Rozwój Polski w ujęciu regionalnym

Przez wiele lat rozwoju niepodległej Polski różnice pomiędzy poszczególnymi regionami kraju pogłębiały się. Sięgające do pierwszego rozbioru Polski podziały widoczne są na mapie Rzeczpospolitej do dziś. Są to nie tylko podziały administracyjne, ale także społeczne i ekonomiczne.

Poniższe tabele w syntetycznej formie charakteryzują Polską przestrzeń w układzie wojewódzkim w zakresie osiągniętego rozwoju społeczno-gospodarczego wg różnych mierników i klasyfikacji.

No.	Województwo:	Populacja (w tys.)	Powierzchnia (w km^2)	Gęstość zaludn.	PKB (w %)*	Liczba jedn. terytorialnych			stopa bezrobocia (w proc.)**	bezrobotni ogółem (w tys.)**	bezrobocie kobiet (w tys.)**
															1	2	3
1	Dolnośląskie	2 982	19 946	149,5	99,8	169	26	4	19,1	248,0	134,0
2	Kujawsko-Pomorskie	2 100	17 970	116,8	92,2	144	19	4	20,4	193,7	106,9
3	Lubelskie	2 240	25 115	89,16	72,5	213	21	4	14,8	170,6	86,4
4	Lubuskie	1 023	13 985	73,1	91,2	83	11	2	21,6	95,0	50,4
5	Łódzkie	2 664	18 223	146,1	88,6	177	21	3	16,9	220,1	111,8
6	Małopolskie	3 216	15 141	212,4	91,0	182	19	3	12,7	199,3	107,4
7	Mazowieckie	5 067	35 715	141,8	146,1	325	38	4	11,8	312,6	161,6
8	Opolskie	1 090	9 412	115,7	88,3	71	11	1	16,1	73,5	41,4
9	Podkarpackie	2 122	17 890	118,6	75,9	160	21	4	16,5	190,1	99,3
10	Podlaskie	1 224	20 180	60,6	76,3	118	14	3	14,3	83,3	42,5
11	Pomorskie	2 186	18 293	119,4	98,7	123	16	4	17,2	158,6	88,6
12	Śląskie	4 882	12 309	396,6	111,9	166	17	19	13,9	287,2	160,8
13	Świętokrzyskie	1 326	11 672	113,6	77,2	102	13	1	17,4	126,2	65,3
14	Warmińsko-Mazurskie	1 464	24 202	60,4	76,7	116	19	2	25,8	169,4	92,1
15	Wielkopolskie	3 351	29 942	111,9	105,8	226	31	4	13,2	209,8	116,7
16	Zachodniopomorskie	1 732	23 032	75,19	97,7	114	18	3	21,7	161,5	88,4
POLSKA		38 667	313 027	123,5	100	2 489	315	65	15,9	2 898,90	1553,6
* dane za rok 1998, żródło: Produkt Krajowy Brutto według województw w 1998 roku, GUS, Katowice 2000 ** dane na dzień 30 grudnia 2000,źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej województw, GUS, Warszawa, kwiecień 2001

PKB per capita dla poszczególnych regionów (NTS-2)
w stosunku do średniej UE

Lp.	Województwo	Na 1 mieszkańca* w zł	Polska = 100	UE (wg PPP) = 100
1	Dolnośląskie	14 290,3	99,8	39,5
2	Kujawsko-Pomorskie	13 193,5	92,2	36,5
3	Lubelskie	10 383,0	72,5	28,7
4	Lubuskie	13 061,8	91,2	36,1
5	Łódzkie	12 681,9	88,6	35,1
6	Małopolskie	13 028,8	91,0	36,0
7	Mazowieckie	20 920,5	146,1	57,9
8	Opolskie	12 634,9	88,3	34,9
9	Podkarpackie	10 865,6	75,9	30,1
10	Podlaskie	10 926,1	76,3	30,2
11	Pomorskie	14 129,0	98,7	39,1
12	Śląskie	16 014,0	111,9	44,3
13	Świętokrzyskie	11 056,2	77,2	30,6
14	Warmińsko-Mazurskie	10 985,6	76,7	30,4
15	Wielkopolskie	15 141,2	105,8	41,9
16	Zachodniopomorskie	13 980,0	97,7	38,7
Opracowanie: Polska Agencja Rozwoju Regionalnego

Powyższe dane wyraźnie wskazują regiony o wyższej średniej jakości życia i na obszary znacznie biedniejsze. Pod względem większości mierników najlepiej wypada region mazowiecki, najgorzej zaś lubuski.

