TKANKA MIĘŚNIOWA
Tkanka mięśniowa (textus muscularis) jest czynnym elementem narządów ruchu: czynność jej polega na kurczeniu się i rozkurczaniu.
TKANKA MIĘŚNOWA GŁADKA
Wytwarza się u zarodka z elementów mezenchymy. Komórka mięśniowa gładka (myocytus glaber) ma najczęściej kształt wrzecionowaty. W cytoplazmie (w komórkach mięśniowych nazywa się ona sarkoplazmą) są mitochondria, aparat Golgiego i dla tych komórek charakterystyczne cienkie, biegnące podłużnie włókienka kurczliwe.
MIĘŚNIE GŁADKIE
Zdolność kurczenia się mięśni gładkich zależy także od miofilamentu aktyny i miozyny.. Podczas skurczu komórki mięśni gładkich cała sieć mikrofilamentów może się kurczyć jednocześnie.
TKANKA MIĘŚNIOWA POPRZECZNIE PRAŻKOWANA SZKIELETOWA
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa ( textus muscularis transversostriatus sceleti) rozwija się w życiu zarodkowym z mioblastów, tj. elementów komórkowych miotomów. Z mioblastów różnicują się długie, wielojądrzaste twory, tzw. włókna mięsniowe poprzecznie prążkowane. Wnętrze włókna poza tym prawie całkowicie wypełniają charakterystyczne włókienka kurczliwe, tzw. miofibryle. Miofibryle mają budowę bardzo złożoną, oglądane w mikroskopie zwykłym składają się z odcinków jaśniejszych i ciemniejszych, na przemian ułożonych. Jaśniejsze załamują światło pojedynczo czyli są izotropowe, ciemniejsze- łamią się podwójnie, tj. są anizotropowe. Ponieważ miofibryle ułożone są w prawie całym włóknie jedna przy drugiej, a ich odcinki izo- i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na tych samych poziomach, obrazy ich ciemnych i jasnych odcinków zlewają się w ciemne i jasne prążki przechodzące w poprzek całego włókna mięśniowego. W miofibrylach rozkurczonego włókna mięśniowego możemy dostrzec w silnym powiększeniu mikroskopowym, lepiej w mikroskopie elektronowym, cienkie prążki przebiegające poprzecznie przebiegających przez środek odcinków izotrpowych. Są to tzw. błonki graniczne, czyli prążki Z (membrana telophragma s. Linea Z). Dzielą one całość każdej miofibryli na odcinki zwane sarkomerami. Miofibryle zbudowane są z białka, zwanego aktynomiozynem. Włókienka aktynu wnikają między włókienka miozynowe . Mechanizm skurczu mięśnia polega na tym, że w okresie skurczu włókienka aktynowe skracają się, ponieważ wnikają głęboko pomiędzy włókienka miozynowe. W stanie rozkurczu włókienka te wydłużają się, ponieważ wysuwają się one spomiędzy włókienek miozynowych.
MIĘŚNIE OGÓLNA BUDOWA
Mięśnie (musculi; mus=mysz), są to narządy, które mają wybitną zdolność kurczenia się, tzn, zmniejszania swej długości. Odróżniamy trzy rodzaje mięśni:
Mięśnie zbudowane z tkanki mięśniowej gładkiej, kurczące się powoli i powoli powracające do swej pierwotnej długości.
Mięsień sercowy, który składa się z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, niezależny od świadomych bodźców nerwowych.
Mięśnie zbudowane z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych, szybko kurczących się pod wpływem bodźców ze strony ośrodkowego układu nerwowego, podległe naszej woli.
Przedmiotem nauki o mięśniach (miologii) jest ostania grupa mięśni, które powodują ruchy kośćca lub też ustalenie położenia jednych kości w stosunku do drugich. Z tego powodu mięśnie te tworzą układ narządów ruchu czynnego.
Pod względem położenia odróżniamy mięśnie powierzchowne lub skórne i mięśnie głębokie lub szkieletowe. Mięśnie szkieletowe (musculi skeleti) położone są pod powięzią powierzchowną. W bardzo znacznej większości obu swymi końcami są one przytwierdzone do szkieletu, skąd też pochodzi ich nazwa.
Liczba mięśnie nie jest ściśle określona, wahają się one mniej więcej w granicach od 300 do 500, a nawet więcej. Masa mięśni szkieletowych osoby średniego wzrostu i średniej masy ciała waha się przeciętnie od 25 do 35 kg Przy masie ciała 70 kg wynosi ona ok. 38%, gdy tymczasem masa kośćca stanowi ok. 14% masy ciała. Ukrwienie nadaje mięśniowi czerwoną barwę. Kształt mięśni jest różnorodny wyróżniamy trzy zasadnicze grupy:
Mięśnie długie
Mięśnie krótkie
Mięśnie szerokie
Mięśnie długie spotykamy głównie na kończynach, gdzie zwykle układają się one w kilka warstw. W mięśniach szerokich wymiary długości i szerokości są znacznie większe niż grubości. Większość z nich bierze udział w wytwarzaniu ścian wielkich jam ciała: klatki piersiowej, brzucha i miednicy. Mięśnie krótkie występują w okolicach, gdzie ruch są nieznaczne, lecz wymagają dużej siły, widzimy je na przykład: dookoła kręgosłupa. Mięśnie mieszane, których nie da się zliczyć do żadnej z powyższych grup zasadniczych. Przykładem może być mięsień prosty brzucha.
Mięśnie przytwierdzone są swymi końcami do powierzchni, które stanowią punkty przyczepu mięśni. Za początek uważamy na tułowiu na ogół koniec mięśnia bliższy głowy lub bliższy płaszczyzny pośrodkowej ciała, na kończynach - bliższy tułowia. W pierwszym przypadku włókna mięśniowe aż do powierzchni przyczepu i kończą się przytwierdzając do niej. W przypadku drugim, częstszym, osłonka łącznotkankowa, która otacza włókna mięśniowe, przerzuca się na ścięgno stanowiące przedłużenie mięśnia aż do jego punktu przyczepu . Ścięgno (tendo; tenon) stanowi istotną część mięśnia, łączy go z kośćcem i przenosi jego pracę na kościec. Grubość ścięgien w stosunku do przekroju poprzecznego mięśnia jest zmienna i waha się w szerokich granicach. Niezależnie od kształtu, grubości czy długości budowa ścięgna zostaje zawsze ta sama. Są to twory włókniste , zbudowane z tkanki łącznej włóknistej zbitej, o zabarwieniu białawosrebrzystym i bardzo odporne. Sprężystość jest ich nieznaaczna; pod wpływem rozciągania wydłużają się one tylko do 4% swej długości. Wyróżniamy mięśnie: płaskie (mm. Plani), jak np. w szerokich mięśniach brzucha, mięśniach wrzecionowatych (mm. Fusiformes), w których włókna przebiegają równolegle, w mięśniu półpierzastym (m. unipennatus) włókna mięśniowe po krótkim przebiegu dochodzą z jednej strony do ścięgna, w mięśniu pierzastym (m. bipennatus) łączą się ze ścięgnem obustronnie. Niektóre mięśnie oprócz ścięgna początkowego i końcowego mogą zawierać w swej części środkowej ścięgno pośrednie ( tendo intermedius).
BUDOWA MIKROSKOPOWA MIĘŚNI.
W mięśni poprzecznie prążkowanym jego włókna są zgrupowane w niewielkie tzw. pierwotne pęczki mięśniowe. Włókna wchodzące w skład takiego pęczka spaja niewielka ilość luźnej tkanki łącznej, tzw. śródmięsna (endomysium), której włókienka kratkowe oplatają gęstą siateczką poszczególne włókna mięśniowe. Wśród wiotkiego utkania śródmięsnej przebiegają liczne włosowate naczynia krwionośne i chłonne oraz nerwowe. Poszczególne pierwotne pęczki mięśniowe wiąże luźna tkanka łączna omięsnej wewnętrznej (perimysium internum); jej liczniejsze niż w śródmięsnej włókna klejodajne i sprężyste otaczają ponadto pojedyncze pierwotne pęczki mięśniowe, przekształcając je w zwarte, jednolicie działające jednostki morfologiczne i czynnościowe. Wreszcie namięsna jest otoczona zwykle z zewnątrz łącznotkankową błoną zwaną powięzią (fascia). Powięzie (fascia). Powięziami nazywamy błony zbudowane tkanki łącznej włóknistej, które otaczają poszczególne mięśnie, grupy mięśni lub wreszcie całą mięśniówkę ciała. Bloczki mięśni (trochleae musculares). Bloczki mięśni są to urządzenia, dokoła których owijają się ścięgna mięśni, zmieniając przeważnie kierunek przebiegu i pociągania mięśnia. Napięcie (tonus). Każde żywe włókno mięśniowe wykazuje pewien nieznaczny stan napięcia; mówimy na napięciu spoczynkowym mięśnia lub po prostu o napięciu mięśnia. Napięcie to nie podlega naszej woli i znajduje się pod wpływem autonomicznego układu nerwowego. Skurcz (conctratio). Włókno mięśniowe reaguje na różnorodne bodźce skracaniem się swych składników kurczliwych. Bodźce te, jak wyżej wspomniano, mogą być natury chemicznej, termicznej, mechanicznej lub elektrycznej. Skurcz mięśnia odbywa się na skutek bodźca ze strony ośrodkowego układu nerwowego , który dochodzi do mięśnia drogą nerwu ruchowego.
MECHANIAKA MIĘŚNI
Nie wszystkie mięśnie działają wyłącznie na jeden staw. Mięsień może mijać jeden staw i przebiegać nad kilkoma stawami, tak że odróżniamy: mięśnie jednostawowe, dwustawowe, i wielostawowe. Oprócz dynamicznej pracy mięśni zbliżają lub oddalają się od siebie, jak np. mięśni ręki lub gałki ocznej, odróżniamy pracę statyczną, gdy oba przyczepy pomimo pracy mięśni pozostają w tej samej odległości. Mięśnie pracują statycznie przy ustalaniu stawów. W pracy mięśni zwykle biorą udział całe grupy lub łańcuch mięśni. Spośród nich mięśnie wykonujące określony ruch, np. zgięcie stawu, stanowią mięśnie współdziałające, czyli synergiczne (synergein=współdziałać); mięśnie zaś wykonujące ruch przeciwny, np.; prostowanie stawu stanowią grupę mięśni przeciwnych , antagonistycznych (agonisomai=walczyć). Przy ruchu zgięcia kurczą się zginacze; prostowniki nie ustosunkują się biernie, są one tylko słabiej pobudzane od zginaczy, powoli i stopniowo poddają się w tej walce unerwienia obu stron i rozciągają się. Głębokie mięśnie grzbietu są antagonistami mięśni brzucha w ruchach zgięcia tułowia do przodu i do tyłu.
