WYKŁADY MIKROEKONOMIA

PROF. S. SWADŹBA

• WYKŁAD I: GOSPODAROWANIE

EKONOMIA - związana z gospodarowaniem, nauka o gospodarowaniu

GOSPODAROWANIE - to całokształt działań (w sferze produkcji i podziału dóbr) związanych z zaspokajaniem potrzeb ludzkich, gospodarujemy by zaspokoić potrzeby.

• ANALIZA POTRZEB LUDZKICH

POTRZEBA - to stan niedoboru, brak czegoś potrzebnego do życia człowiekowi, to motor pobudzający do działań.

1. indywidualne - zaspokajane indywidualnie np. żywienie
   zbiorowe - zaspokajane zbiorowo np. obrona kraju

2. w zależności od środków zaspokojenia potrzeby
   fizyczne - środki materialne
   duchowe - środki niematerialne

3. niezbędne (biologiczne) - odżywianie, ubranie, mieszkanie
   wyższego rzędu (luksusowe) - sport, kultura, kształcenie się

4. kiedy są realizowane ?
   teraźniejsze
   przyszłe

5. jednorazowe
   powtarzające się

6. komplementarne - uzupełniające się
   substytucyjne - zastępowalne

7. inne:
   egzystencji - pożywienie
   prokreacji i rozwoju
   funkcjonalne - swobody, informacji
   akceptacji społecznej - więzi, przynależności do czegoś
   psychiczne - odbierane subiektywnie

• WŁAŚCIWOŚCI POTRZEB

1. różnią się historycznie i geograficznie, inne są dziś i wczoraj, inne w Europie i Afryce - zróżnicowanie

2. nieograniczone do liczby, ale ograniczone co do pojemności

3. konkurencyjne względem siebie

4. komplementarne lub substytucyjne

5. różna intensywność potrzeb, różna ich odczuwalność

6. powtarzalność

EKONOMIA zajmuje się potrzebami, które są zaspokajane środkami materialnymi czyli dobrami.

Pojęcia związane z gospodarowaniem:

DOBRO - materialny środek zaspokajania potrzeb ludzkich. Dzielą się na:

1. produkty - staje się w pełni własnością osoby, która go wykorzystuje - chleb, auto ...
   usługi - korzystamy czasowo i nie wchodzimy w jego posiadanie - kino, fryzjer ...
   zaciera się granica między produktem i usługą, sprzedaje się dobra z usługami; materializacja usług i dematerializacja produktu

2. konsumpcyjne - dobra bezpośredniego zaspokajania potrzeb (trwałe i nietrwałe)
   inwestycyjne - dobra pośredniego zaspokajania potrzeb - maszyny, materiały, surowce - do wytworzenia dóbr bezpośrednich

3. prywatne - należące do indywidualnej osoby
   publiczne - to własność całego społeczeństwa - góry, jeziora, autostrada, zbiorniki wody

4. wolne - dane bezpośrednio z przyrody - powietrze, woda, lasy
   gospodarcze - wytworzone przez człowieka oddziaływującego na przyrodę - środki pracy i przedmioty pracy

PRACA I PRODUKCJA - to celowa i świadoma działalność ludzi przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu zaspokojenia potrzeb (wytwarzania dóbr). Człowiek musi pracować i produkować, aby zaspokoić potrzeby.

PRODUKCJA to praca jako proces

PRACA element produkcji

ZASOBY - wykorzystuje się je w celu zaspokajania potrzeb lub produkcji dóbr. Dzielą się na:

1. ludzkie - ludzie wraz z umiejętnościami i doświadczeniami - są coraz bogatsze - kapitał ludzki

2. naturalne - dane człowiekowi przez przyrodę odnawialne - lasy, nieodnawialne - surowce: ropa, ruda

3. kapitałowe

• kapitał rzeczowy to środki produkcji
  - środki pracy to czym oddziałujemy w procesie produkcji maszyny, narzędzia, hale
  - przedmioty pracy to na co oddziałujemy w procesie produkcji surowce, materiały, półprodukty

• kapitał finansowy to środki pieniężne w różnych postaciach, są niezbędne w procesie produkcji, musi on być zamieniony na to co do produkcji potrzebne; bierze pośredni udział w produkcji

CZYNNIKI WYTWÓRCZE (PRODUKCJI) jako nakłady w procesie produkcji, środki materialne potrzebne w produkcji, inna nazwa zasobów

praca - kapitał(może zawierać ziemię) - ziemia - może być technologia czy przedsiębiorczość

technologia - wytwarzanie dóbr do produkcji, trzeba podzielić, powiązać środki, czynniki; to znajomość tego jak te czynniki wykorzystać (kapitał i pracę)

ALOKACJA ZASOBÓW - rozmieszczenie zasobów na różne cele

elementy gospodarowania

• PRODUKCJA - proces w wyniku, którego wytwarza się dobra materialne zaspokajające potrzeby ludzkie

PODZIAŁ - dzieli się wartościowo wg ilości produktu, dzielenie wytworzonej wartości między ludzi, podział na płace i zyski dla właściciela

WYMIANA - sfera handlu, bankowości, wymiany pieniędzy na potrzebne nam dobra, to dobrowolne przekazanie dobra przez producenta na rzecz konsumenta po cenie

KONSUMPCJA - proces bezpośredniego zużywania dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb

RZADKOŚĆ W PROCESIE GOSPODAROWANIA - to ograniczoność (ilość ludzi, kapitału itd.) czynników wytwórczych, zasobów - co jest naturalne. Wynik między zapotrzebowaniem ludzi a ograniczonymi zdolnościami jego zaspokojenia.

zapotrzebowanie > zdolności zaspokojenia potrzeb

Konieczność GOSPODAROWANIA wynika z rosnących potrzeb, ale także z rzadkości dóbr, zasobów niezbędnych do zaspokojenia potrzeb. To ciągłe dokonywanie wyborów przez jednostki gospodarujące.

Konieczność dokonywanie WYBORU (powoduje to rzadkość) co? ile? jak? wytwarzać, bo czynniki są ograniczone, trzeba wybierać co będzie najlepsze.

WYBÓR zjawisko zamienności, charakter subiektywny

Efekty gospodarowania:

1. korzyści (zyski)

2. koszty (koszt alternatywny)

KOSZT ALTERNATYWNY - każde osiągnięcie korzyści powoduje jego powstanie, to koszt utraconych możliwości, to czego nie mamy dzięki temu, że mamy coś innego

KRZYWA (GRANICA) MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - ilustruje możliwości produkcyjne; maksymalne kombinacje produkcji możliwej do osiągnięcia przy pełnym wykorzystaniu zasobów posiadanych przez gospodarkę, pokazuje koszt alternatywny

a - gospodarka przeznaczyła całe zasoby na produkcję dobra A; koszt alternatywny to dobro B

b - gospodarka przeznaczyła całe zasoby na produkcję dobra B; koszt alternatywny to dobro A

c - podzielili zasoby na produkcję dóbr A i B

d - niepełne wykorzystanie zasobów

e - niemożliwe do osiągnięcia, bo nie ma tyle zasobów

Poprzez zwiększenie liczby ludzi, podbój nowych regionów, ulepszenie technologii można osiągnąć punkt e

OPTYMALIZACJA DECYZJI - (cel konsumenta: maksymalizacja swej korzyści, cel podmiotów: maksymalizacja zysku) Decyzja będzie optymalna gdy:

1. różnica między zyskami a kosztami będzie maksymalna

2. marginalne (krańcowe) wielkości, zrówna się zysk marginalny z kosztami marginalnymi

3. korzyści (zyski) netto są maksymalne

RACJONALNOŚĆ - podmioty działają racjonalnie, to maksymalizowanie korzyści; żeby były takie podmiot musi zebrać dane o kształtowaniu się cen, popycie... czasami trudno zdobyć informacje np. o rynku - przedsiębiorstwo działa w warunkach ryzyka i niepewności

Herbert Simon wyróżnił racjonalność: (wiedza, informacja, odwaga podjęcia działań)

1. rzeczywista (tzw. teoretyczna) - dotyczy wyniku wyboru i traktuje wybór jako racjonalny, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi do maksymalnych korzyści
   proceduralna - odnosi się do procesu wyboru i traktuje wybór jako racjonalny, gdy ludzie wybierają metody przybliżające osiągnięcia do maksymalnych korzyści ze swej działalności gospodarczej - ta jest używana

2. indywidualna - podmioty mikroekonomiczne
   społeczna - podmioty makroekonomiczne

ZASADA RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA

1. maksymalizacja efektu przy środkach danych (największego efektu)

2. minimalizacja nakładu przy środkach danych (najmniejszego nakładu)

Odnosi się ona do gospodarki kapitalistycznej. Inaczej się na nią patrzy z punktu mikro i makro. Racjonalność ma względny charakter, tzn. to co kiedyś było racjonalne, nie musi byś dziś racjonalne.

WYKŁAD II: GOSPODARKA, SYSTEM GOSPODARCZY I STRUKTURA PODMIOTOWA GOSPODARKI

Gospodarowanie odbywa się zawsze w określonych warunkach (materialnych, instytucjonalnych, społecznych, politycznych itd.)

GOSPODARKA - to całokształt warunków bezpośrednio wpływających na procesy gospodarcze oraz mechanizmy i treści samych procesów gospodarczych; nazwy, określają w jakich warunkach funkcjonuje gospodarka np.:

naturalna - towarowa, socjalistyczna - kapitalistyczna, otwarta - zamknięta, światowa - regionalna, rolna - leśna, mieszkaniowa - komunalna, rynkowa - nierynkowa

• SYSTEM GOSPODARCZY - GOSPODARKA

SYSTEM to wielki skoordynowany wewnętrznie i wskazujący określoną strukturę układ elementów, to nazwa całości złożonej z elementów, które pozostają w stosunku takiego związku i współzależności, że zmiana jednego z nich (położenia) pociąga zmianę położenia pozostałych elementów(sprzężenie zwrotne). Sposób ich powiązania i całokształt relacji między elementami to struktura.

Gospodarkę traktujemy jako system ekonomiczny lub gospodarczy, to całość złożona z elementów (sektory, działy, gałęzie, instytucje), występują powiązania między nimi i zależności. To system mający swą strukturę

system gospodarczy = gospodarka

SYSTEM GOSPODARCZY to układ powiązanych ze sobą instytucji, przez które dokonuje się proces produkcji, podziału, wymiany dóbr i usług. Rozstrzyga więc co jest produkowane, w jaki sposób i dla kogo:

1. w szerokim znaczeniu to też procesy materialne

2. w wąskim znaczeniu to instytucje decydujące jak gospodarka funkcjonuje

Jest to element systemu wyższego rzędu czyli systemu społecznego (który składa się z systemu ekonomicznego, politycznego i kulturowego), czyli system gospodarczy to subsystem systemu społecznego.

• SUBSYSTEMY GOSPODARKI

Podział Janusz Kornai`a

1. sfera realna to procesy realne, materialne - produkcja, podział, wymiana i konsumpcja

2. sfera regulacji regulowania gospodarki i oddziaływania na procesy materialne, na gospodarkę (przetwarzanie, przekazanie informacji, sterowanie, zarządzanie, planowanie)

Podział wg skali gospodarowania:

1. system gospodarki światowej

2. subsystemy gospodarki światowej: gosp. narodowe, regionalne, przemysłowe...

Gospodarka to system stochastyczny - system, w którym nie są określone dokładne skutki przez przyczyny.

System zdeterminowany(techniczny) - to przeciwieństwo stochastycznego, skutki są dokładnie określone przez przyczyny.

• STRUKTURA PODMIOTOWA GOSPODARKI

PODMIOT GOSPODARCZY to każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego, to jednostka, która podejmuje decyzje ekonomiczne, a te powodują określone skutki.

Rodzaje podmiotów gospodarczych wg skali działania:

1. mikroekonomiczne - gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa
   makroekonomiczne - instytucje w skali narodowej

2. sfery realnej
   sfery regulacji

3. sfera produkcji, podziału, wymiany, konsumpcji

cele podmiotów są odmienne, trudne do zidentyfikowania, istnieją sprzeczności między celami podmiotów np.:

mikro gospodarstwa domowe - maksymalizacja korzyści (płace)

przedsiębiorstwo - maksymalizacja zysku

• Podstawowe podmioty gospodarcze:

• gospodarstwa domowe - dobrowolny związek ludzi wspólnie mieszkających i podejmujących decyzje gospodarcze, cel: zaspokojenie potrzeb, zakres działania: konsumpcja, oszczędności

• gospodarstwa rolne lub rzemieślnicze = gospodarstwa domowe + przedsiębiorstwa konsumpcyjne + produkcja

• przedsiębiorstwa przemysłowe - sfera produkcji

• banki komercyjne - sfera wymiany

• parabanki - kredyty, kasy zapomogowe, ubezpieczenia

• spółki lokacyjne

• giełda - podmiot makroekonomiczny

• bank centralny, instytucje państwowe

UPROSZCZONY MODEL DWUPODMIOTOWEJ STRUKTURY GOSPODARCZEJ

wydatki na produkty, usługi

zewnętrzny krąg -

produkty i usługi przepływy pieniężne

gospodarstwa przedsiębiorstwa wewnętrzny krąg -

domowe przepływy rzeczowe

czynniki produkcji

dochody z czynników produkcji

• WYKŁAD III: EKONOMIA JAKO NAUKA

EKONOMIA z greckiego oikos - dom, nomos - prawo, to nauka o prawach gospodarstwa domowego, pierwsze zalążki Ksenofont i Arystoteles wprowadzili nazwę.