Mimo odnoszenia spektakularnych sukcesów, także w regionie mazowieckim potrzebne są zmiany i ciągłe dążenie do poprawy jakości życia. Aktualnie średnie zarobki w tym województwie to zaledwie 70% średniej UE, a to znacznie za mało.

Mazowsze to największe województwo, pierwsze pod względem dynamiki rozwoju ekonomicznego i aktywności gospodarczej, jest liderem przedsiębiorczości w Polsce. Jest to region otwarty na pomysły i przyjazny dla inwestorów. Jednym z atutów województwa mazowieckiego jest Warszawa - stolica kraju o wielkim potencjale gospodarczym, naukowym oraz intelektualnym. Korzystnie położona, ze świetną infrastrukturą, Warszawa jest najważniejszym ośrodkiem kultury, biznesu i polityki, stanowi doskonałe zaplecze dla inicjatyw gospodarczych. Wiedzą o tym zagraniczni przedsiębiorcy, którzy waśnie na Mazowszu realizują największe inwestycje.
Także Radom, Płock, Siedlce, Ostrołękę czy Ciechanów są interesującym miejscem dla inwestycji. Wojewoda Mazowiecki jest organem założycielskim dla ponad 300 przedsiębiorstw na terenie całego Mazowsza, z których większość wstępuje na ścieżkę przekształceń własnościowych.
Województwo mazowieckie, to największy i najbogatszy region w Polsce. Tu znajduje się zarówno najwięcej podmiotów gospodarczych, tu zainwestowany jest największy zagraniczny kapitał. Zarazem jest to region posiadający ogromny potencjał i niemal nieograniczone możliwości.

Rankingi atrakcyjności i bezpieczeństwa inwestycyjnego przeprowadzone przez polskie i zagraniczne instytuty, jednoznacznie wskazują na miejsce gdzie warto inwestować na Mazowszu.

Tu można działać w każdej dziedzinie - począwszy od małego gospodarstwa agroturystycznego, a skończywszy na potężnym zakładzie przemysłowym. Możliwości jakie stwarza rozwijający się przemysł, wokół którego musi powstawać sieć mniejszych firm usługowych, tworzą lawinowo rozwijającą się gospodarkę. Wykształcona kadra specjalistów, mających nowe i dobre pomysły, ogromna różnorodność możliwości inwestycyjnych , warunki naturalne sprzyjające tej różnorodności, to poważne atuty w perspektywicznych zamierzeniach rozwojowych.

Każdy z subregionów tworzących nowe województwo mazowieckie, przygotowuje wciąż nowe oferty dla tych, którzy dysponują kapitałem - czy to finansowym, czy też intelektualnym  - i chcą działać.

Co prawda jest jeszcze wiele jest do zrobienia w tym województwie, ale dynamika rozwoju, zapoczątkowana w latach 90. wskazuje, że wystarczy stworzyć odpowiednie warunki wyzwalające inicjatywę - tak jak to właśnie dzieje się w Mazowieckim- a wszystko jest możliwe.

Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja województw Lubelskiego, Podkarpackiego i Warmińsko-Mazurskiego, które wypadają najgorzej w przedstawionym przez nas rankingu.

     Województwo podkarpackie dysponuje dużym potencjałem produkcyjnym skupionym w państwowych zakładach przemysłu elektromaszynowego i chemicznego. Udział przemysłu w PKB województwa wynosi ok.30%. Tradycje wielkoprzemysłowe, których początki sięgają okresu przedwojennego i związane są z utworzeniem na tym terenie Centralnego Okręgu Przemysłowego, gwarantują obecnie wysoką jakość produkcji przy zastosowaniu zaawansowanych technologii.

     Przedsiębiorstwa Podkarpacia, chcąc być konkurencyjne na rynku europejskim, w coraz większym zakresie doceniają znaczenie wdrażania systemów zapewnienia jakości serii ISO 9000.