Koordynacją nazywamy dokładne wykonanie celowego zespołu ruchów wywołanych przez kombinację unerwienia. Każda koordynacja jest związana z układem nerwowym, przy czym naszej woli nie podlega skurcz poszczególnych mięśni , lecz tylko ruch przez nie wywoływany; innymi słowy ruch. Człowiek musi się nauczyć wszystkich ruchów skoordynowanych . tylko ruchy oddychania, łykania i ssania są wrodzone, odziedziczone po przodkach i ustalone w ciągu rozwoju rodowego. Kierunek, w jakim mięsień działa podczas swego skurczu, można oznaczyć linią prostą, tzw. linią działania siły mięśnia. Na ogół otrzymujemy ją łącząc linią prostą środek powierzchni przyczepu początkowego ze środkiem powierzchni przyczepu końcowego. Działanie siły mięśnia na ścięgno. Jeżeli włókna mięśniowe przebiegają równolegle do ścięgna , wtedy cała siła mięśnia działa w kierunku ścięgna, jak np. w mięśniu dwugłowym ramienia czy ramiennym.
Wielkość siły mięśnia jest zależna od jego grubości, nie zaś od długości. Siła mięśnia jest tym większa , im więcej włókien on zawiera. Jeżeli przekroimy mięsień w jego najgrubszym miejscu poprzecznie do jego długości, otrzymamy przekrój anatomiczny. W większości jednak włókna są skierowane skośnie do długiej osi mięśnia, jak w mięśniach pierzastych czy półpierzastych; przekrój anatomiczny obejmowałby więc tylko część włókien mięśnia. Dlatego zostało wprowadzone pojęcie przekroju fizjologicznego, który obejmuje praktycznie wszystkie włókna. Pracę mięśnia możemy wyrazić w dżulach (J)= kilogramometrach (kGm). Jest on zależny od siły i wielkości skurczu. Skurcz jest tym większy, im dłuższe są włókna mięśnia równocześnie działające. Bezwzględna wielkość skurczu, mówi nam o wysokości, na jaką mięsień może unieść daną masę. Siła mięśnia działającego na staw (linia działania siły mięśnia) nie zostaje zużyta w całości na wykonanie ruchu, lecz tylko częściowo, pozostała zaś siła mięśnia wzajemnie przyciska oba końce stawowe kości.
POWIERZCHOWNE MIŚNIE GRZBIETU
Grupa powierzchownych mięśni grzbietu dzieli się na dwie podgrupy:
Mięśnie kolcowo-ramienne zdążające do kończyny górnej.
Mięśnie kolcowo-żebrowe
Mięśnie kolcowo-ramienne
Mięsień czworoboczny (m. trapezius), jest mięśniem wybitnie płaskim, trójkątnym; prawy i lewy razem mają kształt rombu, przypominając kaptur mnisi. Mięsień kapturowy rozpoczyna się na:
Przyśrodkowej części kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej kości potylicznej
Więzadle karkowym
Wyrostkach kolczystych siódmego kręgu szyjnego i wszystkich kręgów piersiowych oraz na odpowiednich częściach więzadła nadkolcowego.
Włókna górne mięśnia biegną skośnie ku dołowi i do boku i przyczepiają się do końca barkowego obojczyka; środkowa część mięśnia, rozpoczyna się na górnych kręgach piersiowych, kieruje się poprzecznie i przyczepia się do wyrostka brakowego i do grzebienia łopatki. Włókna dolne biegną skośnie ku górze i w kierunku bocznym, kończą się płaskim, ścięgnem na części przyśrodkowej brzegu górnego grzebienia. Czynność, część górna dźwiga staw ramienny ku górze do 10 cm. Część środkowa zbliża łopatkę do kręgosłupa. Część dolna opuszcza staw ramienny, lub też przy ustalonej obręczy kończyny górnej unosi tułów ku górze. Górne i dolne części wspólnie obracają łopatkę w ten sposób, że kąt górny zbliża się do kręgosłupa. Cały mięsień cofa staw ramienny, zbliża łopatkę do kręgosłupa i przyciska ją do klatki piersiowej.
Mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) jest położony w dolnej okolicy grzbietu i bocznej- klatki piersiowej. Ma on największą powierzchnie ze wszystkich mięśni. Mięsień najszerszy grzbietu rozpoczyna się na:
Wyrostkach kolczystych sześciu dolnych kręgów piersiowych, pięciu kręgów lędźwiowych i na grzebieniu krzyżowym pośrodkowym, do których przyczepia się płaskim i szerokim ścięgnem, stanowiącym blaszkę tylną albo powierzchowną powięzi piersiowo-lędźwiowej .
Na tylnej trzeciej części wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego.
Przybiera trzy lub cztery pasma włókien odchodzące od powierzchni zewnętrznej dziewiątego lub dziesiątego, jedenastego i dwunastego żebra
Na dolnym kącie łopatki
Pęczki włókien biegną silnie zbieżnie w kierunku dołu pachowego. Pęczki górne przechodzą w spłaszczone czworokątne ścięgno. Ścięgno to przyczepia się do grzebienia guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność, przy ustalonym kręgosłupie opuszcza podniesione ramię, przywodzi je do tyłu i obraca do wewnątrz, współpracuje z m. piersiowym większym przy opuszczaniu wysoko podniesionego ramienia lub np.; przy podciąganiu się na drążku. Przy ustalonych ramionach mięśnie obu stron działają jak dźwigacze dolnych żeber , a wię jako pomocnicze mięśnie wdechowe.
Mięsień równoległoboczny (m. rhomboideus), jest położony w dolnej części karku i górnej części grzbietu. Przyczep początkowy znajduje się w dolnym odcinku więzadła karkowego i do wyrostków kolczystych ostatnich dwóch kręgów szyjnych oraz do więzadła nadkolcowego i wyrostków kolczystych czterech górnych kręgów piersiowych. Stąd włókna kierują się skośnie ku dołowi i bocznie; przyczepia się do brzegu przyśrodkowego łopatki poczynając od grzebienia aż do dolnego kąta. Czynność: pociąga łopatkę w kierunku przyśrodkowym i ku górze, a w skutek skośnego przebiegu włókien zwłaszcza dolny kąt łopatki przesuwa przyśrodkowo i ku górze. Wszystkie trzy mięśnie przyciskają łopatkę, zwłaszcza jej brzeg przyśrodkowy, do klatki piersiowej.
Dźwigacz łopatki (levator scapulae) ma kształt wydłużonego trójkąta leży na bocznej powierzchni szyi między górnym kątem a górnym kątem łopatki a górną połową kręgów szyjnych. Rozpoczyna się zwykle czterema wiązkami na guzkach tylnych wyrostków poprzecznych pierwszego do czwartego kręgu szyjnego. Wiązki te biegną równolegle ku dołowi i bocznie i przyczepiają się na górnym odcinku brzegu przyśrodkowego łopatki od kąta górnego do trójkąta grzebienia. Czynność współpracuje z górną częścią m. czworobocznego, pociągając łopatkę ku górze i przyśrodkowo i obraca ją w ten sposób że dolny kąt łopatki kieruje się przyśrodkowo.
Mięśnie kolcowo-żebrowe
Zębaty tylny górny (m. serratus posterior superior) leży w górnej części grzbietu przykryty jest równoległobocznym. Rozpoczyna się od dolnej części więzadła karkowego i od wyrostków kolczystych szóstego i siódmego kręgu szyjnego oraz pierwszego pierwszego i drugiego kręgu piersiowego. Włókna biegną skośnie ku dołowi i bocznie do brzegu górnego i powierzchni zewnętrznej drugiego do piątego żebra.
Zębaty tylny dolny (serratus posterior inferior) leży w dolnej części grzbietu przykryty jest mięśniem najszerszym grzbietu. Biegnie od blaszki tylnej powięzi piersiowo lędźwiowej na wysokości dziesiątego do dwunastego kręgu piersiowego i pierwszego - drugiego kręgu lędźwiowego. Włókna biegną skośnie w kierunku bocznym i ku górze i przyczepiają się na brzegu dolnym dziewiątego do dwunastego żebra. Czynność: m. zębaty tylny górny jest mięśniem wdechowym, dźwiga żebra, a dolny opuszcza je i kieruje ku bokom kurczy się podczas wydechu.
Głębokie mięśnie grzbietu
Grupa głębokich mięśni grzbietu stanowi właściwe mięśnie grzbietu. Cała ta mięśniówka nosi również nazwę prostownika grzbietu (erector spinae).
Długie mięśnie grzbietu
Mięśnie kolcowo - poprzeczne
M. płatowaty głowy (m. splenius capiyis) rozpoczyna się krótkim i płaskim ścięgnem na więzadle karkowym na wysokości trzeciego do siódmego kręgu szyjnego oraz na wyrostkach kolczystych i więzadle nadkolcowym pierwszego i drugiego kręgu piersiowego. Włókna biegną ku górze i boku i kończą się na wyrostku sutkowatym kości skroniowej i poniżej bocznej trzeciej części kresy karkowej górnej kości potylicznej.
M. płatowaty szyi (m. splenius cervicis) rozpoczyna się w przedłużeniu poprzedniego krótkim płaskim ścięgnem na wyrostkach kolczystych i więzadle nadkolcowym trzeciego do piątego kręgu piersiowego i kończy się dwoma - trzema wiązkami na guzkach tylnych wyrostków poprzecznych dwóch - trzech górnych kręgów szyjnych. Czynność : m. płatowaty głowy działając obustronnie zgina głowę ku tyłowi. Działając jednostronnie obraca twarz w tę samą stronę i nieco ku górze w ruchu tym działa on przeciwnie do mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego i półkolcowego głowy. M. płatowaty szyi zgina szyję do tyłu i obraca część górną szyi tak samo jak część górna obraca głowę.
Mięsień krzyżowo grzbietowy (m. sacrospinalis) jest położony w bruździe ograniczonej przez wyrostki kolczyste kręgów z jednej strony oraz wyrostki poprzeczne i żebra z drugiej strony. Biegnie z okolicy krzyżowej do okolicy karku. W okolicy lędźwiowej i grzbietowej jest przykryty powięzią piersiowo lędźwiową, w okolicy szyjnej powięzią karku. W różnych odcinkach grzbietu zmienia się wybitnie pod względem rozmiarów oraz budowy i dostosowuje się do krzywizn kręgosłupa. U człowieka z jego pionową postawa ciała przekształca się w jednolity silny prostownik grzbietu. M. krzyżowo grzbietowy rozpoczyna się w głębi mięśniowo, na powierzchni zaś długimi ścięgnami od grzebienia biodrowego, więzadeł krzyżowo biodrowych tylnych, od powierzchni grzbietowej kości krzyżowej i od wyrostków kolczystych kręgów lędźwiowych oraz dwóch trzech dolnych kręgów piersiowych. Cała ta masa mięśniowa w okolicy lędźwiowej daje się ku górze rozdzielić na dwa pasma: m. biodrowo-żebrowy i m. najdłuższy. Pierwszy dochodzi do szyi a drugi do głowy.
