Kwintesencja wykladow


Czym jest Prawo ???

Koncepcje związane ze sposobem udzielania odpowiedzi na pytanie czym jest

prawo ?

Prawem jest zespół norm należycie ustanowionych i chronionych przez Państwo groźbą użycia przymusu. W pozytywistycznym ujęciu nie jest prawem taki przepis, w którym nie zawarto sankcji.

Źródłem prawa jest sama natura, czyli to co ustala Bóg, to co dyktuje poczucie sprawiedliwości, to co dyktuje rozum. Nie da się zaprzeczyć podstawowym wartościom przy pomocy norm prawnych.

Wyrosła na gruncie koncepcji pozytywistycznej i prawonaturalistycznej. Zarzucała pozytywistom ślepą wiarę w tekst pisany - prawo jest tworzone przez ludzi a ci popełniają błędy. Naturalistom zarzucali niemożność udowodnienia tego, co dyktuje Bóg, rozum, sprawiedliwość. Prawo wg. realistów jest tym, czego ludzie przestrzegają.

Nurty realistyczne

Prawo jako zjawisko społeczne

  1. Prawo pojawia się wówczas gdy mamy do czynienia z relacjami między jednostkami w mniej lub bardziej zorganizowanej grupie społecznej.

  2. Prawo nie dotyczy stosunku człowieka samego do siebie, do bóstwa lub elementów przyrody, chyba że mają one odniesienie społeczne.

  3. Prawo wyraża wartości i potrzeby o węższym albo szerszym zasięgu społecznym ma je chronić i urzeczywistniać

  4. Prawo powstaje jako produkt procesu decyzyjnego mniej lub bardziej sformalizowanego toczącego się w ramach grup społecznych ( szczególnie państwa)

  5. Prawo jest formułowane i bronione przez społeczeństwo za pośrednictwem jego instytucji najczęściej państwowych.

  6. Realne istnienie prawa uzależnione jest od społecznego przyzwolenia, tzn. od tego w jakim stopniu członkowie społeczeństwa gotowi są przestrzegać prawa i je sankcjonować.

Prawo jako zjawisko polityczne

  1. Prawo jest jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy publicznej. Nakazy i zakazy oraz towarzyszące im sankcje stanowią silnie działający bodziec skłaniający adresata do zachowań zgodnych z oczekiwaniami władzy publicznej.

  2. Prawo jest ramą w jakiej poruszają się podmioty sprawujące władzę.

  3. Prawo określa obowiązki i uprawnienia osób nie sprawujących funkcji władczych w ich stosunkach wzajemnych a także w stosunkach z instytucjami władztwa publicznego.

  4. Prawo ma charakter perswazyjny, tzn. kształtuje wyobrażenia, postawy polityczne i zachowania obywateli.

Pojęcie instrumentalizacji prawa

Władza stosuje prawo do realizacji celów politycznych. Polega na naruszeniu społecznie akceptowanej równowagi między prawem jako środkiem prowadzącym do osiągnięcia określonych celów a prawem, jako nośnikiem wartości.

Cel i funkcja prawa

Prawo jako zespół norm postępowania nie pełni określonego celu. Może natomiast pełnić określone funkcje:

Skutkiem działania prawa w społeczeństwie jest utrwalenie istniejącego w nim ładu społecznego, gospodarczego, politycznego.

Funkcja polega na promowaniu zmian w różnych sferach życia społecznego.

Prawo pełni tę funkcję, gdy chroni system wartości istotny ze społecznego punktu widzenia.

Objawia się ona w tworzeniu instytucjonalnych warunków życia społecznego i państwowego.

Prawo poprzez stwarzanie dolegliwości wyrabia w adresatach trwałe przekonania, skłonności i nawyki.

Ma miejsce wtedy, gdy rezultatem prawa działaniem będzie poddanie ludzkich zachowań społecznej kontroli.

Prawo rozdziela dobra i ciężary na poszczególne jednostki w ramach danej społeczności.

Rezultatem działania prawa jest rozstrzyganie sporów między ludźmi.

Nauki

Dzielimy je na 2 rodzaje:

Podział nauk prawnych

Szczegółowe nauki prawne. Koncentrują się na interpretacji określonych przepisów, ustalają ich obowiązywanie oraz systematykę

Ogólne nauki o prawie, teorii prawa oraz filozofia prawa. Formułują ogólne twierdzenia o prawie, o jego istocie, o podstawach obowiązywania a także o metodach poznania.

Skupiają się na badaniu realnego funkcjonowania norm prawnych w poszczególnych dziedzinach i gałęziach prawa.

Badają przeszłość prawa.

Płaszczyzny badawcze w prawoznawstwie

Prawem jest zespół należycie ustanowionych, wysłowionych, opublikowanych i zaopatrzonych w sankcję norm postępowania, teksty prawne badane są metodą logiczno językową wykorzystując osiągnięcia prawoznawstwa i logiki.