Procesy gospodarcze nie były rozwinięte, produkowano dla zaspokojenia własnych potrzeb, więc to nie ekonomia w starożytności; św. Tomasz z Akwinu (średniowiecze) zajmował się poglądami ekonomicznymi z punktu widzenia filozofii, charakter etyczno-normatywny.

Rozwój i powstanie ekonomii następuje w kapitaliźmie (rewolucja przemysłowa, produkcja stała się masowa na wymianę dla nieznanego odbiorcy, na rynek, błędne interpretacje zjawisk ekonomicznych), rozwinęły się nauki matematyka, statystyka - narzędzia, które można wykorzystać do rozwoju ekonomii

I-szy kierunek naukowy ekonomia klasyczna XVIII\XIX wiek, ojciec Adam Smith, William Petty - nauczyciel Adama

NURTY EKONOMII:

1. przed pierwszym kierunkiem MERKANTYLIZM XVI i XVII w.- początek kapitalizmu, związany z rzeczywistością gospodarczą (podbój Ameryki - odkrycia). Twierdzili, że należy eksportować więcej niż importować, by było więcej złota (symbol bogactwa), handel międzynarodowy (nadwyżka w bilansie handlowym) to źródło bogactwa

2. FIZJOKRATYZM XVIII w. FRANCISZEK QUESNAY Przed klasyczną związany z rolnictwem w gospodarce, źródłem bogactwa rolnictwo

3. KLASYCZNA XVIII\XIX w. A.SMITH, DAVID RICARDO, JEAN B. SAY bada gospodarkę jako całość. Źródło bogactwa praca, dzieło A. Smitha 1776r. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodu” państwo nie powinno ingerować w gospodarkę to jej szkodzi - liberalizm gospodarczy stworzył D. Ricardo „Zasady ekonomii politycznej”, teoria kosztów komparatywnych i prawo rynku J.B. Say

4. MARKSIZM poł. XIX w. KAROL MARKS (koncepcja państwa socjalistycznego), F. ENGELS krytyka kapitalizmu badali gospodarkę kapitalistyczną; „Kapitał” dzieło Marksa

5. NEOKLASYCZNA ADAM MARSHALL, WILLIAM JEVANS (popyt, podaż, krzywe) nawiązywała do Smitha i Ricardo, liberalizm najlepszy, bez monopolu, rozwinęły się trzy nurty

6. SZKOŁA AUSTRIACKA (PSYCHOLOGICZNA) MENGER, WIESER analiza zachowań podmiotów

7. SZKOŁA LOZAŃSKA (MATEMATYCZNA) L. WALLRAS wykorzystanie matematyki do badań ekonomii

8. SZKOŁA HISTORYCZNA XIX\XX w. ROSCHER, WEBER, SOMBART LIST, Niemcy, analiza historyczna rozwoju gospodarki

9. EKONOMIA DOBROBYTU XIX\XX w. Do dziś, twórca W. PARETO

10. INSTYTUCJONALIZM T. VEBLEN szukał paradoksów, w gospodarce najważniejsze są instytucje - zwyczaj, tradycja, nie tylko państwo

11. KEYNESIZM okres międzywojenny J.H. KEYNS twórca współczesnej makroekonomii, zwolennik ingerencji państwa w gospodarce, dzieło 1936r. „Ogólna teoria procentu, pieniądza i zatrudnienia”, badać w ujęciu całej gospodarki, krytyka kapitalizmu

• GŁÓWNE KIERUNKI PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

1. KEYNESIZM

2. NEOKEYNESIZM

3. Po 1973r. krytyczne do Keyns'a, związane z makroekonomią, krytyka nadmiernego protekcjonizmu

4. MONETARYZM M. FRIEDMAN

5. EKONOMIA PODAŻOWA, LASSER

6. NOWA EKONOMIA KLASYCZNA, ROBERT LUCAS - twórca hipotezy racjonalnych oczekiwań

7. NOWA SZKOŁA AUSTRIACKA, F. HAYEK liberalizm

8. Ekonomiczna teoria polityki - teoria wyboru ekonomicznego, BUCHANAN, STIEGLER łączy ekonomię z polityką, cykl gospodarczy wynikiem zmian polityki

EKONOMIA POLITYCZNA 1645r. użyto pierwszy raz, Smith i Ricardo, w stosunkach społecznych.

PRZEDMIOT EKONOMII - wiele definicji

1. klasyczna - rzeczywistość gospodarcza jako całość

2. marksistowska - bada społeczną stronę produkcji, stosunki między ludźmi w procesie gospodarczym

3. neoklasyczna - racjonalność gospodarcza w związku z rzadkością

4. psychologiczna - badanie gospodarki, aspekty społeczne, polityczne i ekologiczne

Przedmiot się zmienia, bo rzeczywistość się zmienia, są nowe wyzwania i pytania.

• EKONOMIA

1. nauka badająca w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym co? jak? dla kogo? wytwarzać

2. nauka badająca zachowania się podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, mogą być zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji

3. nauka badająca proces gospodarowania - wykrywa, formułuje prawa (prawidłowości) występujące w tym procesie rządzące w nim

„Ekonomia to co robią ekonomiści”

EKONOMIA A POLITYKA GOSPODARCZA (EKONOMICZNA) - to działalność państwa celowa, świadoma, która składa się z celów i narzędzi (ingeruje w gospodarkę)

POLIYKA EKONOMICZNA opiera się na określonej teorii ekonomicznej. Ekonomia musi być służebna w stosunku do polityki ekonomicznej.

• INNE NAUKI EKONOMICZNE

1. EKONOMIKA bada procesy gospodarcze mniej teoretycznie, bliżej praktyki, wycinek gospodarki na niższym szczeblu niż ekonomia, szczegółowe (branżowe), ekonomiki wyodrębniły się z ekonomi,

2. HISTORIA MYŚLI EKONOMICZNEJ

3. HISTORIA GOSPODARCZA procesy gospodarcze w czasie

4. GEOGRAFIA GOSPODARCZA procesy gospodarcze w przestrzeni

5. STATYSTYKA GOSPODARCZA zbiera dane potrzebne ekonomii

6. FILOZOFIA, PRAWO, INFORMATYKA, PSYCHOLOGIA, CYBERNETYKA związane z ekonomią

• FUNKCJE EKONOMII

1. teorio-poznawcza bada rzeczywistość gospodarczą

2. aplikacyjna służenie praktyce (zastosowawcza)

3. ideologiczna ekonomia nauką społeczną, więc próbuje głosić takie czy inne idee, weryfikować

PODZIAŁ EKONOMII

1. pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki co jest? jak jest? fakty i zależność przyczynowo-skutkowa, bezstronni badacze

2. normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących, ocenia, mówi jak być powinno, świat ideałów

3. kryteria: wg skali badanego zjawiska i charakteru sposobu podejścia do analizy zjawisk ekonomicznych

4. mikroekonomia zajmuje się podmiotami jednostkowymi, z punktu widzenia gospodarstwa domowego - z dołu, główne podmioty (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa) jak reagują one na różne zjawiska ekonomiczne, jak postępują. Zajmuje się większymi zjawiskami, ale narzędziami mikroekonomicznymi

5. makroekonomia zajmuje się wielkościami zagregowanymi (sumowanymi), z góry patrzy na gospodarkę z punktu widzenia gospodarki narodowej czy światowej, główne zainteresowania - współzależności między wielkimi agregatami (PKB, inwestycje, oszczędności, budżet, inflacja, bezrobocie). Wyjaśnia współzależności między nimi, związane z zachowaniem gospodarki jako całości. Dotyka problemów polityki pieniężnej i fiskalnej. Inne podejście niż w mikroekonomii do pewnych zjawisk ekonomicznych.

Nie wszystko da się podzielić na mikro i makro, więc wymyślono mezzoekonomię - ekonomia środka.

• WYKŁAD IV: METODA EKONOMII I NARZĘDZIA ANALIZY EKONOMICZNEJ

METODA - to sposób systematycznie stosowany, stały, świadomy, sposób postępowania w celowym działaniu ludzkim; to zasób środków stosowanych w określony sposób do osiągnięcia jakiegoś celu.

METODA NAUKOWA - cel osiągnięcie wiedzy, poznanie rzeczywistości, praw rządzących nią.

METODA EKONOMI cel poznanie praw rządzących procesem gospodarowania

METODY:

1. ogólne - stosowane we wszystkich naukach - indukcja, dedukcja, redukcja wnioskowanie, wnioski z pewnych przesłanek

2. interdyscyplinarne - dla nauk społecznych

3. specyficzne - konkretnie dla jednej nauki (metody ekonometryczne)

CECHY METODY BADAŃ EKONOMII

1. złożoność rzeczywistości gospodarczej, więc metoda jest skomplikowana, bo w procesie gospodarczym bierze udział miliony podmiotów, działania ich się krzyżują, jest szereg przypadkowych zdarzeń, rzeczywistość ciągle się zmienia

2. rola abstrakcji teoretycznej w badaniach trzeba stosować uproszczenia, to działanie myślowe polega na wyodrębnieniu tego co stałe, powtarza się i wyrzucenia tego co przypadkowe. Powstają prawa ekonomiczne i kategorie, teorie, modele ekonomiczne, dzięki abstrakcji, uwzględniające istotę zjawiska
   kategoria ekonomiczna zalicza się: rynek, towar, pieniądz, praca, cena to pojęcia abstrakcyjne
   prawa ekonomiczne stałe, istotne, konieczne związki między kategoriami ekonomicznymi np. prawo popytu i podaży, mają charakter historyczny(występują w określonych warunkach), stochastyczny(uwidaczniają się przy masowym występowaniu zjawisk ekonomicznych), żywiołowy(skutki działania praw nie zawsze są zgodne z życzeniami ludzi), obiektywny (obiektywne odbicie rzeczywistości), działają w otoczeniu samowolnie, ktoś je bada, formułuje i zapisuje. Porównywane do praw przyrodniczych, bo są obiektywne, czyli występują czy chcemy czy nie. Różnice - prawa przyrodnicze są ahistoryczne, a prawa ekonomiczne pojawiły się później i mogą się zmienić, są krótkotrwałe.
   teorie ekonomiczne zespół praw ekonomicznych dotyczących jakiejś problematyki np. cen, przedsiębiorstw, racjonalnego zachowanie się konsumenta
   modele ekonomiczne - to teoretyczny, syntetyczny, uproszczony obraz danej rzeczywistości

3. ograniczoność weryfikacji gospodarka to żywy organizm, więc nie można eksperymentować na niej, utrudniona weryfikacja w ekonomii, nie można wszystkiego przetestować i sprawdzić

NARZĘDZIA ANALIZY EKONOMICZNEJ

1. dane ekonomiczne podstawa wyciągania wniosków, to informacje, które trzeba przetworzyć i zbierać, w postaci tabel, wykresów

• szeregi czasowe zawierają kolejne wartości przyjmowane przez zmienną w różnych momentach

• dane przekrojowe jakie wartości przyjmuje analizowana zmienna u danych osób, grup

2. wskaźniki wyrażają względną wartość zmiennej, odniesioną do jej wartości w okresie bazowym np. PKB, CPI...

3. wielkości nominalne(ceny stałe) i realne(ceny rzeczywiste) tam są gdzie ceny, ceny z roku bazowego, uwzględniają zmianę cen

4. sposoby mierzenia zmian wielkości ekonomicznych

• absolutny w zł, tonach, m²

• procentowy

W analizie ekonomicznej są 3 etapy:

1. obserwacja zjawiska i sformułowanie problemu

2. skonstruowanie teorii lub modelu, odrzucić nieistotne czynniki i zająć się ważnymi

3. weryfikacja wniosków płynących z teorii za pomocą danych

MODELE EKONOMICZNE to teoretyczne uogólnienie określające odcinek badanej rzeczywistości, który w sposób syntetyczny i uproszczony stara się odzwierciedlić zachodzące w nim procesy ekonomiczne trzeba konstruować te abstrakcyjne modele, konstrukcje, sposób przedstawienia za pomocą:

1. schematu - uproszczone

2. funkcji matematycznych, wzorów

3. opisu np. struktur rynkowych

Warunki, cechy dobrego modelu: opiera się na uproszczeniach, ale nie zniekształca rzeczywistości, umiejętnie ją opisuje, ułatwia zrozumienie jej.

