Fizjologia wykłady


E Fizjologia czasu i wypoczynku Wykład I 6.03.2010r.

Aktywność ruchowa w ontogenezie

Osobniczy rozwój człowieka

Rozwój osobniczy zwany także ontogenetycznym jest to zespół procesów kierowanych, nieodwracalnych, powiązanych wzajemnie ze sobą, kształtujący organizm człowieka od zapłodnienia do śmierci. Proces ten ujmujemy w trzech aspektach: biologicznym, psychicznym i społecznym. Jest to zespół procesów kierowanych morfologicznych, fizjologicznych i motorycznych wzajemnie ze soba powiązanych. Cykl ten możemy podzielić na dwie fazy:

  1. embrionalną - faza życia płodowego, trwająca od zapłodnienia do urodzenia osobnika, ok 9 miesięcy

  2. postembrionalną - faza życia pozapłodowego

Faza postembrionalna:

I okres - noworodka (od urodzenia do 4-5 tygodnia życia

II okres - niemowlęcia (3-4 tydzień życia do 10-12 miesiąca)

III okres - dzieciństwa z czterema podokresami

IV okres - młodzieńczy - od uzyskania dojrzałości płciowej do zakończenia procesu wzrastania)

V okres - wieku dorosłego (od ustalenia wysokości ciała do pojawienia się pierwszych objawów starzenia się)

VI okres - wieku dojrzałego - od pojawienia się pierwszych objawów starzenia do zakończenia funkcji rozrodczych

VII okres - starości - od ustania funkcji rozrodczych do śmierci

Podział cyklu życiowego według S. Klonowicza

  1. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat)

    1. okres dzieciństwa (0-14 lat, w tym pierwszego dzieciństwa (0-7 lat) i drugiego dzieciństwa (8-14 lat)

    2. młodości (15-17 lat)

  2. Ludność w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat)

    1. okres młodości i przygotowania się do zawodu, zakończenie osobniczego rozwoju (18-24 lata)

    2. okres optymalnej zdolności do pracy (25-59 lat)

    3. okres przedpola starzenia się (40-49 lat)

    4. okres starzenia się (mężczyźni 50-64 lata, kobiety 50-59)

  3. Ludność w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni od 65 roku życia, kobiety od 60 roku życia)

Proces osobniczego rozwoju jest wypadkową działania zespołu czynników rozwoju. Wyróżniamy wśród nich:

  1. Czynniki endogenne genetyczne (determinatory) - związane z przekazaniem genetycznych właściwości rodziców, a kształtujące płeć osobnika jego konstytucję i rasę

  2. Czynniki endogenne paragenetyczne (stymulatory) - docierające do organizmu matki lub poprzez organizm matki

  3. Czynniki egzogenne (modyfikatory) - wyróżniamy elementy biogeograficzne (modyfikatory naturalne - flora i fauna środowiska wzrastania, zasoby mineralne i wodne, klimat, ukształtowanie teren itp.) oraz elementy społeczno-ekonomiczne (modyfikatory kulturowe - zamożność rodziny, wykształcenie i poziom kultury rodziców i wychowawców, wielkość i charaktersrodowiska społecznego, tradycje, zwyczaje i obyczaje.

Przez pojęcie wieku rozwojowego rozumiemy stan zaawansowania przemian, które zachodzą w czasie życia ...

Charakteryzując wiek rozwojowy ujmujemy go w trzech aspektach:

  1. wieku biologicznego - jest to poziom zaawansowania osobniczych przemian, które zachodzą w biologicznych właściwościach osobników , a wyznaczanych charakterystykami morfologicznymi (stopień skostnienia szkieletu, liczba i rodzaj wyrżniętych zębów, wykształcenie cech płciowych, rozwój cech morfologicznych), fizjologicznymi (osiągnięcie dojrzałości płciowej, poziomem wykształcenia sprawności fizycznej wyznaczonej różnymi miernikami i testami

  2. wieku psychicznego - ustalonego poziomem zaawansowania przemian osobniczych, które zachodzą w psychicznej strukturze osobnika, w tym szczególnie podlegającym zmianom w życiowym cylku

