie
- Złamanie dolnych żeber po lewej stronie budzi podejrzenie o uraz śledziony.Śledziona - objaw Kehra - ból w okolicy lewego barku
b/ Uszkodzenie narządów rurowych /urazy drążące/
- Utrata krwi i zakażenie jamy otrzewnowej
- Przedziurawienie żołądka, jelita cienkiego czy grubego - krwawienie z uszkodzonej krezki, objawy otrzewnowe
c/ Obrażenia zaotrzewnowe
- Trudne do rozpoznania, objawy nieznaczne lub nieobecne
- Objawy uszkodzenia dwunastnicy rozwijają się powoli - uraz związany z siłami hamowania w pionie lub poziomie -
- Od śródściennego krwiaka do rozległego zmiażdżenia czy rozerwania, pęknięcie najczęściej w odcinku zaotrzewnowym - ból brzucha, gorączka, nudności, wymioty
- Uszkodzenie trzustki - uraz drążący/ uraz tępy np.. Uderzenie w środkowe nadbrzusze kierownicą samochodu lub roweru
d/ Uszkodzenia przepony - bardzo trudne do rozpoznania
Najczęstsze po stronie lewej, rozpoznawane gdy dochodzi do przemieszczenia trzewii do klatki piersiowej
ROZPOZNANIE:
1. Przeglądowe rtg jamy brzusznej - /przemieszczenie trzew do klatki piersiowej; wolnepowietrze pod przeponą, złamanie miednicy/
ROZPOZNANIE:
2. Diagnostyczne płukanie jamy brzusznej - dobre badanie przesiewowe w diagnostyce urazów jamy brzusznej /duża czułość, łatwość wykonania, niski odsetek powikłań
3. Ultrasonografia - aktualnie podstawowym badaniem przesiewowym badanie dokładne, nieinwazyjne, szybkie, powtarzalne, możliwe do wykonania przy łóżku chorego, ponadto możliwość wykazania płynu w opłucnej czy worku osierdziowym
4. TK jamy brzusznej - większa swoistość niż USG; dokładne zlokalizowanie uszkodzeń
wewnątrzbrzusznych przed operacją, ocena przestrzeni zaotrzewnowej identyfikacja obrażeń.
Wady TK - wysoki koszt, konieczność przewiezienia pacjenta do pracowni, stosowaniekontrastu
POSTĘPOWANIE
Ocena stanu pacjenta i stabilizacja podstawowych czynności życiowych
100% tlen do oddychania, monitorowanie akcji serca, dwa wkłucia dożylne
Podanie krystaloidów przy spadku RR rozważenie przetoczenia ME zgodne grupowo lub 0 Rh (-)
Badania laboratoryjne - grupa krwi, próba krzyżowa, morfologia, elektrolity, gazometria, czas protrombinowy,
5.Rany postrzałowe - laparotomia zwiadowcza
6.Wypadnięcie trzew na zewnątrz - osłonięcie wilgotnym, jałowym opatrunkiem
7.Rana kłuta brzucha - miejscowa rewizja
URAZY DRĄŻĄCE BOCZNYCH CZĘŚCI TUŁOWIA
Uszkodzenie dotyczy: wątroba, nerki, okrężnica, dwunastnica, trzustka
Trudności diagnostyczne ze względu na brak objawów w badaniu przedmiotowym. Dokładny wywiad - mechanizm urazu, opis przedmiotu którym została zadana rana, czas jaki upłynął od chwili urazu
Dokładne badanie przedmiotowe brzucha i klatki piersiowej
Pacjenci stabilni krążeniowo: rewizja rany /w przypadku ran powierzchownych/rany drążące pod mięśnie, głębokie rewizja na sali operacyjnej USG oraz TK ; Rtg klatki piersiowej - wykluczenie penetracji rany do klatki piersiowej
POSTĘPOWNIE:
1. Ocena stanu pacjenta i stabilizacja podstawowych czynności życiowych
2. 100% tlen do oddychania, monitorowanie akcji serca, dwa wkłucia dożylne, założenie sondy do żołądka i cewnika do pęcherza moczowego
3. Podstawowe badania laboratoryjne oraz badanie per rectum
4. Konsultacja chirurgiczna
URAZY DRĄŻĄCE POŚLADKÓW
Zagrożenie przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego, układu nerwowego.Obraz kliniczny zależy od tego jakie narządy uległy uszkodzeniu
- Świeża krew w odbytnicy - obrażenia odbytnicy lub dystalnego odcinka okrężnicy
- Krwiomocz, krwiaki w obrębie moszny, prącia - obrażenia układu moczowo-płciowego
- Narastający krwiak - uszkodzenia naczyń
- Parestezje, ubytki czucia, upośledzenie ruchów czynnych - uszkodzenie nerwów
Diagnostyka: podstawowe badania biochemiczne; badanie per rectum
podejrzenie uszkodzenia odbytnicy, esicy - sigmoidoskopia
krwiomocz - uretrografia wstępująca, cystografia
rtg miednicy - uszkodzenia kostne
TK miednicy - obrażenia jelita grubego, dróg moczowych i naczyń
POSTĘPOWANIE
1. Ocena stanu pacjenta i stabilizacja podstawowych czynności życiowych
2. Podstawowe badania laboratoryjne oraz badanie per rectum
3. Konsultacja chirurgiczna, interwencja chirurgiczna
4. Uszkodzenie odbytnicy - antybiotyki o szerokim spektrum działania
URAZY UKŁADU MOCZOWO-PŁCIOWEGO
Częstość występowania: 2 - 5% wszystkich urazów
Mechanizm: urazy tępe, hamowanie z dużą prędkością - uszkodzenie szypuły nerki.Rzadko zagrażają życiu, często współistnieją z innymi ciężkimi urazami
Wymagają pilnego, dokładnego zaopatrzenia
OBRAZ KLINICZNY:
Większe prawdopodobieństwo w przypadku urazów drążących w okolicy krocza, sromu
