Bonitacyjna klasyfikacja gleb pod trwałymi użytkami zielonymi.

Trwałe użytki zielone są to łąki i pastwiska, które trwają na jednym miejscu bez przyorywania i nie wchodzą w normalne użytkowanie polowe z przyczyn obiektywnych. Jeżeli są czasem przyorywane, to uprawa płużna trwa tylko przejściowo i nie dłużej niż 2-3 lata, po czym obsiewa się je ponownie mieszankami traw. Wyłączenie tych użytków z uprawy polowej uzasadnione jest takimi warunkami terenowymi, które sprzyjają przede wszystkim rozwo­jowi i planowaniu użytku zielonego, a nie sprzyjają gospodarce polowej. Są to następujące warunki: stosunki wodne, które przynajmniej czasowo w okresie wegetacyjnym są mniej uregulowane niż na polach ornych; położenie zbyt strome (ponad 15% spadku); gleba, która jest wadliwa dla użytkowania ornego; zadarnienie typowe dla trwałego użytku zielonego, a nie istniejące w użytkach przemiennych (darń bowiem tworzy się w okresie 4-5 lat).

Zasady klasyfikacji bonitacyjnej gruntów trwałych użytków zielonych (gleb darniowych łąkowo-pastwiskowych) opierają się na właściwościach gle­by, składzie gatunkowym roślinności, zadarnieniu, wartości produkcyjnej i wysokości plonów siana. Ponadto uwzględnia się dodatkowe czynniki: ukształtowanie powierzchni, kamienistość terenu, zakrzewienie itp. Czynniki te rozpatruje się w ich wzajemnym powiązaniu. Prawidłowa bonitacja trwałych użytków zielonych musi być konfrontowana z podziałem typologiczno-siedliskowym oraz systemem norm dla siana łąkowego ustalonym przez Polski Komitet Normalizacyjny. Przy bonitacji trwałych użytków zielonych wydziela się 6 klas oznaczonych symbolami: I, II, III, IV, V i VI.

Klasa I

Do klasy I należą użytki zielone na glebach mineralnych zasobnych w próchnicę, o trwałej strukturze gruzełkowato-ziamistej, przewiewnych, przepuszczalnych, zasobnych w składniki pokarmowe roślin, które zapewniają bez nawożenia wysoki plon siana. Łąki są przeważnie 3-kośne.

W składzie runi wartościowe trawy i rośliny motylkowe stanowią więcej niż 80%, ziół i chwastów jest mniej niż 13%, turzyc brak lub jest ich minimalna ilość (do 3% ). W składzie roślinności przeważają trawy bardzo dobre oraz rośliny motylkowe.

Trwałe użytki zielone klasy I znajdują się w warunkach naturalnych o najkorzystniejszym układzie stosunków wodnych lub możliwe jest dowolne regulowanie tych stosunków. Jeżeli występują zalewy, to w okresach umożliwiających użyźnienie, a nie przeszkadzających w eksploatacji. Położenie umożliwia dostęp w każdej porze roku, powierzchnia użytków jest równa, darń zwarta, równa i gładka (nie ma kamieni, kęp i zarośli. Warunki te pozwalają na dowolną uprawę i całkowite zmechanizowanie zbioru.

Plon siana wynosi ponad 5 t z 1 ha przy przeciętnych nakładach. Pastwiska, występujące wyjątkowo w tej klasie, dają możliwość pełnego wyżywienia co najmniej 3 krów wysokomlecznych w okresie wegetacyjnym nie krótszym niż 150 dni, a w przypadku wypasu kwaterowego umożliwiają 5-krotne spasanie.

Klasa II

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych i mułowo-torfowych o wła­ściwoŚciach i położeniu jak w klasie I, lecz bez pełnej możliwości dowolnego regulowania stosunków wodnych. Odpływ wody dobry , darń zwarta i gładka. Warunki te pozwalają na stosowanie dowolnych zabiegów uprawowych i ich całkowitą mechanizację.

Łąki co najmniej 2-kośne, o wydajności nie mniejszej niż 4 t z ha siana dobrej jakości. W składzie runi bardzo dobre i dobre trawy i motylkowe stanowią więcej niż 50%. Ziół i chwastów mniej niż 35%, w tym turzyc nie więcej niż 5%.

Wydajność pastwisk umożliwia 4-krotne spasanie i wyżywienie 3 krów wciągu okresu wegetacyjnego.

Klasa III

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych i mułowo-torfowych o wła­ŚciwoŚciach fizycznych i chemicznych gorszych niż w klasie I i II oraz na glebach torfowych wytworzonych z torfów niskich o uregulowanych stosun­kach wodnych. Uwilgotnienie gleb mineralnych może być okresowo niewła­Ściwe (za mokro lub sucho). Jeżeli zdarzają się zalewy, to w mniej odpo­wiedniej porze niż na użytkach klasy II, mniej żyznymi wodami lub o gorszym odpływie. Na ogół odpływ ewentualnych wód zalewowych jest powolny. Uprawa powierzchniowa możliwa jest prawie przez cały okres wegetacyjny, a zmechanizowanie zbioru przynajmniej podczas połowy okresu.

