mikroklimat stanowiska pracy
łaściwy mikroklimat w środowisku pracy jest ważnym czynnikiem wpływającym na zdrowie pracownika, jego samopoczucie oraz wydajność pracy.
Zwykle pracownik tak długo nie uświadamia sobie wpływu warunków mikroklimatu, dopóki zapewniają mu one normalne funkcjonowanie.
W Polsce obowiązują następujące normy dotyczące mikroklimatu:
PN - 85/N - 08011 - Ergonomia. Środowiska gorące.
PN - 85/N - 08013 - Ergonomia. Środowiska termicznie umiarkowane.
PN - 85/N - 08009 - Ergonomia. Środowiska zimne.
Na pojęcie mikroklimatu środowiska pracy składa się szereg parametrów. Do najważniejszych z nich należą:
temperatura;
wilgotność względna powietrza;
prędkość ruchu powietrza.
Duże znaczenie mają również takie czynniki jak: pora roku, miejsce wykonywania pracy, otoczenie, wiek oraz płeć pracownika. Ponadto wymienić tutaj należy także rodzaj wykonywanej pracy, pozycję, w której praca jest wykonywana oraz wielkość wysiłku fizycznego niezbędnego do wykonywania określonej czynności, jako czynniki mające istotny wpływ na ustalenie właściwej, najbardziej optymalnej temperatury oraz innych parametrów mikroklimatu. Mikroklimat pomieszczeń pracy, a więc także pomieszczeń biurowych, warunkuje przede wszystkim temperatura.
mikroklimat stanowiska pracy - prędkość ruchu powietrza
uch powietrza - jest to trzeci zasadniczy parametr mikroklimatu w środowisku pracy. Dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny. Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:
w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 [m/s];
w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 [m/s].
Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych powoduje pewne ochłodzenia, natomiast w temperaturach wysokich (powyżej 35°) nie przynosi ulgi lecz zwiększa uczucie gorąca. Bardzo ważnym elementem wywołującym ruch powietrza jest wietrzenie pomieszczeń.
Podczas wietrzenia należy pamiętać o:
jednostronne wietrzenie pomieszczeń ma zastosowanie wówczas, gdy głębokość pomieszczenia nie jest większa niż 8,4[m] (wtedy wietrzenie jest wystarczające);
okna powinny być wyposażone w lufciki albo w górnej części okna bądź też w jednym z jego dolnych rogów. Niekorzystne jest natomiast umiejscowienie lufcików w środku okna, gdyż zimne powietrze wlatuje wtedy bezpośrednio do pomieszczenia;
należy pamiętać, że powietrze potrzebne jest nie tylko pracownikom lecz także maszynom i urządzeniom do właściwej pracy oraz do rozcieńczania nagromadzonych substancji szkodliwych dla ludzi;
przy sporadycznym wietrzeniu powinno się szczególnie uważać, aby nie powstały żadne lokalne przeciągi i aby odpływ powietrza był prawidłowy;
świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.
Temperatura - gwarantuje człowiekowi pełną sprawność psychiczną, a więc odpowiadającą strefie komfortu temperaturą jest 18 - 20°C. Jeśli panująca w pokoju biurowym temperatura przekracza 20°C (do 25°C), u zatrudnionych obserwuje się drażliwość i obniżenie chęci do pracy. Sprawność psychofizyczna pracownika jest jaszcze dostateczna, lecz popełnia on pierwsze błędy. W przypadku, gdy temperatura w pomieszczeniu biurowym osiąga 25 - 30°C, pracownicy odczuwają otępienie, znikome jest wówczas tempo pracy umysłowej i występują trudności w koncentracji. Liczba popełnianych błędów wzrasta. Również zbyt niska temperatura jest źródłem uciążliwości pracy. Za uciążliwe warunki w pomieszczeniach biurowych uważa się takie, kiedy temperatura spada poniżej 14°C.
mikroklimat stanowiska pracy - wilgotność względna powietrza
Istotnym czynnikiem warunkującym pracę w środowisku biurowym jest powietrze. Dla lokali biurowych zaleca się krotność wymiany powietrza w granicach 3 - 8 na godzinę. Pracownik wykonujący spokojną pracę "przy biurku" zużywa w ciągu minuty 20 [l] powietrza, przy założeniu, że ciśnienie w pomieszczeniu równe jest 760 [mm] Hg.
Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi powinny mieć odpowiednią wymianę powietrza przez zastosowanie wentylacji naturalnej lub mechanicznej albo też łącznie jednej i drugiej.
Wielkość wymiany powietrza powinna spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy na wszystkich stanowiskach.
Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem wentylacji jest wentylacja naturalna. Jej skuteczność jest jednak ograniczona, gdyż zależy od warunków atmosferycznych, pory roku, pogody oraz lokalizacji budynku.
Budynki przeznaczone na pobyt ludzi, w tym także i banki, powinny mieć urządzenia ogrzewcze, zapewniające utrzymanie regulowanej temperatury wewnętrznej, odpowiadającej warunkom użytkowania i funkcji tych pomieszczeń.
Wilgotność względna powietrza - jest to stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej, przy danej temperaturze. Wyrażona w procentach wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ na warunki pracy. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie, jeśli:
w temperaturze 12°C względna wilgotność powietrza wynosi 50 - 70 %;
w temperaturze 20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40 - 50 %;
w temperaturze 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35 - 40 %
Oświetlenie
jest jednym z najważniejszych czynników wpływających nie tylko na wydajność pracy, lecz również na zdrowie i samopoczucie pracownika.
Podstawową zasadą w pracy biurowej powinno być wykorzystywanie oświetlenia dziennego.
Uzupełnieniem oświetlenia dziennego jest oświetlenie sztuczne, najczęściej oświetlenie elektryczne. Oświetlenie elektryczne w pomieszczeniach pracy określane jest w Polsce normą PN - 84/E - 002033 - oświetlanie wnętrz światłem elektrycznym. W normie tej zostały ustalone najmniejsze dopuszczalne średnie wartości natężenia oświetlenia w pomieszczeniach pracy, w zależności od rodzaju pomieszczenia i wykonywanych czynności - wartości te wyrażono w Ix (luksach).
Właściwa jasność i równomierność oświetlenia elektrycznego jest zależna w znacznym stopniu od sposobu rozmieszczenia źródeł światła. Pod tym względem wyróżniamy trzy rodzaje oświetlenia:
ogólne - za pomocą lamp zamieszczonych wysoko i rozmieszczonych symetrycznie (takie oświetlenie zastosowano na sali operacyjnej łącznie z kasami);
miejscowe - za pomocą lamp zainstalowanych bezpośrednio na stanowiskach pracy (takie oświetlenie należy również zainstalować na stanowiskach kasjerskich);
złożone - będące połączeniem obu wyżej wymienionych rodzajów oświetlenia.
Oświetlenie ogólne może być wykonywane w pomieszczeniach biurowych jako:
bezpośrednie - promienie światła padają bezpośrednio na oświetlany przedmiot;
pośrednie - światło od dołu jest zasłonięte, a promienie padają na oświetlany przedmiot z odbicie od sufitu;
półpośrednie - część promieni pada na oświetlany przedmiot, a część rozprasza się po całym pomieszczeniu.
W pomieszczeniach, gdzie praca oparta jest głównie na trudnym i długotrwałym pisaniu, zalecane natężenie światła powinno wynosić ponad 1000 [Ix]. Przy średnio trudnym i średnio długotrwałym pisaniu czy czytaniu wymagane natężenie powinno wynosić 240 - 600 [Ix]. Zakłada się, że przy średnio trudnej i średnio długotrwałej pracy w biurze, nie wymagającej pisania, natężenie oświetlenia nie może być niższe niż 120 [Ix].
Obecnie stosuje się stosunkowo duże natężenie oświetlenia. Wymagane natężenie światła w pokojach pracowników biurowych ustalono na 300 [Ix]
Stanowisko pracy - pole widzenia
Wymiary i rozmieszczenie urządzeń pomocniczych w ramach struktury przestrzennej stanowiska roboczego są związane ściśle z polem widzenia , w którym powinny znajdować się urządzenia i przedmioty pracy.
Pole widzenia (wg Filipkowskiego) jest to całkowity zasięg wideosfery, w której możemy, bez poruszania oczami i głową, zaobserwować przedmioty i sygnały optyczne.
Parametry przestrzeni widzenia określają zakresy spostrzegania obiektów, znaków, sygnałów wizualnych i barwy. Zakresy te są formułowane jako kąty i odległości przedstawione w płaszczyźnie strzałkowej oraz poziomej lub jako stożek widzenia. Można tu wyróżnić następujące pojęcia:
naturalna linia widzenia, pochylona w stosunku do płaszczyzny horyzontalnej:
- w pozycji stojącej wyprostowanej - 10° oraz swobodnej - 15° - 30°
- w pozycji siedzącej wyprostowanej - 15° oraz swobodnej (relaksowej) - 38°
optymalny obszar obserwacji, ograniczony odległościami 33 - 71 cm oraz kątami: ok. 30° w płaszczyźnie strzałkowej i 50° w płaszczyźnie poziomej.
Najważniejsze elementy informacyjne lokalizuje się w najdogodniejszych zakresach kątowych i dystansach pola widzenia, mniej ważne i rzadziej używane - w następnym przedziale zakresów kątowych, a nieważne - na peryferiach pola widzenia lub w miejscach, których obserwacja wymaga ruchu głowy. Zaleca się, aby część sygnalizacyjna przyrządu lub płaszczyzna wskaźnika tworzyła z linią wzroku kąt bliski 90°.
Hałas
dopuszczalne wartości poziomu dźwięku na stanowiskach pracy i ogólne wymagania dotyczące przeprowadzania pomiarów określone są w Polsce normą PN - 84/N - 01307.
Hałas jest to wszelki dźwięk niepożądany, szkodliwy lub uciążliwy. W zależności od miejsca usytuowania, źródłami hałasu mogą być:
trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle);
zakłady przemysłowe;
urządzenia i instalacje stanowiące wyposażenie budynku.
W pomieszczeniach przeznaczonych do pracy umysłowej, biurowej dopuszczalne natężenie hałasu zawiera się w granicach 55 - 65 [dB].
Obowiązująca w Polsce norma przeciwdźwiękowa ochrony budynków ustala średnią dopuszczalną intensywność hałasu na następującym poziomie:
dla gabinetów pracy umysłowej - 15 [dB];
dla biur o małym ruchu - 35 [dB];
dla biur zwykłych - 40 [dB];
Sprowadzenie głośności hałasu do właściwego poziomu wiąże się nie tylko z właściwym usytuowaniem budynku biura, ale również z organizacją pracy i z zachowaniem się samych zatrudnionych.
Rozmowa głosem podniesionym powoduje wzrost głośności tła do 60 - 75 [dB]. Stosowane w lokalach biurowych urządzenia (np. maszyny do pisania) powodują hałas 65 - 75 [dB], a maszyny do liczenia 85 [dB].
Pomieszczenia, w których znajdują się maszyny do pisania czy maszyny licząco - analityczne, są szczególnie hałaśliwe. Należy zatem zastosować tutaj materiały dźwiękochłonne zarówno na ścianach jak i suficie oraz podkładki filcowe pod maszyny do pisania, dywany dźwiękochłonne, kotary.
Same budynki biurowe powinny być izolowane od hałasu ulicznego pasami zieleni, które redukują hałas o 10 - 30 [dB].
Coraz więcej biur wyposażonych jest w nowoczesne narzędzia, które nie powodują tyle hałasu co narzędzia starszego typu, a tym samym stwarzane są coraz bezpieczniejsze stanowiska pracy.
Pozycja przy pracy
W celu zachowania prawidłowej pozycji siedzącej przy lekkich pracach ręcznych wymaga się żeby :
stopy całą powierzchnią opierały się na podłodze lub podnóżku, a kąt między podudziem a stopą nie był mniejszy niż 90°,
uda i podudzia tworzyły kąt nie mniejszy niż 90°,
głowa była lekko pochylona do przodu, a odległość oczu od pola pracy lub obrabianego przedmiotu wynosiła od 40 do 70 cm.
