Prawo cywilne
Kryterium podziału
przedmiot regulacji
Przedmiotem regulacji prawa cywilnego są stosunki społeczne o charakterze majątkowym. To znaczy, że są wymierne w pieniądzu / wartość wymierzona w pieniądzu /
Stosunki społeczne są to te które dotyczą działalności gospodarczej a więc produkcji dóbr oraz wymiany dóbr i usług.
Produkcja opiera się na określonych umowach, aby coś wyprodukować musimy nabyć narzędzie, surowce a następnie wyprodukowane towary musimy zbyć. Wymiana towarów i usług odbywa się na podstawie umów prawa cywilnego . Stosunki niemajątkowe również zajmuje się tym prawo cywilne.
Stosunki niemajątkowe, które powstają na podstawie ochrony dóbr osobistych człowieka / życie, zdrowie, wizerunek, nazwisko, nietykalność mieszkania, nietykalność korespondencji /
Dobra osobiste, są chronione nawet, gdy zaistnieje zagrożenie ich naruszenia, nie tylko w razie dokonywanego naruszenia czynności możemy domagać się zaniechania czynności, które prowadzą do naruszenia naszych dóbr osobistych. Możemy domagać się określonych działań np. przeproszenia w razie obrazy, zapłacenia zadość uczynienia, na rzecz jakiegoś ośrodka zdrowotnego.
Prawo cywilne jest gałęzią bardzo szeroką, niekiedy spośród prawa cywilnego wyodrębnia się określone fragmenty formułuje wykład.
prawo gospodarcze - dotyczy działalności gospodarczej
prawo handlowe
-metoda prawa
Prawo cywilne jest regulowane metodą poziomą. A→B Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe między równorzędnymi podmiotami. Równorzędność podmiotów jest równorzędnością prawną, nie faktyczną czyli obydwa podmioty z punktu widzenia prawnego znajdują się w tej samej sytuacji.
Żaden z nich nie ma więcej praw, obydwa podmioty mają tyle samo praw. Natomiast w rzeczywistości podmioty mogą być różne z punktu widzenia ekonomicznego.
sankcje
sankcje w prawie cywilnym mają przede wszystkim charakter majątkowy. A więc podstawowa sankcją prawa cywilnego będzie odszkodowanie - czyli obowiązek naprawienia szkody. Obowiązek ten może być wykonywanie różnie np. w naturze np. ktoś sam naprawi samochód drugiej osobie, może przekazać pieniądze.
Nieważność czynności prawnej - zawieramy umowę i okazuje się ona nieważna ( sankcja )
Instytucja luk w prawie
Luka w prawie - biała plama, brak normy prawnej która być powinna a jej nie ma.
W prawie cywilnym występuje najwięcej luk prawnych, które wynikają z przeoczenia lub luki pozostawione przez ustawodawcę celowo →luki celowe
/ leasing nie ma takich umów, nie są uregulowane prawnie /
zdarzenie prawne - takie okoliczności, których wystąpienie powoduje powstanie stosunku prawnego jego ustanie lub zmianę.
Zdarzenia prawne zaliczamy do nich:
zdarzenia sensustricto
działania
czyny - dozwolone
- niedozwolone
akty prawne - orzeczenia sądowe
- akty administracyjne
- czynności prawne
Najczęściej w prawie cywilnym występują
czyny niedozwolone = delikty / w pr. Cywilnym /
←wyrządzenie szkody. Również występują czynności prawne dwustronne
→umowa
Źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny pochodzący z 1964 r. szereg razy nowelizowany największa nowelizacja była w roku 1990
Kodeks cywilny
Kodeks cywilny składa się z 4 ksiąg:
I - część ogólna / księga I /
Normuje podstawowe zasady i podstawowe instytucje prawa cywilnego, te które są wspólne dla wszystkich stosunków prawnocywilnych
Będziemy mówili o podmiotach
/ osoby fizyczne i prawne / - przedstawicielstwo
/ osoby, które mogą występować w czyimś imieniu / - czynności prawne / te które są w zdarzeniu prawnym /
- przedawnienie - upływ czasu
- pojęcie rzeczy
- rodzaje rzeczy
II. Księga Prawo rzeczowe
Prawo rzeczowe reguluje różne formy sposoby korzystania z rzeczy. Najważniejsze prawo do rzeczy to prawo własności.