M. biodrowo-żebrowy (m. iliocostalis) stanowi boczną część m. krzyżowo-grzbietowego; przebiega między żebrami lub ich odpowiednikami i dzieli się i dzieli się na część lędźwiową, klatki piersiowej i część szyjną.
M. biodrowo żebrowy lędźwi (m. iliocostalis lumborum) rozpoczyna się od wspólnej masy mięśniowej i przyczepia się do kątów sześciu do dziewięciu dolnych żeber.
M. biodrowo żebrowy klatki piersiowej (m. iliocostalisthoracis) biegnie w przedłużeniu poprzedniego. Otrzymuje on wzmacniające wiązki początkowe od kątów dwunastego do siódmego żebra przyśrodkowo od przyczepów m. biodrowo-żebrowego lędźwi i kończy się na kątach sześciu lub pięciu górnych żeber.
M.biodrowo-żebrowy szyi (m. iliocostalis cervicis) otrzymuje cztery do sześciu wzmacniających wiązek od kątów szóstego do trzeciego, a często nawet siódmego do drugiego żebra, i przyczepia się do guzków tylnych wyrostków poprzecznych szóstego - czwartego kręgu szyjnego.
M. najdłuższy (m. longissimus) stanowi pasmo przyśrodkowe m. krzyżowo-grzbietowego i przebiega w zasadzie między wyrostkami poprzecznymi lub ich odpowiednikami. Składa się z trzech części dachówkowato zachodzących na siebie: części klatki piersiowej, szyjnej i głowowej.
M. najdłuższy klatki piersiowej (m. longissimus thoracis) rozpoczyna się ze wspólnej masy mięśniowej i od powierzchownej masy ścięgnistej m. krzyżowo-grzbietowego. Dodatkowe wiązki początkowe biegną od wyrostków poprzecznych dolnych sześciu siedmiu kręgów piersiowych. Wiązki końcowe boczne przyczepiają się do wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych oraz do kątów dwunastego do drugiego żebra, przyśrodkowe - do wyrostków dodatkowych kręgów lędźwiowych i do wyrostków poprzecznych wszystkich kręgów piersiowych.
M. najdłuższy szyi (m. longissimus cervicis) jest położony przyśrodkowo od m. biodrowo-żebrowego szyi i bocznie od m. najdłuższego głowy. Rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych górnych czterech do sześciu kręgów piersiowych i kończy się na guzkach tylnych wyrostków poprzecznych piątego do drugiego kręgu szyjnego.
M. najdłuższy głowy (m. longissimus capitis) stanowi cienką blaszkę mięśniową. Rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych górnych kręgów piersiowych (trzeciego-pierwszego) i dolnych kręgów szyjnych (siódmego-trzeciego) i kończy się płaskim ścięgnem na wyrostku sutkowatym kości skroniowej.
Czynność: m. biodrowo-żebrowy dzięki swym przyczepom do żeber działając jednocześnie silnie zgina kręgosłup w kierunku bocznym; m. biodrowo-żebrowy wraz z m. najdłuższym kurcząc się obustronnie działają przede wszystkim jako prostowniki tułowia. Najdłuższy głowy poza tym że pociąga głowę zgina ją i pochyla w tę samą stronę. Statyczne zadanie krzyżowo biodrowego polega na utrzymaniu równowagi tułowia. Bierze również udział nie tylko w ruchach kręgosłupa lecz również w ruchach oddychania. Przy głębokim wdechu prostuje kręgosłup.
M. kolcowy (spinalis) należy do pasma przyśrodkowego długich mięśni grzbietu. Biegnie od wyrostków kolczystych kręgów niżej położonych do wyrostków kolczystych położonych niżej. Jego przyczep początkowy łączy się z mięśniem najdłuższym przyczep końcowy z mięśniem półkolistym i wielodzielnym.
M. kolcowy klatki piersiowej (m.spinalis thoracis) rozpoczyna się na wyrostkach kolczystych górnych kręgów lędźwiowych (3-1) oraz dolnych piersiowych (12-10) i kończy się na wyrostkach kolczystych 8-2 kręgu piersiowego.
M. kolcowy szyi (m.spinalis cervicis) rozpoczyna się na wyrostkach górnych kręgów piersiowych (2 i 1) i dolnych szyjnych (7 i 6) i kończy się na wyrostkach kolczystych 4-2 kręgu szyjnego.
M. kolcowy głowy (m. spinalis capitis) rozpoczyna się na wyrostkach kolczystych górnych kręgów piersiowych oraz dolnych szyjnych i kończy się na kości potylicznej w pobliżu guzowatości potylicznej zewnętrznej. Czynność przy jednostronnym skurczu polega na zgięciu kręgosłupa w kierunku bocznym; czynność obustronna wzmaga zgięcie kręgosłupa ku tyłowi.
Mięśnie poprzeczno kolcowe
M.półklcowy (m. semispinalis) składa się z włókien przebiegających najbardziej stromo, które przeskakują więcej niż 4 kręgi.
M.półkolcowy klatki piersiowej i szyi (m. semispinalis thoracis et cervicis) rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych wszystkich kręgów piersiowych i kończy się na wyrostkach kolczystych pięciu lub sześciu górnych kręgów piersiowych i siódmego do drugiego kręgu szyjnego. Górne włókna kończą się na górnym kręgu piersiowym; górne włókna m. półkolcowego szyi na kręgu obrotowym.
M. półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis) jest położony obustronnie obok więzadła karkowego. Rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych 6 do 1 kręgu piersiowego oraz wyrostkach poprzecznych i stawowych 7 do 4 kręgu szyjnego. Kończy się na łusce kości potylicznej. Czynność: mięśnie półkolcowe działając jednostronnie zginają kręgosłup w odcinkach piersiowym oraz szyjnym w kierunku bocznym i obracają go w stronę przeciwną. Jeżeli działają obustronnie, wtedy prostują kręgosłup w odcinku szyjnym i ustalają go. M. półkolcowy głowy zgina głowę ku bokowi i obraca ją twarzą w stronę przeciwną. Działając obustronnie zgina głowę ku tyłowi.
M. wielodzielny (m. multifidus) biegnie wzdłuż prawie całego kręgosłupa. Rozpoczyna się na powierzchni grzbietowej kości krzyżowej, więzadłach krzyżowo biodrowych tylnych, grzebieniu biodrowym, oraz wyrostkach suteczkowatych kręgów lędźwiowych, wyrostkach poprzecznych wszystkich kręgów piersiowych i na wyrostkach stawowych stawowych dolnych 7 do 5 kręgu szyjnego. Koniec mięśnia jest na wyrostkach kolczystych kręgów lędźwiowych, piersiowych i na siódmym do drugiego kręgu szyjnym. Czynność: przy skurczu obustronnym prostuje kręgosłup i ustala go działając jednostronnie zgina ku bokowi i obraca kręgosłup w stronę przeciwną.
M. skręcające (mm. rotatores) rozpoczynają się na tylnych i górnych brzegach wyrostków poprzecznych i kończą się u nasady wyrostków kolczystych. Najsilniej rozwinięte w okolicy klatki piersiowej.
Krótkie mięśnie grzbietu
Mm. międzykolcowe (mm. interspinales) należą do pasma przyśrodkowego właściwych mięśni grzbietu. Występują między wszystkimi kręgami części szyjnej i lędźwiowej łącząc sąsiadujące ze sobą wierzchołki wyrostków kolczystych. Na kręgosłupie piersiowym przeważnie zanikły. Czynność: prostują kręgosłup w kierunku szyjnym i lędźwiowym.
M. krzyżowo guziczny tylny (m. sacrococcygeus dorsalis) parzysty stanowi pozostałość mięśni międzykolcowych między kością krzyżową a guziczną. Występuje w szczątkowej postaci.
Mm. międzypoprzeczne (mm. intertransversari) zachowały się w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Łączą one dwa sąsiednie wyrostki poprzeczne lub ich odpowiedniki. Czynność: zginają bocznie kręgosłup.
M. krzyżowo guziczny przedni (m. sacrococcygeus ventralis) jest to mięsień parzysty, szczątkowy, niestale występujący. Rozpoczyna się na powierzchni przedniej części bocznych ostatnich kręgów krzyżowych i przyczepia się do powierzchni przedniej ostatniego kręgu guzicznego.
Mm. dźwigacze żeber (mm. levatores costarum) to cienkie i małe mięśnie w liczbie 12 z każdej strony położone do tyłu od stawów żebrowo poprzecznych. Rozpoczynają się na wyrostkach poprzecznych siódmego kręgu szyjnego i pierwszego do jedenastego kręgu piersiowego. Kończą się na następnym żebrze. Czynność: mięśnie te nie unoszą żeber. Współdziałają one w ruchach prostowania kręgosłupa.
Mięśnie podpotyliczne
M. skośny górny głowy (m. obliquus cpitis superior) najwyższy tylny mięsień międzypoprzeczny między kręgiem szczytowym a kością potyliczną. Biegnie od wyrostka poprzecznego kręgu szczytowego i kończy się poniżej odcinka bocznego kresy karkowej dolnej.
M. prosty tylny mniejszy głowy (m.rectus capitis posterior minor) biegnie od guzka tylnego kręgu szczytowego kończy się poniżej odcinka przyśrodkowego kresy karkowej dolnej kości potylicznej.
M.prosty tylny większy głowy (m. rectus capitis posterior minor) rozpoczyna się na wyrostku kolczystym kręgu obrotowego i kończy się poniżej środkowej części kresy karkowej dolnej.
M. skośny dolny głowy (m. obliquus capitis inferior) rozpoczyna się na wyrostku kolczystym kręgu obrotowego kończy się na wyrostku poprzecznym kręgu szczytowego.
M. prosty boczny głowy (m. rectus capitis lateralis) rozpoczyna się na wyrostku poprzecznym kręgu szczytowego i kończy na powierzchni dolnej wyrostka szyjnego kości potylicznej. Czynność: mm. proste tylne wraz ze skośnymi pociągają głowę ku tyłowi. Oba mięśnie proste tylne jednej strony wraz ze skośnym dolnym obracają głowę kierując ją twarzą w tę samą stronę. M. skośny górny głowy jednej strony obraca głowę kierując ją twarzą w stronę przeciwną. M. skośny dolny głowy jest jedynym mięśniem, który obraca głowę wraz z kręgiem szczytowym bez równoczesnego unoszenia jej bądź opuszczania. M. prosty boczny głowy zgina głowę ku bokowi.
Powierzchowne mięśnie klatki piersiowej
M. piersiowy większy (m. pectoralis major) rozpoczyna się trzema częściami. Górna część obojczykowa (pars clavicularis) rozpoczyna się na przyśrodkowej połowie obojczyka, część mostkowo żebrowa (pars sternocostalis) na powierzchni przedniej mostka, oraz chrząstek żeber prawdziwych, część brzuszna (pars abdominalis) odchodzi od blaszki przedniej pochewki mięśnia prostego brzucha. Mięsień kończy się na grzebieniu guzka większego kości ramiennej. Czynność: skurcz wszystkich części mięśnia pociąga łopatkę do przodu , przyciąga ramię przyśrodkowo i do przodu, opuszcza podniesione ramię oraz obraca je do wewnątrz jak przy obejmowaniu lub geście wyrażającym wstyd. Jest to najsilniejszy mięsień który opuszcza i przywodzi ramię. Jest to pomocniczy mięsień wdechowy.
