POCZĄTKUJĄCY - RECEPTYWNE ZDOLNOŚCI JĘZYKOWE

PROGRAM: NAŚLADOWANIE JEDNOSTOPNIOWYCH INSTRUKCJI

Procedura programowa: usiądź na krześle przodem do dziecka i skup jego uwagę. Zaprezentuj czynność. Pomóż dziecku przy powtórzeniu tej samej czyn­ności. W miarę postępów, zmniejszaj liczbę podpowiedzi. W końcowej fazie, na­gradzaj tylko prawidłowe odpowiedzi.

Materiały: rzeczy, potrzebne do wykonywania czynności.

Sugerowane miejsce pracy: w przypadku pkt. 2, dziecko powinno znajdować się w pozycji siedzącej.

Pomocne wskazówki: pomoc dziecku przy w wykonaniu czynności.

Wykonywana czynność	Reakcja	Data rozpoczęcia	Data opanowania czynności
1. „Usiądź"
2. „Wstań"
3. „Podejdź bliżej"
4. „Opuść ręce"
5. „Pomachaj na pożegnanie"
6. „Obejmij mnie"
7. „Podnieś ramiona"
8. „Zaklaszcz w dłonie"
9. „Obróć się"
10. „Podskocz"
11. „Pocałuj mnie"
12. „Rzuć to"
13. „Zamknij drzwi"
14. „Poślij mi całusa"
15. „Zapal światło"
16. „Weź chusteczkę"
17. „Włącz muzykę"
18. „Połóż na półkę"
19. „Przybij piątkę"
20. „Zatup nogami"

Uwaga: Wybieraj czynności zgodnie z planem dnia. Wybieranie zadań, które twoje dziecko może wykonywać pomiędzy lekcjami, z pewnością wpłynie na ich charakter (będą bardziej powszednie).

PROGRAM: CZĘŚCI CIAŁA (RECEPTYWNE I EKSPRESYWNE)

Procedura programowa:

1. Identyfikacja części ciała - usiądź naprzeciw dziecka. Skup jego uwagę i po­proś: „dotknij... (część ciała)". Pomóż dziecku w dotknięciu prawidłowej części ciała (dziecko musi wskazać część ciała na sobie). Zmniejszaj liczbę podpowiedzi w trakcie trwania sesji. W ostatniej fazie nagradzaj tylko prawidłowe odpowiedzi.

2. Nazywanie części dala - usiądź na krześle i skup uwagę dziecka na sobie. Pokazuj części ciała na sobie i pytaj dziecko: „co to jest?". Podpowiedz dziec­ku, gdy nie potrafi dać prawidłowej odpowiedzi. Zmniejszaj liczbę podpowiedzi w trakcie trwania sesji. W ostatniej fazie nagradzaj tylko prawidłowe odpowiedzi.

Sugerowane warunki pracy:

1. Wykonanie 5 jednostopniowych instrukcji.

2. Określanie części ciała i identyfikacja znanych obiektów. Pomocne wskazówki:

1. Przedstaw odpowiedź lub podpowiedz dziecku, co ma robić.

2. Przedstaw poprawną odpowiedź.

Instrukcja	Reakcja	Data rozpoczęcia	Data opanowania czynności
(1) „Dotknij..." (2) „Co to jest?"	(1) Dotykanie właści- wych części ciała (2) Nazywanie części ciała
1. Głowa
2. Stopa
3. Brzuch
4. Nos
5. Usta
6. Nogi
7. Oczy
8. Uszy
9. Włosy
lO. Policzki
11. Ramiona
12. Ręce
13. Twarz
14. Łopatka
15. Palce u rąk
16. Kolano
17. Broda
18. Palce u nóg
19. Kciuk

Uwaga: Wybieraj te części ciała, które są w jakimś stopniu oddalone od siebie (np. naucz dziecko odróżniać części ciała w zestawieniu np. głowa i stopy, raczej niż nos i oczy).

