Koszty, przychody, wynik finansowy 1


Teresa Orzeszko

UE we Wrocławiu WEZiT w Jeleniej Górze

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.

Rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione.

EWIDENCJA KOSZTÓW WYTWARZANIA PRODUKTÓW

Literatura

  1. Sojak S., Stankiewicz J. (red.): Podstawy rachunkowości. TNOiK Dom Organizatora: Toruń 2004

  2. Śnieżek E. (red.): Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004

Dyspozycje

  1. Pojęcie kosztów - przypomnienie.

  2. Klasyfikacja kosztów zwykłej działalności operacyjnej do potrzeb wyceny zapasów i ustalania wyniku finansowego.

  3. Warianty ewidencji kosztów zwykłej działalności operacyjnej (wytwarzania produktów) i determinanty ich wyboru.

  4. Charakterystyka wariantu ewidencji kosztów wytwarzania produktów na kontach zespołu 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.

  5. Rodzaje kont w zespole 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.

  6. Zasady funkcjonowania kont wynikowych kosztów (kont kosztów rodzajowych) w zespole 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.

  7. Charakterystyka konta 641 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów działalności operacyjnej”.

  8. Ewidencja kosztów wytwarzania produktów na kontach zespołu 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie” (łącznie z rozliczeniami międzyokresowymi kosztów, ewidencja produktów wg kosztów rzeczywistych) - wersja z kontem 490 „Rozliczenie kosztów według rodzajów”.

  9. Statystyczna korekta poniesionych kosztów wg rodzaju (zmiana stanu produktów na początek i koniec okresu sprawozdawczego).

Koszty i straty

art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o rachunkowości

„...uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”

zmniejszenia korzyści ekonomicznych:

  • uprawdopodobnione

  • w okresie sprawozdawczym

  • o wiarygodnie określonej wartości

  • w formie:

  • zmniejszenia wartości aktywów lub

  • zwiększenia wartości zobowiązań (rezerw)

  • które doprowadzą - w sposób inny niż wycofanie środków przez właścicieli - do:

  • zmniejszenia kapitału własnego lub

  • zwiększenia niedoboru kapitału własnego

Klasyfikacja kosztów zwykłej działalności operacyjnej dla potrzeb wyceny zapasów i ustalania WF

Kryterium

Typy/rodzaje kosztów

Komentarz

struktura wewnętrzna kosztu

  • proste

nie dają się w ogóle lub w danej jednostce podzielić na mniejsze elementy składowe (jednorodne rodzajowo), np. nabyta od wytwórcy usługa obca

  • złożone

składają się z kilku rodzajów kosztów prostych, np. koszt wytworzenia usługi we własnym zakresie

rodzaj (treść ekonomiczna) kosztu związanego z

wytwarzaniem produktów

  • amortyzacja

odpisy odzwierciedlające zużycie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych

  • zużycie materiałów i energii

- materiały

- energia: prąd, gaz, woda

  • usługi obce

np. remontowe, sprzętowe, transportowe, łączności, dzierżawy, informatyczne, itp.

  • podatki i opłaty

- podatki lokalne: od nieruchomości, od środków transportu; akcyzowy, naliczony VAT od materiałów i usług niepodlegający zwrotowi

- opłaty: za wieczyste użytkowanie gruntów, skarbowe, administracyjne, manipulacyjne, licencyjne, za zanieczyszczenie środowiska

  • wynagrodzenia

wynagrodzenia pieniężne i świadczenia w naturze (deputaty) zaliczane do wynagrodzeń osobowych, bezosobowych, agencyjno-prowizyjnych, honorariów

  • ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

- ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe

- składki na : Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych

- odpisy na ZFŚS

- ubezpieczenia osobowe pracowników, odzież ochronna i robocza, BHP (posiłki regeneracyjne, środki czystości), obowiązkowe szkolenia pracowników

  • pozostałe

np. usługi bankowe, podróże służbowe, reprezentacja i reklama, ubezpieczenia majątkowe, odprawy emerytalne

sposób odnoszenia kosztu na nowo wytwarzane produkty (związek kosztu z nośnikiem - produktem, grupą produktów, zleceniem)

  • bezpośrednie:

- materiały bezpośrednie

- robocizna bezpośrednia

- bezpośr. energia i paliwa technolog.

- inne k. bezpośr. (narzędzia specjalne, obróbka obca, uruchom. nowej prod.)

można je wprost przypisać do nośnika w oparciu o pomiar i dokumentację źródłową ; pozostają w bezpośrednim związku z danym produktem

  • pośrednie:

    • produkcji (wydziałowe, dział. pom.)