M. piersiowy mniejszy (m. pectoralis minor) rozpoczyna się na powierzchni zewnętrznej końców przednich drugiego lub trzeciego do piątego żebra kostnego i kończą się na wyrostku kruczym łopatki. Czynność: obniża obręcz kończyny górnej współpracując z częściami dolnymi mm. czworobocznego i zębatego przedniego. Przesuwa obręcz do przodu np. przy podnoszeniu przedmiotu z podłogi, obraca łopatkę, obniżając nieco panewkę stawową.
M. podobojczykowy (m. subscapularis) jest to mały wrzecionowaty mięsień położony między pierwszym żebrem a obojczykiem. Rozpoczyna się na górnej powierzchni pierwszego żebra na granicy kostno-chrzęstnej. Kończy się na końcu barkowym obojczyka. Czynność: pociąga obojczyk ku dołowi i do przodu. Hamuje ruchy w stawie barkowo obojczykowym.
M. zębaty przedni (m. serratus anterior) jest jednym z największych mięśni ciała. Rozpoczyna się dziesięcioma zębami na zewnętrznej powierzchni dziewięciu górnych żeber, kończy się na brzegu przyśrodkowym łopatki. Dzieli się na część górną, środkową i dolną. Czynność: część górna mięśnia pociąga staw ramienny do przodu w kierunku przeciwnym niż część środkowa mięśnia czworobocznego. Część dolna najsilniejsza wspólnie z dolną częścią czworobocznego pociągają bark ku dołowi. Część dolna obraca łopatkę w ten sposób, że kąt dolny przesuwa się do przodu i bocznie w kierunku dołu pachowego. W razie porażenia mięśnia brzeg przyśrodkowy łopatki, a szczególnie jej dolny koniec odstaje od klatki piersiowej, a ramię może być podniesione ponad poziom. Jest pomocniczym mięśniem wdechowym.
Głębokie mięśnie klatki piersiowej
Mm. międzyżebrowe zewnętrzne (mm. intercostales exteni) są położone w przestrzeniach międzyżebrowych począwszy od guzków żeber aż do bocznych końców chrząstek żebrowych. Rozpoczynają się na dolnym brzegu żebra leżącego wyżej na zewnątrz od bruzdy żebra; włókna biegną równolegle ku dołowi oraz domostkowo i kończą się na brzegu górnym żebra niżej leżącego.
Mm. międzyżebrowe wewnętrzne (mm. intercostales interni) są położone w przestrzeniach międzyżebrowych począwszy od okolicy kątów żeber do mostka. Rozpoczynają się na brzegu dolnym żebra leżącego wyżej do wewnątrz od bruzdy żebra; włókna biegną równolegle ku dołowi i w stronę kręgosłupa w przeciwnym kierunku jak mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i kończą się na brzegu górnym niżej leżącego żebra.
Czynność: mm. międzyżebrowe są zbudowane z licznych i krótkich włókien. Międzyżebrowe zewnętrzne unoszą żebra, są więc mięśniami wdechowymi, międzyżebrowe wewnętrzne są opuszczają żebra są więc mięśniami wydechowymi.
M. poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis) położony do tyłu od mostka i przylegających chrząstek międzyżebrowych. Rozpoczyna się na powierzchni tylnej mięśnia wyrostka mieczykowatego i części dolnej trzonu mostka. Włókna przebiegają poprzecznie. Kończy się pięcioma zębami na granicy chrzęstno-kostnej 6 do 2 żebra. Czynność: zmniejsza kąt przyczepu chrząstki żebrowej do mostka, działa więc wydechowo.
Przepona (diaphragma) stanowi mięśniowe odgraniczenie jamy brzusznej od jamy klatki piersiowej. Jest mięśniem kształtu nerkowatego, płaski, szeroki, cienki (ok. 3mm.) w częci środkowej ścięgnisty. Zależnie od przyczepów dzielimy ją na trzy części:
Część lędźwiową (pars lumbalis) najsilniejsza część. Rozpoczyna się po stronie prawej i lewej trzema ścięgnistymi więzadłami łukowatymi, pośrodkowym, przyśrodkowym i bocznym oraz odnogą przepony.
Część żebrowa (pars costalis) rozpoczyna się od powierzchni wewnętrznej chrząstki siódmego do dwunastego żebra.
Część mostkowa (pars sternalis) rozpoczyna się na powierzchni wewnętrznej wyrostka mieczykowatego skąd włókna kierują się do środka ścięgnistego
Środek ścięgnisty (centrum tendineum) stanowi wspólne ścięgno końcowe wszystkich trzech części. jest na ogół nerkowaty. Brzeg przedni występuje pośrodku silniej z przodu, z powodu czego powstaje forma trójpłatowego liścia kończyny. Na płatku przednim spoczywa serce wraz z osierdziem, na płatkach bocznych części przyśrodkowe powierzchni podstawnych płuc. Na granicy prawego i przedniego płatka znajduje się otwór żyły głównej (foramen venae cavae). Pozostałe otwory przepony to: rozwór aorty (hiatus aorticus) leży na wysokości 12 kręgu piersiowego, rozwór przełykowy (hiatus esophageus) leży ku górze i nieco na lewo od poprzedniego. Przechodzi przez niego przełyk i pnie nerwu błędnego. Otwory w obrębie odnóg przepony to małe szczelinowate otwory między pasmami ścięgnistymi odnóg, przez które przebiegają naczynia i nerwy klatki piersiowej.
Czynność: przepona jest ważnym mięśniem wdechowym powoduje tzw. oddychanie brzuszne. Podczas skurczu przepona się spłaszcza. Przy spokojnym wdechu wiązki mięśniowe przepony odchylają się od ściany klatki piersiowej, obie kopuły przepony obniżają się około 2 cm mniej zaś ruchomy środek ścięgnisty ok. 1 cm. Podczas głębszego wdechu części boczne spłaszczają się ok. 4 cm środek ścięgnisty 2cm. W chwili bardzo głębokiego wdechu ruchy przepony są jeszcze większe. Dzięki temu podczas wdechu powiększa się jama klatki piersiowej, ciśnienie w niej opada i powietrze atmosferyczne przez drogi oddechowe wchodzi do płuc. Przepona jest również czynna przy wydawaniu głosu.
Mięśnie brzucha
M. skośny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis) jest mięśniem płaskim, czworokątnym, szerokim, z przodu znacznie dłuższym niż z tyłu. Rozpoczyna się najczęściej ośmioma wiązkami mięśniowymi na powierzchni zewnętrznej piątego do dwunastego żebra. Włókna końcowe przebiegają skośnie do przodu i ku dołowi tak jak włókna mięśni międzyżebrowych zewnętrznych. 1. Największa górna część mięśnia przechodzi w płaską płytę ścięgnistą rozcięgno, które wchodzi w skład przedniej blaszki mięśnia prostego brzucha; krzyżują się w linii pośrodkowej z włóknami strony przeciwnej i tworzą pasmo ścięgniste kresę białą (linea alba). 2. Sąsiednie dolne pęczki wchodzą w więzadło pachwinowe. 3. Włókna mięśniowe przebiegające najbardziej z tyłu i u dołu przyczepiają się do wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego.
Czynność: kurcząc się jednostronnie zgina kręgosłup i klatkę piersiową w stronę boczną i obraca tułów w stronę przeciwległą. Skurcz obustronny zgina kręgosłup do przodu i pociąga klatkę piersiową ku dołowi, jest czynnym mięśniem wydechowym. Prawy zewnętrzny i współpracujący z nim lewy wewnętrzny skierowują prawy staw ramienny do przodu.
M. skośny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis) włókna jego są skierowane odwrotnie jak poprzedniego. Przyczepy początkowe 1. Na powierzchni tylnej blaszek powięzi piersiowo lędźwiowej. 2. Na kresie pośredniej grzebienia biodrowego. 3. Na bocznych dwóch trzecich częściach więzadła pachwinowego. Przyczepy końcowe: włókna tylne rozpoczynające się na powięzi biodrowo-lęźwiowej biegną ku górze i do przodu maję przebieg włókien międzyżebrowych wewnętrznych i przyczepiają się do brzegów dolnych 12-10 żebra. Pozostałe włókna przyczepiają się do końców 10 do 8 chrząstki żebrowej. Wszystkie włókna z wyjątkiem przyczepiających się do żeber bocznie od mięśnia prostego przechodzą w płaskie szerokie rozcięgno, które w swej górnej części dzieli się na dwie blaszki z których jedna biegnie od przodu a druga od tyłu mięśnia prostego brzucha biorąc udział w wytwarzaniu pochewki m. prostego brzucha.
Czynność: obustronny skurcz powoduje zgięcie tułowia do przodu, a równocześnie pociąga klatkę piersiową ku dołowi. Skurcz jednostronny obraca tułów w tę samą stronę, cofa staw ramienny tejże strony.
M. poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis) jest położony pod skośnym wewnętrznym. Rozpoczyna się: 1. sześcioma zębami na powierzchni wewnętrznej 7 do 12 chrząstki żebrowej. 2. Wzdłuż linii połączenia obu blaszek powięzi piersiowo lędźwiowej. 3. Od wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego. 3. Bocznej połowy więzadła pachwinowego. Kończy się : włókna biegną równolegle i poprzecznie od przodu aż do kresy półksiężycowatej (linea semilunaris), której najgłębsza wklęsłość jest skierowana do pępka. W kresie tej włókna przechodzą w płaskie rozcięgno biorące udział w wytworzeniu pochewki m. prostego brzucha i kresy białej.
Czynność: zbliża żebra do płaszczyzny pośrodkowej, zwęża klatkę piersiową i przyczynia się do wdechu. Jest to główny mięsień biorący udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej.
M. prosty brzucha (m. rectus femoris) położony jest symetrycznie po obu stronach linii pośrodkowej. Rozpoczyna się na powierzchni przedniej 5 do 7 chrząstki żebrowej i wyrostka mieczykowatego oraz na więzadłach żebrowo mieczykowych. Kończy się silnym płaskim ścięgnem na górnej gałęzi kości łonowej oraz do powierzchni przedniej spojenia łonowego, krzyżuje się z włóknami strony przeciwległej. Włókna mięśniowe są podzielone mniej więcej poprzecznie biegnącymi smugami ścięgnistymi (intesectiones tendinae) liczba i stopień smug jest bardzo zmienna.
Czynność: skurcz jego obu stron polega na zgięciu tułowia do przodu, unosi również miednicę, opuszcza żebra działa jako mięsień wydechowy, wzmacnia tłocznię brzuszną jest najsilniejszym antagonistą prostownika grzbietu.