• WYKŁAD V: RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA

• RYNEK (RING z niemieckiego, gdy upadło barbarzyństwo) to

1. miejsce wymiany dóbr - pierwotne znaczenie

2. miejsce, w którym nabywcy i sprzedający negocjują warunki wymiany ściśle określonych dóbr

3. miejsce i ogół wszystkich sprzedających i kupujących, których decyzje kształtują popyt i podaż, i wpływają na ceny

4. zespół warunków doprowadzających do kontraktów między kupującymi i sprzedającymi

5. całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają

RODZAJE RYNKU:

1. wg przedmiotów transakcji

• dóbr produktów i usług

• czynników wytwórczych pracy i kapitału

przestrzenne kryterium

• światowy

• międzynarodowy

• krajowy

• regionalny

• lokalny

• wg specyfiki przedmiotu transakcji

• homogeniczny jednorodny, dóbr takich jak ropa, pszenica...

• heterogeniczny dóbr zróżnicowanych, niestandardowych auta, praca

• wg stopnia konkurencji między dwoma stronami rynku popytową i podażową

• doskonałej konkurencji

• konkurencji niedoskonałej monopol, oligopol, monopolistycznej konkurencji

• wg stopnia zorganizowania

• zorganizowany giełda

• niezorganizowany uliczna, domokrążna sprzedaż

• wg zależności między popytem i podażą

• sprzedawcy popyt > podaż

• nabywcy popyt < podaż, przewagę ma nabywca on dyktuje warunki, starać się musi sprzedawca

• w zależności czy oddziałuje państwo na rynek czy nie

• regulowany

• nieregulowany

• ze względu na swobodę wejścia na rynek

• ograniczony są przeszkody wejścia giełda

• nieograniczony nie ma przeszkód

• ze względu na zgodność z prawem

• legalny biały

• nielegalny czarny, transakcje są zakazane

• szary prawo zezwala, ale naruszane jest dla własnych korzyści broń, prostytucja

Mają charakter względny, te kryteria zachodzą na siebie.

• POWIĄZANIA MIĘDZY RYNKAMI

Rynki są oddzielone, bo jest ... mimo to występują powiązania

1. odmienność sprzedawanego dobra (ropy i mięsa) ... ze względu na ograniczoność dochodów konsumenta np. oszczędności na auto to nie kupimy mebli, więc jednak są powiązania

2. odległość geograficzna ... rozwój transportu, postęp naukowo-techniczny powoduje powiązania rynków

3. różne bariery stawia państwo (cła, embarga - ingerencja państwa) ... najostrzejsze bariery nie powodują braku powiązań rynków, łamie się embargo, gdy cła - to czarny rynek, przerzuty przez granicę niedozwolone

• FUNKCJE I ROLA RYNKU

1. to instrument i miejsce wyceny różnych dóbr i zasobów, narzędziem (ustala się cena itp.)

2. to podstawowe źródło informacji dla podmiotów gospodarczych, dostarcza informacji kupującym i sprzedającym

3. to niezbędny warunek i mechanizm racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych tzn. nie ma rynku nie ma racjonalności

4. to mechanizm kształtowania stanów równowagi w gospodarce

5. to weryfikator społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowania produkcji do potrzeb, rynek ocenia co jest dobre, co właściwe, co nie, co przydatne

• GOSPODARKA RYNKOWA - charakter gospodarki zależy w jaki sposób społeczeństwo odpowiada co i jak produkować w tym rodzaju regulatorem jest rynek, procesami gospodarczymi reguluje rynek, jest on koordynatorem działalności występujących na nim podmiotów, rynek decyduje co, ile i jak, ma to swoje wady, negatywne skutki rynku, więc oprócz rynku regulatorem jest państwo.

GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA (NAKAZOWO-ROZDZIELCZA) jest centralny plan, państwo nakazuje, by postępowano tak jak chce, gospodarka w której decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji podejmowane są przez państwo, regulatorem jest państwo

GOSPODARKA MIESZANA rynek i państwo współpracują, typ pośredni, razem decydują, ma przewagę, nakazy lub zakazy - bezpośrednia ingerencja pośrednia - podatki, polityka pieniężna, kredyty

MODELOWE PODEJŚCIE DO GOSPODARKI




• Gospodarka rynkowa

• wolnorynkowa, czysty rynek

Wielka Brytania, Nowa Zelandia, USA, Niemcy, Francja, Polska

100% rynku

1. rynki są wolne od kontroli państwa

2. ingerencja państwa zbędna

3. A. Smith rynek to najlepsze rozwiązanie, państwo tylko ma być stróżem nocnym

4. większość podstawowych decyzji podejmowanych jest na rynku

5. prywatna własność środków produkcji

gospodarka centralnie planowana

Rosja, Chiny, Kuba, Korea Płn., kraje socjalistyczne

1. Mark Engels można stworzyć gospodarkę gdzie państwo powinno kierować, nie będzie anarchii, nadprodukcji

2. Większość podstawowych decyzji podejmuje państwo

MODELE GOSPODARKI RYNKOWEJ ta gospodarka dominuje.

1. USA model liberalny czy neoliberalny - nawiązuje do A.Smitha

2. Niemcy model społecznej gospodarki rynkowej - lepsza gospodarka rynkowa, ale państwo ma zapewnić opiekę socjalną, minimum socjalne

3. kraje skandynawskie model państwa dobrobytu - ingerencja państwa jeszcze większa

4. model azjatycki, czy koreański - odmienne podejście ze względu na historię inną religię

WYKŁAD VI i VII: PODSTAWOWE KATEGORIE GOSPODARKI RYNKOWEJ

• DWIE ZASADNICZE FORMY PRODUKCJI

1. produkcja naturalna - wytwarzanie określonych produktów na zaspokojenie własnych potrzeb, nie ma towaru nie ma wymiany nie jest potrzebny rynek

2. produkcja towarowa - wytwarzanie określonych wartości na wymianę,

TOWAR - produkt pracy ludzkiej przeznaczony na wymianę

DWA RODZAJE GOSPODARKI ( stale nakładają się na siebie )

1. naturalna - taka gospodarka, w której dominuje produkcja naturalna, gospodarka do systemu feudalnego włącznie

2. towarowa - dominuje produkcja towarowa od kapitalizmu WYMIENNA

Warunki, które muszą być spełnione by powstała produkcja towarowa:

1. społeczny podział pracy - specjalizacja różnych grup w wytwarzaniu różnych dóbr (plemiona pasterskie, rzemiosło, kupcy)

2. warunek konieczny ekonomiczne wyodrębnienie się producentów na tle prywatnej własności środków produkcji (powstanie własności prywatnej), aby wymienić trzeba było być właścicielem tych dóbr, nadwyżek

HISTORIA WYMIANY

1. wymiana sporadyczna - barterowa - prosta T-T, xA=yB; wymiana nadwyżek towarów; akt kupna i sprzedaży nierozerwalny - żeby kupić trzeba sprzedać

2. wymiana pełna rozwinięta xA=xB

3. pojawienie się pieniądza T-P-T, w wymianie pośredniczy pieniądz, forma doskonalsza - można kupić (sprzedać) bez potrzeby sprzedaży (kupna), to forma wymiany przyspieszyła rozwój rynku

• PIENIĄDZ specyficzny towar pełniący funkcję powszechnego ekwiwalentu, został wyodrębniony z innych towarów, świat towarów podzielił się na dwie grupy: pieniądz i towary wszystkie. O pieniądzu mówimy wraz z pojawieniem się kruszców (gdy złoto lub srebro zaczęły pełnić jego rolę), kruszec miał specyficzne cechy: w małej objętości duża wartość, trwały, rzadkie. Wcześniej funkcję pieniądza pełniły złoto i srebro (dopóki miały tę samą wartość), potem tylko złoto (okazało się że złóż srebra jest więcej, łatwiej je wydobywać, przetwarzać, srebro łamało się) do lat 30-tych. Obecnie w obiegu jest pieniądz papierowy.

1. Pieniądz złoty okazał się mało wygodny ścierał się, zużywał, czasem ludzie odcinali kawałek złota, psuto monety, mieszano z innymi metalami, jeden dukat nie musiał równać się drugiemu. Wartość materiału wyjściowego - wartość realna, te wartości się różniły, bo fałszowano pieniądze;

• Złoto nie było dobre, gdy państwo zaczęło ingerować w gospodarkę

• W wymianie międzynarodowej, gdy trzeba było wozić to złoto - zbójcy na drogach itp. (niewygodne)

• Pieniądz papierowy znak wartości, wartość nominalna ... znacznie ... od wartości realnej

• Pieniądz papierowy jest pieniądzem niepełnowartościowym, jest jednak używany, bo taką moc nadało mu państwo

• Prawo Kopernika - Greshama pieniądz gorszy(srebro) wypierał lepszy(złoto, tezauryzował się), ludzie używali srebra, a złoto gromadzili.

Bimetalizm - system w którym występują dwa kruszce.

Monometalizm - system w którym występuje jeden kruszec.

Powstanie pieniądza jest związane z

przed pieniądzem xA = yB teraz xA = y(pieniądz np. PLN, DM)

BANKNOT (monety - Fenicjanie), ci którzy mieli złoto, deponowali je w banku i dostawali w zamian kwit (banknot), mógł nim płacić (ten, który go otrzymał mógł go potem wymienić na złoto). Wraz z rozwojem gospodarki coraz większe zapotrzebowanie na pieniądze - złota brakowało.

Pieniądz był wymiennikiem bez żadnych ograniczeń, z czasem zaczęto wprowadzać te ograniczenia (XV w. I wojna światowa wielki kryzys) starano się przywracać z czasem ten system waluty złotej w różnych formach (system dewizowo - złoty, system sztabowo - złoty).

Po II wojnie światowej - wymiana dolarów na złota (tylko banki centralne państw). Jednak rozwój Europy, Azji (dogoniły one USA) spowodował, że tego złota znów zaczynało brakować.

15.VIII.1971 Nixon podejmuje decyzję o ostatecznym zniesieniu wymienialności pieniądza na złoto.

W warunkach wysokiej inflacji - pieniądz ponadwartościowy.

Pieniądz papierowy znowu jest wycofywany z obiegu - pieniądz plastikowy, elektroniczny - wymiana bezgotówkowa.

• FUNKCJE PIENIĄDZA

1. Środka cyrkulacji - wymiany: pieniądz ułatwia rozwój wymiany T-P-T proces sprzedaży niezależny od kupna

2. Miernika wartości (jednostka rozrachunkowa) pieniądz ułatwia prowadzenie rozliczeń, rachunków, sprowadzanie do wspólnego mianownika wszystkie wartości, tę funkcję pełni w sposób idealny.
   wszystkie pozostałe funkcje pełni w sposób realny.

3. Środka tezauryzacji (przechowywania wartości) pieniądz wycofany z obiegu, może ją pełnić pieniądz stabilny, nie tracący swojej wartości.

4. Środek płatniczy (... płatności) funkcja związana z kredytem, siła nabywcza wartość wyrażona w towarach.

5. Pieniądza światowego pełnienie tych 4 funkcji na rynku światowym; w skali globalnej. Pieniądz światowy to tylko
   pieniądz wymienialny.

