Narządy mowy:

1. Aparat oddechowy- wytwarza pąd powietrza, niezbędny do powstania dźwięków mowy. Składa się z płuc, oskrzeli i tchawicy, służy do zaopatrywania organizmu w tlen.

Powietrze wydalane z płuc jest zużywane podczas mówienia. Akt oddechowy składa się z dwóch faz: wdechu i wydechu. Podczas wdechu klatka piersiowa wydłuża się na skutek obniżenia przepony oraz rozszerza się przez uniesienie się żeber. W czasie wydechu przepona unosi się, a żebra opadają. Podczas mówienia zużytkowane jest powietrze wydechowe.

Rozróżnia się trzy sposoby oddychania:

• Piersiowe- rozszerzają się przede wszystkim wszystkie górne odcinki klatki piersiowej

• Brzuszno-przeponowe/ brzuszne- odbywa się przy udziale głownie dolnych partii klatki piersiowej, w pozycji leżącej

• Brzuszno- piersiowe (pełne)- w czasie bardzo głośnego mówienia i krzyczenia.

Całkowita pojemność płuc dorosłego mężczyzny wynosi od 4,5-5 l. powietrza , ale przy najgłębszym wdechu wydostaje się z płuc tylko 3,5 litra powietrza, pozostały 1 litr stanowi powietrze zalegające. Pojemność płuc jest mniejsza u kobiet.

Pojemność płuc można zmierzyć za pomocą spirometru. Pneumograf jest urządzeniem rejestrującym w formie linii krzywej ruchy oddechowe oraz zmiany ciśnienia powietrza wydychanego. Pozwala to śledzić zaburzenia oddechowe u osób jąkających się, dysartryków, afatyków, głuchych itp.

2. Aparat fonacyjny

Kolejnym organem odgrywającym główną rolę w mowie jest krtań - aparat fonacyjny. 
Krtań, stanowi złożony organ chrzęstno-włóknisto-mięśniowy, o kształcie trójściennej piramidy, której podstawa skierowana jest ku górze, a wierzchołek - ku dołowi.

Główną funkcją krtani jest regulacja przepływu powietrza do płuc i z powrotem oraz ochrona dolnych dróg oddechowych przed przedostaniem się do nich ciał obcych. Wytwarzanie dźwięków nie jest jej główną czynnością, jest ona jednak dzięki pracy więzadeł głosowych centralną częścią obwodowego efektora narządu głosu.

Krtań o długości od 4 do 6 cm, umiejscowiona jest w środkowym odcinku szyi. Zbudowana z dziewięciu chrząstek: trzech pojedynczych (pierścieniowej, tarczowej (jabłko Adama) i nagłośniowej) i trzech podwójnych (różkowatych, klinowatych i nalewkowych) tworzący szkielet, będący podporą dla aparatu głosowego.
Chrząstki krtani są między sobą połączone stawami lub zrostami więzadłowymi (więzadłami). Cały system połączeń międzychrząstkowych sprawia, że krtań jest narządem zwartym, mocnym i ruchomym, mogącym unosić się do góry, obniżać się, przesuwać do przodu i do tyłu.
Krtań jest organem który należy do górnych dróg oddechowych, od dołu łączy się z tchawicą, a od góry - z gardłem.

Wewnątrz krtani znajdują się dwie pary fałdów: fałdy rzekome i fałdy głosowe- utworzone przez mięsnie i wiązadła pokryte błoną śluzową.

Wiązadła głosowe to elastyczne pasemka tkanki łącznej, znajdujące się na brzegach fałdów głosowych, podobne są do warg. Ruchy wiązadeł głosowych, zależą od czynności mięśni wewnątrzkrtaniowych.

Mięśnie krtani:

• Tarczowo-nalewkowe

• Tarczowo-nalewkowo-zewnętrzny

• Tarczowo-nlewkowo-wewnętrzny/ mięsień głosowy

Mięśnie te napinają wiązadła głosowe

• Pierścieniowo-nalewkowe tylne- obracają tkanki nalewkowe wokół ich osi, co powoduje otwarcie głośni

• Pirścieniowo- nalewkowe boczne- pociągają wyrostki mięśniowe, na skutek czego głośnia międzywiązadłowa zostaje zamknięta

• Międzynlewkowy poprzeczny- jest nieparzysty, ściąga on chrząstki międzynalewkowe, a więc zamyka głośnię

• Pierścieniowo- tarczowy- zbliża chrząstkę tarczową do łuku chrząstki pierścieniowej, przez co napina wiązadła głosowe

• Tarczowo- gnykowy- łączy chrząstkę tarczową z kością gnykową.
  