Złamanie dolnych żeber, dolnych kręgów piersiowych, kręgów lędźwiowych - uszkodzenie nerki, moczowodów /wybroczyny,bolesność, wyczuwalny guz w bocznych okolicach tułowia - uszkodzenie nerki/
Złamania miednicy, urazy krocza - uszkodzenie pęcherza, cewki moczowej /krwiak prącia, moszny, krocza, krew w ujściu cewki - obrażenia cewki moczowej - nie cewnikować by nie zmienić częściowego rozerwania cewki w całkowite/ Badanie moszny, ocena jąder - u kobiet ocena warg sromowych i dwuręczne badanie ginekologiczne w celu wykrycia ran pochwy
DIAGNOSTYKA:
krwiomocz i jego charakter
badania obrazowe: TK; urografia; cystografia
POSTĘPOWANIE:
1. Nerki
I stłuczenie nerki / krwiomocz jawny/mikroskopowy; inne badania urologiczne w normie, krwiak podtorebkowy, nienarastający, bez pęknięcia miąższu
II pęknięcie miąższu nerki ograniczone do warstwy korowej, bez wycieku moczu, krwiak nienarastający, ograniczony do przestrzeni zaotrzewnowej
III pęknięcie miąższu nerki z wyciekiem moczu lub z pęknięciem kielicha, miedniczki
IV pęknięcie obejmujące układ kielichowo-miedniczkowy, uszkodzenie szypuły naczyniowej nerki, krwotok opanowany
V rozkawałkowanie nerki, oderwanie szypuły naczyniowej, moczowodu
I, II - obserwacja;
III, IV - leżenie, nawadnianie , monitorowanie
V - leczenie operacyjne
2. Moczowód - bardzo rzadko, leczenie tylko operacyjne
3. Pęcherz moczowy /ból, krwiomocz, niemożność samodzielnego oddania moczu/Uszkodzenia wewnątrzotrzewnowe - leczenie operacyjne
Pęknięcie zaotrzewnowe - cewnik do pęcherza i sposób wyczekujący;
Urazy drążące - leczenie operacyjne
4. Cewka moczowa
Uszkodzenie tylnego odcinka cewki - związane ze złamaniem miednicy
a/ częściowe pęknięcie - założenie cewnika lub drenaż nadłonowy
b/ całkowite pęknięcie - leczenie operacyjne
Uszkodzenie przedniego odcinka - uraz bezpośredni, manipulacje instrumentalne
a/ stłuczenie - leczenie zachowawcze bez lub z użyciem cewnika
b/ częściowe pęknięcie - cewnik/ nadłonowy drenaż pęcherza
c/ całkowite pęknięcie - leczenie operacyjne
Kobiety - złamania miednicy
5. Jądra, moszna
Ocena w USG charakteru i zakresu obrażeń
Stłuczenie - leczenie zachowawcze
Pęknięcie - leczenie operacyjne
6. Prącie
Pęknięcie i amputacja prącia operacyjne opracowanie ran z rekonstrukcją
URAZY DRĄŻĄCE KOŃCZYN
Rzadko zagrożenie dla życia ale mogą prowadzić do trwałego kalectwa
1. Wywiad dotyczący przeszłości chorobowej z uwzględnieniem zaburzeń naczyniowych, mięśniowych i nerwowych
2. Ustalenie mechanizmu urazu /rodzaj broni, narzędzia/
3. Badanie przedmiotowe kończyny z uwzględnieniem ilości, wielkości i kształtu ran, obecności ciał obcych, ocena torebki stawowej
4. Uszkodzenie tętnicy - brak lub osłabienie tętna na obwodzie, krwawienie o charakterze,tętniczym, narastający krwiak, obwodowe niedokrwienie kończyny
5. Ocena neurologiczna - zaburzenia czucia i ruchomości
DIAGNOSTYKA: badanie rtg kończyny/ TK angiografia/ USG Doppler - określenie poziomu uszkodzenia naczynia
POSTĘPOWANIE:
Ocena urazów zagrażających życiu
Obfite krwawienie - ucisk bezpośredni; leczenie operacyjne z profilaktyką tężca
ZŁAMANIA I ZWICHNIĘCIA
Wczesne postępowanie ze złamaniami i zwichnięciami
Wywiad z uwzględnieniem mechanizmu urazu i dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta. Badanie przedmiotowe z uwzględnieniem unaczynienia i unerwienia kończyny. Badanie rtg z objęciem stawów proksymalnych i dystalnych od miejsca złamania
POSTĘPOWANIE:
Leki przeciwbólowe i unieruchomienie transportowe
Wczesne nastawienie przemieszczonych odłamów / odprowadzenie zwichnięć
Antybiotykoterapia - w`złamaniach otwartych
Unieruchomienie
Kule do chodzenia
Instruktaż postępowania z unieruchomioną kończyną w domu
UTONIĘCIE
Ofiary utonięć - zdrowi, młodzi ludzie
Rokowanie: - zależy od wcześnie udzielonej pomocy i resuscytacji krążeniowo-oddechowej
Obraz kliniczny: - niewydolność oddechowa i uszkodzenie układu nerwowego z niedotlenienia /zalanie pęcherzyków płucnych, zaburzenie wymiany gazowej lub kurcz krtani i zamknięcie szpary głośni
Zachłyśnięcie się wodą - utrata czynnika powierzchniowego, niedodma, zaburzenie stosunku wentylacji do perfuzji, uszkodzenie pęcherzyków płucnych - niekardiogenny obrzęk płuc, kwasica metaboliczna objawy: duszność, przyspieszenie oddechu, zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych - świsty, rzężenia, stan świadomości różny, hipotermia
Poszukiwanie cech uszkodzenia kręgosłupa szyjnego
RTG klatki piersiowej i gazometria
POSTĘPOWANIE: resuscytacja krążeniowo-oddechowa, leczenie niewydolności oddechowej, ocena urazów towarzyszących, tlen do oddychania, intubacja dotchawicza u pacjentów z utrzymującą się hipoksemią, monitorowanie.