CENA ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za dane dobra, aby je nabyć

• Relacja wymienna

• Wartość wymienna - relacja w jakiej wymienia się jeden towar na drugi

• Pieniężne wyrażenie wartości towaru; wartość wyrażona w pieniądzu; nie ustalona przez państwo

ekonomia marksistowska - wartość = nakłady pracy tkwiące w towarze

ekonomia neoklasyczna - wartość = nakłady wszystkich czynników wytwórczych (kapitał + praca + ziemia) suma wynagrodzenia za te czynniki wytwórcze; tylko w długim okresie cena = wartość, w krótkim okresie cena = oscyluje wokół wartości

RODZAJE CEN (w zależności od przyjętego kryterium)

1. rynkowa ustalona na rynku
   administrowana ustalona poza rynkiem przez państwo (urzędowa) lub monopol (monopolowa)

2. minimalna dba o producentów
   maksymalna dba o konsumentów

3. światowa
   krajowa powinna być ceną światową, ale nie zawsze jest np. wysokie koszty transportu, polityka państwa

Q - ilość pieniądza w obiegu

• C -


P -

K_R - kredyty

K_O - kompensujące należności

S - szybkość obiegu jednostek pieniężnych

• FUNKCJE CENY

1. informatywna - cena informuje kupujących i sprzedających, jest informacją (dla producenta czy zwiększyć produkcję dla konsumenta czy konsumować i ile konsumować) ta informacja może być jednostronna, może być różna dla producenta i konsumenta (np. dotacja ze strony państwa)

2. bodźcowa (alokacyjna) - informacja jest bodźcem zmiany produkcji lub konsumpcji, do podjęci określonych decyzji gospodarczych

3. równoważąca (regulacyjna) - równoważy popyt i podaż na rynku

4. agregacyjna - sprowadza do wspólnego mianownika wartości, sumowanie wartości, porównywanie różnych wartości ze sobą

5. redystrybucyjna - może wpływać na zmiany dochodów, podział dochodów ma miejsce poprzez podatki VAT, akcyza

6. socjalna - ochrona interesów grup społecznych

POPYT I PODAŻ - przedmioty mikroanalizy rynku

POPYT DEMAND - ilość dobra jaką nabywca chce kupić przy danej cenie, zapotrzebowanie na dane dobro przy określonych dochodach

1. zbiorowy i indywidualny

2. efektywny i potencjalny

3. inwestycyjny i konsumpcyjny

4. przyszły i teraźniejszy

5. substytucyjny i komplementarny

Główne czynniki określające popyt (przy założeniu ceteris paribus)

1. cena

2. ceny artykułów substytucyjnych i komplementarnych

3. przewidywanie cen relatywnych

4. dochód ludności

5. gusty, preferencje konsumentów

6. efekt naśladownictwa (moda) i demonstracji (snobizm, efekt Veblena)

PODAŻ SUPPLY - ilość jaką sprzedający chce zaoferować, dostarczyć na rynek przy danej cenie

1. zastępowalna - zwiększenie podaży X wpływa na zmniejszenie podaży Y

2. łączna - dwa towary występują zawsze razem, nie można zmienić podaży X bez zmiany podaży Y

Główne czynniki określające podaż (ceteris paribus)

1. cena

2. cena czynników produkcji - wpływają na koszty, ceny  podaż 

3. przewidywanie cen w przyszłości

4. technologia

5. ilość przedsiębiorstw w gałęzi  podaż 

6. polityka państwa (zmiana podatków, stosowanie subwencji) polityka szczegółowa np. ochrona środowiska, bezpieczeństwo

PRAWO POPYTU cena rośnie (maleje) popyt maleje (rośnie) przy założeniu ceteris paribus

PRAWO PODAŻY cena rośnie (maleje) podaż rośnie (maleje) przy założeniu ceteris paribus

• KRZYWE POPYTY I PODAŻY

POPYT - nachylenie ujemne, niekoniecznie liniowa, jest to funkcja ceny D = f(P)

PODAŻ - funkcja rosnąca ceny S = f(P)



P P - price cena



S Q - ilość produktu

D - demand popyt

D S - supply podaż





Q Q

Istnieje zależność odwrotna: popyt może wpływać na cenę i podaż, też P = f(D), P = f(S) cena funkcją popytu i podaży.

Prawa ekonomiczne są stochastyczne, więc są wyjątki, inne zależności czyli paradoksy:



P


rosnąca krzywa popytu (produkty niższego rzędu) odwrotnie do prawa popytu to paradoks Giffena

D rośnie cena chleba rośnie popyt, w krajach biednych głód, dochody maleją więc kupuje się tanie

produkty mimo że ich ceny rosną, by przeżyć, efekt Veblena więcej kupujemy, gdy drożeje, na

pokaz





P D

dobra względnie tanie, niezbędne i nie mają substytutu np. sól, popyt się nie zmienia





P


S

malejąca podaż, cena rośnie podaż maleje, do lat 70-tych gospodarka chłopska, nie w pełni rynkowa, kapitalistyczna, chłop jadł, ale sprzedawał, ceny rosną sprzeda mniej świń i mógł trochę zjeść


Q





P S dotyczy wyjątkowych dóbr, dzieła wybitnych artystów, jest jeden obraz Van Gogha, a cena jego

różna




Q

• PRZESUNIĘCIA

1. wzdłuż krzywych - wpływ cen na popyt i podaż



P





S





D





Q Q

2. całych krzywych - wpływ czynników pozacenowych na zmianę popytu i podaży





P S₂



D₁ - wzrost popytu S₁ - wzrost podaży



D₁ D₂ - spadek popytu S₂ - spadek podaży

S₁





D₂ Q Q

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ = CENA RYNKOWA - cena przy której popyt równoważy się z podażą







nadwyżka S E - punkt równowagi, czy Cournout'a



P₁ - cena wyższa P₁ od P_R zachęca producenta do podwyższenia produkcji, więc podaż

rośnie i cena też, więc mniejszy popyt, podaż > popyt, nadwyżka towaru na rynku

P_R konsument nie kupuje, a producent produkuje musi więc obniżyć cenę

E - cena niższa P₂ produkcja nie opłaca się przy niższej cenie, więc podaż niższa a



P₂ popyt większy, podaż < popyt, niedobór towarów na rynku, producent może

niedobór D podwyższyć cenę

Rynek zawsze chce doprowadzić do równowagi.

Q_R Q




A. Marshall wyróżnił trzy okresy: a b

1. bardzo krótki - chwilowa równowaga, krzywa podaży pionowa

2. krótki - podaż zmienia się w małym stopniu

3. 
   
   długi - długookresowa równowaga, krzywa podaży płaska c

• ZMIANA CENY RÓWNOWAGI












popyt jest stały, podaż rośnie (w prawo) E₁ popyt stały, podaż maleje (w prawo)

E E₁ niższa cena i wyższa produkcja E E₁ wyższa cena i niższa produkcja

E₁















E₁ podaż jest stała, popyt rośnie (w prawo) podaż jest stała, popyt maleje w lewo


E E₁ cena wyższa i wyższe zapotrzebowanie E E₁ niższa cena i niższe zapotrzebowanie

E₁

Równowaga na rynku w warunkach kontroli cen przez państwo:

1. 
   
   cena minimalna - na wyższym poziomie niż cena równowagi, zachęci



nadwyżka S producentów i podaż wzrośnie, a kupujących zniechęca i popyt spada, państwo



min musi skupować te nadwyżkę by doszło co równowagi

cena min. niższa od ceny równowagi to równowaga na rynku jest, nic się nie

P_R dzieje, państwo nie musi interweniować

2. cena maksymalna - poniżej równowagi, zadłużenie na rynku, kolejki puste półki



max cena maksymalna wyższa od ceny równowagi to równowaga na rynku jest, nic się

niedobór D nie dzieje, nie ma negatywnych skutków

Możliwość ingerencji państwa (inne narzędzia, wpływ państwa na cenę)

1. ograniczenie ilości ziemi uprawnej np.: leżą odłogi spadek podaży wpłynie na wzrost cen, polepszenie warunków przez ... (efektywności) zakaz produkcji - zachęta do tego

2. wprowadzenie koncesji i licencji - poprawia opłacalność, ceny rosną

3. wzrost podatków wpływa na koszty, ceny rosną

Nie zawsze występuje cena równowagi:



P

Krzywe nie przecinają się, produktu nie ma na rynku w tej sytuacji


brzegowa równowaga rynkowa


Q

• WYKŁAD VIII: ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY

ELASTYCZNOŚĆ mówi jaka reakcja popytu (podaży) pod wpływem zmiany ceny czy dochodu, zmienia się i o ile.

ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY CENOWA - to względny stosunek (relatywny czy %) zmiany podaży do względnej zmiany ceny. O ile zmieni się podaż, gdy cena zmieni się o 1%. Wskaźnik ten ma zawsze znak dodatni.



s - przyrost podaży

p - przyrost ceny



PRZEDZIAŁY



E = O


P E = 1





E = 


S

E > 1 przecina OY

E < 1 przecina OX

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU CENOWA - to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny, o ile zmieni się popyt, gdy cena zmieni się o 1%. Ma zawsze znak ujemny (bo popyt  cena ).




PRZEDZIAŁY


P

E = 

E > |1|

E = 1

E < |1|

E = 0

D


E = 0


E = 
Elastyczność popytu. Elastyczność punktowa niewielkie zmiany. Elastyczność łukowa dotyczy

większych zmian.

Od czego zależy elastyczność cenowa popytu?

1. Czy produkt ma substytut czy nie i jaki, im ma lepszy tym elastyczność jest większa, nie ma substytutu elastyczność = 0

2. Wysokość cen danego dobra, produkt tani - mniejsza elastyczność, drogi to liczymy o ile, więc większa elastyczność

3. Moda, gusty, upodobania: produkt czuły na modę - popyt nieelastyczny (cena nie jest ważna), moda nie ma wpływu na produkt - elastyczność większa

4. Czas: okres krótki - elastyczność mniejsza, okres długi - elastyczność większa

Praktyczne znaczenie elastyczności popytu:

1. 
   Przedsiębiorstwa: np. E > 1 wzrasta cena maleje utarg, bo zmiana ceny od zmiany popytu

2. 
   Konsumenci: E > 1 ceny rosną powoduje wydatki mniej wydajemy
   
   


ELASTYCZNOŚĆ POPYTU MIESZANA (KRZYŻOWA) - stosunek względnej zmiany popytu na dobro X do względnej zmiany ceny dobra Y; o ile zmieni się popyt na X, gdy cena Y zmieni się o 1%, może mieć znak ujemny lub dodatni.




PRZEDZIAŁY

elastyczność	dobra	skutki
+	substytuty	 ceny X powoduje  popytu na Y
-	komplementarne	 ceny X powoduje  popytu na Y
0	ani jedne, ani drugie
niewielka + lub - (-1;0) i (0;1)	związek między nimi jest wątpliwy np. truskawki nie koniecznie jemy ze śmietaną
(--1) i (1; )	związek silny
1 lub -1	jednostkowy	doskonały substytut lub komplementarny

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU DOCHODOWA - stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany dochodu, o ile zmieni się popyt gdy dochód zmieni się o 1%, może mieć znak ujemny lub dodatni.




PRZEDZIAŁY

WSKAŹNIK Edi	POPYT	PRZYKŁADY
0	absolutnie nieelastyczny	zmiana dochodu nie ma wpływu na zmianę popytu
1	jednostkowy	 dochód o 1% zmiany 1%  popytu takie same
-1			 dochód o 1% zmiany 1% takie same

Dobra - rodzaje:

dobra normalne elastyczność dodatnia +  dochodu  popytu

1. dobra pierwszej potrzeby (0;1)

• środki czystości, odzież

2. dobra luksusowe (1;  ), samochód, sprzęt AGD czy elektroniczny, wycieczki zagraniczne

dobra niższego rzędu elastyczność ujemna -  dochodu  popytu, kiełbasa zwyczajna zależy od grup dochodowych dla bogatych

Zmiany w dochodzie powodują zmiany struktury wydatków.

Prawo Engla wraz ze wzrostem dochodu maleje udział wydatków na żywność. Kraje mniej zamożne wydają więcej na żywność np.: 40% średnio w innych krajach 20% na żywność.

Grupy towarów: luksusowe rośnie udział na sport, rekreację gdy rosną dochody, odzież i środki czystości udział bez zmian

Krzywe Engla - pokazują zależności między dochodem a wydatkami, jak dochód zmienia wydatki na dobra:

1. dobra podstawowe - wzrost dochodów wzrost wydatków, coraz mniejsze przyrosty wydatków

2. dobra wyższego rzędu - wzrost dochodów wzrost wydatków, coraz większe przyrosty wydatków

WYKŁAD IX: TEORIA WYBORU (ZACHOWANIA SIĘ) KONSUMENTA

KONSUMPCJA - element gospodarowania.

Konsument utożsamiany z gospodarstwem domowym, musi dokonać wyboru co kupić, po ile - decyzje ekonomiczne.