    • zarządu

    • sprzedaży

nie dają się łatwo w oparciu o dokumenty źródłowe przyporządkować do określonego nośnika, jeśli jest to konieczne to wymaga zastosowania odpowiednich kluczy podziałowych, np. czas potrzebny do wytworzenia produktu, liczba przejechanych kilometrów

związek kosztu z przychodami ze sprzedaży

koszty produktów:

  • koszty bezpośrednie wytworzenia produktu

(koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem:

  • wartość zużytych materiałów bezpośrednich

  • koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją

  • inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci, miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny)

  • uzasadniona część kosztów pośrednich wytworzenia produktu

(odpowiednie do okresu wytwarzania produktu, np. część k. wydz., k. dz. pom):

  • zmienne pośrednie koszty produkcji

  • część stałych pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych; Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych - przeciętna, zgodna z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów)

związane z produktami, na których wartość się składają; nie wykazują związku z przychodami dopóki nie nastąpi sprzedaż produktów

koszty okresu:

- koszty wytworzenia produktów w okresie

- nieuzasadniona część k. pośr. prod. (część k. wydz. - niewykorzystane zdolności produkcyjne, straty produkcyjne, magazynowanie produktów)

- koszty zarządu, które nie są związane z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny

- koszty sprzedaży produktów

związane z przychodami okresu, którego dotyczą

wpływające na wynik finansowy w okresie, w którym zostały poniesione

Warianty ewidencji kosztów zwykłej działalności operacyjnej

(kosztów wytwarzania produktów):

  1. tylko na kontach zespołu 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”

  2. tylko na kontach zespołu 5 „Koszty według miejsc powstawania i ich rozliczenie”

  3. zarówno na kontach zespołu 4, jak i 5

Determinanty wyboru wariantu ewidencji kosztów zwykłej działalności operacyjnej

(kosztów wytwarzania produktów)

Zewnętrzne

Wewnętrzne

prawo bilansowe, w tym zwłaszcza przepisy dotyczące sprawozdań księgowych (m.in. zawartość rachunku zysków i strat)

rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej (jednorodna, czy różnorodna; produkcyjna, handlowa, budowlana, czy usługowa)

przepisy z zakresu sprawozdawczości statystycznej (np. zawartość sprawozdania F-01)

stopień skomplikowania prowadzonej działalności gospodarczej (prosty proces technologiczny, skomplikowany proces technologiczny; krótki proces technologiczny, długi proces technologiczny)

przepisy podatkowe (zawartość deklaracji podatkowych z zakresu podatku dochodowego, zasady określające relacje kosztów księgowych do kosztów podatkowych oraz przychodów księgowych do przychodów podatkowych)

zakres prowadzonej działalności gospodarczej (działalność prowadzona na małą skalę, działalność prowadzona na dużą skalę)

struktura organizacyjna podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwo jednozakładowe, przedsiębiorstwo wielozakładowe)

zapotrzebowanie na informacje kosztowe zgłaszane przez zarząd (potrzeby informacyjne zarządu)

umiejętności i kwalifikacje służb finansowo-księgowych

technika prowadzenia rachunkowości (tradycyjna, komputerowa)

I Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym polega na ich ewidencjonowaniu na kontach zespołu 4 - „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”.

Ewidencja kosztów według tego wariantu może być prowadzona:

Ten wariant ewidencji kosztów jest przydatny i zalecany do stosowania w podmiotach:

  1. prowadzących jednorodną działalność handlową, usługową, a nawet produkcyjną, ale o niewielkich rozmiarach (nie dotyczy to więc jednostek o działalności wielobranżowej, np. produkcyjno-usługowej),

  2. o prostej (nierozbudowanej) strukturze organizacyjnej, a więc gdy nie zachodzi potrzeba kontroli kosztów według miejsc ich powstawania,

  3. zajmujących się świadczeniem usług lub wytwarzaniem nieskomplikowanych wyrobów w krótkim cyklu produkcyjnym, gdzie nie występuje produkcja niezakończona (np. piekarnie).

Wariant ten daje podstawy do sporządzenia porównawczego rachunku zysków i strat.

II Ewidencja kosztów według miejsc powstawania (w układzie podmiotowo-funkcjonalnym) polega na ich ewidencji na kontach zespołu 5 - „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”.

Ten wariant ewidencji kosztów może być stosowany, gdy:

  1. przedmiot działalności danego podmiotu jest zróżnicowany i różnorodny (podmiot prowadzi jednocześnie różne typy działalności, np. produkcyjną i handlową),

  2. dany typ działalności podmiotu wymaga ustalenia struktury kosztów dla potrzeb kalkulacji kosztów poszczególnych odmian wyrobów lub usług,

  3. na skutek rozbudowanej struktury organizacyjnej zachodzi potrzeba kontroli kosztów według miejsc ich powstawania.

Wariant ten daje podstawy do sporządzenia kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.

III Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym i według miejsc powstawania polega na ewidencji kosztów zarówno na kontach zespołu 4, jak i na kontach zespołu 5, a dokładniej na ewidencjonowaniu kosztów wstępnie na kontach kosztów rodzajowych w Zespole 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”, a następnie na rozliczaniu ich za pośrednictwem konta 490 „Rozliczenie kosztów rodzajowych” na właściwe konta zespołu 5 „Koszty według typów działalności ich rozliczenie” lub na konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” (dotyczy kosztów wymagających rozliczania w czasie), a w efekcie na odniesieniu ich wartości na:

Wariant ten:

  1. jest najbardziej uniwersalny - pozwala ujmować koszty w pełnym zakresie ich przekrojów:

  1. dostarcza wszechstronnych danych na temat kosztów

  2. pracochłonny i kosztowny

  3. szczególnie przydatny w jednostkach dużych, posiadających rozbudowaną strukturę organizacyjną, prowadzących działalność na szeroką skalę, różnorodną, skomplikowaną.

Wariant ten daje podstawy do sporządzenia zarówno porównawczego, jak i kalkulacyjnego rachunku zysków i strat.

Zespół 4 „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”

0x08 graphic
0x01 graphic

Ewidencja na kontach wynikowych kosztów rodzajowych w zespole 4

060 Umorzenie środków trwałych

400 Amortyzacja

070 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych

311 Materiały w magazynie

410 Zużycie materiałów i energii

301 Rozliczenie zakupu materiałów

302 Rozliczenie zakupu usług i robót

420 Usługi obce

201 Rozrachunki z dostawcami krajowymi

231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

430 Wynagrodzenia

227 Rozrachunki z ZUS

440 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

851 ZFŚS

226 Rozrachunki z tytułu pozostałych podatków i opłat

450 Podatki i opłaty

101/131/201/302

460 Pozostałe koszty rodzajowe

Liczba kont wynikowych kosztów w zespole 4 determinowana jest obligatoryjną sprawozdawczością finansową (wymagane informacje w rachunku zysków i strat) oraz wewnętrznymi potrzebami jednostki w zakresie danych o kosztach.

AMORTYZACJA

Ewidencja amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych przebiega według schematu:

1) miesięczna amortyzacja środków trwałych

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
2) miesięczna amortyzacja WNiP

Przykład:

Wartość początkowa środka trwałego 60.000

Stawka amortyzacyjna (roczna stopa amortyzacji - amortyzacja liniowa, odpisy proporcjonalne) 10%

Polecenie: Zaksięgować miesięczny odpis amortyzacyjny i ustalić wartość bieżącą środka trwałego. Obliczenia - (60.000x10):100=6000:12=500

0x08 graphic

ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII

I podmiot prowadzi ewidencję magazynową materiałów

0x08 graphic
1) wydanie materaiłów do zużycia

2) zwrot materiałów nieużytych z produkcji

a) storno czarne

0x08 graphic

b) storno czerwone

0x08 graphic

II podmiot nie prowadzi ewidencji magazynowej materiałów

0x08 graphic

lub

0x08 graphic

USŁUGI OBCE

Do tego rodzaju usług zalicza się przede wszystkim świadczone przez inne jednostki usługi materialne z zakresu transportu, remontów, a także np. z zakresu obróbki obcej, łączności (telekomunikacji), dzierżawy, informatyki

302 Rozliczenie zakupu usług i robót

0x08 graphic
420 Usługi obce

0x08 graphic
0x08 graphic

201 Rozrachunki z dostawcami krajowymi

206 Zobowiązania wekslowe

0x08 graphic

101 Kasa

0x08 graphic

0x08 graphic

Przykład:

Saldo początkowe konta „Kasa” 1.000

Saldo początkowe konta „Rachunek bieżący” 2.500

Operacje gospodarcze:

  1. Otrzymano fakturę za transport od firmy „Transbud” 3.200

  2. Opłacono przelewem fakturę od firmy „Transbud” 3.200

  3. Otrzymano fakturę za remont maszyn i opłacono ją wekslem własnym 500

  4. Zapłacono gotówką za transport PKP 999

0x08 graphic

WYNAGRODZENIA

Koszty wynagrodzeń obejmują wypłaty pieniężne oraz równowartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty wypłacane lub wydawane pracownikom za wykonaną pracę w ramach umowy zawartej z jednostką.

Wynagrodzenie brutto podlega różnorodnym obciążeniom. Wyróżnia się:

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA

Koszty tego rodzaju obejmują w szczególności:

  1. składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawcę (ubezpieczenia: emerytalne (1/2), rentowe (1/2), wypadkowe (w całości) - konto 441

Podstawa prawna:

- ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)

- ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j.: Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.)

  1. składki na fundusze - konto 441: