1.Definicja „mniejszość narodowa”

Mniejszość narodowa jest to grupa mniejsza liczebnie od pozostałej części ludności w danym państwie, której członkowie będący obywatelami tego państwa mają etniczne, religijne i językowe cechy odróżniające ich od pozostałej części ludności i kierują się wolą zachowania własnej tradycji, religii i języka”

Mniejszość narodowa to społeczność etniczna która utożsamia się z narodem zorganizowanym

we własne państwo

Mniejszość etniczna oznacza grupę, która nie utożsamia się z innym narodem zorganizowanym

we własne państwo.

2. „Austriacki” i „rosyjski” modele polityki mniejszościowej

Model austriacki - nie ma oficjalnego narodu są narody Austrii - autonomia kulturalna

Model rosyjski - jest oficjalny naród państwowy i inni, państwo prowadzi politykę dyskryminacji

innych narodów i politykę asymilacji do narodu „panującego”.

3. Najliczniejsze mniejszości narodowe w ESW w okresie międzywojennym

- mn. niemiecka - 6mln,

- mn. ukraińska - 6 mln

- mn. żydowska - 5mln

- mn. węgierska - ok.3 mln

4. Najliczniejsze mniejszości narodowe w II Rzeczypospolitej

II Rzeczpospolita - 27 milionów osób (według spisu z 1921 r), z czego 69,2% podało narodowość

polską. Mniejszości narodowe stanowiły ponad 31% ogólnej liczby mieszkańców Polski a najliczniejsze to:

- mn. ukraińska - ok. 15%, - 5,1 mln

- mn. żydowska - ok. 8 % - 3,1 mln

- mn. białoruska - ok. 4 %, -1-2 mln

- mn. niemiecka - ok. 2 %. 0,8 mln

5. Polityka państw EŚW wobec mniejszości narodowych w okresie międzywojennym

• Traktatowa ochrona mniejszości narodowych

• Mały Traktat Wersalski. Polska Podpisała Traktat o ochronie mniejszości narodowych - został on wzorcem dla innych nowopowstałych państw(art.8 - możność zakładania organizacji, art.9 rząd utrzymuje powszechne szkolnictwo mniejszości narodowych

• Domagano się deklaracji o ochronie mniejszości od państw wstępujących do Ligi Narodów (składały tylko niektóre)

• Ideą nowego systemu międzynarodowego w okresie międzywojennym było tworzenie państw narodowych

• Polska w okresie międzywojennym była państwem wielonarodowym i wielowyznaniowym. Konstytucja II Rzeczypospolitej zapewnia wszystkim ochronę życia, wolność bez różnicy pochodzenia, narodowość, język. .Mniejszości mogły prowadzić szkoły, tworzyć własną reprezentację polityczną z reprezentacją w Sejmie. Wprowadziła zasadę równości obywateli wobec prawa, zasadę lojalności wobec państwa i zakazywała działań godzących w interes II Rzeczypospolitej co było odzwierciedleniem napięć na tle narodowościowym

6. Przesiedlenia ludności w czasie i po II wojnie światowej

Zwycięskie mocarstwa sankcjonowały masowe przesiedlenia ludności z grup mniejszościowych, w

ten sposób powstały obszary lub całe państwa czyste etnicznie.

7. Polityka narodowościowa w państwach komunistycznych

W bloku radzieckim prowadzono politykę ograniczenia mniejszości przez prowadzenie polityki

zamkniętych granic. Większość partii komunistycznych stymulowały nacjonalizm. W każdym

niemal państwie bloku komunistycznego uprawnienia mniejszości narodowych ograniczały się do

konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa

8. Najliczniejsze mniejszości narodowe w EŚW na początku XXI wieku

• Rosjanie - 15 mln (głównie w byłych republikach Związku Radzieckiego części europejskiej)

• Węgrzy - 3 mln (40% mieszka poza granicami własnego państwa)

9. Państwa homogeniczne pod względem narodowościowym

Państwa narodowe z punktu widzenia liczebności mniejszości narodowych dzielą się na:

• państwa homogeniczne - odsetek mniejszości narodowych nie przekracza 10%

• państwa niehomogeniczne - więcej niż 10% mniejszości narodowych (bywają określane jako państwa mniejszościowe)

10. Polityka wobec mniejszości narodowych w EŚW

• Problem mniejszości narodowych był po I Wojnie Światowej był prawie wyłącznie problemem nowopowstałych państw EŚW,

• Po II Wojnie Światowej liczba ludności zaliczanej do mniejszości narodowych wyraźnie wzrosła. Polityka narodowościowa: migracje indywidualne i zorganizowane, masowe wysiedlenia, repatriacja Polaków (Akcja „Wisła), deportacje, emigracje.