Własność-o tym będzie mówić
III. Księga zobowiązana
W kodeksie cywilnym jest to księga III zatytułowana „ zobowiązania ` z tym, że księga ta dzieli się na dwie części
część ogólna zobowiązania
część szczególna
Część ogólna dotyczy zobowiązań wszystkich, daje podstawowy przegląd instytucji z zakresu prawa zobowiązanego a więc sposoby zawierania umów, formy zawierania umów, zasady wykonywania umów, odpowiedzialność za nie wykonanie umów.
Część szczególna jest to katalog umów czyli wymienione są tam umowy i ich regulacja prawna.
Umowy rodzaje :
wynajem dzierżawa
sprzedaż
zlecenie
umowa o dzieło
umowa przewozu
spedycja
umowa przechowana
komis
agencja
kontraktacja
umowa składu
pożyczka, użyczenie
Kodeks cywilny zawiera
IV. Księgę Prawo spadkowe
Spadek - jest to majątek po zmarłej osobie.
Zasady nabywania praw do spadku:
na kogo i w jakiej części przechodzi majątek osoby zmarłej
kto jest spadkobiercą
na jakiej zasadzie można dziedziczyć
ustawowo
na mocy testamentu
Oprócz kodeksu cywilnego w prawie cywilnym są jeszcze inne ustawy tzn. ustawy szczególne. Ustawy te regulują jakiś fragment prawa cywilnego. / dotyczy jednego rodzaju przedmiotu /
Kodeks cywilny reguluje całość prawa cywilnego oraz ogólne zasady dotyczące prawa cywilnego.
Prawo wekslowe
Prawo czekowe
Prawo autorskie
Prawo wynalazcze
Prawo bankowe
Prawo lokalowe
Kodeks handlowy
Rzecz-część przyrody materialnej o wartości majątkowej wyodrębniona tak że jako dobro samoistne może być przedmiotem obrotu. Dobra osobiste nie ssą rzeczami.
Biblioteka-cały zbiór -nie jest rzeczą, 1 książka- jest rzeczą.
Przedsiębiorstwo -stanowi całość
Część składowa rzeczy- część pewnej całości trwale z nią związana , nie można jej odłączyć od całości bez uszczególnienia lub istotnej zmiany całości lub przedmiotu odłączonego
Przynależność- rzecz samoistna ruchoma , potrzebna do korzystania z rzeczy głównej pozostawiająca w faktycznym związku i należąca do tego samego właściciela
Pożytki rzeczy -dochody ,korzyści
dzielą się na - cywilne (powstają na podstawie stosunku prawnego dotyczący rzeczy np. najemca ,czynsz -pożytek cywilny
naturalne -kt. czerpiemy prawidłowej gosp. rzeczą
PODZIAŁ RZECZY
-ruchome (kodeks nie def.)
-nieruchome (są części powierzchni ziemskiej stanowiące przedmiot własności np. budynki ,lokale w budynku mogą stanowić odrębne rzeczy ale tylko kiedy ustawa tak stanowi.
podzielne-chleb
niepodzielny -samochód
ozn. gatunkowo-rodzajowo (cukier)
ozn. indywidualnie -tożsamość (obraz Matejki)
natura rzeczy
woli stanu
Umowa pożyczki -ozn gatunkowo
Umowa użyczenia -ozn. indyw.
Nieważność względna - czynność jest ważna natomiast strona może ją unieważnić poprzez zawiadomienie na piśmie drugiej strony w ciągu 1-go roku.
Czynności prawnych może dokonać mając pełną zdolność, osobiście.
Są sytuacje gdy nie możemy dokonać czynności prawnych i potrzebujemy czynności innych
osób. Te inne osoby które dokonują za nas czynności prawne w naszym imieniu nazywamy
przedstawicielami
Potrzebuje przedstawiciela
- dzieci do 13-go roku życia,
- ubezwłasnowolniony całkowicie
Za te osoby które nie mają w tym zdolności do czynności prawnych działają ich przedstawiciele.