  3. wieku społecznego - stanowiącego poziom zaawansowania osobniczych przemian, które wyznaczają jego dojrzałość do spełniania określonych ról w rówieśniczej grupie czy w społeczeństwie

Charakterystyka ontogenicznego rozwoju

  1. morfologiczne i funkcjonalne charakterystyki ludzkiego organizmu z wiekiem zmieniają się nieregularnie, wykazują okresy przyspieszonego i zwolnionego tempa postrzeganych zmian

  2. prowadzi to do okresów zwiększonej lub obniżonej wydolności, zmieniającej się podatności organizmu na oddziaływanie środowiskowych bodźców, a w tym także programowych procesów ukształtowania pożądanych właściwości, łącznie z działaniem aktywności zawodowej

  3. ćwiczenia ciała - ze względu na ich atrakcyjny charakter mogą być wykorzystywane w programowanym oddziaływaniu także w okresach, w których niechętnie się takim działaniom człowiek poddaje.

  4. w okresie życia dojrzałego i dorosłego więc przypadających na pełnię zawodowej aktywności, ćwiczeniom rekreacyjnym przypada także zadania przeciwdziałania ujemnym skutkom zawodowej aktywności, przy nasilającym się ich poziomie także eliminowanie juz ujawnionych.

  5. W inwolucyjnej fazie życia człowieka, przy nasilającym sie procesie zmniejszenia spontanicznej aktywności ruchowej zmniejsza się także jego sprawność fizyczna, pogarsza wykształcenie różnych cech funkcjonalnych i motorycznych, zadania rekreacji sprowadzają się do przeciwdziałania tym procesom, do powstrzymywania tempa regresji, do rozwijania zastępczych struktur.

Biospołeczne uwarunkowania i skutki zawodowej aktywności.

Problemy biospołecznych uwarunkowań i skutków zawodowej aktywności w zawężonej i w pewnym stopniu uproszczonej formie pod hasłem „budowa a zawód” stanowiły przedmiot badawczych dociekań już w XIX wieku. Znajdowały wówczas wyraz w pracach J. Śniadeckiego

w niemal współczesnym ...

Morfologiczne uwarunkowania i skutki zawodowej aktywności:

Główne tezy:

  1. Czynnik morfologiczny charakteryzowany wielkością różnych cech, proporcjami poszczególnych części ciała, z także jego podstawowymi komponentami i ogólnym typem budowy ciała jest jednym z ważnych wyznaczników zawodowego powodzenia. Jego rola jest jednak różna w poszczególnych zawodach, a może zmieniać się na kolejnych etapach zawodowej kariery.

  2. Morfologiczne właściwości mogą zawodowe powodzenie warunkować pośrednio poprzez wpływ na różne elementy wykonywanych zawodowych czynności bądź też bezpośrednio ułatwiają, utrudniają, czy wręcz uniemożliwiają wykonywanie zamierzonych czynności.

  3. Uprawianie określonych zawodów podejmują zwykle osoby o morfologicznych właściwościach sprzyjających określonej formie ruchu. Dokonuje się swego rodzaju dobór podobny do obserwowanego w przyrodzie doboru naturalnego. W społeczności ludzi jest on jednak modyfikowany działaniem określonego zespołu społecznych uwarunkowań przy czym mają one często charakter kulturowych uwarunkowań i wyznaczników.

  4. W procesie zawodowej aktywności cechy budowy ciała, które są z tym procesem bardziej związane, są w nim korzystne podlegają rozwinięciu, uwypukleniu, zarówno w zestawieniu z wielkościami wyjściowymi jak też właściwościami macierzystej populacji. Prowadzi to do hipertrofii roboczej różnych układów.

Hipertrofia - rozwój mięśni, które biorą udział (rozwijają sie) podczas wykonywania danej pracy.

  1. Osobnicy, których cechy budowy czy poszczególne morfologiczne właściwości utrudniają wykonywanie określonego zawodu są z tego zawodu eliminowane, przy czym proces ten dokonuje się w toku całego zawodowego życia, a jego ostrość narasta wraz ze stawianymi wymogami. Może on jednak być łagodzony określonymi kulturowymi przesłankami.