Powierzchnia i przestrzeń robocza stanowiska pracy - zasięgi
Do precyzyjnego wyznaczenia przestrzennych stref pracy stosuje się kryteria zasięgów rąk definiowane jako:
zasięg normalny, wyznaczony kolejnymi położeniami środka dłoni przy obrocie przedramienia wokół stawu łokciowego i ograniczony poziomami wysokości barkowej oraz łokciowej - określa granice strefy optymalnej dla manipulacji. Nakładające się w płaszczyźnie pracy zasięgi normalne prawej i lewej ręki wyznaczają najdogodniejsze pole pracy oburęcznej.
zasięg maksymalny, wyznaczony kolejnymi położeniami środka dłoni przy ruchu całej wyprostowanej kończyny górnej wokół stawu barkowego - określa granice strefy manipulacji, bez wymuszonego pochylenia tułowia;
zasięg wymuszony, występujący przy zasięgu maksymalnym połączonym z ruchem tułowia. Zasięg ten jest zawsze związany z wymuszoną pozycją ciała, a jego granice wyznaczają fizyczną możliwość sięgania i utrzymania równowagi.
Sytuacje powodujące zasięgi wymuszone zasługują na szczegółową analizę, gdyż w pewnych okolicznościach (zakres, czas trwania, częstotliwość, siła) mogą powodować znaczące obciążenie statyczne lub dynamiczne pracownika. Należy eliminować tego rodzaju sytuacje, jako wyjątkowo niekorzystne.
Na załączonych rysunku widoczne są miary zasięgów kończyn górnych dostosowanych do możliwości osobnika niskiego wzrostu.
Etymologiczne słowo ergonomia wywodzi się z języka greckiego: ergon - praca oraz nomos - prawa naturalne.
Ergonomia może być określona jako interdyscyplinarna nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi maszyn, środowiska i warunków pracy do autonomicznych i psychofizycznych cech i możliwości człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.
Celem ergonomii jest zapewnienie człowiekowi dobrego życia, zadowolenia, poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, jakie może on doznawać z chwilą stworzenia mu optymalnych warunków do pracy, wypoczynku i w ogóle życia.
Ergonomia może uczynić wiele dla poprawy " jakości życia" człowieka przez permanentne i sterowane przez naukę stwarzanie najkorzystniejszych warunków do niezawodnego funkcjonowania układu człowiek - technika dzięki obustronnemu przystosowaniu jego elementów. Przy tak określonym celu zadania ergonomii można najogólniej ująć w dwóch punktach:
opracowanie planów i programów działań dla nauk technicznych, aby dostosować technikę nie tylko do możliwości psychofizycznych człowieka ,lecz także do jego potrzeb i oczekiwań,
opracowanie planów i programów działań dla nauk społecznych, aby przygotować człowieka do roli nie tylko twórcy techniki ( ergonomicznej ), ale także do roli konsumenta, umiejącego z niej korzystać i doceniać jej wartości.
Konsekwentne wdrażanie wyników badań ergonomicznych przy projektowaniu maszyn, urządzeni narzędzi oraz urządzaniu stanowisk pracy i kształtowaniu materialnego środowiska pracy przynosi istotne i konkretne efekty.
Do najważniejszych można zaliczyć:
zmniejszenie znaczenia różnic indywidualnych, tzn. im bardziej cechy maszyn, urządzeń i narzędzi są przystosowane do przeciętnych możliwości człowieka, tym większa jest liczba osób, które maszyny te mogą obsługiwać i tym mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych, eliminujących osobników o mniejszej sprawności fizycznej i psychicznej,
zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia zawodowego, tzn. krótsze szkolenie umożliwia osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej,
zmniejszenie zmęczenia pracą,
zwiększenie wydajności pracy,
zapobieganie patologicznym skutkom wykonywania pracy, ograniczenie ilości chorób zawodowych,
zmniejszenie liczby wypadków przy pracy - szacuje się, że około 85% wypadków wiąże się
z działalnością człowieka , a przede wszystkim z nieodpowiednim zsynchronizowaniem maszyny
z możliwościami psychofizycznymi człowieka.