PROGRAM: OBIEKTY (RECEPTYWNE I EKSPRESYWNE)

Procedura programowa:

1. Identyfikacja obiektów - połóż różne obiekty na stole. Skup uwagę dziecka i poproś je: „podaj mi... (nazwa obiektu)". Pokaż dziecku, aby chwyciło cię za rękę i poprowadź jego dłoń w kierunku wybranej rzeczy. W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo stosuj system nagradzania wobec najlepszych odpowiedzi, a następnie tylko wobec bezbłędnych.

2. Nazywanie obiektów - usiądź na krześle naprzeciw dziecka. Skup jego uwagę i zaprezentuj wybraną rzecz. Zapytaj: „co to jest?". Pomóż dziecku w na­zwaniu obiektu. W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowie­dzi. Początkowo nagradzaj najbardziej poprawne, a na zakończenie tylko bez­błędne odpowiedzi.

Materiały: obiekty. Sugerowane warunki pracy:

1. Łączenie identycznych obiektów.

2. Wykonanie 15 jednostopniowych instrukcji.

3. Naśladowanie dźwięków i prostych czynności.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Podaj mi..." (2) „Co to jest?"	(1) Wskazanie na pra- widłowy obiekt (2) Nazywanie obiek- tów
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

Uwaga: Wybieraj obiekty, które są bliskie dziecku. Na przykład, jeśli dziecko posiada ulubioną zabawkę (np. duży ptak), wykorzystaj ją jako jeden z pierw­szych obiektów do nazwania. Pierwsze przedmioty powinny mieć różnobrzmiące nazwy. Jeśli dziecko wykazuje trudności w receptywnej nauce nazw, spróbuj wy­powiadać różne polecenia, zawierające nazwy danych przedmiotów (np. „podaj mi chusteczkę", „rzuć piłkę").

PROGRAM: RYSUNKI (RECEPTYWNE I EKSPRESYWNE)

Procedura programowa:

1. Identyfikacja rysunków - połóż na stole różne rysunki. Skup uwagę dziecka i poproś: „pokaż mi... (wybrany obiekt na rysunku)". Pomóż dziecku we wskazaniu danej rzeczy. W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najlepsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Nazywanie rysunków - usiądź na krześle przodem do dziecka. Skup jego uwagę i przedstaw dziecku rysunek. Zapytaj: „co to jest?". Pomóż dziecku w na­zwaniu rysunku. W trakcie postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Nagradzaj początkowo najlepsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Materiały: fotografie wybranych obiektów, rysunki. Sugerowane warunki pracy:

(1) Łączenie identycznych rysunków.

(2) Wykonanie 10-15 jednostopniowych instrukcji i możliwość identyfikacji
10-15 obiektów.

(3) Nazywanie obiektów.
Pomocne wskazówki:

1. Pomóż dziecku we wskazaniu odpowiedniego rysunku.

2. Przedstaw jego nazwę.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Pokaż mi..." (2) „Co to jest?"	(1) Wskazanie odpo- wiedniego rysunku (2) Nazywanie rysunku
1.
2.
3.
4.
5.
6.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.

Uwaga: Zacznij od pokazania dziecku fotografii obiektów, które dziecko już uczyło się identyfikować. Rysunki powinny być bardzo wyraźne (np. pokazując dziecku jabłko, nie pokazuj rysunku jabłoni, lecz rysunek zawierający tylko to jabłko). Możesz również rozpocząć od przedstawienia znanych dziecku wizerun­ków (np. rysunek łóżeczka dziecka lub jego butów).

PROGRAM: IDENTYFIKACJA BLISKICH OSÓB

Procedura programowa:

1. Identyfikacja na zdjęciach - połóż na stole przed dzieckiem kilka fotografii. Skup jego uwagę i poproś: „pokaż mi... (imię osoby na zdjęciu)". Pomóż dziecku w spojrzeniu na odpowiednie zdjęcie. W trakcie postępów zmniejszaj liczbę pod­powiedzi. Początkowo nagradzaj najlepsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Identyfikacja osób w rzeczywistości - usiądź, z bliską dziecku osobą, na krześle. Skup jego uwagę i poproś: „podejdź do... (imię osoby)". Pomóż dziecku w wykonaniu tej czynności. W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najlepsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Materiały: fotografie osób.