W tej sytuacji mówimy, że są to przedstawiciele ustawowi czyli tacy, którzy są ustanowieni
na mocy prawa ( Ustawy) Przedstawicielem dziecka z mocy ustawy są rodzice lub opiekun
zaznaczony przez sąd (gdy dziecko pozbawione jest rodziców, jeżeli sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu częściowym to wyznacza wtedy kuratora który jest przedstawicielem
ustawowym.
Przedstawiciel Ustawy działa za osobą pozbawiona zdolności do czynności prawnych.
Gdy osoba ma ograniczoną zdolność to osoba ta dokonuje czynności prawnych natomiast
przedstawiciel wyraża na to zgodę.
Może być przedstawiciel nie z mocy prawa np. adwokat, inna osoba która w naszym imieniu dokonuje czynności prawnych, taką osobą umocowana do dokonywania czynności prawnych
w imieniu innej osoby nazywamy pełnomocnikiem.
Pełnomocnictwo i przedstawicielstwo ustawowe polegają na tym że w działaniu prawnym
mamy do czynienia z dwoma podmiotami:
to mocodawca,
to pełnomocnik.
Podmiotem działającym jest pełnomocnik który dokonuje czynności prawnych, prowadzi
negocjacje, zawiera umowę, ale czynność prawna której dokonuje wywiera skutki nie dla niego tylko dla mocodawcy.
Udzielenie pełnomocnictwa jest czynności prawna jednostronną, czyli dokonuje czynności prawnych jedna strona i nie wymaga ono zgody drugiej.
Aby pełnomocnik był zobowiązany mocodawca musi z nim zawrzeć umowę jeżeli strony zawrą umowę to wtedy z tej umowy wynika obowiązek działania. Na podstawie umowy
wierzyciel może domagać się od dłużnika wykonania umowy, ale tylko wtedy gdy mamy do
czynienia z umową wtedy mamy dwie czynności prawne.
-umowa dwustronna
pełnomocnictwo jednostronne.
Sprzedawca jest pracownikiem na podstawie umowy o pracę jest zobowiązany do sprzedawania towarów jednocześnie jest upoważniony do zawierania umów w jego imieniu.
RODZAJE PEŁNOMOCNICTWA
I w zależności od jego zakresu
1) pełnomocnictwo ogólne- obejmuje ono umocowanie tam czynności zwykłego zarządu.
Zwykły zarząd- jest to bieżące prowadzenie jakiś spraw, zarządzenie majątkiem. Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielenie pod rygorem nie ważność na piśmie.
2)-pełnomocnictwo rodzajowe - obejmuje do umocowania do wielokrotnego dokonywania czynności tego samego rodzaju. Czyli jakiś rodzaj czynności ale nie jednorazowa ale wielokrotnie powtarzających się. Takim pełnomocnikiem jest sprzedawca upoważniony do sprzedawania czyli do zawierania umów sprzedaż
3) pełnomocnictwo szczególne - które upoważnia do dokonywania jednakowej czynności prawnej np.; do zawarcia jednej umowy do sprzedania naszego samochodu
Pełnomocnictwo rodzajowe i jednorazowe powinny być dokonane w jakiej ma być dokonana czynność obięta pałnom.
Żeby upoważnić kogoś do sprzedani nowego domu musi się udać do kancelarii notarialnej , gdzie zostaje sporządzony akt notarialny i w jego obecności podpisuje to pełnom.
pełnomocnictwo domniemane - jest oparte na domniemaniu prawnym. Czyli ustawa nakazuje przyjąć, a osoba urzędująca w lokalu przeznaczonym do obsługi publiczności, jest pełnomocnikiem przedsiębiorstwa, do którego ten lokal należy. Czyli jest domniemanie pełnomocnictwa.
prokura -
prokurent - pełnomocnik
prokura - pełnomocnictwo jego.
Prokurent jest to pełnomocnik spółki prawa handlowego.
s. zoo
s. S.A.
s. jawna
s. komandytowa
Prokura - jest to szczególne pełnomocnictwo którego zakres jest określony ustawowo.