Układ człowiek - praca
W celu prowadzenia rozważań ergonomicznych najlepiej używać pojęcia układu człowiek - praca jako najbardziej szeroko pojętego. Zadaniem tego układu jest wykonanie jakiejś pracy, przy czym względna wartość obu stron tego układu ( człowieka - maszyny ) może być bardzo różna.
Istnieją tu więc cztery grupy zagadnień:
odbiór informacji od maszyny do człowieka,
oddziaływanie człowieka na maszynę przez urządzenia sterujące,
czynniki materialnego środowiska pracy,
czynnik antropotechniczny i organizatorski na stanowisku roboczym.
Bezpośrednie powiązanie pomiędzy maszyną a człowiekiem dotyczy jedynie dwóch pierwszych grup zagadnień. Proces pracy charakteryzuje się tutaj występowaniem trzech faz:
Fazy percepcji , określonej również mianem "wejścia do układu". Polega ona na uzyskiwaniu przez pracownika informacji. Uzyskiwane za pomocą receptorów informacja przekazywane są do centralnego układu nerwowego,
Fazy pracy układu, w której dokonuje się transformacja uzyskanych informacji w centralnym układzie nerwowym (CUN), przetwarzanie, które prowadzi do podjęcia jakiejś decyzji,
Fazy sterowania - oddziaływanie na urządzenia sterujące.
Występuje tutaj sprzężenie zwrotne między maszyną a człowiekiem. Treścią powiązań człowieka i maszyny w procesie pracy są procesy informacyjne oraz procesy sterowania.
Urządzenia sygnalizacyjne
Szczególnym przykładem zainteresowań ergonomii jest układ człowiek - maszyna, w którym człowiek i maszyna tworzą jednolity zespół regulacyjny, przetwarzający informację.
Nosicielami informacji są sygnały.
Najczęściej wykorzystywanym sygnałem jest analizator wzrokowy. Zawsze należy zachować zasadę: im krótszy jest czas trwania sygnału, tym większa powinna być jego intensywność
( z zachowaniem granic szkodliwego wpływu nadmiernie silnych bodźców, lecz także ich kontrast z tłem.
Wyróżniamy również analizator
Słuchowy
Dotykowy
Smakowy
Węchowy
Temperatura
Zasady rozmieszczenia większej liczby urządzeń sygnalizacyjnych na jednym stanowisku roboczym prezentuje McCormik:
Zasada ważności - urządzenia grupuje się zgodnie z ich znaczeniem dla danego działania,
Zasada kolejności używania - umieszcza się w miarę możliwości urządzenia używane bezpośrednio po sobie,
Zasada częstotliwości użycia - urządzenia używane najczęściej należy, umieszczać w najlepszych miejscach.
Organizacja stanowisk pracy
Organizacja pracy stanowiska roboczego stanowi ważną część składową organizacji procesu produkcyjnego. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest:
Wybór optymalnych metod pracy,
Zapewnienie bezpieczeństwa pracy,
Zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,
Właściwy dobór pracowników,
Zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
Zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i odpoczynku.
Punktem wyjścia do opracowania metod pracy jest dokumentacja technologiczna, która powinna określać możliwie dokładnie operację, jaką należy wykonać na danym stanowisku roboczym. Aby zapewnić optymalną metodę pracy, należy przestrzegać następujących zasad:
Stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym pracownikom,
Należy ustalić stałe miejsce na materiały i narzędzia,
Materiały i narzędzia winny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
Ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe uchwycenie,
Należy używać pojemników stołowych, przenośników grawitacyjnych, uchwytów itp. w celu ułatwienia pracy i odciążenia rąk.
Bezpieczeństwo pracy jest to zespół postanowień podjętych w celu usunięcia przyczyn zagrażających życiu i zdrowiu pracownika. Problemem usunięcia czynników powodujących urazy i nadmierne zmęczenie należy zająć się już w fazie projektowania urządzenia.