Ruchowo i czuciowo unerwione są mięśnie krtani przez nerw błędny. Zadaniem nerwów jest przekazywanie bodźców do ośrodkowego układu nerwowego i odbieranie od niego "rozkazów" w formie impulsów pobudzających mięśnie głosowe, a z nimi więzadła, do skurczów, czyli drgań. Mechanizm drgający krtani jest podstawowym elementem pozwalającym na pełnienie tzw. funkcji fonacyjnej tego narządu. 
W wyniku drgań, tj. bardzo szybkich, rytmicznych ruchów oddalania i zbliżania się fałdów głosowych w fazie wydychania, umożliwiających zamykanie i otwieranie głośni, dochodzi do powstania niezwykle słabych akustycznie fal uderzeniowych. (Sumą tzw. składowej podstawowej, czyli częstotliwości tj. liczbie cykli zamykania i otwierania głośni jest powstający, bardzo nikły dźwięk krtaniowy, który nie posiada jeszcze ani barwy, ani nośności i jest zupełnie inny od tego, słyszanego w środowisku zewnętrznym.) Właściwej mocy i barwy nabiera dopiero w nasadzie tj. jamach leżących ponad krtanią. Głosy męskie są niższe niż kobiece, ponieważ mężczyźni mają większą krtań i dłuższe wiązadła głosowe. Szybkość drgań wiązadeł głosowych w czasie mowy dla głosów męskich wynosi ok. 100-150, a głosów kobiecych ok. 200-300 razy na sekundę. W zależności od wysokości wytwarzanego tonu cała krtań unosi się lub opuszcza- przy tonach wysokich krtań się unosi.

Wiązadła głosowe można oglądać w lusterku laryngologicznym, natomiast oglądanie drgań wiązadeł głosowych umożliwia specjalny aparat tzw. Stroboskop.

3. Aparat artykulacyjny

Aparat artykulacyjny tworzą jamy (zwane nasadą):

• Gardłowa- jest rezonantem do pewnego stopnia zmiennym. Jej kształt i wielkość modyfikowane są przez ruchy języka oraz krtani

• nosowa- jest niezmiennym rezonantem. Chrząstka zwana przegrodą dzieli ją na dwa przewody, ich przednie otwory zwane są nozdrzami, tylnie choanami. Ruchy podniebienia miękkiego umożliwiają całkowite lub częściowe oddzielenie jamy nosowej od gardłowej.

• Ustna- jest najbardziej zmiennym rezonantem. Jej kształt i wielkość zależy od ruchów warg, żuchwy, policzków, języka oraz podniebienia miękkiego

Język- jest najbardziej ruchomym narządem mowy. Zbudowany jest z ośmiu par mięśni, dzięki czemu jest elastyczny i sprężysty. Może się wydłużać, kurczyć, cofać, wysuwać, unosić, opuszczać, jego poszczególne części także mogą wykonywać ruchy.

Język dzieli się na: grzbiet języka, część poprzednią, środkową i tylną; wyodrębnia się również czubek języka i obsadę czyli najbardziej tylną część w jamie gardłowej.

Język przymocowany jest do dna jamy ustnej za pomocą wiązadełka. Tkanka łączna tworząca przegrodę języka dzieli go na dwie połowy. Z każdej strony przegrody znajduje się osiem mięśni. Mięśnie języka dzielą się na cztery pary mięśni wewnętrznych (tzn, takich, które zaczynają się i kończą w samym języku ):

- mięśnie podłużne języka górne albo powierzchowne

- mięśnie podłużne języka dolne albo głębokie

- mięśnie poprzeczne języka

- mięśnie pionowe języka

oraz na cztery pary mięśni zewnętrznych (łączą język z sąsiadującymi kośćmi):

- para mięśni brodawkowo- językowatych

- mięśnie gnykowo- językowe

- mięśnie rylcowo- językowe

- mięśnie podniebienno- językowe

Mięśnie zewnętrzne przeplatają się z mięśniami wewnętrznymi.

Ruchy wszystkich ruchów języka zależą od nerwu podjęzykowego.

Wargi. Dolna warga w zależności od ruchów żuchwy może się opuszczać lub podnosić, ponadto wargi mogą się zaokrąglać, wysuwać, spłaszczać. Większość ruchów warg w czasie artykulacji wykonywana jest przez mięsień okrężny warg, czyli zwieracz ust, który zamyka szparę ustną i wysuwa wargi do przodu.

Zęby. Uzębienie mleczne składa się z 20 zębów, które wyrzynają się od 6 do 30 miesiąca życia. W każdej połowie szczęki są: 2 siekacze, 1 kieł i 2 zęby trzonowe.

Uzębienie stałe składa się z 32 zębów, wyrzynających się stopniowo między 6 a 25 rokiem życia. Każda połowa szczęki zawiera: 2 siekacze, 1 kieł, 2 zęby przedtrzonowe, 3 zęby trzonowe.

Podniebienie. Rozróżnia się część przednią podniebienia twardego i tylną podniebienia miękkiego. Podniebienie miękkie jest narządem ruchomym. Część przednia jest prawie pozioma, część tylna, zakończona języczkiem, zwisa w dół.

2

---