ZATAMOWANIE KRWOTOKU
KREW /sanguis/ - tkanka składająca się z części płynnej i z elementów morfotycznych
Funkcje: - transportowa /składniki odżywcze, produkty przemiany materii, gazy, elektrolity - termoregulacja /przenoszenie energii cieplnej/ - obronna /przed drobnoustrojami i obcymi białkami/ - hemostatyczna /zabezpiecza przed utratą - płytki krwi, czynniki krzepnięcia - hemodynamiczna /w układzie krążenia/
Znaczna utrata krwi - ciężkie uszkodzenia narządów a nawet śmierć
Objętość krwi krążącej: u kobiet około 65 ml/kg; u mężczyzn 75 ml/kg
KRWAWIENIE - powolne wydostawanie się krwi poza łożysko naczyniowe w wyniku uszkodzenia naczyń, w objętości nie większej niż 10% krwi krążącej
KRWOTOK - gwałtowna , w krótkim przedziale czasu utrata krwi w ilości przekraczającej 10% objętości krwi krążącej
Przyczyny krwawień i krwotoków - uszkodzenie naczyń krwionośnych w wyniku urazu lub choroby
Urazy: - powierzchowne uszkodzenia skóry i naczyń /stłuczenia, podbiegnięcia krwawe, otarcia , płytkie rany/ - rozległe i głębokie rany tkanek miękkich - uszkodzenie narządów wewnętrznych - uszkodzenie dużych pni naczyniowych
Choroby ogólnoustrojowe - choroby płuc / gruźlica, pylica, rozstrzenie oskrzeli, astma oskrzelowa/ - choroby zapalno-wrzodziejące przewodu pokarmowego /biegunki/ - marskość wątroby /żylaki przełyku, zaburzenia krzepnięcia/ - skazy naczyniowe, osoczowe, płytkowe nabyte i wrodzone
Podział:
Ostre i przewlekłe
Tętnicze, żylne, z naczyń włosowatych
Zewnętrzne, wewnętrzne, miąższowe /wątroba, śledziona/, do jam ciała /opłucna, otrzewna, osierdzie/, do przewodów wyprowadzających /przewód pokarmowy, drogi moczowe/
Pierwotne i wtórne
Kliniczny podział
Ostry krwotok bez objawów wstrząsu /mały krwotok żylny - utrata 10 -15% objętości krwi krążącej, średni krwotok żylny - 20 -30%
Ostry krwotok z objawami wstrząsu /masywny krwotok żylny, krwotok tętniczy
Następstwa:
Hematologiczne / niedokrwistość/
Hemodynamiczne /zmiany RR, tętna, przesączania kłębkowego, skurcz naczyń/
Wstrząs krwotoczny
Postępowanie
Powierzchowne uszkodzenia skóry - stłuczenia - zimne okłady, altacet, kremy z arniką lub kasztanowcem; - otarcia - toaleta, okład z hibitanu wodnego; - płytkie rany - zeszycie
Rozległe głębokie rany z uszkodzeniem dużych naczyń - uciśnięcie , opatrunek uciskowy
Uszkodzenie narządów miąższowych - szybkie przygotowanie do zabiegu operacyjnego; krwiaki jam ciała - ewakuacja drogą drenażu
Uszkodzenie dużych pni naczyniowych - uciśnięcie, chwycenie kleszczykami Peana, podwiązanie, podkłucie
Choroby ogólnoustrojowe - leczenie przyczynowe, środki przeciwkrwotoczne, czynniki krzepnięcia
Uzupełnianie strat
ZMNIEJSZENIE BÓLU
Reakcja na ból - niepokój, - przyspieszona akcja serca, - wzrost RR, - przyspieszenie oddechów - wyraz twarzy, pozycja ciała
Sedacja - farmakologicznie sterowany stan obniżonej świadomości z zachowaniem odruchów obronnych
Leczenie przeciwbólowe: oparzenia , urazy - podanie leków przeciwbólowych
ułatwia wyprowadzenie ze wstrząsu
STANDARDY POSTĘPOWANIA OGÓLNOMEDYCZNEGO W SYTUACJACH ZAGROŻENIA ŻYCIA I NAGŁYCH ZACHOROWANIACH U DOROSŁYCH
Wstrząs
Utrata przytomności
Ból w klatce piersiowej
Duszność
Zaburzenia rytmu serca
Drgawki
Cukrzyca
Udar mózgu
Ostre reakcje alergiczne
Zespoły bólowe
Zatrucia
Ostre zespoły psychiczne
Stany gorączkowe u dzieci
Drgawki u dzieci
Duszność u dzieci
Utrata przytomności 1. Przyczyny: 3. Stopień utraty przytomności - urazy głowy, lekki - udary mózgu - kontakt z otoczeniem zachowany ++ - zatrucia, - ograniczony kontakt słowno logiczny ++ - stany zapalne mózgu, - reakcja na bodźce /głos, dotyk, ból/ ---śpiączki, - wstrząs zachowana + 2. Kryteria rozpoznania - odruchy oczne /rzęsowy, rogówkowy, - kontakt z otoczeniem źreniczny / zachowane +++ - reakcja na bodźce średni - odruchy oczne - brak kontaktu słownego /-/ - patologiczne objawy neurologiczne- kontakt z otoczeniem zachowany/bardzo
ograniczony +
- reakcja na bodźce tylko na silne +/-
- odruchy oczne zachowane ++
Utrata przytomności
3. Stopień utraty przytomności głęboka - bez kontaktu z otoczeniem /-/ - reakcja na bodźce zniesiona /-/ - odruchy oczne rzęsowy /-/; rogówkowy + /-; źrenice wąskie - brak odruchów /porażenie wiotkie mięśni, wzrost ich napięcia/
bardzo głęboka - bez odruchów - bez reakcji źrenic - zaburzenia oddychania
Suma punktów w skali Glasgow = głębokość śpiączki
4. Postępowanie:
Ułożenie - pozycja boczna ustalona
Monitorowanie T, RR, oddechu
Zabezpieczenie dostępu do żyły
Zachowanie drożności dróg oddechowych
Zabezpieczenie przed utratą ciepła
W przypadkach koniecznych sztuczna wentylacja
UDAR - zespół objawów patologicznych rozwijających się w wyniku przerwania dopływu krwi do pewnego obszaru mózgu
Udar niedokrwienny /80-85% przypadków/ a/ zakrzepica dużych naczyń - miażdżyca, nadkrzepliwość, choroby zakaźne b/ zatorowość - choroby serca: zmiany zastawkowe, zakrzepy ścienne c/ uogólnione zmniejszenie przepływu krwi w obrębie mózgu
Udar krwotoczny /2% przypadków/ - nadciśnienie tętnicze, wiek, rasa, nałogowe palenie tytoniu i picie alkoholu
Rozpoznanie: wywiad, badanie przedmiotowe, badanie neurologiczne
Świadomość - sprawność odpowiedzi na proste pytania spełnianie prostych poleceń
Wzrok - pole widzenia, ruchy gałek ocznych
Czynności ruchowe - skłonność do nawracania przedramienia, siła kończyn
Czucie i lekceważenie pobudzeń - próba ukłucia igłą, zaburzenia pisania, odróżnianie dwóch jednocześnie działających bodźców
Czynność móżdżku - chód, próbą palec-nos, pięta kolano
Mowa - dyzartria, afazja czuciowa lub ruchowa
Nerwy czaszkowe - ocena niedowładu
UDAR postępowanie
Zapewnienie dostępu do żyły, tlen, monitorowanie czynności serca - diagnostyka /glukoza, TK, EKG, badania biochemiczne i laboratoryjne/
Rozważenie w ciągu pierwszych trzech godzin podania rt-PA
W przypadku udaru krwotocznego - leki przeciwkrwotoczne, obserwacja
U chorych z udarem zatorowym - leczenie przeciwzakrzepowe heparyną
Leczenie chorych ze stabilnym udarem zakrzepowym - objawowe
Udar krwotoczny - przy nadciśnieniu - labetalol /nitroprusydek sodu
Krwotok podpajęczynówkowy - RR 110 mmHg lub takie jak przed udarem
ZATRUCIA
1. Przyczyny: substancje chemiczne /stałe , ciekłe, gazowe/
Wywiad - liczba osób narażonych, rodzaj i ilość trucizny, czas trwania narażenia i drogi wniknięcia; puste opakowania
2. Droga dostępu toksyny /wziewna, doustna, przez skórę/
3. Najczęstsze substancje toksyczne:
- leki / nasenne/
- alkohole /etylowy, metylowy, glikol/
- narkotyki
- tlenek węgla /czad/
- środki ochrony roślin
- toksyny bakteryjne /jad kiełbasiany, tężec/
- jady biologiczne /jad żmii/, grzyby
4. Postępowanie: izolacja od czynnika toksycznego, ocena stopnia zatrucia
ułożenie zatrutego, utrzymanie drożności dróg oddechowych zabezpieczenie przed utratą ciepła, postępowanie przeciwwstrząsowe.