Prokurent jest upoważniony dokonywania czynności sądowych i poza sądowych jakie są związane z prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego z wyjątkiem zbycia i obciążenia nieruchomości oraz samego przedsiębiorstwa. Prokura musi udzielona na piśmie i wpisana do rejonu handlowego.
Może się zdarzyć, że pełnomocnik wykroczy poza swoje upoważnienia i np. zawrze jakąś umowę, która nie mieści się w zakresie jego umocowania albo już wygaśnie pełnomocnictwo a on jeszcze występuje jako pełnomocnik. Mówimy wtedy, że jest pełnomocnikiem fałszywym. / rzekomym /
W interesie pewności obrotu ustawodawca wprowadza taka instytucję, że strona, która zawarła umowę z takim fałszywym pełnomocnikiem może zwrócić się do mocodawcy z zapytaniem czy potwierdzi tę umowę. Jeżeli nie potwierdzi umowa będzie nieważna, a jeśli jest korzystna to może ją zaakceptować.
Pełnomocnictwo wygasa :
wygasa wraz z nadejściem terminu na który zostało udzielone. Może to być pełnomocnictwo okresowe.
wygasa pełnomocnictwo szczególne wraz z dokonaniem czynności do której pełnomocnik był upoważniony.
Pełnomocnik jest osobą szczególnego zaufania, dlatego pełnomocnictwo może być odwołane, czyli mocodawca tak jak udzielił pełnomocnictwa jednostronnie, tak jednostronnie może je odwołać w każdej chwili .
śmierć pełnomocnika
Jeżeli sprawy mocodawcy przejmuje inna osoba / umiera mocodawca a jego zakład przejmuje spadkobierca, wtedy spadkobierca wchodzi we wszystkie stosunki prawne / nie zawsze w chwili śmierci mocodawcy pełnomocnictwo wygasa.
Można mieć 3 pełnomocników. Jeżeli mocodawca wyznacza kilku pełnomocników to mogą być dwa rodzaje sytuacji:
każdy z nich ma prawo działać samodzielnie →pełnomocnictwo indywidualne
pełnomocnictwo łączne - dla swojej ważności wymaga współdziałania dwóch pełnomocników.
Przedawnienie - skutek upływu czasu. Upływ czasu jest to zdarzenie ...................
sensu stricto , zdarzenie prawne, które jest niezależne od człowieka.
Po upływie okresu przedawnienia dłużnik może uchylić się od spełnienia swojego obowiązku. Czyli zwalnia dłużnika od konieczności wykonania obowiązku ale ten jego obowiązek wcale nie wygasa. Do wyboru dłużnika jest czy on go wykona czy nie. Przedawnieniu ulegają tylko roszczenia
prawo- uprawnienie - roszczenie
Prawo podmiotowe - jest to możliwość domagania się od innej osoby wykonania określonego świadczenia.
Uprawnienie - jest częścią prawa podmiotowego
Roszczenie - jest to uprawnienie skonkretyzowane czyli te roszczenie ulegają przedawnieniu i mogą wygasać .
prawo i uprawnienia nie przedawniają się może tylko wygasnąć / prawo - wygasa umowa - rozwiązuje się /
Przedawniają się tylko roszczenia majątkowe.
Jeszcze są roszczenia osobiste / niemajątkowe np. domaganie się przeproszenia za wyrządzoną zniewagę. Takie roszczenie nigdy się nie przedawni.
Terminy przedawnienia;
1 lat termin ogólny
3 lata dla świadczeń :
roszczenia okresowe ( czynsz )
roszczenie wynikające z działalności gospodarczej
roszczenie wynikające ze stosunku prawnego
Na zarzut przedawnienia dłużnik powinien się powołać i jeżeli dłużnik powoła się w sądzie na zarzut przedawnienia sąd nie będzie mógł sprawy rozpatrzyć. Czyli przedawnienie powoduje nie możność dochodzenia roszczenia przed sądem
Terminy przedawnienia są uregulowane przepisami bezwzględnie obwiązującymi., czyli strony nie mogą ich zmienić, ani nie mogą przedłużyć, ani nie mogą skrócić.