Główne gałęzie przemysłu to:

• rolno-spożywczy

• elektromaszynowy

• chemiczny

• samochodowy

• lotniczy

• mineralny

• lekki

• meblarski

     Szeroko rozumiana działalność gospodarcza angażuje zdecydowaną większość potencjału ludzkiego, środków finansowych i materiałowych jak również infrastrukturę techniczną. Aktualna struktura podmiotowa gospodarki województwa podkarpackiego jest wynikiem procesu transformacji systemowej polskiej gospodarki. Efektem tego procesu jest wyraźny wzrost znaczenia sektora prywatnego, który tworzą małe i średnie przedsiębiorstwa. Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw ma bezpośredni wpływ na podniesienie konkurencyjności gospodarki województwa podkarpackiego.

Sektory wysokiej szansy, w których warto zainwestować :

     Preferowane branże działalności gospodarczej na terenie województwa, w które warto zainwestować to : motoryzacja, elektronika, elektrotechnika, przemysł odzieżowy, rolno-spożywczy, kosmetyczny, farmaceutyczny, infrastruktura turystyczna.
Duże możliwości inwestycyjne stwarzają specjalne strefy ekonomiczne i obszary celne funkcjonujące na terenie województwa. Obowiązujące w nich określone ulgi, preferencje i uproszczone procedury administracyjne stanowią zachętę dla potencjalnych inwestorów.

W województwie Lubelskim, samorząd chcąc przeciwstawić się biedzie opracował strategię rozwoju według której stara się kroczyć. Strategia ta opiera się na wizji przyszłości województwa.

Wizja przyszłości jest opisem przyszłego wizerunku społeczno-gospodarczego województwa, jaki powinien być osiągnięty dzięki wdrażanej strategii rozwoju. Podstawą formułowania wizji są ważniejsze uwarunkowania wynikające z cech przyrodniczych, społecznych i gospodarczych województwa. Są to uwarunkowania wewnątrzregionalne. Syntetycznie są scharakteryzowane przez szanse i zagrożenia w analizie SWOT. Druga grupa uwarunkowań wynika z cech położenia województwa w układzie krajowym i międzynarodowym, stanu prawno-ustrojowego państwa, krajowej polityki rozwoju, akcesji Polski do Unii Europejskiej oraz struktury organizacyjno-prawnej współpracy transgranicznej z krajami Europy Wschodniej. Są to uwarunkowania zewnętrzne. Wizja ukazuje tendencje zjawisk społeczno-gospodarczych wynikające z mechanizmów ekonomicznych, uwzględniające zmiany polityczne ale także opiera się na oczekiwanych efektach działań strategicznych. Wizja pokazuje, do czego dążymy w rozwoju województwa. Stanowi tło doboru i oceny zasadności przyjętych celów strategicznych.

Ważniejsze uwarunkowania zewnętrzne

Najważniejszymi zewnętrznymi uwarunkowaniami strategicznego wspomagania rozwoju województwa lubelskiego są:

1. cechy i znaczenie położenia województwa w układzie krajowym
   i międzynarodowym, w tym istniejące i planowane szlaki komunikacyjne, przejścia graniczne, umowy międzypaństwowe dotyczące Euroregionu Bug, potencjały rozwoju współpracy transgranicznej, inne;

2. wiodące uwarunkowania prawne, w tym: ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa ( Dz. U. RP z dnia 18 lipca 1998 r.) i ustawa z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (Dz. U. RP z dnia 14 czerwca 2000 r.);

3. dokumenty rządowe określające politykę rozwoju regionalnego, takie jak:

• Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Kraju do roku 2015, opracowana przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (RCSS);

• Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2000 - 2006 ( opracowana w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i Budownictwa )oraz Wstępny Narodowy Plan Rozwoju, przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki, które opracowało także Program Zwiększenia Innowacyjności Gospodarki w Polsce do 2006 roku;

• Narodowa Strategia Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich, opracowana w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej;

• Narodowa Strategia Rozwoju Transportu na lata 2000-2006, opracowana w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej;

• Spójna Polityka Strukturalna Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa, opracowana w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi;

• Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, przygotowana przez RCSS;

• Polityka Ekologiczna Państwa, opracowana w Ministerstwie Środowiska;

polityka Unii Europejskiej dotycząca integracji Polski z tą organizacją;

polityka Polski w zakresie kształtowania stosunków wzajemnych z krajami Europy Wschodniej, z którymi współpraca może być oparta na działaniach i infrastrukturze rozwijanej na obszarze województwa lubelskiego.

Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju województwa lubelskiego nie są stabilne we wszystkich wymienionych wyżej grupach. Nie jest stabilne także znaczenie położenia województwa. Ale to właśnie uwarunkowania zewnętrzne będą miały zasadniczy wpływ na przyszły rozwój regionu.