M. piramidowy (m. pyramidalis) położony w części przedniej i dolnej mięśni brzucha. Rozpoczyna się na ramieniu górnym kości łonowej i na spojeniu łonowym do przodu od przyczepu mięśnia prostego brzucha. Włókna biegną ku górze oraz przyśrodkowo kończą się na kresie białej. Czynność: napina kresę białą gdy mięśnie brzucha są rozluźnione.
M. czworoboczny lędźwi (m. quodratus lumborum) jest spłaszczony kształtu czworobocznego, położony po obu stronach kręgosłupa w odcinku lędźwiowym między grzebieniem biodrowym a dwunastym żebrem. Rozpoczyna się na wyrostkach żebrowych 5 do 2 kręgu lędźwiowego i kończy się na brzegu dolnym 12 żebra oraz na trzonie 12 kręgu piersiowego. Warstwa tylna rozpoczyna się na wardze wewnętrznej grzebienia biodrowego oraz na więzadle biodrowo lędźwiowym i kończy się na wyrostkach żebrowych 4 do 1 kręgu lędźwiowego oraz na dolnym brzegu 12 żebra.
Czynność: kurcząc się jednostronnie zgina tułów do boku. Oba mięśnie w napięciu spoczynkowym ustalają część lędźwiową kręgosłupa. W razie porażenia dochodzi do bocznego skrzywienia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Skurcz obustronny obniża 12 żebra.
Kresa biała (linea alba) to silne pasmo łącznotkankowe, które leży w płaszczyźnie pośrodkowej między mm. prostymi i przyczepia się u góry do wyrostka mieczykowatego, u dołu do spojenia łonowego.
Grupa powierzchowna mięśni szyi
M. szeroki szyi (platysma) jest położony w części bocznej i przedniej szyi, pod skórą. Rozpoczyna się w tkance podskórnej okolicy podobojczykowej na wysokości na wysokości drugiego lub trzeciego żebra skąd włókna biegną równolegle ku górze i przyśrodkowo. Kończy się na powięzi przyusznej i żwaczowej twarzy, częściowo do kąta ust i żuchwy.
Czynność: unosi skórę szyi dzięki czemu zmniejsza ciśnienie na żyłę szyjną zewnętrzną. Obniża kąt ust.
M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus) jest silnym mięśniem przebiegający skośnie na bocznej stronie szyi. Mięsień ten ma dwie głowy; 1. głowa przyśrodkowa rozpoczyna się dłuższym ścięgnem na powierzchni przedniej rękojeści mostka. 2. Głowa boczna rozpoczyna się krótkim ścięgnem na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka. Między głowami znajduje się niewielka szczelina. Kończy się na powierzchni bocznej wyrostka sutkowatego i na odcinku bocznym kresy karkowej górnej.
Czynność: gdy działa jednostronnie zgina głowę ku bokowi i i obraca głowę w stronę przeciwną unosząc twarz ku górze. Obustronny skurcz powoduje zgięcie głowy do tyłu unosząc twarz ku górze. Jest pomocniczym mięśniem wdechowym.
Grupa środkowa mięśni szyi
Mięśnie podgnykowe
M. mostkowo-gnykowy (m.sternohyoideus) występuje w postaci taśmy mięśniowej między klatką piersiową a kością gnykową. Rozpoczyna się na powierzchni tylnej rękojeści mostka, stawu mostkowo obojczykowego i końca mostkowego obojczyka. Kończą się na trzonie kości gnykowej.
M. łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideus) rozpoczyna się na części bocznej górnego brzegu łopatki i na więzadle poprzecznym lopatki. Kończy się na tronie kości gnykowej.
M. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus) jest rozpięty między mostkiem a chrząstką tarczowatą. Rozpoczyna się na powierzchni tylnej rękojeści mostka, kończy się na kresie skośnej chrząstki tarczowatej.
M. tarczowo-gnykowy (thyrohyoideus) rozpoczyna się na kresie skośnej chrząstki tarczowatej i biegnie do trzonu i rogów większych kości gnykowej.
Czynność: wspólne działanie mięśni podgnykowych polega na ustaleniu kości gnykowej; staje się wtedy punktem podpory w pracy mięśni języka lub przy obniżaniu żuchwy.
Mięśnie nadgnykowe
M. dwubrzuścowy (m. digastrcus) biegnie od podstawy czaszki do kości gnykowej. Składa się z dwóch brzuśców: 1. Brzusiec tylny rozpoczyna się na wcięciu sutkowym kości skroniowej i kończy się na trzonie i nasadzie rogów większych kości gnykowej. 2. Brzusiec tylny rozpoczyna się ścięgnem pośrednim i kończy się do dołu dwubrzuścowego żuchwy.
Czynność: gdy kość gnykowa jest ustalona m. dwubrzuścowy opuszcza żuchwę. Gdy żuchwa jest ustalona podnosi kość gnykową.
M. rylcowo-gnykowy (M. stylohyoideus) rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym kości skroniowej kończy się na trzonie kości gnykowej. Czynność: pociąga kość gnykową ku górze i ku tyłowi.
M. żuchwowo-gnykowy (m. mylohyoideus) rozpoczyna się na kresie żuchwowo-gnykowej żuchwy. Kończy się na łącznotkankowym szwie między kością gnykową a spojeniem żuchwy. Czynność: obniża żuchwę i unosi kość gnykową.
M. brudkowo-gnykowy (m. geniohyoideus) rozpoczyna się na kolcu bródkowym żuchwy kończy się na powierzchni przedniej trzonu kości gnykowej.
Czynność: pociąga kość gnykową do przodu i ku górze.
Grupa głęboka mięśni szyi
M. pochyły przedni (m. scalenus anterior) rozpoczyna się od guzków przednich wyrostków poprzecznych 3 do 6 kręgu szyjnego. Dochodzi do guzka mięśnia pochyłego przedniego na pierwszym żebrze.
M. pochyły środkowy (m. scalenus medius) rozpoczyna się sześcioma pasmami od wyrostków poprzecznych 1 do 6 kręgu szyjnego, kończą się na pierwszym żebrze.
M. pochyły najmniejszy (m. scalenus minimus) rozpoczyna się od wyrostków poprzecznych 6 i 7 kręgu szyjnego włókna biegną ku dołowi do bocznej powierzchni pierwszego żebra.
Czynność: działając jednostronnie pochylają kręgosłup w odcinku szyjnym w bok. Działając obustronnie zginają go do przodu. S pomocniczymi mięśniami wdechowymi.
M. przedkręgowe
Mięśnie przedkręgowe położone są na przedniej powierzchni kręgosłupa szyjnego. Biegną wzdłuż trzonów kręgowych bądź też od trzonów do wyrostków poprzecznych i podstawy czaszki.
Do tej grupy należą:
Mięsień długi szyi (m. longus coli)
Mięsień długi głowy (m. longus capitis)
Mięsień prosty głowy przedni (m. rectus capitis anterior)
Mięsień prosty głowy boczny (m. rectus capitis lateralis)
Powyższe mięśnie podczas skurczu jednostronnego zginają kręgosłup szyjny w bok. Skurcz obustronny powoduje zgięcie kręgosłupa i głowy do przodu.
Mięśnie głowy
Mięśnie głowy dzielą się na trzy grupy:
Mięśnie mimiczne czyli wyrazowe twarzy przyczepiają się przynajmniej jednym przyczepem do części miękkich
Mięśnie żuchwy, których przyczepy znajdują się na czaszce i żuchwie, czynność tych mięśni to poruszanie żuchwą
Mięśnie języka, gałki ocznej i narządu suchu.
Mięśnie sklepienia czaszki
Mięsień naczaszny (m. epicranius) składa się z m. potyliczno-czołowego (m. occipitofrontalis) i m. skroniowo-ciemieniowego (m. temporoparietalis), między którymi jest rozpięte szerokie płaskie rozcięgno zwane czepcem ścięgnistym, który przykrywa kości ciemieniowe, jest luźno złączony z okostną, bardzo silnie zrasta się ze skórą głowy. Skurcz mięśnia potyliczno-czołowego wywołuje poprzeczne zmarszczki na czole nadając twarzy wyraz uwagi.
Mięśnie szpary powiek
Mięsień okrężny oka (m. orbicularis oculi) składa się z trzech części: oczodołowej, powiekowej i łzowej. Część oczodołowa jest najsilniejsza, położona obwodowo dookoła wejścia do oczodołu, zachodzi na czoło, skroń i policzek. Część powiekowa jest położona dośrodkowo od poprzedniej jej włókna przebiegają po obu powiekach. Część łzowa jest najmniejsza i położona najgłębiej do tyłu od woreczka łzowego.
Czynność: część oczodołowa zaciska powieki, pociąga brwi przyśrodkowo i ku dołowi, część powiekowa zwiera szparę powiek (mruganie), część łzowa rozwiera woreczek łzowy.
Mięsień marszczący brwi (m. corrugator supercilii) jest małym mięśniem leży obok nasady nosa skąd biegnie do skóry brwi. Wytwarza on 2-3 pionowe fałdy między brwiami.
Mięsień podłużny (m. procerus) położony w okolicy międzybrwiowej, wywołuje poprzeczne fałdy u nasady nosa.
Mięśnie szpary ust
Mięśnie szpary ust w zależności od przebiegu włókien mięśniowych możemy podzielić na mięśnie okrężne i mięśnie dochodzące do ust promieniście. Do pierwszych należy m. okrężny ust, który stanowi rusztowanie obydwu warg. Pozostałe mięśnie są bardzo liczne.
M. okrężny ust (m. orbbicularis oris) otacza szparę ust i nadaje wargom charakterystyczny kształt. Składa się z części brzeżnej, położonej szpary ust oraz części wargowej położonej obwodowo. W rejonach kątów ust z mięśniem tym przeplatają się liczne mięśnie biegnące promieniście do szpary ust.
Czynność: mięsień zwiera szparę ust bierze udział w jedzeniu. Skurcz części brzeżnej zwęża czerwień wargową i zwraca wargi do wewnątrz. Przy skurczu części wargowej poszerza czerwień wargową i wywija wargi na zewnątrz np. podczas gwizdania.
M. obniżacz wargi dolnej (m. depresor labii inferiores) jest położony poniżej szpary ust, kształtu czworobocznego. Biegnie od skóry do wargi dolnej. Podczas skurczu obniża i uwypukla wargę dolną.
M. bródkowy (m. mentalis) jest ułożony strzałkowo, przyśrodkowo od mięśnia poprzedniego. Uwypukla bródkę i nadaje twarzy wyraz nadąsany.
M. obniżacz kąta ust (m.depresor anguli oris) jest mięśniem płaskim, trójkątnym. Rozciąga się od żuchwy do kąta ust. Jego skurcz obniża kąt ust nadając twarzy wyraz smutku.
M. śmiechowy (m. risorius) osobniczo zmienny biegnie poprzecznie z okolicy policzka do kąta ust. Mięsień pociąga kąt ust do boku, poszerzając szparę ust. Może wytwarzać w skórze policzka tzw. dołek śmiechowy. Czasami występuje jednostronnie.