Użytki tej klasy mają powierzchnię równą. Dostęp do nich jest zazwyczaj łatwy, ale okresowo może być utrudniony przez roztopy i długotrwałe deszcze. Plon średnio wynosi ponad 3 t z l ha siana średniej jakości.

W składzie runi jest więcej niż 15% traw bardzo dobrych i dobrych oraz roślin motylkowych. Główną masę roślinności stanowią trawy średniej jakości.

Ziół i chwastów wraz z turzycami i trawami średniej i gorszej jakości nie jest więcej niż 85 %, w tym turzyc nie więcej niż 50% i chwastów mniej niż 35%. Znajdują się tu trawy bardzo dobre, wymienione w runi klasy I i II, a poza nimi przewodzą gatunki dobrej i średniej wartości pastewnej.

Pastwiska tej klasy umożliwiają pełne wyżywienie co najmniej 2 krów w okresie wegetacyjnym.

Klasa IV

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych, mułowo-torfowych, torfowych i murszowych o właściwościach fizycznych i chemicznych podobnych jak w klasie III, ale występujące w gorszych warunkach, utrudniających zago­spodarowanie na skutek występowania krzaków, obecności większej ilości kamieni lub pni, ukształtowania powierzchni lub utrudnionego dostępu.

Stosunki wodne w glebach tej klasy są najczęściej wadliwe (niedobór lub nadmiar wody). Jeżeli występują zalewy, to w różnych okresach, a woda mając utrudniony odpływ pozostaje na powierzchni co najmniej przez kilka­naŚcie dni. Zły odpływ przyczynia się do rozwoju turzyc. Warunki panujące w tych glebach pozwalają na uprawę powierzchniową konną lub ograniczone prace zmechanizowane. Powierzchnia darni przeważnie kępiasta.

W składzie runi trawy bardzo dobre i dobre stanowią nie mniej niż 6%. Turzyc, traw średniej i gorszej wartości pastewnej oraz ziół jest nie więcej niż 94%, w tym turzyc poniżej 60%. Ziół na łąkach i pastwiskach górskich nie więcej niż 60.

Łąki tej klasy są przeważnie jednokośne, dające przeciętnie około 2 t z l ha siana średniej i słabej jakości. Wahania plonów dość znaczne, w zależności od przebiegu pogody i stosunków wilgotnościowych panujących w danym roku.

Pastwiska występujące na niżu oraz pastwiska górskie położone w strefie górnego i dolnego regla (bez bliźniczki, śmiałka i turzyc) mają wydajność wystarczającą na wyżywienie 1-2 krów przez około 130 dni.

Klasa V

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych słabo próchnicznych, ubogich w składniki pokarmowe, zbyt suchych lub zbyt wilgotnych wciągu dłuższego czasu podczas okresu wegetacyjnego. Należą tu również użytki zielone na glebach mulowo-torfowych i torfowych zbyt mokrych (podtapianych) oraz na glebach torfowych zdegradowanych (zmurszałych). Powierzchnia gleb jest najczęściej nierówna i kępiasta. Uprawa i eksploatacja są tu bardzo utrudnione. Gdy stosunki wodne są jeszcze niezbyt złe, wówczas czynnikiem obniżającym wartość użytkową jest zakrzaczenie, obecność pni i kamieni, niekorzystne ukształtowanie terenu itp.

Łąki tej klasy są przeważnie jednokośne, turzycowe i trawiaste, zachwaszczone, dające około 1,5 t z ha siana słabej jakości. W składzie runi przeważają turzyce i gorsze trawy. Zawartość traw bardzo dobrych i dobrych około 5-6%. Trawy średniej i słabej jakości stanowią 20% całego porostu.

Pastwiska na terenach nizinnych i górskich mogą w pełni wyżywić jedną krowę w przeciągu 120 dni. Do klasy V należy zaliczyć trwałe użytki zielone o bardzo nieregularnych zalewach i z trudnym odpływem, zbyt mokre, porośnięte krzakami, śródleśne. Ponadto należą tu trwałe użytki zielone górskie, użytkowane głównie jako pastwiska trudno dostępne, kamieniste i z krzakami, na których okres wypasu jest krótszy niż 100 dni.

Klasa VI

Trwałe użytki zielone na glebach torfowych mocno zdegradowanych (zmursza­łych), rozpylonych, na których roślinność nie tworzy zwartej darni (pozostawia puste płaty bez porostu) oraz na glebach mineralnych lub torfowych stale pod­tapianych, trudno dostępnych, gdzie zbiór siana odbywa się w trudnych warun­kach i nie corocznie. W górach mokre łąki porośnięte są turzycami i chwastami w miejscu występowania źródlisk -tzw. młaki, rzadko koszone. Zastosowanie mechanicznej uprawy i zmechanizowanego zbioru jest wręcz niemożliwe.

Łąki tej klasy mogą dawać do 1,5 t z ha siana najgorszej jakości. Ruń stanowią turzyce, wełnianki, sity, sitowia oraz trawy złej wartości pastewnej i chwasty.

Wydajność pastwisk nie wystarcza na wyżywienie jednej krowy w okresie 100 dni.

1

---