Struktury formalne i nieformalne w organizacji
Struktura organizacyjna oznacza sposób, w jaki się dzieli, grupuje i koordynuje działalność organizacji w rozumieniu wzajemnych stosunków między kierownikami i pracownikami, kierownikami i kierownikami, pracownikami i pracownikami. Schematy organizacyjne są przydatne do przedstawienia formalnej struktury organizacyjnej oraz do pokazania, kto ponosi odpowiedzialność za poszczególne zadania. W rzeczywistości jednak schemat organizacyjny nie daje żadnego pojęcia o stosunkach między ludźmi, składających się na nieformalną strukturę organizacyjną . Herbert A. Simon opisał ją jako “ stosunki międzyludzkie panujące w organizacji, które oddziałują na podejmowane w niej decyzje, choć nie są uwidocznione w schemacie formalnym lub nie są z nimi zgodne”. Jednym z pierwszych uczonych, który dostrzegł znaczenie struktur nieformalnych był Chester Bernard. Zauważył on, że stosunki nieformalne ułatwiają członkom organizacji zaspokajanie ich potrzeb społecznych a jednocześnie ułatwiają wykonywanie zadań. Nieformalna struktura organizacji- nie zapisane w dokumentach i oficjalnie nie uznawane wzajemne stosunki między członkami organizacji, nieuchronnie pojawiające się w wyniku osobistych i grupowych potrzeb pracowników. Struktura formalna organizacji- struktura zapisana w dokumentach organizacji. Działy w sposób sformalizowany można strukturalizować na trzy główne sposoby : według funkcji, według wyboru lub rynku albo w układzie macierzowym . W organizacji o strukturze funkcjonalnej w jednym dziale grupuje się wszystkich zajmujących się jednym rodzajem czynności lub kilkoma pokrewnymi czynnościami, zwanymi funkcją. Np. w organizacji funkcjonalnej mogą występować odrębne działy produkcji, marketingu i sprzedaży. W takiej organizacji kierownik sprzedaży odpowiada za sprzedaż wszystkich wytworzonych przez firmę wyrobów. Organizacja funkcjonalna jest najbardziej logiczną i podstawową formą departamentalizacji. Struktura taka jest stosowana głównie przez mniejsze firmy z ograniczoną liczbą linii produktów, gdyż w efektywny sposób wykorzystują wyspecjalizowane zasoby. Inną ważną zaletą struktury funkcjonalnej jest ułatwienie nadzoru, gdyż specjalistyczne umiejętności potrzebne każdemu kierownikowi są ograniczone tylko do pewnego zakresu. Ponadto struktura funkcjonalna ułatwia wykorzystanie specjalistycznych umiejętności tam gdzie są najpotrzebniejsze. Organizacja według wyboru lub rynku, często określana jako organizacja według zakładów, skupia w jednej jednostce organizacyjnej wszystkich tych, którzy zajmują się produkcją i marketingiem jednego wyrobu lub grupy pokrewnych wyrobów, tych którzy działają na określonym terenie, albo tych którzy mają do czynienia z określoną grupą klientów. Organizacja według wyboru- rodzaj organizacji podzielonej na zakłady, grupujące tych, którzy zajmują się marketingiem i produkcją jednego wyrobu lub grupy pokrewnych wyrobów. Organizacja według rynku- rodzaj organizacji podzielonej na zakłady, grupujące tych którzy działają na określonym terenie lub mają do czynienia z określoną grupą klientów. W jakimś momencie istnienia organizacji same jej rozmiary i różnorodność wyrobów powodują, że jej działalność w układzie funkcjonalnym staje się zbyt trudna do opanowania. Kiedy departamentalizacja firmy staje się ponadto złożona z punktu widzenia koordynacji struktury funkcjonalnej, naczelne kierownictwo zazwyczaj tworzy na wpół autonomiczne zakłady. W każdym z zakładów pracownicy i kierownicy sami projektują, produkują i wprowadzają na rynek swoje wyroby. Struktura macierzowa określana niekiedy jako “system podwójnego podporządkowania”, jest formą hybrydową zmierzającą do osiągnięcia korzyści z obydwu rodzajów omówionych wyżej struktur przy uniknięciu ich słabych stron. W organizacji o strukturze macierzowej występują dwa typy struktury. W efekcie pracownicy mają po dwóch szefów, tzn. pracują w dwóch liniach podporządkowania. Jedna z nich ma charakter funkcjonalny lub zakładowy. Druga stanowi nakładkę łączącą ludzi z różnych zakładów lub działów funkcjonalnych w zespół zadaniowy lub roboczy, na czele którego stoi kierownik programu lub zespołu. Kierownik ten jest specjalistą w przedmiocie działania zespołu.