Bardzo istotne jest ustalenie właściwej długości dnia i tygodnia roboczego, a także racjonalne ukształtowanie przerw w pracy. Przy odpowiednim doborze przerw wypoczynkowych w toku pracy i przy odpowiedniej ich liczbie można osiągnąć warunki, w których nawet ciężką pracę można kontynuować przez pełny czas zmiany roboczej bez objawów głębszego zmęczenia. Może to być również jednym z instrumentów podnoszenia wydajności pracy. Jak wykazały badania fizjologów pracy, przebieg wypoczynku przybiera kształt tzw. krzywej wykładniczej; proces odpoczynku czyni największe postępy w pierwszej części przerwy, mniejsze w części drugiej (równie długiej), zaś w trzeciej i czwartej spada do minimum.
Postawa przy pracy
Należy unikać w granicach możliwości, wykonywania pracy statycznej. Przy pracy męczą się nie tyle mięśnie, które wykonywały jakieś ruchy, ile mięśnie, które pozostawały unieruchomione w stanie napięcia.
Na straty energii, związane z wykonywaniem pracy statycznej, składają się następujące elementy:
Straty związane z koniecznością zachowania określonej pozycji ciała przy pracy; człowiek stojąc i nie wykonując żadnej pracy zużywa o 11 - 12 % więcej kcal niż siedząc,
Straty wywołane koniecznością przeciwdziałania ciężarowi przedmiotów utrzymywanych siłą mięśni
( podtrzymywanie, przenoszenie narzędzi ),
Wysiłek mięśniowy związany z zachowaniem równowagi i przeciwdziałaniem przesuwania się środka ciężkości ciała poza podstawę stóp, wysiłek ten jest znaczny, gdyż środek ciężkości u człowieka umieszczony jest dość wysoko ( na około 57 % wysokości ciała licząc od dołu ),
Energia związana z przesuwaniem środka ciężkości ciała przy pochylaniu się podczas pracy, przy podnoszeniu ciężarów z ziemi itp.
Źródła straty energii podczas pracy można poważnie zmniejszyć przez racjonalną organizację stanowiska roboczego z uwzględnieniem zasad ergonomii. Nie jest możliwe całkowite wyłączenie pracy statycznej - nawet przy pracach siedzących. Jednakże należy zmniejszać obciążenie dostarczając wygodnych, dostosowanych do ich wymiarów krzeseł, podpórek dla oparcia przedramion, podpórek dla nóg przy użyciu wysokich krzeseł.
Siedzisko. Najlepszym rozwiązaniem krzeseł do pracy są krzesła nastawne o zmiennej wysokości siedziska i zaopatrzone w sprężynujące, nastawne oparcia wspierające ciało w okolicy krzyżowej. Ważny jest również kąt nachylenia oparcia ( 100 - 120° w stosunku do podłogi ), kąt odchylenia siedziska od poziomu ( przedni brzeg siedziska powinien być położony wyżej od tylnego
3 - 5° ), głębokość siedziska ( 350 - 400 mm ), szerokość siedziska ( 380 - 400 mm ).
Wysokość robocza. Wysokość robocza jest ważna gdyż to ona decyduje o przyjmowanej postawie ciała. Niedostosowanie wysokości roboczej do pracownika może być przyczyną bólu i schorzeń narządu ruchu, jak również obniżenia produkcji.
Wysokość robocza zależy przede wszystkim od charakteru pracy ( precyzyjna, lekka, ciężka, wymagająca ruchu itd. ) oraz do wymiarów ciała ludzkiego. Ze względu na rodzaj pracy dla pozycji stojącej, zaleca się następujące wysokości:
50 - 100 mm powyżej dolnej powierzchni łokcia dla pracy dokładnej i precyzyjnej;
50 - 150 mm poniżej dolnej powierzchni łokcia dla ogólnie lekkich zadań manipulacyjnych;
150 - 400 mm poniżej dolnej powierzchni łokcia dla pracy ciężkiej, szczególnie kiedy wymagane jest przyłożenie sił skierowanych ku dołowi.