Założenia brzegowe

1. Procesy dostosowawcze Polski do członkostwa w Unii Europejskiej będą intensyfikowane. Należy zakładać, że wstąpienie Polski do tej organizacji nastąpi między rokiem 2003 a 2006. W okresie przedakcesyjnym województwo lubelskie będzie mogło więc korzystać z trzech funduszy tej organizacji w tym z: PHARE, ISPA i SAPARD, a w okresie akcesyjnym z funduszy strukturalnych dla regionów celu 1.

2. Zakłada się stały rozwój współpracy transgranicznej między stronami: polską, białoruską i ukraińską w ramach Euroregionu Bug, obejmującego województwo lubelskie i obwody: Brzeski na Białorusi oraz Wołyński na Ukrainie.

3. Powiązania województwa lubelskiego z Europą Zachodnią poprzez akcesję Polski do UE oraz jednoczesna poprawa warunków instytucjonalno-prawnych i ożywienia współpracy Polski z Ukrainą i Białorusią mogą polepszyć warunki eksportowe Polski, w tym Lubelszczyzny na Wschód.

4. Ożywienie eksportu zależeć będzie jednak od zainteresowania zjednoczonej Europy i Ameryki rynkami wschodnimi. Jest to warunek konieczny pojawienia się istotnych efektów takiego ożywienia. Pewną ofertę inwestycyjną mogą także przygotować firmy z Lubelszczyzny. Będzie to początek tworzenia platformy współpracy między krajami zjednoczonej Europy, w tym Polski a krajami Europy Wschodniej.

5. Polska nie może pozostawać w tyle za innymi krajami Europy Zachodniej w rozszerzaniu współpracy gospodarczej z naszymi wschodnimi sąsiadami. Poza eksportem towarów i usług konieczne będzie lokowanie polskiego kapitału w tych krajach. Lubelszczyzna, podobnie jak inne województwa wschodniej Polski, może stanowić dla Unii Europejskiej bazę wypadową firm zachodnich na wschód.

Ważniejsze dziedziny oczekiwanych efektów wspomagania rozwoju

Wizja przyszłego rozwoju województwa jest, stworzonym z wysokim poczuciem realizmu, obrazem efektów w sferze społecznej, gospodarczej i przyrodniczej możliwym do osiągnięcia, przez rozwijające się społeczeństwo, w warunkach wolnego rynku i integracji z Unią Europejską. Zakłada się, że w polityce rozwoju regionalnego państwa będzie obowiązywała zasada subsydiarności, co oznacza stopniowe racjonalne przekazywanie kompetencji i środków ze szczebla centralnego, prowadzącego politykę interregionalną (międzyregionalną), na wojewódzki szczebel samorządowy, realizujący coraz bardziej kompetentnie politykę intraregionalną (wewnątrzregionalną).

W takich ramach ustrojowych wybrane działania strategiczne wspomagające rozwój województwa będą uwzględniały system prawny i realnie funkcjonujący mechanizm wolnego rynku. Będą czynnikiem poprawiającym warunki wypełniania obowiązków przez poszczególne szczeble władzy publicznej (państwowej i samorządowej). Będą też stymulować mechanizmy wolnego rynku w poszczególnych obszarach pobudzające rozwój gospodarczy.

Wizja jest podstawą wyboru celów, a poprzez nie także proponowanych działań. Obejmuje trzynaście dziedzin życia społeczno-gospodarczego opisując efekty pozytywne, jakie mogą być osiągnięte bezpośrednio lub pośrednio przez działania wspomagające rozwój. Są to takie dziedziny jak:

1. baza ekonomiczna regionu, w tym jej najistotniejsza część - przedsiębiorczość oraz warunki w jakich właśnie ta dziedzina powinna rozwijać się, z możliwie najwyższą efektywnością;

2. rolnictwo i uzależnione od jego przyszłego stanu warunki życia na terenach wiejskich;

3. zasoby ludzkie w kontekście rynku pracy, kwalifikacji zawodowych i efektywności pracy, jak też w kontekście warunków życia obecnych i przyszłych mieszkańców województwa ;

4. nauka, w tym powszechny dostęp do kształcenia na poziomie szkół wyższych oraz zdolność bazy badawczej do tworzenia innowacji, które mogą być wdrażane w gospodarce;

5. turystyka jako składnik modelu życia, w tym konsumpcji oraz jako coraz ważniejszy składnik bazy ekonomicznej województwa;