M. jarzmowy większy i mniejszy (m.zygomaticus major et minor). Oba mięśnie biegną z okolicy kości jarzmowej. Mięsień jarzmowy większy kończy się w okolicy kąta ust i jest właściwym mięśniem śmiechu. M. jarzmowy mniejszy dochodzi do skóry bruzdy nosowo wargowej, którą pogłębia. Pociąga wargę górną ku górze i do boku.
M. dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa (m. lewator labii superiores alaeque nasi) jest położony bocznie od nosa i kończy się w skórze bruzdy nosowo wargowej, którą pogłębia. W czasie skurczu unosi skrzydła nosa, rozwiera nozdrza.
M. dźwigacz wargi górnej (m. levator labii superioris) jest położony bocznie od poprzedniego. Biegnie z okolicy podoczodołowej do skóry bruzdy nosowo wargowej. Mięsień powoduje uniesienie wargi górnej i odsłonięcie górnych siekaczy.
M. dźwigacz kąta ust (m. levator anguli oris) biegnie z dołu nadkłowego do skóry kąta ust unosząc kąt ust w czasie skurczu.
M. policzkowy (buccinator) położony jest w ścianie policzka. Mięsień rozpoczyna się na wyrostkach zębodołowych szczęki i żuchwy na wysokości zębów trzonowych, a kończy się w skórze i błonie śluzowej kąta ust i obu warg.
Czynność: polega na przyciskaniu policzków do zębów, wydmuchiwaniu powietrza z jamy ustnej. Poza tym pociąga kąt ust do boku bierze udział podczas żucia pokarmu.
Mięśnie otoczenia nozdrzy
M. nosowy (m. nasalis) rozpoczyna się na szczęce na wysokości kła i siekacza bocznego. Posiada dwie części: część poprzeczna biegnie wachlarzowato do grzbietu nosa, część skrzydłowa kończy się na boczno tylnym brzegu skrzydła nosa. Czynność części poprzecznej polega na zwężaniu nozdrzy, części skrzydłowe rozwierają nozdrza.
M. obniżacz przegrody (m. depresor septi) jest położony poniżej nosa od wysokości bocznego siekacza szczęki do części błoniastej przegrody nosa. Czynność polega na pociganiu przegrody ku dołowi.
Mięśnie żuchwy
M. skroniowy (m. temporalis) jest największym i najsilniejszym mięśniem tej grupy, wypełnia cały dół skroniowy. Rozpoczyna się na całej powierzchni dołu skroniowego i na powięzi skroniowej, sięgając u góry do kresy skroniowej dolnej, zaś u dołu do łuku jarzmowego i grzebienia podskroniowego. Przednie włókna tego mięśnia biegną pionowo, tylne poziomo. Mięsień kończy się płaskim ścięgnem na wyrostku dziobiastm żuchwy. Mięsień skroniowy ma duży przekrój fizjologiczny, gdyż jest mięśniem typu pierzastego. Czynność: skurcz całego mięśnia unosi żuchwę, obracając ją nieco na zewnątrz oraz zaciska zęby. Skurcz części poziomej cofa wysuniętą żuchwę.
M. żwacz (masseter) jest krótkim i grubym mięśniem o kształcie czworoboku. Przykrywa powierzchnię boczną żuchwy. Przyczep początkowy jest na kości jarzmowej i łuku jarzmowym. Przyczep końcowy jest na bocznej powierzchni dolnej części żuchwy oraz na kącie żuchwy. Czynność: współdziała z mięśniem skroniowym w unoszeniu i obracaniu żuchwy na zewnątrz.
Mięśnie obręczy kończyny górnej
M. naramienny (m. deltoideus) jest mięśniem kształtu trójkątnego, podstawą skierowany ku górze wierzchołkiem ku dołowi. Przyczep początkowy jest na końcu barkowym obojczyka, na wyrostku barkowym i na grzebieniu łopatki. Kończy się na guzowatości naramiennej kości ramiennej. Mięsień ten dzieli się na część przednią obojczykową, środkową barkową, tylną grzebieniową. Czynność: skurcz równoczesny wszystkich trzech części mięśnia odwodzi ramię i jest najsilniejszym odwodzicielem ramienia. Samodzielny skurcz części obojczykowej we współpracy z częścią obojczykową mięśnia piersiowego większego wysuwa do przodu i nawraca ramię. Część grzebieniowa pociąga ramię ku tyłowi i odwraca je. Część obojczykowa pociąga odwiedzione ramię do przodu zaś część grzebieniowa i barkowa ku tyłowi. Mięsień ten ma silne znaczenie w ustaleniu kości ramiennej w stawie ramiennym. Przy znacznym nawet obciążeniu kończyny górnej mięsień ten zapobiega wysuwaniu się głowy kości ramiennej z wydrążenia stawowego łopatki. Z kolei część górna mięśnia czworobocznego grzbietu dźwigając łopatkę utrzymuje ją w prawidłowym położeniu. Oba te mięśnie przytrzymują obciążoną kończynę.
M. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) przyczep początkowy jest w dole nadgrzebieniowym łopatki. Włókna biegną w bok, biegną pod wyrostkiem barkowym, nad stawem ramiennym i kończy się na szczycie guzka większego kości ramiennej i torebce stawu ramiennego. Czynność : jest po mięśniu naramiennym drugim co do siły odwodzicielem ramienia.
M. podgrzebieniowy (m. infraspinatus) wypełnia dół podgrzebieniowy i jest znaczne większy od nadgrzebieniowego. Rozpoczyna się w dole podgrzebieniowym oraz na powierzchni podgrzebieniowej. Włókna kierują się do boku i ku górze kończąc się na guzku większym kości ramiennej. Czynność: odwraca ramię i napina torebkę stawową.
M. obły mniejszy (m. teres minor) rozpoczyna się na brzegu bocznym łopatki, kończy się na guzku większym kości ramiennej oraz torebce stawu ramiennego.
M. obły większy (m. teres major) rozpoczyna się na powierzchni kąta dolnego łopatki biegnie w bok i ku górze, przylegając do końcowej części mięśnia najszerszego grzbietu, z którym wspólnie kończy się na grzebieniu guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność: współdziała z mięśniem najszerszym grzbietu w ruchach nawracania, przywodzenia i tyłozgięcia ramienia. Oba mięśnie obłe oddalają się co powoduje powstanie szczeliny przez którą przechodzi głowa długa mięśnia dwugłowego ramienia.
M. podłopatkowy (m. subscapularis) wypełnia duł podłopatkowy gdzie jest jego przyczep początkowy. Mięsień ma utkanie pierzaste czemu zawdzięcza znaczną siłę. Jego ścięgno końcowe przebiega do przodu od torebki stawu ramiennego, z którą zrasta się częściowo, za kostny przyczep osiąga na guzku mniejszym kości ramiennej. Czynność :nawraca i przywodzi ramię.
Grupa przednia mięśni ramienia
M. dwugłowy ramienia (m. biceps brachii) przyczep początkowy składa się z dwóch głów. Głowa długa (caput longum) rozpoczyna się na guzku nadpanewkowym łopatki, położonym w jamie stawu ramiennego. Ścięgno tej głowy biegnie nad głową kości ramiennej, następnie przebija błonę włóknistą torebki stawowej i wydostaje się na zewnątrz stawu bruzdą międzyguzkową, otoczoną wypustką błony maziowej torebki stawu ramiennego zwaną pochewką maziową międzyguzkową. Ścięgno zmienia swój kierunek przebiegu z poprzecznego na pionowy i kieruje się dalej w dół wzdłuż kości ramiennej przechodząc w część mięśniową. Głowa krótka (caput breve) przyczepia się do wyrostka kruczego łopatki razem z mięśniem kruczo-ramiennym. Na wysokości połowy ramienia obie głowy łączą się, tworząc wspólny brzusiec. Brzusiec przechodzi w krótkie mocne ścięgno, które przyczepi się na guzowatości kości promieniowej. Część włókien wytwarza rozcięgno mięśni dwugłowego ramienia które przechodzi w powięź przedramienia. Czynność: jest bardzo urozmaicona z uwagi na zróżnicowane przyczepy początkowe. Jest mięśniem dwustawowym. Główna funkcja polega na zginaniu i odwracaniu przedramienia. Przy ustalonym przedramieniu np. podczas zwisu mięsień zgina ramię głowa długa która przebieg nad stawem ramiennym bierze udział w odwodzeniu ramienia. Głowa krótka współdziała głównie z mięśniem kruczo-ramiennym, zgina ramię czyli wysuwa ramię i przywodzi. Współdziała z mięśniem naramiennym w przytrzymywaniu kości ramiennej w stawie ramiennym.
M. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) rozpoczyna się razem z głową krótką mięśnia dwugłowego ramienia na wyrostku kruczym łopatki, biegnie w dół i nieco bocznie, kończąc się na kości ramiennej w połowie długości trzonu. Czynność: współdziała on z głową krótką mięśnia dwugłowego ramienia unosi ramię do przodu oraz przywodzi ramię do przedniej ściany klatki piersiowej i nawraca.
M. ramienny (m. brachialis) rozpoczyna się na przedniej powierzchni trzonu kości ramiennej poniżej przyczepu końcowego mięśnia naramiennego. Włókna mięśniowe biegną ku dołowi i pokrywają torebkę stawu łokciowego. Kończy się on krótkim, silnym ścięgnem na guzowatości kości łokciowej. Czynność: jest mięśniem jednostawowym, silnie zgina przedramię w stawie łokciowym i pociąga fałd torebki stawowej, nie pozwalając na wpuklenie się do jamy stawu.
Grupa tylna mięśni ramienia.
M. trójgłowy ramienia. (m. triceps brachii). Posiada w przyczepie początkowym trzy głowy: długą, boczną i przyśrodkową. Przyczep początkowy. Głowa długa rozpoczyna się na guzku podpanewkowym łopatki i w swym początkowym odcinku położona jest między mięśniem obłym większym i mniejszym. W dalszym przebiegu, na wysokości kości ramiennej, głowa długa prawie całkowicie pokrywa głowę przyśrodkowa, która leży najgłębiej. Głowa boczna rozpoczyna się na tylnej powierzchni trzonu kości ramiennej, w części górno-bocznej tej powierzchni, tj. powyżej bruzdy nerwu promieniowego. Głowa przyśrodkowa rozpoczyna się także na tylnej powierzchni trzonu kości ramiennej, lecz u dołu i przyśrodkowo od bruzdy nerwu promieniowego. Przyczep końcowy : wszystkie trzy głowy kończą się krótkim, płaskim ścięgnem końcowym na wyrostku łokciowym kości łokciowej. Czynność: mięsień trójgłowy ramienia jest bardzo silnym prostownikiem stawu łokciowego. Głowa długa mięśnia bierze ponadto udział w czynnościach stawu ramiennego, gdzie uczestniczy w prostowaniu i przywodzeniu ramienia.