• Największe zmiany terytorialne i ludnościowe w Europie

• W konsekwencji prowadzonej polityki - radykalna zmiana struktury narodowościowej wielu państw

11. Model polityki zróżnicowania kulturowego

I. model polityki zróżnicowania kulturowego,

II. model totalnego wykluczenia (w sytuacjach ostrego konfliktu etnicznego, działań zbrojnych)

III. model częściowego czy segmentowego wykluczenia

IV. model homogeniczności społecznej

12. Międzynarodowy system ochrony mniejszości narodowych i etnicznych

• Regulacja w ramach ONZ - 1992 Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych, oraz kilka konwencji międzynarodowych

• Regulacja Rady Europy:

- Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950)

- Karta Języków Regionalnych (1992). Nie obejmuje dialektów języka

Oficjalnego. Karta zobowiązuje państwa europejskie

- Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych (1995).

Pierwszy europejski prawnie wiążący akt poświęcony ochr.mniejszości

Polska - 01.04.2001r.

• OBWE (Organiz.Bezp.i Współpr. W Europie) - powołanie wysokiego komisarza ds. mniejszości narodowych (1992)

• Instrument Inicjatywy Środkowoeuropejskiej w sprawie mn. narodowych - Turyn 19.11.1994r. - deklaracja polityczna - ukazała się tam definicja mn. Narodowych

• Unia Europejska - nie istnieją prawnomiędzynarodowe zobowiązania ochrony praw mn.narodowych. Kwestie mn.narodowych nie zostały poruszone w żadnych aktach prawnych

13. Gwarancje konstytucyjne dla mniejszości narodowych i etnicznych w państwach EŚW

• Zasada unizmu językowego (tylko w Czechach uznaje się j.mn.narod. za uprawniony w obrocie urzędowym

• Uchwalone (dla mn.narod o dawnych tradycjach) specjalnych ustaw dla zabezpieczenia praw i wolności mn.narodowych)

• W pozostałych krajach tylko regionalne dopuszcza się do obrotu urzędowego język mniejszości narodowych

14. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce

• Mniejszości narodowe - Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi,

• Mniejszości etniczne - Karaimi, Łemkowie, Romowie, Tatarzy

• Społeczność o charakterze etnoregionalnym - Kaszubi, Ślązacy

15. Ochrona praw mniejszości narodowych w Polsce

• Konstytucja RP, ustawy - ordynacja wyborcza do sejmu, o systemie oświaty, o radiofonii i TV, o języku polskim, Kodeks Karny, o ochronie danych osobowych

• Głównie - Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz językach regionalnych z 06.01.2005 r.

16. Język mniejszości dopuszczony do użytku publicznego jako język pomocniczy.

Dopuszcza się w wybranych gminach używanie języka mniejszościowego (skupisko 20% i więcej) tylko w kontaktach z urzędami gmin i postępowaniu sądowym I instancji. Gminy te są wymienione w wykazie - rejestrze państwowym.

• Obecnie 4 mniejszości - białoruska, litewska, niemiecka, kaszubska

• 28 gminach wprowadzono j. pomocniczy np.: Hajnówka, Orla, Puńsk

17. Uznane przez państwo mniejszości narodowe w Polsce

• Białoruska - 200 - 300 tyś

• Czeska 2-3 tyś

• Litewska - 20 - 25 tyś

• Niemiecka 300 - 500 tyś

• Ormiańska - 5 - 8 tyś

• Rosyjska - 10 - 15 tyś

• Słowacka - 10 - 20 tyś

• Ukraińska - 230 tyś

• Żydowska - 80 tyś

18. Uznane przez państwo mniejszości etniczne w Polsce

• Karaimi - 200 osób

• Łemkowie - 60 - 70 tyś,

• Romowie - 20 - 30 tyś,

• Tatarzy - 5 tyś

19. Społeczność która nie posiada oficjalnego statusu lecz korzysta z uprawnień

• Kaszubi - 350 - 500 tyś

20. Polskie instytucje państwowe ds. mniejszości narodowych

• Sejmowa Komisja ds. mniejszości narodowych i etnicznych

• Wydział mniejszości narodowych w ramach Departamentu Wyznań i Mniejszości MSWiA

• W ramach swoich kompetencji:

- Ministerstwo Edukacji, Sportu i Kultury (Departament kultury

mn.narodowych)

- MSZ

- Ministerstwo Sprawiedliwości

- GUS

- Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

- Rzecznik Praw Obywatelskich

- Wojewoda może powołać:

- pełnomocnika ds. Mn.narod. (7 wojewodów powołało -

dolnośląskie, lubuskie, małopolskie, opolskie, podkarpakie,

podlaskie, warmińsko-mazurskie)

- pełnomocnicy ds. szkolnictwa dla mn. narodowych ( tam gdzie

są mn. narodowe)

---