ZATRUCIA
1.Wywiad - liczba osób narażonych, rodzaj i ilość trucizny, czas trwania narażenia i drogi wniknięcia; puste opakowania
2. Badanie przedmiotowe z przeglądnięciem ubrania pacjenta
3. Badania przesiewowe w kierunku leków
4. Postępowanie: procedury ABC, po uzyskaniu stabilności dekontaminacja, eliminacja trucizny, podawanie antidotum
5. Rozważenie intubacji dotchawiczej u chorych, u których planowane jest płukanie żołądka lub z zaburzeniami świadomości
6. Monitorowanie czynności oddechowej i krążenia
7. Dostęp do żyły, tlen
8. Drgawki - podawanie benzodiazepiny
9. Dekontaminacja powierzchni ciała
10 Dekontaminacja przewodu pokarmowego - opróżnienie żołądka /płukanie żołądka/ , podawanie substancji adsorbujących - węgiel, osmotyczne środki przeczyszczające
11., Podanie antidotum
UPOJENIE ALKOHOLOWE
Nadużycie etanolu - toksyczne działanie na oun
Dawka śmiertelna 300 - 800 ml
Objawy zatrucia:
0,5 - 1 promila /20 -50ml/ - wzrost samopoczucia, bez objawów toksycznych
1 - 2 promile /40 -100ml/ -pobudzenie, zaburzenia orientacji, utrata samokrytycyzmu i samokontroli, wydłużenie czasu reakcji
2 - 3 promile /80 - 200ml/ - zaburzenia świadomości, senność
3 - 5 promili /160 - 400ml/ śpiączka, zniesienie odruchów, płytki oddech, sinica lub bladość, zaburzenia oddychania
Postępowanie:
wywołanie wymiotów lub płukanie żołądka /zachowana świadomość/
Zapobieganie utracie ciepła
Podanie mocnej kawy
Utrzymanie drożności dróg oddechowych
Zabezpieczenie przed urazami w trakcie transportu
W razie konieczności sztuczne oddychanie i masaż serca
ZACZADZENIE
Tlenek węgla /CO/ jest bezbarwnym, bezzapachowym, niedrażniącym gazem,
występującym w gazie świetlnym, gazach spalinowych i w gazie piecowym; który łatwo wchłania się z płuc i wypiera tlen z połączenia z hemoglobiną, doprowadzając do niedotlenienia tkanek.
Pomieszczenia źle przewietrzone, nieszczelne urządzenia piecowe
Objawy zatrucia: - bóle i zawroty głowy
- zaburzenia widzenia
- płytki oddech
- nudności i wymioty
- osłabienie mięśniowe
- pobudzenie
- drgawki
- czerwone zabarwienie skóry twarzy, później sinica
- utrata przytomności, śpiączka
Leczenie: - wyniesienie na świeże powietrze
- ochrona przed utratą ciepła
- podawanie tlenu przez cewnik donosowy
- sztuczne oddychanie i w razie konieczności masaż serca
ZATRUCIE JADEM KIEŁBASIANYM
Etiologia: toksyna Clostridium botulinum
Przyczyna: niewłaściwe przygotowanie i przechowywanie pożywienia
Postać: pokarmowa, przyranna i niemowlęca
Objawy kliniczne: 1-2 dni od zakażenia drogą doustną .
Nudności, wymioty, biegunka potem zstępujące niedowłady, porażenia
Sztywne niereagujące na światło źrenice
Prawidłowy stan psychiczny
U niemowląt: zaburzenia ssania, apatia, zaparcia, zwracanie pokarmów, osłabienie
Leczenie: wspomaganie oddechu
dekontaminacja przewodu pokarmowego i rany
podanie antytoksyny botulinowej
ŚPIĄCZKA
Stan, w którym chory ma zamknięte oczy i niewłaściwie odpowiada na bodźce zewnętrzne. Zaburzone zostają: stan czuwania, poczucie własnej osoby, mowa, rozumowanie, orientacja przestrzenna i emocje
Śpiączka w następstwie pierwotnych chorób lub urazów
Śpiączka wywołana czynnikami uszkadzającymi cały mózg
Ad.1. Bezpośredni uraz o.u.n.
Choroby naczyniowe /krwotok wewnątrzmózgowy, udar mózgu, krwotok
podpajęczynówkowy/
Zakażenia o.u.n.