M. łokciowy (m. anconeus) rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości ramiennej. Włókna jego rozchodzą się wachlarzowato w dół i kończą częściowo w błonie włóknistej torebki stawowej oraz na brzegu tylnym kości łokciowej. Czynność: jest słaby prostownikiem stawu łokciowego, zasadnicza jego czynność polega na wygładzaniu fałdów torebki stawowej.
Powięź ramienia
Jest bezpośrednim przedłużeniem powięzi pachowej po swej przedniej stronie, natomiast od tyłu stanowi kontynuacje powięzi naramiennej. U dołu umocowuje się do obu nadkłykci kości ramiennej. Powięź ta wysyła w kierunku kości ramiennej dwa pasma, z których przyśrodkowe, zwane przegrodą międzymięśniową ramienia przyśrodkową, wnika między mięsień trójgłowy i mięsień ramienny, przyczepiając się do brzegu przyśrodkowego trzonu kości ramiennej. Drugie pasmo, zwane przegrodą międzymięśniową ramienia boczną, oddziela mięsień trójgłowy od mięśnia ramiennego i ramienno-promieniowego, zrastając się z brzegiem bocznym trzonu kości ramiennej. Tym sposobem powieź ramienia wraz z trzonem kości ramiennej wytwarza dwa kanały kostno-włókniste, przeznaczone dla przedniej i tylnej grupy mięśni.
Mięśnie przedramienia
Mięśnie przedramienia (m. antebrachii) podzielone są na trzy grupy:
Przednią
Tylną
Boczną
W skład grupy przedniej mięśni przedramienia wchodzą:
Warstwa powierzchowna:
M. nawrotny obły
M. zginacz promieniowy nadgarstka
M. dłoniowy długi
M. zginacz łokciowy nadgarstka
M. zginacz powierzchowny palców
Warstwa głęboka
M. zginacz głęboki palców
M. zginacz długi kciuka
M. nawrotny czworoboczny.
WARSTWA POWIERZCHOWNA GRUPY PRZEDNIEJ MIEŚNI PRZEDRAMIENIA
M. nawrotny obły: ( m. pronator teres) przyczep początkowy obejmuje nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej i wyrostek dziobasty kości łokciowej. Przyczep końcowy znajduje się na bocznej powierzchni w połowie trzonu kości promieniowej. Czynność: mięsień ten silnie nawraca i współdziała w zginaniu przedramienia w stawie łokciowym.
M. zginacz promieniowy nadgarstka: ( m. flexor carpi radialis) jest także mięśniem rozpoczynającym się od wspólnej masy mięśniowej na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej. Biegnie on skośnie ku dołowi wzdłuż kości promieniowej , a jego ścięgno końcowe przymocowuje się do podstawy drugiej i trzeciej kości śródręcza po stronie dłoniowej. Czynność: mięsień ten bierze udział w zginaniu przedramienia w stawie łokciowym , jednak z największą siłą zgina dłoniowo rękę, którą także odwodzi w kierunku promieniowym, działając wspólnie z m. prostownikiem promieniowym długim nadgarstka. Dzięki skośnemu przebiegowi mięsień bierze udział w ruchu nawracania przedramienia.
M. dłoniowy długi ( m. palmaris longus). Rozpoczyna się na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej, a jego ścięgno końcowe umocowuje się do troczka zginaczy i przedłuża się w szerokie, płaskie rozcięgno dłoniowe, które wzmacnia powięź dłoni. Czynność: mięsień zgina dłoniowo rękę i napina rozcięgno dłoniowe ręki.
M. zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) przyczep początkowy stanowi nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej i odcinek bliższy tylnego brzegu kości łokciowej. Przyczep końcowy ścięgno końcowe tego mięśnia dochodzi do kości grochowatej, a dalej jako więzadło grochowo-śródręczne przymocowuje się na powierzchni dłoniowej podstawy piątej kości śródręcza. Czynność: mięsień zgina dłoniowo rękę i odwodzi ją w kierunku łokciowym współdziałając w tym ruchu z m. prostownikiem nadgarstka.
M. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) przyczep początkowy: mięsień rozpoczyna się na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej, na wyrostku dziobastym kości łokciowej i na przedniej powierzchni kości promieniowej w odcinku bliższym. Przyczep końcowy. Brzusiec mięśniowy dzieli się na cztery brzuśce, które przechodzą w cztery ścięgna końcowe. Dwa ścięgna powierzchowne dochodzą do podstaw paliczków środkowych trzeciego i czwartego palca, zaś dwa ścięgna położone głębiej podążają do palca drugiego i piątego. Wszystkie cztery ścięgna przebiegają przez kanał nadgarstka, gdzie razem ze ścięgnem mięśnia zginacza głębokiego palców objęte są pochewka maziową wspólną mięśni zginaczy. Czynność: jest to mięsień wielostawowy i zgina wszystkie stawy, nad którymi przebiega . Najsłabsze jego działanie przejawia się w odniesieniu do stawu łokciowego. Prócz współdziałania w zginaniu stawu łokciowego zgina dłoniowo rękę, a także stawy śródręczno-paliczkowe i międzypaliczkowe bliższe. Może on działać na wszystkie wymienione stawy równocześnie lub na każdy z nich oddzielnie.
WARSTAW GŁĘBOKA GRUPY PRZEDNIEJ MIĘŚNI PRZEDRAMIENIA
M. zginacz głęboki palców: rozpoczyna się na przedniej powierzchni trzonu kości łokciowej i przyległej części błony międzykostnej przedramienia. Przyczep końcowy. Mięsień kończy się czterema ścięgnami, które przebiegają przez kanał nadgarstka pod troczkiem zginaczy i pod rozwidleniem ścięgien końcowych mięśnia zginacza powierzchownego palców i dochodzą do podstaw paliczków dalszych od drugiego do piątego palca. Czynność; mięsień zgina dłoniowo rękę i wszystkie stawy palców od dwa do pięć oraz zbliża do siebie rozstawione palce. Samodzielne zgięcie wybranego stawu międzypaliczkowego jest najczęściej niemożliwe i pociąga za sobą zgięcie w pozostałych stawach palców trójczłonowych.
M. długi kciuka: (m. flexor pollicis longus) rozpoczyna się na przedniej powierzchni trzonu kości promieniowej i na przyległej części błony międzykostnej. Ścięgno końcowe mięśnia przebiega przez kanał nadgarstka i kończy się na podstawie dalszego paliczka kciuka. Czynność: mięsień ten silnie zgina rękę i staw kciuka.
M. nawrotny czworoboczny: (m. pronator quadratus) jest małym, płaskim czworokatnym mięśniem. Rozpoczyna się na przedniej powierzchni części dalszej trzonu kości łokciowej, biegnie w bok, kończąc się na przedniej i bocznej powierzchni trzonu kości promieniowej. Czynność: skurcz mięśnia działa wyłącznie na staw promieniowo-łokciowy dalszy, powodując nawracanie przedramienia.
GRUPA BOCZNA MIĘSNI PRZEDRAMIENIA
M. ramienno- promieniowy: (m. brachhioradialis) rozpoczyna się na brzegu bocznym kości ramiennej poniżej połowy jej długości, biegnie wzdłuż kości promieniowej i kończy się na wyrostku rylcowatym kości promieniowej. Czynność: mięsień zgina przedramię w stawie łokciowym, najsilniej w położeniu nawrócenia przedramienia. Ponadto nawrócone przedramię odwraca, a odwrócone nawraca.
M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka: ( m. extensor carpi radialis longus) rozpoczyna się na brzegu bocznym kości ramiennej, poniżej mięśnia ramienno- promieniowego, a kończy się na powierzchni grzbietowej podstawy drugiej kości śródręcza.
M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka: ( m. extensor carpi radialis brevis). Miesień ten bierze początek na nadkłykciu bocznym kości ramiennej. Przyczep końcowy osiąga na podstawie trzeciej kości śródręcza po stronie grzbietowej. Czynność: oba mięśnie zginają i prostują grzbietowo rękę oraz biorą udział w zginaniu stawu łokciowego. Miesień prostownik promieniowy długi nadgarstka razem z mięśniem zginaczem promieniowym nadgarstka odwodzi rękę w kierunku promieniowym.
M. odwracacz: (m. supinator) rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości ramiennej i na tylnej stronie nasady bliższej kości łokciowej, włókna tego mięśnie biegną skośnie w bok i ku dołowi, owijając się dookoła bliższej części kości promieniowej, której mięsień kończy się z przodu poniżej guzowatości kości promieniowej. Czynność: mięsień ten odwraca przedramię.
GRUPA TYLNA MIĘSNI PRZEDRAMIENIA
Grupa tylna, podobnie jak przednia, dzieli się na warstwę mięśni: powierzchownych i głębokich. W skład grupy tylnej mięsni przedramienia wchodzą
Warstwa powierzchowna:
M. prostownik palców
M. prostownika palca małego
M. prostownik łokciowy nadgarstka.
Warstwa głęboka:
M. odwodziciel długi kciuka
M. prostownik krótki kciuka
M. prostownik długi kciuka
M.. prostownika wskaziciela
WARSTWA POWIERZCHOWNA GRUPY TYLNEJ MIĘŚNI PRZEDRAMIENIA
M. prostownik palców: (m. extensor digitorum). Przyczep początkowy znajduje się na nadkłyciu bocznym kości ramiennej i więzadle pobocznym promieniowym. Przyczep końcowy. Brzusiec mięśniowy przechodzi w cztery ścięgna końcowe, które na wysokości ręki przedłużają się w rozcięgna grzbietowe, kończące się na podstawach dalszych paliczków palcowych trójczłonowych. Czynność: mięsień ten prostuje i zgina grzbietowo rękę, prostuje palce i odwodzi w stawach śródręczno-paliczkowych.
M. prostownik palca małego: (m. extensor digiti minimi) przyczep początkowy znajduje się wspólnie z poprzednim na nadkłykciu bocznym kości ramiennej. Przyczep końcowy mięsień kończy się rozdwojonym rozcięgnem grzbietowym piątego palca. Czynność: mięsień prostuje i przywodzi palec piąty.
M. prostownik łokciowy nadgarstka: (m. extensor carpi ulnaris) przyczep początkowy, mięsień rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości ramiennej i na tylnej powierzchni kości łokciowej , a kończy się na podstawie piątej kości śródręcza po stronie grzbietowej. Czynność: mięsień ten jest silnym prostownikiem ręki i najsilniejszym spośród jej odwodzicieli łokciowych.
WARSTWA GŁEBOKA GRUPY TYLNEJ MIEŚNI PRZEDRAMIENIA
M. odwodziciel długi kciuka: (m. abductor pollicis longus). Przyczep początkowy rozpoczyna się na tylnej powierzchni obu kości przedramienia i na błonie międzykostnej. Przyczep końcowy. Ścięgno tego mięśnia kończy się na podstawie pierwszej kości śródręcza. Czynność: jest on głównym odwodzicielem ręki w kierunku promieniowym, odwodzi również i odprowadza kciuk. Ponieważ jego ścięgno końcowe zachodzi od strony promieniowej na powierzchnie dłoniową nadgarstka, mięsień ten zgina rękę dłoniowo, mimo iż należy do grupy mięśni tylnych przedramienia.