Terminy przedawnienia oblicza się od dnia wymagalności roszczenia. Od tego terminu liczy się 3 lata przedawnienia.
Dłużnik może nie wykorzystać zarzutu przedawnienia i wtedy sprawa w sądzie rozpoznawana przez sąd.
Czasami dłużnikowi zależy na tym, bo uważa że jest niewinny i chce wykazać, swój brak winy.
W okresie przedawnienia mogą wystąpić okresy, w których się nie wlicza:
zawieszenia terminu przedawnienia
przerwanie biegu terminu przedawnienia
Zawieszenie powoduje, że pewnego okresu nie wlicza się do przedawnienia. W tym okresie kiedy bieg terminu przedawnienia jest zawieszony tego okresu się nie wlicza. Odlicza się go od całego okresu przedawnienia.
Przerwa- powoduje, że bieg okresu przedawnienia przestaje się liczyć. W pewnym momencie następuje stop, nie liczy się a po przerwie przedawnienie liczy się od początku.
Przerwę powoduje:
dochodzenie roszczenia przed sądem - jeżeli wierzyciel wystąpi przed sądem przeciwko dłużnikowi o zwrot należności to okres postępowania sądowego powoduje przerwanie biegu przedawnienia. Z chwilą zakończenia postępowania sądowego przedawnienie ewentualnie może biec od początku.
uznanie roszczenia przez dłużnika
- dłużnik przyznał, że jest winien z tym nie musi być to wyraźne przyznanie, może to być pośrednie np. w liście skierowanym do wierzyciela, w którym dłużnik prosi o odroczenie terminu spłaty. Czyli pożyczył kwotę, nie spłacił ale napisał do wierzyciela, że jest w kłopotach finansowych, prosi o przedłużenie. W tym wypadku uznał roszczenie. Od tego momentu termin przedawnienia liczy się od początku.
Prawo własności uchwalone jest poprzez postępowanie sądowe .Właściciel oraz współwłaściciel może wystąpić do sąd tzn powództwem petytoryjnym (powództwo oparte na pawie własności )
Występując z tym powództwem właściciel musi udowodnić swoje prawo własności np. przedstawić umowę na piśmie . Roszczenie może polegać na dwóch rodzajach zadań
1)roszczenie windykacyjne-w tym roszczeniu właściciel domaga domaga się wydania rzecz przeciwko temu ,kto ą rzecz bezprawnie włada (np. złodziej ,wynajmujący mieszkanie ,czy samochód -po ukończeni umowy nie chce wyprowadzić , oddać samochodu )
roszczenie negatoryjne -o przywróceniu stanu zgodnego z prawem i o zaniechaniu naruszeń na przyszłość
Nie zawsze łatwo jest udowodnić właścicielowi swoje prawo własności np. nie ma rachunków świadków Wtedy ustawodawca przyznaje właścicielowi inne środki ochrony -stworzone przez ustawodawcę specjalnej instytucji tzn posiadanie (nie jest prawem tylko stanem faktycznym chronionym przez prawo Są dwa rodzaje posiadania:
samoistne-jest to władanie rzeczą w zakresie prawa własności np. właściciel
zależne-jest to władanie rzeczą w zakresie innego prawa , prawo własności np. najem
Posiadaczowi przysługuje rozbudowana ochrona
przysługuje mu ochrona sądowa -może wystąpić do sądu tzw posesacyjnym. Różnica między tym roszczeniem a roszczeniem petytoryjnym polega na tym że posiadacz nie musi udowadniać prawa własności tylko udowadnia fakt posiadania
posiadacz może domagać się przywrócenia utraconego posiadania i zaniechania dalszych naruszeń.
jeżeli posiadacz udowadnia fakt posiadania to ustawodawca ustanawia 3 domniemania prawne związane z posiadanie -domniemanie posiadania samoistnego
-dom. zgodności
-posiadanie ze stanem prawnym
stan faktyczny jest zgodny ze stanem prawnym
posiadacz może zastosować obronę konieczną ale tylko w momencie naruszenia lub bezpośrednio po naruszeniu