6. kultura, w tym rozwój działalności kulturalnej i ochrona dziedzictwa narodowego również jako czynnik podnoszenia atrakcyjności województwa;

7. ochrona środowiska uwzględniająca poprawę kondycji ekologicznej i racjonalne wykorzystanie gospodarcze dóbr przyrody;

8. system komunikacyjny obejmujący transport drogowy, kolejowy i lotniczy, a także przejścia graniczne;

9. system energetyczny, uwzględniający istotne dla gospodarki województwa źródła i formy zaopatrzenia w energię, z możliwością ich substytucji;

10. współpraca transgraniczna poprzez wschodnią granicę państwa przebiegającą przez województwo lubelskie oraz obsługa współpracy międzynarodowej prowadzonej w wymiarze krajowym i europejskim;

11. tworzenie instytucji europejskich na obszarze województwa lubelskiego i edukacja społeczeństwa w zakresie norm, standardów i praw wynikających z przyszłej integracji Polski z Unią Europejską;

12. przedsięwzięcia gospodarcze związane z przekształceniami przestrzeni gospodarczej na terenie województwa i wspieranie konkretnych miejsc;

13. marketing regionalny, wzmacniający atrakcyjność regionu dla różnych zainteresowanych nim podmiotów, w tym potencjalnych inwestorów w sferach : rynkowej, instytucjonalnej, ale też adresowany do przyszłych mieszkańców, rozważających możliwość osiedlenia się w regionie.
    Efekty działań, wspomagających rozwój w tych właśnie dziedzinach, powinny we wszystkich sferach wzmocnić potencjał rozwojowy województwa. Podejmowane konkretne działania mogą być selektywne, lecz powinna je cechować wysoka efektywność.

Projekcja rozwoju dziedzin strategicznych

1. Gospodarka rynkowa i otoczenie biznesu

Zakładając scenariusz optymistyczny można spodziewać się, że zostanie poprawiona pozycja ekonomiczna województwa lubelskiego na tle kraju , pod względem zamożności i efektywności ekonomicznej gospodarki. Województwo lubelskie powinno osiągnąć miejsce właściwe jego potencjałowi ludzkiemu, najpierw ilościowemu, a następnie jakościowemu (kwalifikacjom). Województwo powinno osiągnąć co najmniej ósmą pozycję w kraju pod względem produktu krajowego brutto, przypadającego na jednego mieszkańca. Jest to pozycja odpowiadająca jego obecnemu potencjałowi demograficznemu.

Bazę ekonomiczną regionu stanowić będą drobne i średnie firmy z różnych działów gałęzi i branż gospodarki. Będą się one lepiej rozwijały w miastach, ale będą także coraz liczniejsze terenach wiejskich. Będzie to warunkowało wielofunkcyjny rozwój wsi. Struktura rodzajowa przedsiębiorczości obejmie o wiele więcej działów, gałęzi i branż, niż obecnie.

Współpraca między przedsiębiorcami z Europy Zachodniej i Wschodniej będzie tworzyła wyraźną platformę właśnie na Lubelszczyźnie. Efektem tej współpracy może być wzrost liczby firm, mających swoje zaplecze handlowe i produkcyjne w regionie lubelskim. Firmy będą przynosiły znaczące korzyści lokalne i regionalne, w tym na rynku pracy i w zakresie kooperacji z innymi firmami w regionie. Wzrośnie zasobność kapitałowa podmiotów gospodarczych i dochody mieszkańców regionu. Przedsiębiorstwa będą zainteresowane wdrażaniem innowacji, aby móc poprawiać swoją konkurencyjność.

Rozwojowi urozmaiconych form przedsiębiorczości będzie towarzyszył rozwinięty system obsługi, jako tzw. otoczenie biznesu. Będą to m.in. rozwinięte sieci inkubacji przedsiębiorczości, głównie w ośrodkach powiatowych. Należy również spodziewać się rozwoju systemu obsługi kapitałowej firm oraz obsługi informacyjnej rynków sektorowych, w tym rynku konsumpcyjnego i eksportu. Ważnym elementem rozwoju rynkowych przedsięwzięć gospodarczych będzie rozwijający się system zaopatrzenia firm w innowacje gotowe do wdrożenia i towarzyszący im kapitał zabezpieczający przed ryzykiem przedsięwzięć innowacyjnych.

Strefy funkcji gospodarczych

Uprzemysłowienia i urbanizacji

Aglomeracja lubelska

Wielofunkcyjnego rozwoju wsi

Wielofunkcyjny ośrodek centralny

Rozwoju turystyki

Ośrodki satelitarne

Aktywności związanej ze współpracą transgraniczną

Ośrodki regionalne

Rozwoju leśnictwa

Subregionalne ośrodki rozwoju

Integracji funkcjonalnej z regionem

Miasto wojewódzkie

Pasma komunikacji

Miasta powiatowe

Autostrada

Ośrodki gminne

Trasy ekspresowe

Biuro Planowania Przestrzennego
Lublin czerwiec 2000

Trasy strategiczne województwa

Główne szlaki kolejowe

Rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury ekonomicznej obejmie nie tylko miasta i pozarolniczą działalność gospodarczą. Obejmie także rolnictwo, działy towarzyszące rolnictwu , ale też sferę gospodarczą częściowo niezależną od samej produkcji rolnej i jej obsługi. Zakłada się, że na wsi rozwiną się funkcje rekreacyjne, w tym agroturystyka, na terenach atrakcyjnych zarówno turystycznie jak i rolniczo.

Rolnictwo przejdzie gruntowne przeobrażenia strukturalne. Część użytków rolnych, zwłaszcza na słabych glebach, wypadnie z użytkowania rolniczego. Będą to tereny w zasadniczej mierze przeznaczone do dolesień, osadnictwa oraz budownictwa infrastrukturalnego (ciągi komunikacyjne, zbiorniki wodne, itp.). Północna część województwa powinna być szczególnie wspomagana w zakresie funkcji alternatywnych wobec rolnictwa i dolesień na gruntach nieprzydatnych dla rolnictwa.

Na wyżynie Lubelskiej obejmującej tereny dobrych i bardzo dobrych gleb dominować będzie rolnictwo. Na tym obszarze należy liczyć się z urządzaniem intensywnej infrastruktury technicznej i ekonomicznej rolnictwa, w formach podobnych do tej, która ma obsługiwać przedsiębiorczość pozarolniczą. Ważnym jej składnikiem będzie system edukacji ludności wiejskiej, obejmujący kształcenie menedżerskie oraz nowoczesne formy technologiczno-organizacyjne produkcji rolnej.

Wystąpią warunki dla powrotu różnych form spółdzielczości wiejskiej, która w ostatnim okresie praktycznie zanikła. W spółdzielczości wiejskiej, być może, będą skupiały się wiodące funkcje obsługi komercyjnej wsi i rolnictwa (np. grupy producenckie).

Trudne do osiągnięcia będzie zapewnienie wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Konieczna na terenach wiejskich wielofunkcyjność może ewaluować w dwu zasadniczych kierunkach. Pierwszym będzie niewątpliwie rozwój drobnej przedsiębiorczości pazarolniczej, zwłaszcza we wsiach położonych przy szlakach komunikacyjnych oraz w większych miejscowościach, w tym w ośrodkach gminnych. Drugi kierunek rozwoju wielofunkcyjnego wsi należy traktować jako dogodny dostęp mieszkańców wsi do struktur miejskich. Stąd też będzie potrzebne umocnienie wielofunkcyjności miast i dostępności do nich z terenów wiejskich, zwłaszcza do rynku pracy.

Niezależnie od celowości utrzymania i wspierania osadnictwa wiejskiego, województwo lubelskie powinno w zmienić niekorzystne proporcje ludności wiejskiej i miejskiej. Odsetek ludności zamieszkującej tereny wiejskie nie powinien przekraczać 30% ludności województwa ( obecnie 53,3% ). Nie będzie to z pewnością wiązać się z nadmiernym wyludnieniem terenów wiejskich. Gospodarstwa rolne będą mogły znacznie powiększyć powierzchnię użytkowanych gruntów, a wieś- zachować zasoby ludzkie warunkujące jej wielofunkcyjność.

Zatrudnienie i rozwój zasobów ludzkich

Wielostronnie rozwinięta infrastruktura oświaty, szkolnictwa wyższego, obsługi rynku pracy oraz rozwój gospodarki rynkowej jako podstawy bazy ekonomicznej województwa, znacznie zwiększy poziom aktywności zawodowej. Podaż miejsc pracy będzie tworzyła głównie mała i średnia przedsiębiorczość oraz szeroko rozumiana sfera usług. Zakłada się spadek bezrobocia do poziomu 4-6%.