TEORIA WYBORU KONSUMENTA - opiera się na 3 założeniach:

1. konsument wybierając między różnymi alternatywami czyni to w sposób świadomy zgodny z własnym interesem - działa racjonalnie

2. konsument posiada pełne informacje, sam ocenia swoje korzyści, co dla niego najlepsze, błędy wynikają z braku informacji

3. konsument decyduje o wyborze struktury konsumpcji zgodnie ze swymi preferencjami, dochodami, cenami i w jej trakcie może zastępować jedno dobro innym - substytucja dóbr

Pozwala lepiej zrozumieć popyt, podaż i elastyczność; to uzupełnienie tych pojęć. II połowa XIX w. - powstanie, William Jevson, W. Pareto

PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z TEORIĄ:

UŻYTECZNOŚĆ - to suma zadowolenia jaką osiąga konsument z konsumowania, posiadania danego dobra (abstrakcja subiektywna)

1. dobra bardzo użyteczne dają więcej zadowolenia

2. ma charakter subiektywny, bo różne zadowolenia z tego samego dobra u różnych ludzi

3. nie można jej mierzyć, to nie konkretna wielkość liczbowa, lecz kategoria porządkowa (uporządkowany system preferencji)

4. konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, wariant dający największe zadowolenie

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA - suma użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi

Krzywa użyteczności całkowitej - wzrasta wraz ze wzrostem ilości dobra, konsument racjonalny użyteczność będzie rosła aż do UM = 0, żałuje, że skonsumował aż tyle


Uc





Q


zadowolenie niezadowolenie

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (marginalna) - przyrost użyteczności całkowitej spowodowanej przyrostem konsumpcji dobra o jednostkę
Uc - użyteczność całkowita, q - ilość




Krzywa użyteczności marginalnej (krańcowej) - maleje wraz ze wzrostem ilości dobra, cały czas maleje, osiąga zero, gdy użyteczność całkowita ma maksimum, maksymalne zadowolenie = stosunek użyteczności marginalnej dóbr = stosunek cen tych dóbr





PRAWO MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI MARGINALNEJ - zadowolenie z konsumpcji pierwszej jednostki dobra jest większe niż z następnej, czyli przyrost zadowolenia maleje ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI KONSUMENTA - wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które są obojętne dla konsumenta, każda z kombinacji daje takie samo zadowolenie, czyli ten sam poziom użyteczności całkowitej.


ilość y w każdym punkcie jest takie samo zadowolenie, więc obojętne, w którym punkcie jesteśmy



Cechy krzywych obojętności:

1. nachylenie ujemne, malejące

2. jest ich nieskończenie wiele

3. mapa - zbiór krzywych obojętności

ilość x




MAPA PREFERENCJI KONSUMENTA - to zbiór krzywych obojętności


Ż₂ Ż₃ Im wyżej krzywa tym wyższy poziom użyteczności; Ż₃ - największe zadowolenie, ten sam


Ż₁ poziom na jednej krzywej, ale inny na innych krzywych

mapa użyteczności

1. są wypukłe do początku układu współrzędnych

2. nie mogą się przecinać, bo nie mógł by dokonać wyboru konsument

3. są obrazem gustów, preferencji konsumenta - zależą od nachylenia osi




y a y b



a - preferencje dla dobra x, za x (bardziej pionowa) damy więcej y


(więcej biletów na mecz oddam za 1 bilet do kina)

b - preferencje dla dobra y - odwrotnie

x x

• KRZYWA OBOJĘTNOŚCI A PROBLEM SUBSTYTUCJI

Wzrost konsumpcji jednego dobra wymaga zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra

Miernikiem efektu jest marginalna stopa substytucji, ile dobra y trzeba poświęcić by zwiększyć konsumpcję x o jedną jednostkę, znak ujemny, przyrostowi towarzyszy ubytek i odwrotnie


to stosunek wzrostu spożycia jednego dobra do ubytku innego i odwrotnie



PRAWO MALEJĄCEJ MARGINALNEJ STOPY SUBSTYTUCJI wynika z nachylenia krzywej obojętności

y


Podnosząc konsumpcję na x konsument skłonny jest zrezygnować z coraz mniejszych ilości y za



dodatkową jednostkę x

na osi x jednakowe przyrosty, na osi y malejące przyrosty







x

• OGRANICZENIA WYBORU KONSUMENTA

1. dochodowe (płace, zasiłki, renty itp.) ich poziom

2. ceny dóbr → ich poziom  możliwości konsumpcji 

LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA - przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dóbr przy danych dochodach i cenach


A i B skrajne punkty

A cały dochód przeznaczony na dobro y

B cały dochód przeznaczony na dobro x

C,D różne warianty, część dochodów na x, a część na y

G,H poniżej nie uwzględnianie całych dochodów

E,F powyżej, nierealne, nie ma tyle dochodu

Warunek: (ilość x)*(cena x) + (ilość y)*(cena y) = wysokość dochodu

Nachylenie linii mówi o relacjach cenowych, zmiana kąta nachylenia oznacza zmianę relacji ceny x do y

1. Kąt 45° ilość x i y identyczna, ta sama cena

2. Kąt większy od 45° można kupić więcej y bo tańszy do x

3. Kąt mniejszy od 45° można kupić więcej x bo tańszy do y

• 
  
  ZMIANY POŁOŻENIA LINII BUDŻETOWEJ


y gdy cena x i y nie zmienia się, wtedy zmiana y



dochodu powoduje równoległe przesunięcie linii - realne dochody spadają


- dochody rosną kupię więcej x i y, proporcjonalnie



x kąt ten sam x






y zmiana kąta nachylenia czyli ceny x, a dochód y





jest stały i cena y jest stała - cena x rośnie kupujemy więc

- cena x maleje więc kupujemy więcej x bo tańszy y bo tańsze



x x




y dochód stały i cena x stała y



- cena y maleje więc kupujemy go więcej - cena y rośnie więc kupujemy

więcej x



x x





RÓWNOWAGA KONSUMENTA - OPTIMUM KONSUMENTA to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności, w nim maksymalizacja użyteczności całkowitej przy ograniczeniach budżetowych - konsument, znajduje się na najwyżej położonej krzywej przy ograniczeniach



y i₂ i₃ E - punkt równowagi



i₁

E






Równowaga zmienia się - efekty:





Cena x i y w tym samym stopniu, dochód nominalny stały, ale rośnie dochód realny, kupię więcej

E' x i y linia przesuwa się w górę równolegle, osiągamy wyższą krzywą







efekt dochodowy

zmieniły się relacje cenowe: x staniał, kupimy go więcej, a y tyle samo

zastępowanie konsumpcji y na rzecz konsumpcji x

nie następuje wzrost konsumpcji tylko zastąpienie y i x

efekt substytucyjny

WYKŁAD X: PRZEDSIĘBIORSTWO

Pojęcie przedsiębiorstwa:

1. to podstawowy podmiot gospodarczy sfery mikroekonomicznej, gdzie zapadają podstawowe decyzje o produkcji: co, ile, jak produkować

2. to podstawowa jednostka, w której zorganizowano zasoby w celu wytwarzania bogactwa

3. to jednostka gospodarcza wyodrębniona

• pod względem ekonomiczny - podejmuje na własne ryzyko i koszt

• pod względem prawnym - ma zdolność prawną i do czynności prawnych

• pod względem techniczno-produkcyjnym - posiada określony majątek produkcyjny

• pod względem organizacyjnym - istnieje zespół pracowników podporządkowanych kierownikom, strukturze organizacyjnej

Historia powstania:

Gospodarka przedkapitalistyczna - początki

1. zgromadzenie ludzi w jednym pomieszczeniu, gdzie każdy wykonywał pracę od początku do końca - kooperacja prosta (pierwsze przedsiębiorstwo)

2. kooperacja złożona - zgromadzenie ich w jednym pomieszczeniu, każdy wykonywał element procesu produkcyjnego - techniczny podział pracy np. manufaktura

3. rewolucja przemysłowa - wzrost produkcji i wydajności (maszyny, komputery itp.)

PRZEDSIĘBIORCA - to człowiek, który prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek, może być jego właścicielem, ale nie musi. Nie tylko kieruje, musi wprowadzić coś nowego (nowator wprowadzenie nowych kombinacji czynników produkcji) np. wprowadzenie nowego towaru, nowej produkcji, otwarcie nowego rynku, przeprowadzenie nowej

organizacji jakiegoś pomysłu

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ - posiadanie ducha inicjatywy, obrotność, zaradność, skorość do podejmowania różnych spraw głównie w dziedzinie przemysłu i handlu. Atrybuty:

1. zysk - motywy działania

2. mechanizm działania to inwestowanie własnych lub cudzych pieniędzy mających przynieść zysk

3. ryzyko - zawsze działa w warunkach niepewności

PRZEDSIĘBIORSTWO - to jednostka gospodarcza wyodrębniona prawnie, ekonomicznie, organizacyjnie itd., na czele z przedsiębiorcą prowadzącym interes na swoje ryzyko w celu osiągnięcia maksymalnego zysku

CELE DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Główne (podstawowe) cele w długim okresie:

1. ZYSK - różnica między wynikami a nakładami, output - input coś włożyć, by coś wyciągnąć
   nakłady wyrażone w pieniądzu - koszty
   wyniki wyrażone w pieniądzu - utargi (przychody)
   założenie mikroekonomii: producent działa racjonalnie czyli dąży do maksymalizacji zysku

Inne cele (subcele):

2. zwiększenie obrotów

3. utrzymanie płynności finansowej

4. rozwój firmy

5. doskonałość techniczna i technologiczna

6. ekspansja eksportowa

Wyjątki główny cel to nie zysk przedsiębiorstwo non-profit niezyskowne, fundacje na cele dobroczynne, charytatywne one nie są główne, ale na marginesie, chcą inaczej zysk przeznaczyć

ZYSK - ROLA I CEL:

1. umożliwia wzrost produkcji

2. wpływa na możliwości inwestowania (rozwój)

3. wpływa na wielkość zatrudnienia

4. motywuje, bodziec do nowych rozwiązań

• FUNKCJE PRZEDSIĘBIORSTWA (nie muszą wszystkie istnieć)

1. badanie rynku

2. wytwarzanie

3. zaopatrzenie

4. reklama, zbyt

5. magazynowanie

Podział Sadowskiego:

1. aspekt gospodarczy - funkcja wytwarzania i przedsiębiorczości

2. aspekt społeczny - funkcja tworzenia motywacji wewnętrznej i oddziaływania na otoczenie (duże firmy)

FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA różne źródła

1. fundusze własne (wewnętrzne) to środki z bieżącej działalności, ze sprzedaży towarów, składników majątku lub z zysku lub funduszu amortyzacji

2. fundusze zewnętrzne

• kapitał własny - sprzedaż akcji jego pieniądze pochodzące z zewnątrz

• kapitał obcy - kredyty, obligacje (zadłużenie u społeczeństwa bezpośrednio), subwencje, subsydia (pomoc państwa) zwrotne lub bezzwrotne

RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW kryteria:

1. własności

• prywatne - dominuje w gospodarce rynkowej

• państwowe - dominuje w gospodarce socjalistycznej

• spółdzielcze - własność grupowa, gospodarka rynkowa

• komunalne (samorządowe) - gmina

• mieszana różne kombinacje

2. branżowe

• przemysłowe

• handlowe

• rolne

• łączone - przemysłowo-handlowe

3. organizacji
   zakład to jednostka wyodrębniona pod względem organizacyjno-technicznym, bez osobowości prawnej, nie w pełni samodzielna np. filia

• jednozakładowe

• wielozakładowe

4. wg wielkości (liczba zatrudnionych)

• małe do 50 osób

• średnie do 500 osób

• duże powyżej 500 osób

5. wg form organizacyjno-prawnych

• indywidualne właściciela - własność indywidualna, jednoosobowa, właściciel to osoba też zarządzająca, z nim kojarzona firma, odpowiada całym majątkiem, dominował w XIX w. kapitalizm, ograniczenia:
  - niewielka akumulacja kapitału, ograniczona
  - problem ryzyka - ryzykuje całym majątkiem też prywatnym
  nadal istnieje ta forma, w dużej ilości >90%, to drobne kioski, warsztaty, sklepiki, ale ich wkład jest niewielki w gospodarkę

• spółki osobowe
  - jawna: gdy łączy się kilku indywidualnych właścicieli, każdy odpowiada całym majątkiem za swoje i innych błędy
  - komandytowa: część osób odpowiada całym majątkiem - komplementariusze, a część wniesionym wkładem - komandytariusze
  - akcyjna najpopularniejsza, podstawowa, dominująca, rozwiązała niedogodności poprzednich (ryzyko, brak kapitału, wycofanie się z działalności)

• Przyczyny przekształceń form organizacyjno-prawnych

1. postęp naukowo-techniczny, produkcja masowa (mniejsza rola indywidualnych a większa spółek)

2. konkurencja - ostra walka zmusza do przekształceń (mniejsza rola indywidualnych a większa spółek)

3. rola państwa - ustawy antymonopolowe

4. tradycje narodowe, lokalne, kulturowe

• WYKŁAD XI: SPÓŁKA AKCYJNA

Powstanie S.A. :

1. przedkapitalistyczne czasy - banki Wenecji

2. rozwój kapitalizmu - kampania Wschodnio-Indyjska

3. XIX wiek - budowa kolei, kanałów morskich

4. XIX\XX wiek - rozwój nowych technologii i działalność antymonopolowa państwa

5. Obecnie w przemyśle i w innych sferach, bankowości, usługach, kluby piłkarskie

AKCJA - papier wartościowy stwierdzający, że jej posiadacz jest współwłaścicielem przedsiębiorstwa w stopniu zależnym od ilości akcji. Papier wartościowy dający prawo do współdecydowania o losach firmy. Papier wartościowy dający prawo do czerpania zysku z działalności firmy (dywidendy).

