ak odbytu (carcinoma ani) występuje niesłychanie rzadko i stanowi około 1% - 2% wszystkich nowotworów jelita grubego (1 zachorowanie/100 000 osób/rok). Występuje głównie u ludzi powyżej 60 r.ż. Zachorowalność jest większa u osób zakażonych wirusem HIV i u homoseksualistów.
W zależności od lokalizacji, jego położenia względem lini zazębionej, raka płaskonabłonkowego odbytu dzielimy na raka brzegu odbytu i kanału odbytu. Rak kanału odbytu występuje 3 razy częściej niż rak brzegu odbytu.
U około 90% chorych z rakiem odbytu stwierdza się zakażenie wirusem opryszczki głównie HPV typ 16.
W zachorowaniu na raka płaskonabłonkowego odbytu następujące czynniki odgrywają ważną rolę:
uwarunkowanie genetyczne (zmiany w chromosomie 11 i krótkim ramieniu chromosomu 3)
zmiany płaskie - występują najczęściej w strefie przejściowej kanału odbytniczego (Anal Canal Intraepithelial Neoplasia - ACIN) i charakteryzują się różnego stopnia dysplazją.
choroba Bowena (typ zmiany płaskiej) - Charakteryzuje się ona powolnym wzrostem, ale u 5% przechodzi w postać inwazyjną, zaś u 2% występują przerzuty odległe.
choroba Pageta (typ zmiany płaskiej), występująca rzadko w tym umiejscowieniu,
leukoplakia (typ zmiany płaskiej), występująca często m.in. w przebiegu metaplazji nabłonka przejściowego pokrywającego guzki krwawnicze III stopnia.
zmiany wyniosłe - kłykciny kończyste (condylomata acuminata) i rak brodawczakowaty (carcinoma verrucosum) występujące zazwyczaj w wyniku zakażenia wirusem z rodziny Human Papilloma Virus (HPV)
Klasyfikacja histologiczna
Klasyfikacja histologiczna wg Światowej Organizacji zdrowia wyróżnia następujące typy nowotworów:
rak gruczołowy przedinwazyjny (adenocarcinoma in-situ)
rak gruczołowo-śluzowy (adenocarcinoma mucinosum)
rak galaretowaty [śluzowokomórkowy, sygnetowato-komórkowy] (signet ring carcinoma)
rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepithelialle, squamous cell carcinoma )
rak gruczołowo-płaskonabłonkowy (carcinoma adenosquamosum)
rak niezróżnicowany (carcinoma nondifferentiatum)
Tx-nie można ocenić guza pierwotnego
T0-nie stwierdza się obecności guza pierwotnego
Tis-rak przedinwazyjny (carcinoma in situ)
T1-guz o średnicy poniżej 2 cm
T2-guz o średnicy 2 - 5 cm
T3-guz o średnicy powyżej 5 cm
T4-guz naciekający okoliczne narządy (pochwa, cewka moczowa, pęcherz moczowy).
Nx-nie można ocenić okolicznych węzłów chłonnych
N0-nie stwierdza się przerzutów nowotworowych w okolicznych węzłach chłonnych
N1-obecne przerzuty do węzłów okołoodbytniczych
N2-obecne przerzuty do węzłów biodrowych wewnętrznych i/lub pachwinowych po stronie guza
N3-obecne przerzuty w węzłach okołoodbytniczych i pachwinowych i/lub obustronnie do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych i/lub pachwinowych
Cecha M (przerzuty odległe)
M0-nie stwierdza się obecności przerzutów odległych
M1-obecne przerzuty odległe
W przebiegu rak odbytu występuje:
krwawienie (ponad 50% przypadków)
nietrzymanie gazów i/lub stolca
Rozpoznanie raka odytu może być postawione na podstawie badania palpacyjnego (rak odbytu może objawiać się jako guz, zmiana płaska, owrzodzenie, szczelina odbytu), rektoskopi oraz biopsji i badania histologicznego.
W przypadku rak odbytu zaleca się leczenie złożone polegające na zastosowaniu radioterapii i chemioterapii (5 - Fluorouracyl, Mitomycyna) z miejscowym wcięciem zmiany. W przypadku niepowodzenia leczenia skojarzonego lub wznowy miejscowej po uprzednim leczeniu skojarzonym zaleca się wykonanie amputacji brzuszno-kroczowej (Miles'a) lub wycięcia przezkrzyżowego (Kraske).
W przypadku raka brzegu odbytu często wystarcza miejscowe, szerokie wycięcie.
Wyleczalność w przypadku rak brzegu odbytu jeśli guz jest mniejszy niż 2 cm i został wycięty przynajmniej z 1 cm marginesem zdrowych tkanek sięga 95%. Obecność przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych powoduje spadek przeżyć 5-letnich do 30%.
W przypadku raka kanału odbytniczego 5-letnie przeżycie po leczeniu skojarzonym w zależności od zaawansowania wynosi 65% - 90%.
|