Nowotwory
Padaczka
Ad.2. Encefalopatie wywołane niedotlenieniem, metaboliczne,
Działanie środków toksycznych leków,
Przyczyny środowiskowe: hipotermia, hypertermia
Stany ubytkowe, encefalopatia Wernicke'go
Postępowanie:
1. Wywiad ze zwróceniem uwagi na szybkość narastania objawów
2. Badania początkowe /Podstawowy nadzór ABC/
3. Resuscytacja/ zabiegi ratujące życie /tlenoterapia, dostęp żylny, krew do badań, monitorowanie czynności serca, pulsoksymetria,
4. Pełne badanie fizykalne i badanie neurologiczne /rytm oddechowy; obserwujemy położenie ciała i ruchy, słowne i ruchowe odpowiedzi na bożdżce, badanie nerwów czaszkowych i odruchów,
5 . EKG, gazometria, elektrolity, morfologia,
6. W wybranych przypadkach: stężenie hemoglobiny tkankowej, toksykologiczne, czynności wątroby, płynu m-rdz, hormony tarczycy i kortyzol
7. Badania rtg w zależności od potrzeb
Leczenie: swoiste, nieswoiste w wybranych przypadkach, wspomagające i monitorowanie
STANY ZAPALNE OPON I MÓZGU
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Etiologia: Bakterie, wirusy, grzyby Objawy: narastający ból głowy aż do śpiączki, gorączka, sztywność karku, światłowstręt, zaburzenia psychiczne, objawy oponowe, wysypka plamista
Rozpoznanie: badanie płynu mózgowo rdzeniowego ogólne i posiewy Postępowanie: Zapewnienie prawidłowego oddechu i krążenia; Antybiotykoterapia - cefalosporyny IIIgeneracji; penicyliny połsyntetyczne, wankomycyna, i inne sterydy - dyskusyjne, jeśli tak to przed podaniem pierwszej dawki antybiotyku Leczenie przeciwobrzękowe - mannitol, hiperwentylacja
2.Zapalenie mózgu
Nowe zaburzenia psychiczne
Zaburzenia poznawcze /afazja, niepamięć, ostre splątanie/
Padaczka
Zaburzenia ruchowe
Ból głowy aż do śpiączki, światłowstręt, gorączka, objawy oponowe, neurologiczne,
Ubytki poznawcze
B Ó L W K L A T C E P I E R S I O W E J
Przyczyny:
Sercowe /choroba wieńcowa, zawał serca, zaburzenia rytmu, nerwica serca/
Naczyniowe /tętniak rozwarstwiający aorty, zator tętniczy/
Choroby układu oddechowego /zapalenie tchawicy, oskrzeli, zawał płuc, oma opłucnowa
Choroby przewodu pokarmowego - choroby przełyku, nowotwory przełyku, choroby wątroby i dróg żółciowych, ostre zapalenie trzustki, ropień podprzeponowy
Choroby układu mięśniowo-szkieletowego urazy klatki piersiowej, złamania żeber,
zmiany zapalne i zwyrodnienie/stawów i mięśni
Nerwobóle /międzyżebrowe, zmiany zapalne, naczyniowe,nowotworowe z rdzenia i opon
CHOROBA WIEŃCOWA - choroba niedokrwienna mięśnia sercowego
Lokalizacja: za mostkiem, w obrębie przedniej ściany klatki piersiowej
Promieniowanie: do karku, szyi, żuchwy, barków, ramion, łokci, 4 -5 palec lewej ręki. Charakter: ucisk, gniecenie, ciężar, rozrywanie, pieczenie, palenie
Objawy towarzyszące: duszność, dławienie, niepokój, lęk, osłabienie , poty
Czynniki wywołujące: stres emocjonalny, wysiłek fizyczny, w spoczynku, we śnie, zimny wiatr, niska temperatura, nadużycie alkoholu
Czas trwania: od kilku minut do półgodziny
Reakcja na NTG podjęzykowo - złagodzenie bólu po około 3 minutach
ZAWAŁ SERCA
- postać bólowa /80%; ból silniejszy niż w chorobie wieńcowej, trwający > 20 - 30 minut, ze słabą reakcją na NTG, współistnienie zlewnych potów, dreszczy, bladości, duszności, lęku, strachu, niepokoju, zawrotów głowy, omdlenia/
postać bezbólowa / cukrzyca; ostra niewydolność krążenia,obfite poty; omdlenie, zaburzenia rytmu, zator naczyń obwodowych, wstrząs
maska brzuszna - ból w nadbrzuszu; uczucie niestrawności, nudności, wymioty, wzdęcie,kolka, wolna czynność serca
postać obrzękowa - obrzęk płuc
ZAWAŁ SERCA - różnicowanie
stany emocjonalne;
zapalenie nerwów międzyżebrowych
penetracja wrzodu żołądka lub XII-cy
ostre zapalenie trzustki
ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
Postępowanie: wygodne ułożenie chorego
EKG - powtarzane kilka razy dziennie
NTG pod język co 15 -20 minut
kaniulizacja żył
oznaczenie markerów we krwi /troponina/
narkotyczne leki przeciwbólowe /morfina/
leki przeciwzakrzepowe - aspiryna
szybki transport do szpitala
Nie podaje się pyralginy!!!
ZABURZENIA RYTMU SERCA
Zaburzenia nadkomorowe
Zaburzenia komorowe
Zaburzenia przewodnictwa
Zaburzenia nadkomorowe Zaburzenia komorowe
Niemiarowość zatokowa - Częstoskurcz komorowy
Bradykardia zatokowa - Migotanie komór
Tachykardia zatokowa
Trzepotanie/ migotanie predsionków - Zaburzenia przewodzenia
Częstoskurcz nadkomorowy - Blok przedsionkowo-
Komorowy I-III st
Zaburzenia rytmu szybkie Zaburzenia rytmu wolne
migotanie komór - bloki przedsionkowo-komorowe
migotanie przedsionków - bradykardie
gromadne skurcze dodatkowe
tachykardie
Przyczyny: choroby układu bodżco-przewodzącego serca; choroba wieńcowa
zawał serca, wady serca, stres, nerwica, zaburzenia metaboliczne
Rozpoznanie: badanie tętna /nie równa praca serca/;wywiady, duszność
objawy niewydolności krążenia - sinica, bladość, spadek RR, obrzęki nietolerancja wysiłku, objawy mózgowe
objawy towarzyszące - lęk, niepokój, pobudzenie, osłabienie, mroczki, zawroty
głowy, dezorientacja, zaburzenia świadomości, duszność, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, obrzęk płuc, drgawki, wstrząs
Postępowanie: monitorowanie T i RR; dostęp do żyły; psychoterapia; zabiegi manualne- defibrylacja, masaż serca, leki
OMDLENIE
- przemijająca utrata przytomności z towarzyszącym spadkiem napięcia mięśniowego
3% zgłoszeń w oddziale ratunkowym
Przyczyny:
a) zaburzenia czynności układu autonomicznego - reakcja odruchowa z przewagą pobudzenia nerwu błędnego ze spadkiem ciśnienia i lub bradykardią / poszukiwanie bodźców wywołujących