  2. W skrajnej postaci bodźcowe działanie określonych zawodowo czynności może prowadzić do patologicznych zmian odzwierciedlających się między innymi w rożnych zawodowych chorobach.

  3. Rekreacji ruchowej przypisuje się w tak zarysowanych uwarunkowaniach i skutkach zawodowej aktywności rolę dwojaką. Odpowiednio dobre ćwiczenia ruchowe mogą stanowić czynnik przysposabiający do zawodowych czynności, natomiast w toku pełnej zawodowej aktywności ćwiczenia rekreacyjne przyjmują zadanie eliminowania ujemnych czynników, łagodzenie jej skutków

Fizjologia czasu i wypoczynku Wykład II 27.03.2010r.

Aktywność fizyczna i współczesne tendencje.

„jest dbałością psychiki o ciało”

„staje się ona dla współczesnego człowieka elementarnym społecznym nakazem, który wynika z biologicznych i społecznych potrzeb ludzkiego ciała”

W. Osiński AWF Poznań, Poznań 2002 s. 31

Definicja Wiesława Osińskiego

„Kultura fizyczna to ogół wytworów o charakterze materialnym i niematerialnym w dziedzinie dbałości o ciało i fizyczne funkcjonowanie człowieka, uznawanych w niej wartości i wzorów zachowania, które zostały zobiektywizowane i przyjęte i mogą być przekazywane dalej zbiorowości” ( z pokolenia na pokolenie)

Wytwory materialne:

Wytwory niematerialne:

Pozaszkolne instytucje przygotowujące do uczestnictwa w aktywności fizycznej

Potrafią one doskonale służyć organizowaniu czasu wolnego młodzieży...

W rozwijaniu pozytywnych postaw względem kultury fizycznej ważna rolę odgrywają również takie organizacje jak: TKKP, LZS, LOK, PTTK, WOPR, PZMot, a także kluby sportowe. Organizacje te są ważnym uzupełnieniem ogniw wcześniej wymienionych, w istotny sposób poszerzają one pracę prowadzoną przez szkoły, sprzyjają wdrażaniu uczestnika do życia w trosce o zdrowie i sprawność fizyczną.

Postawy wobec kultury fizycznej w ujęciu lokalnym i globalnym

Statystyki dotyczące aktywności fizycznej społeczeństwa polskiego

W połowie ubiegłego stulecia 96% wydatkowanej energii przypadało na pracę mięśni. Dzisiaj w krajach wysoko rozwiniętych i uprzemysłowionych przypada juz tylko 1% (?). Coraz częściej ludzi zastępują maszyny, a dużo przedmiotów i rzeczy jest zautomatyzowanych. Dlatego ludzie coraz rzadziej podejmują się akywności fizycznej.

W krajach wysoko rozwiniętych coraz powszechniej docenia się sport i aktywność jako środek podtrzymania lepszego zdrowia.

„Sport dla wszystkich”

Korzyści płynące z aktywności ruchowej:

  1. wzmagająca sie ptrzeba kontaktów społecznych i partnerstwa

  2. wzrastająca potrzeba dbałości o ciało, o jego sprawne funkcjonowanie i wygląd (kultura somatyczna)

  3. coraz częstsza potrzeba podróżowania (turystyka, sporty przestrzenne)

...

  1. Pozytywne działania wysiłku fizycznego zauważamy bardzo szybko. W naszym organizmie wytwarzają się endorfiny - neuroprzekaźniki (zwane hormonem szczęścia), które powodują doskonały nastrój, wprowadzają w stan euforii, stymulują również pozytywną energię.

  2. Wiele zmian w organizmie, przede wszystkim wzrost zapotrzebowania mięśni na tlen, substraty energetyczne, zwiększenie wydzielania metabolitów.

  3. Zwiększa ogólny przepływ krwi, wpływa na dostarczanie odpowiedniej ilości krwi do tkanek oraz wzrost ich metabolizmu