RODZAJE:

1. imienne

2. na okaziciela

3. zwykłe

4. uprzywilejowane np. pierwszeństwo w otrzymaniu dywidendy

DYWIDENDA - zysk przypadający na jedną akcję. Wysokość jej zależy od wysokości zysku i czy firma go osiąga i ile go przeznacza do podziału.

CENA AKCJI

1. nominalna - ustalana w momencie emisji, wydruku

2. rynkowa - ustalana na rynku papierów wartościowych

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA CENĘ AKCJI:

1. nominalna - zależy od wartości przedsiębiorstwa (wycenia się ją)

2. rynkowa - zależy od

• czynniki mikroekonomiczne:
  - stan firmy jakie zyski dywidendy, płynność finansowa
  - sytuacja w danej branży
  - płynności akcji (możliwość zamiany na pieniądze)

• czynniki makroekonomiczne:
  - sytuacja polityczna i gospodarcza kraju
  - sytuacja polityczna i gospodarcza świata

CENA NOMINALNA A RYNKOWA AKCJI:

cena nominalna  cena rynkowa - najczęściej się różnią, cena nominalna jest punktem wyjścia

cena nominalna = cena rynkowa

KAPITAŁ FIKCYJNY (suma akcji = wartość firmy), cena rynkowa rośnie nie ma pokrycia, zapłacił więcej niż cena rzeczowa wynosi.

AKCJA JAKO FORMA LOKOWANIA SWYCH DOCHODÓW:

Kupuję akcję by być właścicielem, mieć zysk.

LOKOWANIE PIENIĘDZY W AKCJI	LOKOWANIE PIENIĘDZY W BANKU
dochód jest mniej pewny, może go nie być w długim okresie dochód jest wyższy od lokat w banku ryzyko bardzo duże można sprzedać tylko na giełdzie, by się ich pozbyć	względnie stały dochód możliwość wycofania pieniędzy otrzymując to co włożyliśmy + odsetki ryzyko jest minimalne
cena rynkowa: wprost proporcjonalna do dywidendy i odwrotnie proporcjonalna do stopy % w banku np.: cena nominalna 100zł dywidenda 10zł, stopa % 0,05 - 5% wtedy: cena rynkowa

OBLIGACJA - papier wartościowy świadczący o wierzytelności finansowej, udziela pożyczki temu kto je emituje (np. państwu społeczeństwo pożycza) przynosi względnie stały dochód, ryzyko mniejsze.

ORGANY S.A.

1. walne zgromadzenie akcjonariuszy (inwestowanie, podział zysku), 1 akcja = 1 głos, 50% + 1 akcja w pełni może zarządzać, kontrolny pakiet akcji

2. rada nadzorcza i\lub zarząd

3. grupa menedżerów (specjalistów)

KORPORACJA to duża współczesna spółka akcyjna, różnica tylko ilościowa. Problemy istnienia:

zarządzania - rozdzielenie własności od zarządzania, właściciele nie biorą udziału w zarządzaniu (tylko menedżerowie, głównie udziałowcy poprzez reprezentantów w radzie nadzorczej, banki, wpływowi udziałowcy), wzrost grupy menedżerów - koncepcja techno-struktury J.K. Galbraith (grupa ludzi sprawująca władzę, podejmująca decyzje - jedna osoba nie może znać się na wszystkim - głównie osoby z dostępem do informacji), przejście na realizację celów długozakresowych.

KORPORACJA A RYNEK

Korporacja dąży do oddziaływania, podporządkowania sobie rynku, działają na rynku niedoskonałej konkurencji, konieczność oddziaływania wynika:

1. produkcja na masową skalę

2. produkcja na rynek krajowy i zagraniczny

3. zaangażowanie dużego kapitału

4. powiązanie z małymi firmami

5. planują długookresowo, więc muszą być stabilne

6. wpływają ma gospodarkę kraju

KORPORACJA A PAŃSTWO korzyści lub skutki obustronne

1. korzyści państwa z działalności korporacji:

• największe podatki korporacji (dochody)

• pozytywna działalność korporacji spadek bezrobocia, poprawę sytuacji ekonomicznej

2. korzyści korporacji z działalności państwa:

• państwo finansuje nakłady na badania i rozwój

• państwo ponosi koszty wykształcenia

• państwo główny nabywca produktów i usług

KORPORACJE TRANSNARODOWE (wielonarodowe, międzynarodowe) działają w różnych krajach. To przedsiębiorstwo posiadające aktywa (majątek) w dwóch lub więcej krajach.

Historia: początki - czasy kolonialne, obecnie - po II wojnie światowej rozwijają się wraz ze wzrostem konkurencyjności, globalizacji, postępu technicznego.

ETAPY UMIĘDZYNARODOWIENIA FIRMY:

1. eksport i import produktów do/z innych krajów

2. tworzenie filii za granicą

3. rozbudowa firmy

4. stopniowy wzrost zatrudnienia zagranicznej siły

5. produkcja na rynek zagraniczny (eksport)

6. traktowanie świata jak jednego rynku

PRZYCZYNY POWSTANIA KORPORACJI TRANSNARODOWYCH:

1. konieczność produkcji na masową skalę

2. mniejsza konkurencyjność na rynku innych krajów

3. dążenie do zapewnienia źródeł surowców

4. bariery wysokie (cła wysokie)

5. niższe koszty siły roboczej za granicą

6. niższe podatki za granicą

7. łagodniejsze prawa o ochronie środowiska

8. szukanie krajów gdzie stopa większa (zysku)

POZYTYWNE SKUTKI DZIAŁALNOŚCI	NEGATYWNE SKUTKI DZIAŁALNOŚCI
napływ brakującego kapitału transfer nowych technologii wzrost tempa wzrostu gospodarczego spadek bezrobocia poprawa sytuacji w bilansie płatniczym	wzrost bezrobocia (nowe maszyny - oszczędniejsze) rynkowa eksploatacja zasobów wywóz zysku za granicę naciski na polityków krajów przyjmujących

Zależności między korporacją a krajami macierzystymi: skutki pozytywne, negatywne, społeczne, polityczne.

Korporacje: Kryteria:

1. 
   kapitalizacja giełdowa

2. przychody z działalności gospodarczej

3. przyrost przychodów w %

4. posiadane aktywa

5. wielkość zatrudnienia

6. zysk po opodatkowaniu


Giganci wg wartości rynkowej na 31.V.1999 Przychody ze sprzedaży w mld




FIRMA	ZYSK w mld $
1.General Motors	9,3
2.Exxon	6,4
3.IBM	6,3
4.Intel
5.Ford Motors


Szanowane firmy: 1.ABB, 2.British Petroleum, 3.Nestle, 4.British Airways, 5.Tesco, 7.BHW, 8.Carrrefour, 28.Nokia

85 najpotężniejszych państw i koncernów: 1.USA, 2.Japonia, 3.Niemcy, 4.Francja, 5.Wielka Brytania, 6.Włochy, 7.Chiny, 8.Brazylia, 24.General Motors, 27.Ford, 28.Polska,

WYKŁAD XII: TEORIA PRODUKCJI

FUNKCJA PRODUKCJI rozmiary zależą od ilości czynników wytwórczych (kapitał, siła robocza), to zależność między rozmiarami nakładów a efektów (czynniki wytwórcze, wielkość produkcji), określa maksymalne rozmiary produkcji, przy danym nakładzie czynników

Q = f(F₁,F₂,F₃,......F_N)

Funkcje jednoczynnikowe: Q = f(L), Q = f(K), L - praca, K - kapitał

Funkcje wieloczynnikowe: Q = f(L,K)

FUNKCJA COOBA-DOUGLASA:



parametry na podstawie materiału statystycznego

Krótki i długi okres

1. krótki to taki, w którym produkcja opiera się na danej technologii (stała jest technologia)
   długi to taki, w którym technologia zmienia się (jest postęp naukowo-techniczny

2. krótki to taki okres, w którym firma jest tylko częściowo w stanie dostosować swe nakłady do warunków zmieniających się
   długi to taki okres, w którym firma jest w pełni dostosować się do zmieniających się warunków

Unikać ile dni, miesięcy, lat! Nie da się określić, to zależy od gałęzi, cyklu produkcji, inwestycji.

Wpływ czynnika zmiennego na wielkość produkcji (tylko siła robocza się zmienia, a kapitał i technologia jest stała - krótki okres. Zmiana czynnika o kolejną jednostkę powoduje wzrost produkcji o różne przyrosty.

Np. rolnictwo: ilość ziemi 100h stała

kapitał stała

siła robocza min. 1 osoba jak to wpływa na produkcję!





PRODUKT CAŁKOWITY - to wielkość produkcji całkowitej dla każdego poziomu nakładów czynnika zmiennego (przy stałych pozostałych)



Q b c krzywa produktu całkowitego lub Knight'a, produkcyjności całkowitej


45

a L

zależność między produktem całkowitym a produktem marginalnym i przeciętnym






Q\L a' - - produkt marginalny


dQ\dL - produkt przeciętny


b'

c'

L

• PRODUKT PRZECIĘTNY to wielkość produkcji całkowitej przypadająca na czynnik zmienny (na 1 pracownika)


produkcyjność przeciętna,
produkcyjność pracy

PRODUKT KRAŃCOWY to przyrost produkcji spowodowany przyrostem zatrudnienia o jednostkę (czynnika zmiennego)




Zależność produkt przeciętny a marginalny:

• na początku rosną, potem maleją

• przecinają się w maksymalnej krzywej produktu przeciętnego

• produkt krańcowy > produkt przeciętny, gdy przeciętny rośnie i na odwrót, gdy spada to mniejszy

• PRAWO NIEPROPORCJONALNOŚCI PRZYCHODÓW

Zmiany tych produktów opierają się na tym prawie. Mówi ono, że:

Wzrasta nakład czynnika zmiennego (pozostałe są stałe) otrzymany produkt będzie rósł nieproporcjonalnie. Po przekroczeniu pewnej granicy ilość produktu może się zmienić.

Prawo nieproporcjonalnej wydajności lub prawo malejących przychodów.

To prawo działa tylko w krótkim okresie (stała technologia).

Długi okres - prawo wydajności proporcjonalnej.

WYBÓR NAJEFEKTYWNIEJSZEJ KOMBINACJI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH.

Poziom produkcji przy różnych kombinacjach.

LINIA JEDANKOWEGO PRODUKTU (IZOKWANTA)



K K i L są komplementarne i substytucyjne




A Jakie są możliwe kombinacje czynników wytwórczych przy założeniach niezmienności

wielkości produkcji (np. 100szt. Można osiągnąć przez A, B lub C). Może być ich wiele

B wyżej położona - wyższy poziom produkcji. Wypukłe w stosunku do początku układu





C L współrzędnych. Im wyższy stopień substytucji tym większe uwypuklenie. Nie

dotykają osi współrzędnych (nie dochodzą do 0) - substytucja niepełna.

Substytucja między czynnikami wytwórczymi - rośnie wielkość jednego czynnika maleje drugiego, nachylenie mówi nam o substytucyjności.

KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI KSS - relacja między przyrostem jednego czynnika do przyrostu drugiego ma znak ujemny


PRAWO MALEJĄCEJ STOPY SUBSTYTUCJI wraz ze wzrostem jednego czynnika maleje ilość drugiego, którym musimy zastąpić pierwszym.