b) schorzenia prowadzące do zmniejszenia wolemii /wymioty, biegunka, krwotok
c) omdlenie sercowopochodne /zaburzenia rytmu, strukturalne uszkodzenia serca lub płuc - zaburzenia rytmu/
d) zaburzenia krążenia mózgowego - poprzedzone bólami głowy
Omdlenie kończy się samoistnym powrotem świadomości
Wyodrębnienie chorych z dodatkowymi problemami zdrowotnymi
Wywiady; EKG
Chorzy z ustalonym rozpoznaniem - leczenie zgodne z przyczyną wywołującą omdlenie
Chorzy z wysokim ryzykiem - zagrożenie nagłą śmiercią sercową lub komorowymi zaburzeniami rytmu serca
Chorzy z małym ryzykiem - charakter omdleń wasowagalny
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Stany nagłe w nadciśnieniu - wzrost RR z towarzyszącymi zaburzeniami czynności oun, serca, nerek /przełom nadciśnieniowy, nadciśnienie złośliwe/
Stany naglące - wzrost RR rozkurczowego >115 mmHg bez objawów podmiotowych i przedmiotowych - obniżenie ciśnienia w czasie 24 -48godzin
Stany ostre - ciśnienie skurczowe > 180 mmHg bez objawów podmiotowych i przedmiotowych; niekonieczne natychmiastowe leczenie - obserwacja
Nadciśnienie przemijające - ciśnienie wraca do normy po usunięciu przyczyny
W encefalopatii nadciśnieniowej - nitroprusydek sodu; labetalol
W nadciśnieniu z obrzękiem płuc - nitrogliceryna, nitroprusydek sodu, leki moczopędne, siarczan morfiny
W nadciśnieniu z niedokrwieniem mięśnia sercowego - nitrogliceryna
W nadciśnieniu bez towarzyszących objawów klinicznych wybór leku stosowanego w zależności od rodzaju schorzeń występujących jednocześnie z nadciśnieniem
ROZWARSTWIENIE AORTY I TĘTNIAKI
Istotne przyczyny chorobowości i śmiertelności, wymagające szybkiego rozpoznania i interwencji chirurgicznej
Tętniak aorty brzusznej
Manifestacja: ostre pęknięcie; przetoka aortalno-jelitowa; przewlekłe zamknięte pęknięcie; -wykryte przypadkowo
Ostre pęknięcie - mężczyzna > 60 rż; palący papierosy; z miażdżycą tętnic; nagła utrata przytomności a potem ból brzucha, pleców; obecność tętniącego guza brzucha.Przetoki aortalno-jelitowe - krwawienie z przewodu pokarmowego u chorego z wcześniej wykonanym przeszczepem aortalnym
Przewlekłe zamknięte pęknięcie - rzadko.Przypadkowe wykrycie - tętniaki o średnicy > 5 cm bezwzględne wskazania do operacji
Postępowanie: 1. Rozpoznanie i ustalenie przebiegu klinicznego
2. Podejrzenie pęknięcia tętniaka aorty brzusznej lub przetoki aortalnojelitowej konsultacja chirurgiczna i operacja ze wskazań nagłych
3. Stabilizacja stanu chorego /przetoczenie płynów, leczenie nadciśnienia,
oznaczenie grupy krwi, skrzyżowanie krwi,
Rozwarstwienie aorty chorzy > 50roku życia;
Początek nagły; silny ból w klatce piersiowej, nudności, wymioty, zlewne poty
niedomykalność zastawek aorty, zamknięcie tętnicy wieńcowej z
zawałem serca; zajęcie tętnicy szyjnej i udar mózgu; zamknięcie
kręgowej i porażenie kończyn tętnicy; tamponada serca.
Postępowanie: konsultacja chirurga naczyniowego
badania radiologiczne
EKG; ECHO
USG Doppler tętnic szyjnych biodrowych
Koronarografia
Leczenie :operacyjne
ZATOR TĘTNICY PŁUCNEJ - PE (pulmonary embolism)
Czynniki ryzyka: zastoinowa niewydolność serca; ostry zawał m.sercowego;
przewlekła obturacyjna choroba płuc; ciąża; unieruchomienie, zakrzepica żył głębokich; otyłość; oparzenia; nowotwory;
estrogeny; zabieg operacyjny
Objawy: nagły napad duszności; ból w klatce piersiowej, niepokój, kaszel;
krwioplucie; omdlenie, wstrząs; rytm cwałowy nad sercem; zlewne poty;
sinica
Diagnostyka: EKG; Rtg klatki piersiowej; gazometria; scyntygrafia wentylacyjno-perfuzyjna płuc; angiografia naczyń płucnych
Postępowanie: ułożenie pacjenta w pozycji półsiedzącej; tlen do 95% saturacji ;
krystaloidy z powodu hipotonii; dopamina; heparyna leczenie trombolityczne -tkankowy aktywator plazminogenu do 8 godzin
NAGŁE CHOROBY UK ŁADU ODDECHOWEGO
Przyczyny: różne
Objawy: niecharakterystyczne /duszność, sinica, hiperkapnia, hipoksja/
tachypnoe, tachykardia, świst krtaniowy, praca dodatkowych mięśni oddechowych, pobudzenie, senność /hipoksja/, niezdolność mówienia, paradoksalne ruchy oddechowe przepony
Duszność subiektywne wrażenie utrudnionego, nasilonego lub powodującego dyskomfort oddechu
A/ sercowa: obrzęk płuc, zaburzenia rytmu serca, tamponada serca, niedokrwienie
B/ płucna: ciało obce, obrzęk naczynioruchowy, astma, zapalenie płuc, odma opłucnowa, płyn w jamie opłucnej, ciąża, zator płuc
C/ nerwowo-mięśniowa: ostre choroby naczyniowe mózgu, miastenia, neuropatia
D/ różne: niedokrwistość, wstrząs, zatrucie tlenkiem węgla
Pulsoxymetria, gazometria krwi tętniczej, Rtg klatki piersiowej, EKG, stężenie hemoglobiny,
Badanie spirometryczne
Postępowanie: drożność dróg oddechowych, tlenoterapia, leczenie choroby podstawowej
Hipoksja stan niewystarczającej zawartości tlenu w tkankach spowodowany:
hiperwentylacją /narkotyki/
przeciekiem nieutlenowanej krwi prawa - lewo /niedodma/
zaburzeniem wentylacji płuc lub przepływu krwi na pewnym obszarze /astma/
upośledzeniem dyfuzji / ARDS/
mała zawartość tlenu we wdychiwanym powietrzu /przebywanie na dużej wysokości/
Objawy: tachypnoe, tachykardia, pobudzenie, ból głowy, senność, drgawki, śpiączka
Badanie gazometryczne krwi tętniczej
Intensywne leczenie choroby prowadzącej do niedotlenienia
Hiperkapnia stan nadmiernej zawartości dwutlenku węgla > 45 mmHg
hipowentylacją pęcherzykowa
choroby tkanki płucnej
Objawy: wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zapaść
Postępowanie: utrzymanie drożności dróg oddechowych i wentylacja mechaniczna; leczenie choroby podstawowej