Sugerowane warunki pracy: łączenie identycznych fotografii. Wykonanie 10 jednostopniowych instrukcji i identyfikacja obiektów na zdjęciach. Pomocne wskazówki: pomóż dziecku w wykonaniu tej czynności.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Pokaż mi..." (2) „Podejdź do..."	(1) Wskazanie na od- powiednie zdjęcie (2) Podejście do od- powiedniej osoby
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Uwaga: Przed nauczaniem rozróżniania dwóch zdjęć przedstawiających oso­by, zacznij od rysunków przedmiotów, jako zadania przewodniego. Możesz za­cząć od przedstawienia fotografii osoby i dwóch rysunków przedmiotów. Stop­niowo dodawaj coraz więcej fotografii różnych osób. Jeśli dziecko ma trudności z identyfikacją osoby w rzeczywistości, spróbuj wykorzystać zdjęcie tej osoby jako podpowiedz przed wydaniem instrukcji: „podejdź do...".

PROGRAM: CZYNNOŚCI

(INSTRUKCJE I IDENTYFIKACJA NA ZDJĘCIACH)

Procedura programowa:

1. Wykonywanie instrukcji słownych - usiądź na krześle naprzeciw dziecka. Skup jego uwagę. Połóż odpowiednie materiały na stole w zasięgu ręki dziecka. Poproś je: pokaż mi... (czynność)". Pomóż dziecku w wykonaniu tej czynności i zastosuj system nagradzania. W trakcie uzyskiwania postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bez­błędne odpowiedzi.

2. Identyfikacja czynności na rysunkach - połóż odpowiednie obrazki na stole. Skup jego uwagę i poproś: „wskaż na... (czynność) na rysunku". Pomóż dziecku we wskazaniu odpowiedniego rysunku. W trakcie postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Materiały: przedmioty, potrzebne do wykonania czynności i rysunki. Sugerowane warunki pracy:

1. Wykonanie 10 jednostopniowych instrukcji.

2. Identyfikacja obrazków. Pomocne wskazówki:

1. Zaprezentuj odpowiedź lub pomóż dziecku w pokazaniu czynności.

2. Nazwij czynność.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Pokaż mi..." (2) „Wskaż na..."	(1) Przedstawienie czynności (2) Wskazanie na od- powiednie rysunki
1. Stanie
2. Siadanie
3. Klaskanie
4. Machanie
5. Jedzenie
6. Picie
7. Obrót
8. Skakanie
9. Obejmowanie
10. Całowanie
11. Dmuchanie
12. Spanie
13. Pukanie
14. Czytanie

15. Malowanie
16. Płacz
17. Zamiatanie
18. Rzucanie
19. Spacerowanie
20. Kopanie

Uwaga: Rozpocznij od instrukcji, które twoje dziecko wykonywało jako jedno-stopniowe (naucz: „pokaż mi wstawanie", jeśli dziecko już zetknęło się z pole­ceniem „wstań").

PROGRAM: OBIEKTY Z OTOCZENIA (RECEPTYWNE I EKSPRESYWNE)

Procedura programowa:

1. Identyfikacja obiektów z otoczenia - usiądź na krześle przodem do dziecka. Skup jego uwagę i poproś: „dotknij... (obiekt z otoczenia)". Pomóż dziecku po­dejść i pokazać wybraną rzecz. Zmniejszaj liczbę podpowiedzi w trakcie postę­pów w nauce. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bez­błędne odpowiedzi.

2. Nazywanie obiektów z otoczenia - podprowadź dziecko do wybranego z otoczenia przedmiotu. Skup jego uwagę i wskaż palcem na rzecz. Zapytaj dziec­ko: „co to jest?". Pomóż dziecku w nazwaniu przedmiotu. Zmniejszaj liczbę podpowiedzi w trakcie trwania sesji. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze odpo­wiedzi, a na zakończenie tylko bezbłędne.