LINIA JEDNAKOWEGO KOSZTU (NAKŁADU) (IZOKOSZTA) uwzględnia ograniczenia: ceny czynników wytwórczych, zasoby finansowe firmy. K A

B L

Ile można zatrudnić tego czynnika ? (K i L)

Kwota = K * cena + L * cena

 nie w pełni wykorzystuje zasoby lub nie osiąga tych wielkości

• OPTYMALNA KOMBINACJA CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH




K punkt styczności izokwanty i izokoszty (równowaga)

krańcowa stopa substytucyjności = stosunkowi cen czynników wytwórczych



E L






K


E' ścieżka ekspansji produkcji


E

L





K zmiany cen czynników wytwórczych




Zmiana ceny 1 czynnika wytwórczego lub zmiana ceny 2 czynników wytwórczych, ale jeden

rośnie a drugi maleje.

efekt substytucji

L zwalnia się pracowników na rzecz kapitału

• WYKŁAD XIII: KOSZTY PRODUKCJI

• KLASYFIKACJA KOSZTÓW

1. prywatne - indywidualnego przedsiębiorcy
   społeczne - przez innych obywateli, są związane z działalnością indywidualnego przedsiębiorcy, ale nie ponoszone przez niego

2. alternatywne utraconych możliwości = wartość dochodów, który dany czynnik produkcji mógłby przynieść gdyby wykorzystać go w najlepszym zastosowaniu
   rachunkowe (księgowe) - związane z rachunkowością firmy, odnoszą się do elementów mających cenę
   ekonomiczne - wartość wszystkich zużytych do produkcji czynników wytwórczych i wyznacza je koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania, suma kosztu rachunkowego i alternatywnego

rachunkowe + alternatywne = ekonomiczne

3. bezpośrednie - można bezpośrednio odnieść do konkretnego wyrobu (surowca, robocizny)
   pośrednie - nie można, stosuje się narzuty na koszty (czynsze, amortyzacyjne)

4. całkowite - łączne koszty firmy, suma wszystkich wydatków
   przeciętne - przypadające na jednostkę wyrobu (jednostkowe) = koszty całkowite/produkcja
   marginalne (krańcowe) - przyrost kosztów całkowitych wywołany przyrostem produkcji o jednostkę
   
   
   

5. stałe
   zmienne

• KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE

1. stałe - niezależnie do wielkości produkcji (czynsz, płace)
   zmienne - zmieniają się wraz z wielkością produkcji, rosną koszty rośnie produkcja (energia, surowce)

2. stałe całkowite - suma wszystkich kosztów stałych
   zmienne całkowite - suma wszystkich kosztów zmiennych
   KC = KCS + KCZ

3. przeciętne stałe - ilość kosztów stałych na jednostkę
   przeciętne zmienne - ilość kosztów zmiennych na jednostkę
   przeciętne całkowite - ilość kosztów całkowitych na jednostkę
   
   
   
   

Funkcje kosztów przedstawiają poziom kosztów zależnie od produkcji




koszty KC KZC krzywe kosztów całkowitych



KSC


Q






koszty krzywa kosztów marginalnych

nie ma przyrostów kosztów stałych






Q


koszty KCP krzywe kosztów przeciętnych



KM KZP





KSP maleją

ZALEŻNOŚĆ PRZECIĘTNE A MARGINALNE

1. marginalny = przeciętny zmienny w minimum (w punkcie przecięcia się)

2. całkowity przeciętny w minimum przecinają się z marginalnymi

koszty marginalne < zmienne przeciętne	koszty marginalne > zmienne przeciętne
koszty marginalne < zmienne całkowite	koszty marginalne > zmienne całkowite
to zmienne i całkowite przeciętne
maleją	rosną

3. koszty marginalne i stałe przeciętne nie są powiązane

4. koszty zmienne przeciętne osiągają minimum wcześniej niż koszty całkowite przeciętne

KOSZTY PRZECIĘTNE CAŁKOWITE - minimum (techniczne KK * KPL optimum firmy) wielkość produkcji, przy której koszty najmniejsze.

Ekonomiczne optimum - wielkość produkcji, przy której poziom zysku maksymalny, punkt przecięcia kosztów i przychodów marginalnych.

• KOSZTY W DŁUGIM OKRESIE




Krzywa kosztów przeciętnych wyznaczają ją różne krótkookresowe krzywe kosztów
koszty całkowitych dla różnych poziomów produkcji (łączymy optima techniczne)

KP(LAP long average costs)

Dorysować wykres!!!!

Q

• KORZYŚCI I NIEKORZYŚCI SKALI PRODUKCJI








koszty



LAC


LAC LAC

korzyści niekorzyści LAC




Q

min korzyści stałe niekorzyści

KORZYŚCI - rosnące przychody ze skali produkcji są, gdy wraz ze wzrostem produkcji koszty długookresowe przeciętne. Stałe przychody gdy koszty są stałe.

NIEKORZYŚCI - malejące przychody, gdy koszty przeciętne długookresowe rosną.

PRZYCZYNY KORZYŚCI produkcja na większą skalę lepsza, bo:

1. niepodzielność procesu (środków) produkcji (występowanie elementów, których nie można podzielić telefon)

2. specjalizacja możliwa wraz ze wzrostem wielkości produkcji (koszty maleją)

3. korzyści z technicznego punktu widzenia (żeby lepsze maszyny potrzeba produkcji na dużą skalę)

4. (wewnętrzne) tkwią wewnątrz firmy (duża firma lepsza pozycja przetargowa, może narzucać warunki, mniejsze koszty reklamy, większy dostęp do źródeł finansowania, większe rozłożenie ryzyka)

5. (zewnętrzne) związane ze skalą gałęzi lub gospodarki jako całości (rozwój małych firm satelitarnych)

PRZYCZYNY NIEKORZYŚCI:

1. trudności w zarządzaniu dużą firmą (menedżerskie niekorzyści skali) biurokracja rosną koszty

2. czynnik geograficzny (lokalizacja zakładu - najlepsze położenie trzeba wybrać, często lepsze są już zajęte)

3. położenie zasobów (przemysł wydobywczy) wzrost popytu powoduje wzrost kosztów

KORZYŚCI I NIEKORZYŚCI W PRAKTYCE: Są gałęzie, gdzie skala firmy nie ma znaczenia, bo są one opłacalne. Przemysł samochodowy - trzeba dużo produkować by korzyści osiągnąć.

UTARGI (PRZYCHODY)

1. całkowite - cena x ilości dobra

2. przeciętne - przeciętne cena

3. krańcowe - przyrost utargu całkowitego wywołany wzrostem produkcji o jednostkę

ZYSKI (księgowy, bilansowy)

1. brutto - przed opodatkowaniem

2. netto - po opodatkowaniu

3. podzielone - przeznaczony do podziału (np. dywidendy)
   nie podzielone - pozostaje w firmie

4. księgowy
   normalny odzwierciedlenie kosztów alternatywnych (ilość pieniędzy włożona do banku, zatrudniając się)
   nadzwyczajny (ekonomiczny) - nadwyżka ponad zysk normalny, różnica między utargiem całkowitym i kosztami ekonomicznymi, wysilam się by go osiągnąć to bodziec do podejmowania ryzyka

księgowy = normalny + nadzwyczajny

UTARGI - KOSZTY = ZYSK

UC = KE - tylko normalne, UC > KE tylko nadzwyczajne

utargi < koszty - zysk ujemny (strata bilansowa)

BILANS - zestawienie aktywów (to co firma posiada) i pasywów (zobowiązania, to co firma jest winna innym).

A - P kapitał własny

• WYKŁAD XIV: STRUKTURY RYNKU

Nie ma dwóch tych samych rynków, jest ich wiele. Czym różnią się rynki:

1. liczba firm w gałęzi (1 firma - monopol; kilka; setki …); gałąź to zbiór firm wytwarzających ten sam produkt lub grupę produktów

2. rodzaj produktu: identyczne - standardowe np. ropa naftowa, ziemniaki, pszenica; zróżnicowane np. samochody; czy produkt ma substytut?

3. wpływ na cenę - kto go ma:

• nikt nie ma tylko rynek

• producent ma 100% wpływ na cenę

4. warunki wejścia i wyjścia na rynek

• bez ograniczeń

• z pewnymi ograniczeniami

• z ograniczeniami

5. charakter konkurencji między firmami

• wewnątrz-gałęziowa - firmy w tej samej gałęzi np. tylko samochodowe

1. cenowa - obniżka cen by zdobyć konsumenta

2. nie-cenowa - konkurencja jakości produktu; konkurencja nowości; konkurencja dodatków (+ grartis)

2. zewnątrz-gałęziowa - firmy działające w różnych gałęziach np. samochodowe walczą z innymi branżami

1. walka o ograniczone dochody konsumentów (kupi auto to nie kupi mebli)

2. zawsze może pojawić się zewnętrzny konkurent gałęzi (substytut) trzeba patrzeć na swą gałąź ale i inne

STRUKTURA RYNKU to opis zachowań kupujących i sprzedających na rynku. W zależności od czynników (różnice) są różne decyzje. Liczba struktur ogromna by było, bo wiele różnic istnieje. Ekonomiści budują różne modele (uproszczony obraz rzeczywistości).

MODELE RYNKU (4 PODSTAWOWE)

1. konkurencja doskonała (czysta, wolna) - skrajny

2. konkurencja niedoskonała

• 
  konkurencja monopolistyczna pośrednie

• oligopol

• monopol (czysty, pełny) - skrajny

KONKURENCJA DOSKONAŁA

To rynek, gdzie sprzedający i kupujący uznają, że ich decyzje nie wpływają na poziom cen.

To rynek, gdzie można sprzedać po danej cenie dowolną ilość produktu.

• KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

To rynek, gdzie producent nie może sprzedać po danej cenie tyle ile chce (musi obniżać itp.).

To rynek, gdzie decyzje producentów i konsumentów mają wpływ na cenę.

• RYNEK

od strony podaży	od strony popytu
1.doskonała konkurencja 2.konkurencja monopolistyczna 3.monopol (wyłączność sprzedaży, jeden sprzedający) 4.oligopol	1.doskonała konkurencja 2.konkurencja monopolistyczna 3.oligopson 4.monopson (jeden kupujący, wyłączność kupna)

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE STRUKTURY RYNKU

1. technologia i niezbędność istnienia określonej liczby firm ze względu na ekonomiczną efektywność, (rodzaj technologia ma wpływ na liczbę firm w gałęzi) trzeba dojść do punktu gdzie koszty są najmniejsze min.
   10 mln popyt
   1 mln koszty efektywne - 10 producentów może być efektywnych lub 12,2 mln koszty efektywne - 1 producent wspierany przez rząd dotowany 200tys.

2. ustawodawstwo i polityka rządu - państwo robi wszystko by nie było monopolu, bo on szkodliwy, polityka antymonopolowa w różnych krajach jest ona różna, np. USA Microsoft

3. praktyka i polityka firm - indywidualne działania firm

4. instytucje kapitalistyczne - prawo, tradycje, system wartości, historia

• CECHY STRUKTUR RYNKOWYCH

CECHY	KONKURENCJA CZYSTA	KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA	OLIGOPOL	MONOPOL
liczba firm	ogromna	duża	kilka	1 produkt = 1 gałąź
rodzaj produktu	standardowy	zróżnicowany (opakowanie, marka, lokalizacja, ma substytut)	standardowy lub zróżnicowany	brak bliskich substytutów, jedyny w swoim rodzaju
wpływ na cenę	żaden producent nie jest cenobiorcą	pewien, zależy od zróżnicowania produktów i liczby konkurentów	ograniczony wzajemną współzależnością lub znaczny przy zmowie	znaczny producent jest cenotwórcą(nie może dowolnie podnosić)
warunki wejścia na rynek	żadne przeszkody, łatwo	względnie łatwo, przeszkody finansowe (brak środków na reklamę)	poważne, dostęp do surowców technologii	brak możliwości wejścia, przeszkody ekon, prawne, geogr, techn,
nie-cenowa konkurencja	żadna, ten sam produkt jest wytwarzany nie trzeba reklamować	duża nacisk na reklamę, nazwę, znak firmowy	znaczna, gdy produkty zróżnicowane	dobrowolna o charakterze informacyjnym, nie ma z kim konkurować
np.	rolnictwo, pszenica, ziemniaki	handel detaliczny, spożywczy	produkcja aut, ropy naftowej, kosmetyków	gospodarka komunalna - monopol państwowy naturalny

pricemaker - cenotwórca

pricetaker - cenobiorca

• WYKŁAD XV: KONKURENCJA DOSKONAŁA

ZAŁOŻENIA

1. duża liczba sprzedających i kupujących

2. produkt jednorodny, standardowy

3. cena wynikiem żywiołowej gry sił rynkowych, pricetaker

4. swobodny przepływ kapitału, łatwo wejść i wyjść

5. brak konkurencji niecenowej

6. doskonała informacja o rynku




Krzywa popytu na produkty przedsiębiorstwa: (jednego a nie całej gałęzi)

cena pozioma, bo firma jest cenobiorcą, nie ma wpływu na cenę, która jest taka sama niezależnie od

produkcji

P_O wyżej niż P_O - nikt nie kupi mojego produktu, bo drogo

ilość niżej niż P_O - nie ma sensu, bo stracę



Krzywe utargów (przychód)



cena utarg całkowity cały czas rośnie

utargi

cena = utarg przeciętny = utarg krańcowy

tylko w doskonałej konkurencji

Q

UC - ilość towaru x cena; UK - przyrost utargu związany z przyrostem produkcji o jednostkę


ile przypadnie na jednostkę, przeciętna cena


DECYZJA PRZEDSIĘBIORSTWA CO DO ROZMIARÓW PRODUKCJI dąży do maksymalizacji zysku UK = KK

przychody krańcowe = koszty krańcowe ( i KK rośnie)

cena utargi P₃ = MR₃ , P₂ = MR₂ , P₁ = MR₁



P₃ maksymalny zysk dla P₁ i Q₁



P₂ równowaga przedsiębiorstwa ekonomiczne optimum



P₁




Q₁ Q₂ Q₃

Cena > koszty - zysk; cenna < koszty - strata; aby był zysk trzeba porównać zysk z kosztami.