Poza szkolnictwem średnim i wyższym rozwinie się infrastruktura praktycznych kwalifikacji zawodowych w specjalnościach poszukiwanych przez firmy i instytucje. Wzrost miejsc pracy będzie wyraźnie skorelowany z osadnictwem miejskim. Najwyższą dynamiką wzrostu zatrudnienia będą charakteryzowały się miasta obecnie liczące powyżej 10-ciu tys. mieszkańców, a położone przy szlakach komunikacyjnych. Zakładając wysoką skuteczność działań strategicznych w zakresie aktywizacji rynku pracy, największych przyrostów bezwzględnych zatrudnienia należy spodziewać się w byłych miastach wojewódzkich (Zamość, Chełm i Biała Podlaska, a także w Puławach).

Wzrostem kwalifikacji zawodowych i ich zmianą będą w większym stopniu zajmowały się zainteresowane jednostki gospodarcze (potencjalni i faktyczni pracodawcy). Będą one wspomagane w tym zakresie funduszami zewnętrznymi.

Jakość czynnika pracy zależy w znacznej mierze od poziomu życia ludności zainteresowanej pracą. Stąd też w miejscach wysokiej aktywności rynku pracy powinny być tworzone wysokie standardy życia, nie tylko w zakresie obsługi rynkowej, lecz również w zakresie warunków otoczenia zamieszkania i pracy. Atrakcyjnymi będą ośrodki, mające dogodne warunki budownictwa mieszkaniowego, gdzie cena ziemi nie będzie barierą w osiągnięciu własnego mieszkania w atrakcyjnie urządzonych osiedlach. Ważne staną się standardy urbanistyczne tych osiedli, w tym urządzona zieleń, krajobraz, tereny wspólne - otwarte, wyposażenie ich w usługi lokalne i urządzenia rekreacji. Ważna też będzie dostępność do szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia lub lekarzy oraz do urządzeń sportowych.

Atrakcyjność regionu będzie kojarzona z niskim poziomem problemów społecznych. Źródeł tych problemów nie da się całkowicie wyeliminować, jednakże korzystny wizerunek regionu w aspekcie społecznym warunkowany jest także wielostronnymi udogodnieniami życia ludności niepełnosprawnej, m.in. dostępnością do miejsc pracy, dostosowaniem ergonomicznym mieszkań i pomocą socjalną. Ponadto, właściwa polityka społeczna w regionie doprowadzi do obniżenia poziomu wszelkich przejawów patologii społecznej, głównie alkoholizmu i narkomanii oraz przestępczości. Innym przejawem takiej polityki będzie skuteczna pomoc rodzinom dysfunkcyjnym, w efekcie zapobiegająca ich pauperyzacji.

Należy spodziewać się podniesienia poziomu obsługi mieszkańców regionu w zakresie opieki zdrowotnej. Wiodącym ośrodkiem pozostanie Lublin z wieloma lepiej niż obecnie wyposażonymi szpitalami klinicznymi. W standardach obsługi leczniczej wiodącą rolę odgrywać będą ośrodki i przychodnie z lekarzami pierwszego kontaktu, jak też szpitale powiatowe i specjalistyczne. Miejsca o szczególnie korzystnym mikroklimacie będą wykorzystane do rozwoju i poprawy standardów lecznictwa sanatoryjnego (Nałęczów, Wąwolnica i Krasnobród).

Ważnym uzupełnieniem korzystnego wizerunku województwa lubelskiego będzie istotne podniesienie aktywności społecznej w dziedzinie sportu wyczynowego i amatorskiego. W tym zakresie spodziewana jest poprawa stanu bazy sportowo-rekreacyjnej. Kultura fizyczna powinna zająć poważniejsze niż dotychczas miejsce w życiu społecznym mieszkańców województwa.

Na zakończenie, chcielibyśmy podkreślić, że pomimo znacznego zróżnicowania poziomu zaawansowania województw i regionów w Polsce, można zauważyć pozytywne znaki. Nie jest tajemnicą, że najbogatsze regiony nie mogą rozwijać się tak szybko jak najbiedniejsze, a to daje szanse tym drugim na przyciągnięcie atrakcyjnych inwestycji i dogonienie czołówki. Dzięki takim inwestycjom jak budowa autostrad możliwe stanie się zauważenie i rozjaśnienie tych do tej pory ciemnych plam na mapie naszego kraju.

---