Prawem jest zespół reguł i zasad postępowania ujawniających swe rzeczywiste istnienie przez masowe powtarzalne zachowania jednostek i grup społecznych (zachowania ludzi, metody badań - psychologii i socjologii społecznej)

Prawem są tutaj przeżycia psychiczne (emocje jednostek o treści imperatywno- atrybutywnej), tj. wyrażające się w wewnętrznym przeświadczeniu o istnieniu pewnego obowiązku i odpowiadającego mu uprawnieniu innej osoby, która może domagać się wypełnienia obowiązku (metoda badania - behawioralna).

Prawo jest zespołem norm postępowania w stosunkach między ludźmi zbudowanych na gruncie pewnych wartości w celu ich urzeczywistnienia i ochrony (int. Tylko system wartości) (metoda badawcza : filozoficzna refleksja nad naturą wartości )

Badanie prawa we wszystkich wyżej wymienionych płaszczyznach.

Wypowiedzi dyrektywalne i ich rodzaje

Wypowiedź - akt mowy dokonywany przez określoną osobę w określonym języku.

Wypowiedzi dzielimy na:

  1. Opisowe

  1. Pozaopisowe

Normy postępowania

Zawierają 4 elementy /elementy syntaktyczne (składniowe) norm/

  1. adresat

  2. okoliczności

  3. nakaz, zakaz

  4. zachowanie

Podział norm ze względu na adresata

Podział norm ze względu na nakazane zachowanie

A - podmiot podległy czyjejś kompetencji

B - uzyskuje kompetencję do ważnego dokonania czynności konwencjonalnej

Cztery teoretyczne sytuacje podmiotu B

  1. W systemie prawnym nie ma żadnej innej normy obok normy kompetencyjnej, która nakazuje lub zakazuje z kompetencji skorzystać.

  2. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę, która nakazuje z kompetencji skorzystać, ale stwierdzenie, czy zachodzą okoliczności, w których należy skorzystać z normy kompetencyjnej należy do podmiotu B.

  3. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę nakazującą skorzystać z kompetencji a stwierdzenie czy zaszły stosowne ku temu okoliczności należy do normodawcy.

  4. W systemie prawnym obok normy kompetencyjnej ustanawia się normę zakazującą skorzystać z kompetencji w określonych sytuacjach

- w przeciwnym razie czynność może być nieważna lub unieważnialna.

Zakres zastosowania normy

Jest to klasa możliwych, przyszłych sytuacji, w których dana norma znajdzie zastosowanie a więc adresat albo adresat o określonych cechach spotka się z przewidzianymi przez normę okolicznościami.

Zakres normowania normy

Jest to klasa przyszłych, możliwych zachowań adresata zakazanych lub nakazanych przez daną normę /lub jej konsekwencje/.

Postać słowna normy postępowania

Obowiązywanie norm

/uzasadnienie dlaczego norma obowiązuje w systemie/

  1. Tetyczne /5 warunków/

  1. Aksjologiczne

  1. Behawioralne

Budowa normy prawnej

  1. Koncepcja trójczłonowa

Każda norma prawna zbudowana jest z 3 elementów:

  1. Koncepcja pary norm sprzężonych ze sobą

Twórcą tej koncepcji był prof. Lande. W jego koncepcji były to normy sprzężone logicznie /musiały występować obie w normie prawnej/.

Zmodyfikował tą koncepcję prof. Zieliński tworząc charakter funkcjonalny tych norm. Polega to na tym, że nie musi być normy sankcjonującej, gdyż prawodawca nie przewidział dla niej miejsca w danym systemie prawnym. Tworzy się wówczas lex imperfecta czyli norma dla której w danym systemie prawnym nie można znaleźć sankcji.

Może występować norma wielokrotnie sprzężona:

N1 N2 N3 ….

/wszystkie N za wyjątkiem ostatniego - norma sankcjonowana, wszystkie N oprócz pierwszego- norma sankcjonująca/.

Charakterystyka języka prawnego

  1. Teksty prawne składają się ze zdań, z zespołów zdań, wyraźnie oddzielonych od siebie i opatrzonych nazwami indywidualizującymi czyli z przepisów prawnych. Cały tekst prawny ma określony kształt graficzny.

  1. Tekst prawny jest pisany w języku ogólnym - czyli zrozumiałym dla wszystkich.

  1. Cechą tekstów prawnych jest quasiidiomatyczność /np. prezydent podpisuje ustawę oznacza, że prezydent ma obowiązek ustawę podpisać/.

  1. Prawodawca stosuje technikę rozczłonkowania norm w przepisach.

Wyróżniamy:

Przepis zrębowy zupełny jest zarazem przepisem centralnym. Jeśli przepis centralny wysławia całą treść normy, a w systemie prawnym nie ma przepisu, który by modyfikował tą treść, to wówczas taki przepis centralny nazywamy pełnym.

Jeśli w systemie prawnym prawodawca umieścił przepis, który współwyznacza treść normy razem z przepisem centralnym to nazywamy go przepisem modyfikującym przepis centralny, natomiast przepis modyfikowany staje się przepisem centralnym niepełnym.