Krzywa podaży przedsiębiorstwa przedstawia rozmiary produkcji, które przedsiębiorstwo chce wytworzyć przy różnych cenach



krótkookresowa krzywa podaży






cena koszty SMC D


C koszty przeciętne całkowite SATC


P₃

P₂ B





P₁ A zmienne koszty przeciętne SAVC


zamknąć przedsiębiorstwo

Q₁ Q₂ Q₃ Q₄

SMC - od punktu przecięcia się kosztów krańcowych z kosztami przeciętnymi zmiennymi w górę.

Cena zamknięcia (P₁)A - poniżej nie warto produkować, ona gwarantuje tylko zwrot kosztów zmiennych (stały)

Cena B(P₂ ) - gwarantuje częściowy zwrot kosztów stałych + zwrot kosztów zmiennych (dalej straty niewielkie)

Cena C(P₃) - pokrywa koszty całkowite (nie ma ani zysku ani straty)

Cena D(P₄) i wyżej - daje zysk (zwrot kosztów całkowitych i jest nadwyżka)

cena > koszty


długookresowa krzywa podaży




cena koszty od C - od punktu z krzywą kosztów krańcowych w górę i przeciętnych kosztów


D całkowitych


P₄ zysk P₃ - cena graniczna, wejścia na rynek, zamknięcie - poniżej P₃


C


P₃ straty

Q₃ Q₄

W równowadze całej gałęzi opt. T = opt. E, nie ma zysku nadzwyczajnego tylko normalny = kosztom alternatywnym.

Okres krótki - pokryć zmienne koszty - od A do 

Okres długi - pokryć całe koszty - od C do 

KRZYWA PODAŻY GAŁĘZI (suma krzywych podaży wszystkich przedsiębiorstw) pokazuje wielkość podaży wszystkich gałęzi przy różnych poziomach cen.



P SRRS (krótkookresowa) gdy przedsiębiorstwo ma koszty stałe to krzywa podaży jest pozioma



LRSS (długookresowa)

Q



PRZESIĘBIORSTWA W GAŁĘZI:


P LMC_B - długo koszty marginalne


LMC_B LAC_B - długo koszty przeciętne całk.



LAC_B LMC_A oczekuje krańcowe


P_O


LAC_A

działa


Q

B - przedsiębiorstwo krańcowe - może się jeszcze utrzymać, ma najwyższe koszty, nie osiąga zysku, nie ponosi strat
A - przedsiębiorstwo krańcowe - o najniższych kosztach, największy zysk
cena rośnie to przedsiębiorstwo co upadło, na nowo może wejść na rynek, oczekuje na wejście na rynek, wyższe koszty od B
cena spada to przedsiębiorstwo krańcowe B wypadnie z rynku

Koszty rosną we wszystkich przedsiębiorstwach gałęzi - ograniczają podaż i ceny rosną.

Popyt rośnie - w krótkim okresie znacznie rosną ceny i w małym stopniu podaż, - w długim produkcja rośnie a ceny maleją.

RYNEK ŚWIATOWY W WARUNKACH KONKURENCJI DOSKONAŁEJ - gdy nie ma barier celnych, taryfowych i innych ograniczeń, barier to cena danego dobra jednakowa na całym świecie (abstrahujemy od kosztów transportu).

PRAWO JEDNEJ CENY - handel zagraniczny równoważy popyt i podaż - amortyzator i nośnik impulsów negatywnych (kryzysy załamania z jednego kraju do drugiego)

WYKŁAD XVI: MONOPOL CZYSTY (PEŁNY)

Założenia:

1. produkt jednorodny, zróżnicowany, ale bez bliskich substytutów

2. brak możliwości wejścia opanowanej przez monopol

3. jeden sprzedający i wielu kupujących (firma = gałąź)

4. doskonała informacja o rynku

KRZYWA POPYTU NA PRODUKTY PRZEDSIĘBIORSTWA - jest równa krzywej popytu rynkowego, wzrost podaży wymaga spadku ceny, nie może dowolnej ilości sprzedać po dowolnej cenie.


KRZYWE UTARGÓW

cena utargu UP = cena = DD



przeciętna

krańcowa utarg przeciętny = popyt

utarg krańcowy




Q


utarg rośnie malejąco osiąga maksimum w punkcie gdy utarg krańcowy = 0,

całkowity max dalej maleje do zera gdzie utarg przeciętny = 0, wyprodukowano tak


dużo (gdy cena = 0), że aby pozbyć się towaru trzeba cenę obniżyć do 0

(za darmo)


Q

KRZYWE KOSZTÓW - zawsze takie same, bez zmian

RÓWNOWAGA (OPTIMUM EKONOMICZNE) maksymalizacja zysku, gdy koszty krańcowe = przychodom krańcowym, to gdy utargi krańcowe MR > koszty krańcowe MC - firma zwiększa produkcję (na lewo od optimum)

gdy utargi krańcowe < koszty krańcowe - zmniejszenie produkcji.
Monopol może decydować o poziomie ceny i produkcji.

Cena monopolowa - ustalona przez przedsiębiorstwo w monopolu, nie przez rynek.

KK = UK i KK rośnie - optimum ekonomiczne w krótkim



Wyznaczanie ceny - optimum ekonomiczne i rzutujemy najbardziej okrągłą krzywą popytu

ceny






koszty MC koszty krańcowe ekonomiczne optimum (wcześniej osiąga niż techniczne)



utargi C

P_O B AC koszty przeciętne




A techniczne optimum (dalej od ekonomicznego; min.

kosztów przeciętnych)

popyt = utarg przeciętny

Q_O Q₁ Q

OP_O - cena

OQ_O - produkcja (wielkość)

OQ_OBA - pole kosztów

ABP_OC - pole zysków (max)

Q_O  - większe pole zysków

Q_O  - mniejsze pole zysków

KRZYWA PODAŻY - NIE ISTNIEJE, nie istnieje jedyna zależność między ceną a poziomem produkcji.

Przychód = Q * P







Koszt = Q * koszty całkowite przeciętne

KM KCP > ceny monopolowe - strata

KCP < ceny monopolowe - zysk

E DD

UK

Q_O

DYSKRYMINACJA CENOWA (zróżnicowanie cen) w monopolu: ten sam produkt może być sprzedany po różnej cenie w tym samym czasie i miejscu.

Warunki istnienia dyskryminacji:

1. możliwość podziału rynku na dwie części wg elastyczności popytu

2. ci którzy, kupują taniej nie mogą odsprzedać towaru tym, którzy płacą drożej

Monopol sprzedaje drożej na części o małej elastyczności, a taniej na rynku o dużej elastyczności popytu np.:

1. różnicowanie cen dla konsumentów krajowych i zagranicznych, eksport jest nie możliwy; bo taniej na rynku zagranicznym a drożej na krajowym (elastyczność niższa); bo nie ma wyboru zagranicznych produktów; gdy eksport niewielki to państwo dopuszcza taką sytuację

2. linie lotnicze różnicują ceny biletami: klasy ekonomiczne (droższy, biznesmeni podróżują, więc można ceny podnosić) i turystyczne

MR = MC; MR = MR₁ + MR₂ (2 rynki)

• MONOPOL A POSTĘP TECHNICZNY

Firma ma większe zasoby finansowe i większe możliwości, stąd lepszy postęp techniczny.

CEL - obniżyć koszty przy niezmienionej wielkości produkcji najlepiej przy dużej skali produkcji. (ekonomiczne optimum wcześniej osiągamy w monopolu niż techniczne optimum)

„Produkowanie patentów do szuflady” Monopol nie musi od razu nowości wprowadzać, może odczekać na właściwy moment, nie ma konkurencji i nie ma pośpiechu nie musi ryzykować. Przeciwnie niż w konkurencji doskonałej.

MONOPOL A DOSKONAŁA KONKURENCJA:

1. przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne wytwarza w stanie równowagi więcej niż monopol (punkt ekonomicznego optimum wcześniej monopol)

2. cena monopolowa większa od ceny sprzedaży w konkurencji doskonałej

3. zysk monopolowy wyższy od zysku przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego

4. monopol zatrudnia mniej osób niż przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne

• WYKŁAD XVII: KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

• ZAŁOŻENIA

1. występuje zróżnicowanie produktów, mających bliskie substytuty

2. swoboda wejścia i wyjścia z rynku

3. ciągle wielu sprzedających i kupujących

4. doskonała informacja o rynku

Mniejsze oddziaływanie na cenę niż w oligopolu.

Ma pewną pozycję monopolistyczną ze wzg. na: lokalizację i znak firmowy.

KRZYWA POPYTU NA PRODUKTY - malejąca, bo ma jakiś wpływ na cenę, pewną pozycję na rynku, małe nachylenie.

• 
  
  RÓWNOWAGA FIRMY W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

wyższa cena przyciąga

krótki okres - nie ma równowagi, oscyluje dopiero w długim

• DORYSOWAĆ WYKRES MR' = MC

punkt - krzywa popytu z krzywą kosztów przeciętnych, długi okres nie

osiąga zysków nadzwyczajnych

• OLIGOPOL

ZAŁOŻENIA

1. produkt jednorodny bądź zróżnicowany b. mało sprzedających i wielu kupujących

ograniczony dostęp do rynku d. pełna informacja o rynku

Z punktu widzenia ilości produktów wytwarzanych oligopol najczęściej występuje (wielkość produkcji).

Każdy uczestnik musi uwzględnić wpływy własnych przedsięwzięć na inne i odwrotnie. Duży stopień współzależności, bo występuje zmowa, dogadywanie się firm tajne lub jawne. Korzyści ze zmowy - maksymalizacja zysku całej gałęzi (monopol wielozakładowy). Gdy zmowa silna - nie różni się od monopolu dużo. Można się wycofać ze zmowy, ale to ryzykowne - groźba dużej konkurencji.

USTALANIE CEN W OLIGOPOLU nie może być oderwane od rzeczywistości rynkowej: przywództwo cenowe (price leadership)

Produkt standardowy - jedna cena

Produkt zróżnicowany - zróżnicowana cena

Rodzaje przywództwa cenowego:

1. firmy dominującej - gdy ma ona znaczny udział na rynku niż reszta, ustala ona firma i pozwala reszcie sprzedawać tyle ile są one w stanie (po tej cenie)

2. firmy o niskich kosztach - cenę wyznacza firma o najniższych kosztach, a reszta sprzedaje po tej cenie, ograniczone wejście na rynek bardziej niż w firmie dominującej

3. barometryczne - przywódcą firma o najlepszym wyczuciu sytuacji rynkowej i pierwsza podnosi ceny, działa ona jak barometr i reaguje na zmiany sytuacji rynkowej reszta też podnosi w tym samym stopniu




24

WSKAŹNIK ESP		PODAŻ	PRZYKŁADY
0		podaż nieelastyczna - sztywna	dzieła sztuki
(0;1)		mało elastyczna nieelastyczna	cena  o 1% to podaż  mniej niż 1%
1		jednostkowo proporcjonalna	cena  o 1% to podaż  o 1%
(1;  )		elastyczna	cena  o 1% to podaż  więcej niż 1%
do + 		doskonale elastyczna

WSKAŹNIK Edp		POPYT	PRZYKŁADY
0	dd = 0	absolutnie nieelastyczny - sztywny	bliżej 0 popyt mniej się zmienia
(0;-1)	dobra niezbędne d	mało elastyczny nieelastyczny	cena  o 1% to popyt  mniej niż 1%
-1	wykres jak 1/x	jednostkowo proporcjonalny	cena  o 1% to podaż  o 1%
(;-1)	dobra luksusowe d	elastyczny	cena  o 1% to podaż  więcej niż 1%
		doskonale elastyczny

zmiany cen	E > 1	E = 1	E < 1
wzrost powoduje	spadek	→	wzrost
spadek powoduje	wzrost	→	spadek

zmiany cen	zmiany wydatków
		E > 1	E = 1	E < 1
wzrost powoduje	spadek	→	wzrost
spadek powoduje	wzrost	→	spadek

USA	62
Japonia	4
Wielka Brytania	10
Francja	3
Niemcy	4
Włochy	3
Holandia	4
Szwajcaria	6

FIRMA	PRZYCHÓD
1.General Motors	158,5
2.Chrysler	154,6
3.Ford Motor	144,4
4.Wal-Mart Stores	137,6
5.Mitsubishi Corp.	129,9
6.Exxon	115,4
8.Toyota Motors	104,7

FIRMA	KRAJ	WARTOŚĆ W MLD
Microsoft	USA	407,2
General Electrics	USA
IBM	USA	214,8
Exxon	USA
Shell
Wal-Mart Stores	USA	189,5
AT&T	USA
Intel	USA
Cisco Systems	USA
BP Amoco	USA
Coca-Cola	USA













---