Sinica fioletowe zabarwienie skóry i błon śluzowych wynikające ze wzrostu stężenia zredukowanej hemoglobiny lub z obecności nieprawidłowej hemoglobiny we krwi
Przyczyny: hemoglobinopatie; zmniejszenie wysycenia tlenem krwi tętniczej, wady serca wstrząs, zakrzepica, zator
Postępowanie: wykrycie przyczyny sinicy, leczenie choroby podstawowej
Zapalenie płuc
Szósta co do częstości przyczyna zgonów w USA
Etiologia: zakażenie bakteriami - Pneumococcus, Klebsiella, Staphylococcus, Haemophilus, Streptococcus, Mycoplasma, Chlamydia, wirusy zwiększone ryzyko u chorych przewlekle, palaczy tytoniu i innych uzależnień
Objawy: gorączka, kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej
Powikłanie: zapalenie opłucnej, ropniak opłucnej
Leczenie: w zależności od stanu klinicznego, od obrazu radiologicznego,
Odma opłucnowa nieprawidłowe gromadzenie się powietrza między opłucną płucną a opłucną ścienną
Przyczyny: uraz klatki piersiowej; uraz jatrogenny; wcześniejsza choroba płuc;
powikłanie wentylacji mechanicznej; odma samoistna
Następstwa: zaburzenie czynności klatki piersiowej jako pompy - niewydolność
hemodynamiczna i oddechowa
Objawy: duszność, ból w klatce piersiowej, tachypnoe, tachykardia; wypuk bębenkowy i ściszenie szmeru pęcherzykowego po stronie odmy
Radiologicznie - przesunięcie tchawicy, śródpiersia w stronę przeciwną
Leczenie: w zależności od stanu klinicznego, od obrazu radiologicznego
odma prężna - nakłucie igłą klatkę piersiową potem drenaż opłucnej
odma mała - przy niewielkich dolegliwościach - obserwacja /samoistne wchłonięcie/odma z objawami klinicznymi j.w. - drenaż opłucnej
Astma stan odwracalnej obturacji oskrzeli związany z ich nadreaktywnością
Objawy: skurcz oskrzeli, duszność spastyczna najczęściej typu napadowego,
oddech świszczący, utrudniony, wydłużony wdech i wydech, sinica,
niepokój
Postępowanie: monitorowanie - kardiomonitor, pulsoxymetr, RR, tlenoterapia -
utrzymanie wysycenia krwi tętniczej tlenem >90%
leki pobudzające receptory beta-adrenergiczne /salbutanol;
orcyprenalina, terbutalina, adrenalina/
w ciężkim napadzie - steroidy
ponadto leki antycholinergiczne - ipratropina
ketamina, wentylacja sztuczna
Obrzęk płuc - ostra niewydolność lewokomorowa
Przyczyny: choroby układu krążenia /zaburzenia rytmu serca, ostry zawał mięśnia sercowego lub jego niedokrwienie; nadciśnienie tętnicze; wady serca;
przetoczenie zbyt dużej ilości płynów
choroby nerek - mocznica; choroby oun - udary, guzy;
czynniki toksyczne np zatrucie amoniakiem
Rozpoznanie: duszność występująca gwałtownie; przyspieszenie i spłycenie oddechu, kaszel i odksztuszanie obfitej, pienistej różowo podbarwionej wydzieliny granie w piersiach; tachykardia; zaburzenia rytmu - migotanie przedsionków, przepełnienie żył szyjnych, bladość powłok, obfite poty;
wzrost RR potem spadek
Postępowanie: pozycja siedząca ze spuszczonymi nogami; tlen przez maskę do 95% wysycenia mierzonego pulsoxymetrem - CPAP przez maskę; nitrogliceryna; furosemid; w nadciśnieniu - nitroprusydek sodu; hipotonia - dopamina; morfina
NAGŁE CHOROBY PRZEWODU POKARMOWEGO
Ostry ból brzucha
Etiologia: układ pokarmowy; naczyniowo-sercowy; moczowy; oddechowy
Rodzaje bólu: ból trzewny - drażnienie autonomicznych włókien nerwowych
ból zlokalizowany - drażnienie włókien nerwowych otrzewn ból przeniesiony - w miejscu odległym od ogniska choroby
Ból wewnątrzbrzuszny; ból zewnątrz brzuszny
A/ ściana jamy brzusznej - uraz
B/ klatka piersiowa - podrażnienie nerwu błędnego, nudności, wymioty, pocenie
/zapalenie płuc, zator tętnicy płucnej, odma opłucnej, choroby przełyku, ostre niedokrwienie mięśnia sercowego
C/ miednica - zapalenie przydatków, ropień jajowodowo-jajnikowy; skręt torbiel jajnika; ciąża pozamaciczna, poronienie
D/ choroby metaboliczne - kwasica ketonowa w cukrzycy
E/ choroby neurogenne - półpasiec, dyskopatia
Ostry ból brzucha - postępowanie
- Wstępna ocena stanu zdrowia i pomiar podstawowych czynności życiowych zakaz przyjmowania pokarmów i płynów doustnie , nawadnianie
- Bardzo rozważne podawanie środków przeciwbólowych
- Środki przeciwwymiotne /prochlorperazyna 5 -10mg i.v./
- Konsultacja chirurgiczna i ginekologiczna
Krwawienie z przewodu pokarmowego
Stan zagrożenia życia
Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego /choroba wrzodowa, zapalenie błony śluzowej żołądka,zapalenie przełyku, żylaki przełyku, zespół
Mallory'ego Weissa, przetoka aortalno-jelitowa/
Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego / krwawienie z górnego odcinka
przewodu pokarmowego, uchyłkowatość, angiodysplazja, nowotwory złośliwe, polipy, zapalenie żołądkowo-jelitowe, choroby zapalne jelit, guzki krwawnicze
Krwawienie z przewodu pokarmowego
Obraz kliniczny: mogą być lub nie objawy hipowolemii/ wstrząsu
Górny odcinek pp - wymioty fusowate, wymioty płyną krwią i skrzepami,
smoliste stolce
Dolny odcinek pp - świeża krew w kale
Utrata masy ciała, zmienny charakter wypróżnień - choroba nowotworowa
Stan zapalny śluzówki przełyku, żołądka i XIIcy - niektóre leki
Postępowanie:
a/ zabezpieczenie drożności dróg oddechowych, tlen do oddychania
b/ założenie drogi dożylnej i przetaczanie krystaloidów
c/ u pacjentów starszych w przypadku krwawienia , braku efektu po przetoczeniu 2 l krystaloidów - przetoczenie koncentratu erytrocytów
d/ cewnik do pęcherza
e/ sonda do żołądka / płukanie wodą o temperaturze pokojowej
f/ badanie endoskopowe /ustalenie źródła krwawienia i hemostaza/
g/ sonda Sengstakena /żylaki przełyku/
OSTRE SCHORZENIA PRZEŁYKU
D y s f a g i a - zaburzenia początkowej fazy połykania, w trakcie połykania i przez ucisk z zewnątrz.