  1. Prawodawca stosuje technikę kondensacji norm w przepisach.

  1. Tekst prawny podlega zmianom.

Pożądane cechy języka tekstów prawnych

  1. Adekwatność

  2. Komunikatywność

  3. Zwięzłość

Ad 1 - wyrażający najlepiej jak się da intencje prawodawcy

Narzędzia :

Osiągamy ją przez:

Definicje które znajdują się w akcie prawnym to definicje legalne. Te możemy podzielić na:

/definiendum + łącznik + definiens. Definiendum zawiera zwrot definiowany. Łącznik ma wskazywać na równoznaczność. Definiens zawiera zwrot definiujący/.

Prawodawca może chcieć tego, by tekst prawny uwzględniał różnorodność i zmienność sytuacji, które podlegają normowaniu. Ma do dyspozycji 3 instrumenty:

/np. niedołęstwo, znaczna szkoda, należyta staranność, przymusowe położenie, niedoświadczenie, ważne przyczyny, uzasadniona obawa/

Klauzula generalna - zwrot odsyłający do jakiegoś innego systemu norm lub ocen, innego niż system norm prawnych, a przy tym systemu uzasadnionego aksjologicznie.

Przepisy prawne albo zwroty zawarte w przepisach prawnych, które upoważniają organ stosujący prawo do podejmowania w sprawach pewnego typu decyzji w oparciu o ocenę indywidualnej sytuacji występującej w danym przypadku /np. dobro dziecka, dobro społeczne/. Są to decyzje subiektywne w ocenie, zawsze rozpatrywane indywidualnie, nawet podobne sytuacje mogą przynieść różne rozstrzygnięcia.

Są to przepisy prawne lub zwroty zawarte w przepisach prawnych upoważniające organ stosujący prawo do podejmowania w sprawach pewnego typu decyzji w oparciu o pozaprawne zasady postępowania mające uzasadnienie aksjologiczne w ocenach ogólnych /np. zasady współżycia społecznego, dobre obyczaje/. Są to decyzje obiektywne w ocenie wg. zasad obowiązujących poza systemem prawnym.

/np. widełki w prawie karnym, jeśli chodzi o wymierzanie kary z przepisów KK/.

Ad 2 - Komunikatywność.

Tekst prawny jest komunikatywny, gdy w jego zrozumienie należy włożyć stosunkowo mało wysiłku.

Narzędzia:

Ad 3 - Zwięzłość.

Tekst prawny jest zwięzły, gdy zawiera wszystkie, ale zarazem tylko te wypowiedzi, które są niezbędne do tego, aby odtworzyć z niego jednoznaczne normy prawne.

Narzędzia:

Są określone zasady w języku prawnym, gdzie umieszczać jakie spójniki.

……… i …………….. - znaczenie łączne

……… lub …………… - 1 albo 2, 2 albo 1, 1 i 2.

……… albo ………….. - 1 albo 2

Rodzaje aktów normatywnych

  1. Konstytucja /ustawa zasadnicza/ - 2 znaczenia :

Wyróżniamy:

Podstawą obowiązywania Konstytucji jest wola suwerena

  1. Ustawy organiczne - specyficzny system aktów prawnych /nie ma takich w Polsce, są np. we Francji/. Mają wyższą moc od ustaw, wskazują sposób organizacji państwa ale inaczej niż Konstytucja.

  1. Ustawy /zwykłe/ - akty parlamentu, materia ustawowa nieograniczona. Tylko ustawa może nakładać obowiązki na obywateli. W Polsce ustawy uchwala Sejm z zasady zwykłą większością głosów w obecności połowy ustawowej liczby posłów, chyba, że Konstytucja przewiduje inną większość.

- Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją /wstrzymuje to bieg terminu przeznaczonego na podpisanie ustawy/. Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

- Prezydent odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

- Jeżeli przed podpisaniem ustawy Prezydent nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia /VETO/. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego.

  1. Umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji - są ogłaszane w drodze ustaw. Jeżeli są sprzeczności między umową międzynarodową a normami prawnymi wynikającymi z polskich ustaw to umowie międzynarodowej przyznaje się pierwszeństwo. Jednakże co do zasady są aktami prawnymi równorzędnymi z ustawą.

Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym.

  1. Rozporządzenia z mocą ustawy - w Polsce wydaje je Prezydent w czasie stanu wojennego, gdy nie może zebrać się Sejm. Rozporządzenia te są zatwierdzane przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

  1. Dekret z mocą ustawy - akt normatywny mający moc ustawy, wydany jednak nie przez parlament ale przez organ władzy wykonawczej. Obecnie w Polsce nie można wydawać dekretów z mocą ustawy, ale w systemie prawnym nadal takowe występują - są to dekrety ustanowione w czasach PRL-u a nie odwołane po zmianie ustroju.

  1. Rozporządzenia /wykonawcze/ - są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji /Prezes Rady Ministrów, Ministrowie, Prezydent, Przewodniczący stojący na czele komitetów i komisji, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji/ na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

  1. Zarządzenia /jednoosobowe/ i uchwały /wieloosobowe/ - Nie obowiązują powszechnie. Obowiązują jedynie jednostki podległe podmiotowi stanowiącemu dany akt.

  1. Uchwały Sejmu i Senatu