Sugerowane warunki pracy:

1. Wykonanie jednostopniowych instrukcji i identyfikacja obiektów.

2. Nazywanie obiektów. Pomocne wskazówki:

1. Pomóż dziecku w udzieleniu odpowiedzi.

2. Przedstaw nazwę wybranego przedmiotu.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Dotknij..." (2) „Co to jest?"	(1) Podchodzenie i do- tykanie przedmiotów (2) Nazywanie przed- miotów
1. Stół
2. Krzesło
3. Podłoga
4. Okno
5. Ściana
6. Drzwi
7. Dywan
8. Lampka
9. Schody
10. Półka
11. Zasłona
12. Lodówka
13. Piec
14. Zlew
15. Toaleta
16. Wanna
17. Łóżko
18. Meble kuchenne

Uwaga: Aby ułatwić dziecku zadanie, podprowadź je bliżej określonego obiek­tu, a następnie zwiększaj dystans.

PROGRAM: WSKAZYWANIE NA OBRAZKI Z KSIĄŻKI

Procedura programowa: przedstaw dziecku stronę z wybranej książki obraz­kowej. Następnie wydaj polecenie: „pokaż mi... (wybrany przedmiot na rysun­ku)". Pomóż dziecku we wskazaniu odpowiedniego rysunku i zastosuj system nagradzania. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Na zakoń­czenie nagradzaj tylko te odpowiedzi, które są bezbłędne.

Materiały: książka obrazkowa.

Sugerowane warunki pracy: identyfikacja obiektów na obrazkach.

Pomocne wskazówki: pomóż dziecku we wskazaniu odpowiedniego rysunku. Rozpocznij od książki, która zawiera stosunkowo niewiele przedmiotów na stro­nie.

Instrukcja „Pokaż mi..."	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Uwaga: Wybieraj książki z obrazkami, które są już znane dziecku. Staraj się wykonywać to zadanie w bardziej naturalnych kontekstach (np. czytając książkę przed snem).

PROGRAM: FUNKCJE WYBRANYCH PRZEDMIOTÓW

Procedura programowa:

1. Identyfikacja obiektów ze względu na ich funkcje - połóż przed dzieckiem wybrane przedmioty lub rysunki. Skup jego uwagę i zapytaj: „do czego służy... (dany obiekt)". Pomóż dziecku w pokazaniu odpowiedniego przedmiotu na obrazku. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo na­gradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Nazywanie obiektów ze względu na ich funkcje - usiądź na krześle naprze­ciw dziecka. Skup jego uwagę. Zapytaj dziecko: „czym zrobisz... (daną czynność)". Pomóż dziecku w nazwaniu przedmiotów. W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. W końcowej fazie nagradzaj tylko bezbłędne od­powiedzi.

3. Określanie funkcji obiektów - usiądź na krześle naprzeciw dziecka i skup jego uwagę. Zapytaj: „co robisz z... (określony przedmiot)". Pomóż dziecku w nazwaniu funkcji danego przedmiotu. W trakcie postępów w nauce zmniejszaj liczbę podpowiedzi. W ostateczności nagradzaj tylko bezbłędne odpowiedzi.

Materiały: obiekty. Sugerowane warunki pracy:

(1) Wykonanie jednostopniowych instrukcji. Identyfikacja obiektów i wykona­nie czynności słownych.

(2-3) Identyfikacja obiektów ze względu na ich funkcje i ich określanie.

Pytanie	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1,2) „Czym robisz..." (3) „Co robisz z..."	(1) Wskazywanie na od- powiednie przedmioty/ rysunki (2) Nazywanie obiektów (3) Nazywanie funkcji obiektów
1. Pisanie/długopis
2. Picie/szklanka
3. Jedzenie/widelec
4. Wycinanie/nożyczki
5. Czytanie / książka
6. Spanie/łóżko
7. Siedzenie/krzesło
8. Rozmowa/telefon

9. Malowanie/kredki
10. Mycie/mydło
11. Zamiatanie/miotła
12. Wycieranie nosa/ chusteczka
13. Rzucanie/piłka
14. Czesanie/szczotka

Uwaga: Wykorzystaj te obiekty, które dziecko poznało w trakcie identyfikacji receptywnych obiektów/rysunków (upewnij się, że dziecko wie, co to jest młotek przed nauką jego funkcji).