2.P r z y c z y n y : przebyte choroby naczyniowo mózgowe, choroby mięśni, choroba Parkinsona, rak przełyku
3.D i a g n o s t y k a: rtg szyi i klatki piersiowej AP i L; laryngoskopia; wideoezofagografia; rtg z kontrastem
4.P o s t ę p o w a n i e: ustalenie z gastroenterologiem dalszego postępowania diagnostycznego i klinicznego
BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ POCHODZENIA PRZEŁYKOWEGO
Choroba refluksowa przełyku
Zapalenie przełyku
Różnicowanie z bólem niedokrwiennym mięśnia sercowego, z zapaleniem
śródpiersia /EKG; Rtg klatki piersiowej/
POŁKNIĘTE CIAŁA OBCE
Dzieci, osoby stare, bezzębne; chorzy psychicznie; więźniowie
Utknięcie w miejscach fizjologicznych zwężeń - zatrzymanie powietrza, perforacja przełyku, zwężenie przełyku,
Objawy: niepokój, lęk, uczucie dyskomfortu za mostkiem, utrudnione połykanie, wymioty, kaszel, dławienie, nadmierne ślinienie
Usuwanie drogą endoskopii
DRGAWKI
Przyczyny: padaczka, hipoglikemia, hipertermia, toksyczne, metaboliczne
/tężyczka, hypokaliemia, zasadowica/
Postępowanie: ułożenie chorego; zabezpieczenie głowy przed dodatkowym urazem zabezpieczenie języka, drożność dróg oddechowych, sztuczna wentylacja w razie konieczności leki: Relanium, glukoza, Calcium, Potas
PADACZKA
Napad padaczkowy - okresowe pojawianie się zaburzeń układu nerwowego,
spowodowanych nieprawidłowymi wyładowaniami elektrycznymi neuronów mózgu
Napady uogólnione - pobudzenie całej kory mózgowej + utrata przytomności
Częściowe napady - wyładowania w określonej części kory; świadomość zachowana
Stan padaczkowy - wystąpienie co najmniej dwóch napadów padaczkowych, między którymi nie dochodzi do pełnego odzyskania przytomności lub utrzymywanie się
napadu drgawkowego przez co najmniej 30 minut
PADACZKA
Grand mal - napady klonicznotoniczne
Petit mal - stany wyłączenia
Grand mal - nagła sztywność ciała z wyprostowaniem tułowia, kończyn, utratą
przytomności i upadek; może być bezdech i sinica; bezwiedne oddanie moczu i stolca
Po ustąpieniu sztywności, drgawki symetryczne i rytmiczne tułowia i kończyn.
Stopniowy powrót przytomności, ponapadowe splątanie
Rozpoznanie: wywiad rodzinny, drgawki najczęściej całego ciała, krótkotrwałe,
szczękościsk, piana na ustach, bezwiedne oddanie moczu,okresy
bezdechu, senność po napadzie
Postępowanie : ułożenie chorego ułożenie chorego; zabezpieczenie głowy przed dodatkowym urazem, zabezpieczenie języka, drożność dróg oddechowych,
sztuczna wentylacja w razie konieczności, leki: Relanium, clonazepam; fenytoina
CUKRZYCA
H i p o g l i k e m i a - uszkodzenie mózgu
Wywiad, pocenie się, drżenia, niepokój , nudności, zawroty głowy, splątanie,
Bełkotliwa mowa, zamazane widzenie, bóle głowy, senność, śpiaczka,
Porażenie nerwów czaszkowych, porażenia połowicze, napady drgawkowe, ułożenie odmóżdżeniowe
Postępowanie: ułożenie w pozycji bezpiecznej;
podanie glukozy doustnie, dożylnie lub przez zgłębnik
w razie konieczności sztuczna wentylacja
H y p e r g l i k e mi a
Czynniki wyzwalające: nieprawidłowe leczenie insuliną, zakażenie, udar, zawał, uraz, ciąża
Wywiad, wolno postępująca senność, suchość błon śluzowych i skóry, pragnienie, spadek RR, wiotkość mięśni, zapach acetonu z ust, patologiczny oddech
Postępowanie: położenie chorego; drożność dróg oddechowych; resuscytacja płynami izotonicznymi; podanie insuliny i potasu, fosforanów, magnezu
OSTRE REAKCJE ALERGICZNE
Przyczyny: uczulenia /pokarmy, leki, jady biologiczne/
Reakcja:
- miejscowa - rumień, świąd skóry, obrzęk Quinkego
- uogólniona - pokrzywka skórna, wstrząs anafilaktyczny
Postępowanie:
utrzymanie drożności dróg oddechowych
leki: Hydrokortyson; leki antyhistaminowe
sztuczna wentylacja, masaż serca
STANDARDY POSTĘPOWANIA OGÓLNOMEDYCZNEGO W SYTUACJACH ZAGROŻENIA ŻYCIA U DZIECI
STANY GORĄCZKOWE
DRGAWKI
DUSZNOŚĆ
STANY GORĄCZKOWE
Gorączka - temperatura ciała mierzona w odbycie równą 38 stopni C lub wyższą
U dzieci małych nie zaleca się mierzenia temperatury w jamie ustnej, w dole pachowymi na czole
Reakcja na zakażenie
Reakcja immunologiczna
Kolagenoza
Nowotwory
Umiarkowany wzrost temperatury - korzystny - nasila reakcje obronne
Drgawki gorączkowe
Hiperpireksja wzrost temperatury > 41 stopni C uszkodzenie oun
STANY GORĄCZKOWE
Postępowanie z gorączkującymi dziećmi zależy od wieku
Grupy wiekowe:
a/ < 28 dni - niewielka zdolność do umiejscawiania zakażeń bakteryjnych
b/ 28 dni - 3 m-ce - główne patogeny otoczkowce
c/ 3 -36 m-cy -
d/ > 36 m-cy
Wywiad /początek choroby, zachowanie dziecka, obecność innych objawów, wysypki kontakt z osobami chorymi, przyjmowane leki/
Badanie fizykalne /ocena stanu świadomości, stan nawodnienia, perfuzji, napięcie ciemienia, węzły chłonne,klatka piersiowa. brzuch, kończyny
Postępowanie w zależności od wieku i przyczyny gorączki
Leczenie:
- stany podgorączkowe, lekka temperatura - kąpiele schładzające, okłady
- temp. > 38,5 stopni: leki przeciwgorączkowe / paracetamol 10 -15ml/kg co 4 godz ibuprofen 10mg/kg co 6 godzin/
leki przeciwdrgawkowe
6