M. prostownik krótki kciuka: (m. extensor pollicis brevis) rozpoczyna się na tylnej powierzchni kości promieniowej i przyległej części międzykostnej, a kończy się długim, cienkim ścięgnem na podstawie bliższego paliczka kciuka. Czynność: mięsień prostuje i odwodzi kciuk w stawie śródręczno-paliczkowym oraz odwodzi rękę w kierunku promieniowym.
M. prostownik długi kciuka: (m. extensor pollicis longus) rozpoczyna się na tylnej powierzchni trzonu kości łokciowej i przyległej części błony międzykostnej, przyczep końcowy mięśnia znajduje się na podstawie dalszego paliczka kciuka. Czynność: jest on prostownikiem kciuka we wszystkich jego stawach, ponadto przywodzi kciuk oraz jest słaby prostownikiem ręki.
M. prostownik wskaziciela: (m. extensor indicis) rozpoczyna się, poniżej poprzedniego mięśnia, również na kości łokciowej i błonie międzykostnej, a jego ścięgno końcowe zlewa się z rozcięgnem grzbietowym dla wskaziciela mięśnia prostownika palców. Czynność: prostuje palec drugi.
POWIĘŹ PRZEDRAMIENIA
Powieź przedramienia (fascia antebrachii) jest przedłużeniem powięzi ramienia kierunku dalszym kończyny. Podobnie do powięzi ramienia oddaje przegrody międzymięśniowe, które wraz z kości przedramienia wytwarzają trzy przestrzenie kostno-włókniste dla trzech grup mięśni: zginaczy, prostowników bocznych i prostowników grzbietowych. W części dolnej przedramienia powieź wzmocniona jest dodatkowymi włóknami o przebiegu okrężnym. Uczestniczą one w wytworzeniu dwóch troczków, umocowujących ścięgna mięsni przedramienia. Po stronie dłoniowej powięzi przedramienia, przedłużając się na okolicę nadgarstka, pokrywa nerw łokciowy i tętnice łokciową. Spoczywają one na troczku zginaczy, rozpiętym poprzecznie na wyniosłościach nadgarstka. Troczek ten zamyka bruzdę w kanał nadgarstka którym biegną ścięgna mięśni zginaczy palców otoczone pochewkami maziowymi. Po stronie dłoniowej znajdują się oddzielne pochewki maziowe ścięgien dla wszystkich palców. Pochewki maziowe są wzmocnione silnymi więzadłami pochwowymi, które przytwierdzają je do kości.
Dół łokciowy: (fossa cubitalis) od przodu zamknięty jest powięzią, a od strony przyśrodkowej ograniczony mięśniem nawrotnym obłym, od strony bocznej mięsniami: ramienno-promieniowym, prostownikiem promieniowym długim i krótkim nadgarstka. Dno dołu tworzą mięsień dwugłowy ramienia i mięsień ramienny. W dole łokciowym przebiegają: tętnica ramienna, która tutaj dzieli się na tętnice promieniową i tętnice łokciową, tętnice poboczna promieniowa, nerw pośrodkowy i nerw promieniowy.
MIĘŚNIE RĘKI
Krótkie mięśnie ręki: (m. manus). Położone są na stronie dłoniowej śródręcza i między kośćmi śródręcza. Strona grzbietowa ręki jest pozbawiona mięśni. Palec pierwszy, najkrótszy i najgrubszy nosi nazwę kciuka (pollex). Posiada on własne mięśnie, których część znana jest z opisu mięśni przedramienia. Pozostałe, krótkie mięśnie kciuka tworzą na dłoni u jego podstawy wzniesienie zwane kłębem (thenar).
Palec, drugi wskaziciel (index) jest drugim co do ruchomości palcem ręki. Palec piąty mały (digitus minimus), podobnie jak kciuk, posiada grupę własnych krótkich mięśni, tworzących wzniesienie wzdłuż brzegu łokciowego ręki zwane kłębikiem (hypothenar). Oprócz mięsni kłebu i kłębika, przeznaczonych wyłącznie dla pierwszego i piątego palca, ręka posiada trzecia grupę mięśni tworzących środkowe mięśnie dłoni, które działają na wszystkie stawy palców, od drugiego do piątego.
MIĘSNIE KŁĘBU
M. odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis). Rozpoczyna się na troczku zginaczy i na kości łódeczkowatej, a kończy się na brzegu boczny podstawy bliższego paliczka kciuka. Czynność: mięsień ten odwodzi i przeciwstawia kciuk.
M. zginacz krótki kciuka: (m. flexor pollicis brevis). Rozpoczyna się pod mięśniem poprzednim i nieco przyśrodkowo od niego, na troczku zginaczy, obu kościach czworobocznych i kości główkowatej, a kończy się na podstawie bliższego paliczka kciuka. Czynność: mięsień zgina kciuk w stawie śródręczno-paliczkowym oraz ustawia pierwszą kość śródręcza w położeniu opozycji, dzięki któremu opuszka kciuka kieruje się ku stronie dłoniowej pozostałych palców.
M. przeciwstawiacz kciuka (m. opponens pollicis) leży pod poprzednim i ma podobne przyczepy początkowe, a kończy się na powierzchni bocznej pierwszej kości śródręcza. Czynność: mięsień ten przywodzi kciuk i przeciwstawia go pozostałym palcom.
M. przywodziciel kciuka: (m. adductor pollicis). Rozpoczyna się dwiema głowami: poprzeczną i skośną, na więzadle promienistym nadgarstka i kości główkowatej oraz na trzeciej kości śródręcza. Obie głowy zbiegają się i podstawy kciuka, kończąc się na bliższym paliczku kciuka. Czynność: jest on głównym przywodzicielem kciuka, przeciwstawia kciuk innym palcom ręki, a także zgina w stawie śródręczno-paliczkowym.
MIĘŚNIE KŁEBIKA
M. dłoniowy krótki: (m. palmaris brevis). Rozpoczyna się na brzegu łokciowym rozcięgna dłoniowego ręki oraz na troczku zginaczy, a kończy się w skórze brzegu łokciowego ręki. Czynność; wywołuje zmarszczki na brzegu łokciowym dłoni.
M. odwodziciel palca małego: (m. abductor digiti minimi). Rozpoczyna się na wyniosłości przyśrodkowej nadgarstka i kończy na brzegu przyśrodkowym bliższego paliczka palca piątego. Czynność: odwodzi palec mały, zgina go w stawie śródręczno0paliczkowym, a prostuje w stawach miedzypaliczkowych, dzięki połączeniu z rozcięgnem grzbietowym.
M. zginacz krótki palca małego: (m. flexor digiti minimi brevis). Rozpoczyna się jak poprzedni, a kończy się na podstawie bliższego paliczka palca małego. Czynność: zgina palec mały w stawie śródręczno-paliczkowym.
M. przeciwstawiacz palca małego: (m. opponens digiti minimi). Rozpoczyna się jak dwa poprzednie i dochodzi do przyśrodkowej powierzchni piątej kości śródręcza. Czynność: nieznacznie przeciwstawia palec piąty.
MIĘŚNIE ŚRODKOWE DŁONI
Mięśnie glistowate: (mm. lumbricales). Położone są w liczbie czterech małych mięśni między ścięgnami mięśnia zginacza głębokiego palców, które to ścięgna służą im jako miejsca przyczepów poczatkowych. Na wysokości stawów śródręczno-paliczkowych ścięgna końcowe czterech mięśni glistowatych przechodzą na stronę grzbietową, gdzie łączą się rozcięgnem grzbietowym palców. Czynność: zginają palce trójczłonowe w stawach śródręczno-paliczkowych, a prostują w obu stawach międzypaliczkowych poprzez przyczepy do rozcięgna grzbietowego.
Mięśnie międzykostne: (mm. interossei). Mięśnie międzykostne rozpoczynają się na kościach śródręcza i kończą się, podobnie jak mięśnie glistowate, na rozcięgnach grzbietowych palców. Czynność: wspólne działanie mm. międzykostnych dłoniowych i grzbietowych powoduje zginanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych. Dzięki swym przyczepom końcowym w rozcięgnach grzbietowych , podobnie jak mięśnie glistowate, prostują palce w stawach międzypaliczkowych.
POWIĘZIE RĘKI.
W rejonie po stronie grzbietowej znajduje się powięź grzbietowa ręki, która pokrywa spłaszczone ścięgna mm. prostowników długich palców. Na dłoni występują trzy komory oddzielające mięsniówkę kłębu kciuka, kłębika palca piątego i część środkową dłoni. Część środkową wypełniają mm. glistowate, ścięgna mm. zginaczy długich palców oraz naczynia i nerwy. Od zewnątrz komory te ograniczone są rozcięgnem dłoniowym. Rozcięgno dłoniowe jest włóknistą płytą, która chroni dłoń przed uciskiem z zewnątrz. Powierzchownie położone są pęczki podłużne, biegnące w przedłużeniu ścięgna końcowego mięśnia dłoniowego długiego. Natomiast głębiej położone są pęczki poprzeczne, które w części dystalnej związane są z więzadłem poprzecznym powierzchownym śródręcza.
MIĘŚNIE KOŃCZYNY DOLNEJ
Podobnie jak w kończynie górnej, mięśnie kończyny dolnej dzielą się na:
Mięśnie obręczy kończyny dolnej
Mięśnie uda, goleni i stopy.
Mięśnie obręczy kończyny dolnej czyli mięśnie miednicy.
Mięśnie miednicy (musculi pelvis) z uwagi na rozmieszczenie dzielą się na:
Wewnętrzne czyli przednie
Zewnętrzne czyli tylne
WEWNĘTRZNE MIĘŚNIE MIEDNICY:
M. biodrowo-lędźwiowy: (m. ilioppsoas). Składa się z dwóch mięśni mięśnia lędźwiowego większego i mięśnia biodrowego, które kończą się wspólnym ścięgnem.
M. lędźwiowy większy: (m. psoas major). Jest długim mięśniem, wchodzącym w skład tylnej ściany jamy brzusznej. Przyczep początkowy ma dwie warstwy.: powierzchowną i głęboką. Warstwa powierzchowna tego mięśnia odchodzi od bocznej powierzchni trzonów ostatniego kręgu piersiowego i czterech górnych kręgów lędźwiowych. Warstwa głęboka przymocowuje się do wyrostków żebrowych wszystkich kręgów lędźwiowych. Między dwiema warstwami tego mięśnia leży splot lędźwiowy. Przyczep końcowy. Mięsień lędźwiowy większy biegnie ku dołowi, nieco w bok wydostaje się z jamy miednicy przez rozstęp mięśniowy położony pod boczną częścią więzadła pachwinowego i wspólnie z mięśniem biodrowym kończy się wąskim ścięgnem na krętarzu mniejszym kości udowej.
M. biodrowy: (m. iliacus).