PROGRAM: POSIADANE RZECZY (RECEPTYWNE I EKSPRESYWNE)

Procedura programowa:

1. Identyfikacja posiadanych rzeczy - w obecności znanej dziecku osoby, zaprezentuj polecenie: „dotknij... (wybrana osoba) ... (część ciała lub ubrania)". Pomóż dziecku we wskazaniu odpowiedniej części ciała lub garderoby (np. „dotknij koszuli Marii"). W trakcie uzyskiwanych postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bez­błędne odpowiedzi.

2. Nazywanie posiadanych rzeczy - pokaż na wybranej osobie dowolną część ciała lub ubranie i zapytaj: „czyja to część ciała lub garderoby?". Pomóż dziecku w nazwaniu tej osoby i wskazanej przez ciebie części. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakoń­czenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Sugerowane warunki pracy:

1. Identyfikacja części ciała lub garderoby na bliskich dziecku osobach.

2. Nazywanie odpowiednich części ciała, garderoby i ludzi. Pomocne wskazówki:

1. Pomóż dziecku w pokazaniu odpowiedniej części ciała lub ubrania.

2. Przedstaw odpowiedź.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Dotknij (wybra- na część ciała lub gar- deroby)... (wybrana osoba" (2) „Czyja to... (część ciała lub garderoby)?"	(1) Dotykanie odpo- wiednich części ciała lub garderoby (2) Nazywanie osób i wybranych części
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Uwaga: Program rozpocznij od zabawy (np. „dotknij w nos dużego ptaka" i „dotknij nos Beaty").

PROGRAM: IDENTYFIKACJA DŹWIĘKÓW Z OTOCZENIA Procedura programowa:

1. Wskazywanie na odpowiednie dźwięki na obrazkach - połóż przed dziec­kiem wybrane obrazki. Puść z kasety odpowiedni dźwięk i zapytaj dziecko: „co słyszysz?". Pomóż dziecku w odszukaniu odpowiedniego dźwięku na obrazku. W trakcie uzyskiwania postępów zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo na­gradzaj najtrafniejsze, a na koniec tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Nazywanie dźwięków - zagraj dany dźwięk z magnetofonu. Zapytaj dziec­ko: „co słyszysz?". Pomóż dziecku w nazwaniu dźwięku. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na koniec tylko bezbłędne odpowiedzi.

Materiały: kasety z nagraniami głosów z otoczenia i magnetofon. Sugerowane warunki pracy:

1. Identyfikacja obrazków i czynności.

2. Nazywanie obrazków i akcji. Pomocne wskazówki:

1. Zaprezentuj odpowiedź lub podpowiedz dziecku w pokazywaniu odpowied­niego rysunku.

1. Zaprezentuj poprawną odpowiedź.

Pytanie	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1,2) „Co słyszysz?"	(1) Wskazywanie na odpowiednie obrazki (2) Nazywanie dźwię- ków
1. Dzwonek telefonu
2. Tykanie zegara
3. Zaba
4. Ziewanie
5. Szczekanie psa
6. Kwakanie kaczki
7. Płacz dziecka
8. Miauczenie kota
9. Gra na pianinie
10. Wóz strażacki
11. Śpiew ptaków
12. Odbicia piłką
13. Jazda samochodem
14. Szum wody
15. Świnka
16. Ryczenie krowy

17. Dzwonek do drzwi
18. Dmuchanie w trąbkę
19. Popijanie
20. Stukanie młotkiem

Uwaga: Program rozpocznij od dźwięków, które są znane dziecku. Weź rów­nież pod uwagę nagrywanie dźwięków z własnego otoczenia.

---