Dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość osoby, poświadczającym obywatelstwo polskie oraz uprawniającym obywateli polskich do przekraczania granic między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty:

1. od ukończenia 18 roku życia,

2. od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką.

Od dnia 1 maja 2004r., na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów, dowód osobisty może być również wydany osobie, która nie ukończyła 13 roku życia.

REGULACJA PRAWNA
Wydawanie dowodów osobistych reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych - tekst jednolity (Dz.U. z 2001r. Nr 87, poz. 960 z późń. zm.), rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 listopada 2000 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich wymiany, zwrotu lub utraty (Dz.U. Nr 112, poz.1182 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2000 roku w sprawie opłat za wydanie dowodu osobistego (Dz.U. Nr 105, poz.1110 z późn. zm.).

Jakie informacje zawarte są w dowodzie osobistym?
Dowód osobisty ma formę spersonalizowanej karty identyfikacyjnej o wymiarach 54 x 85 mm, wykonanej z tworzywa sztucznego, zawierającej dane osobowo-adresowe, zdjęcie i podpis posiadacza, trzyliterową serię i sześciocyfrowy numer dowodu osobistego, nazwę organu wydającego dowód osobisty, datę wydania i termin ważności dokumentu oraz elementy zabezpieczające dokument przed podrobieniem i fałszowaniem.

UWAGA! Wzór dowodu osobistego jest zgodny z oryginałem jedynie pod względem formatu i kolorystyki. Wszelkie zapisy umieszczone na wzorze są przypadkowe.

W dowodzie osobistym zamieszcza się:

1. nazwisko i imię (imiona) oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe,

2. datę i miejsce urodzenia,

3. adres miejsca zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku - zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące; w przypadku braku zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące, danych o adresie nie zamieszcza się,

4. płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu,

5. numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL),

6. nazwę organu wydającego, datę wydania oraz termin ważności dowodu osobistego.

Dowód osobisty zawiera również zdjęcie i podpis jego posiadacza, a także dane przeznaczone do odczytania maszynowego.

REGULACJA PRAWNA
Sprawy dotyczące wydawania paszportów obywatelom polskim uregulowane są przepisami:
ustawy z dnia 13 lipca 200 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1027 z dnia 13 lipca 2006 r.),

1. rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 sierpnia 2006r. w sprawie dokumentów paszportowych oraz trybu postępowania w przypadku ujawnienia fałszerstw lub wad w tych dokumentach oraz w sytuacji ich zniszczenia (Dz. U. Nr 152, poz. 1090 z dnia 28 sierpnia 2006 r.),

2. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 sierpnia 2006 r. w sprawie opłat za wydanie dokumentu paszportowego oraz zwrotu tych opłat (Dz. U. Nr 153, poz. 1091 z dnia 28 sierpnia 2006 r.).

Nadrzędną zasadą określoną w art. 3 tej ustawy jest prawo każdego obywatela polskiego do otrzymania paszportu, a pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie. Przypadki, kiedy organ paszportowy odmawia lub może odmówić wydania paszportu określone są w art.17 ust 1. ustawy a przypadki, kiedy dokument paszportowy ulega unieważnieniu - w art. 38.

Dokumenty paszportowe w okresie ich ważności stanowią własność Rzeczypospolitej Polskiej.

PROCEDURA WYDAWANIA PASZPORTU
Kto wydaje paszport?
Paszporty i paszporty tymczasowe wydaje oraz dokonuje w nich zmian w kraju - wojewoda właściwy miejscowo ze względu na miejsce pobytu stałego osoby ubiegającej się o paszport, a za granicą - konsul RP.

Za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, paszport i paszport tymczasowy może być wydany z pominięciem właściwości miejscowej.

Co warto wiedzieć?
Paszport wydawany jest na jedną osobę.
Ważny jest:
- 10 lat od daty wydania,
- 5 lat dla dzieci w przedziale wiekowym 5 - 13 lat,
- 1 rok (paszport tymczasowy) dla dzieci do lat 5.

• Na żądanie rodziców dla dzieci do lat 5 może być wydany paszport 5-letni.

• Utrata ważności paszportu nie pozbawia jego posiadacza prawa przybycia na podstawie tego dokumentu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

• Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych.

• W przypadku utraty obywatelstwa polskiego przez osobę, której wydano paszport, organ paszportowy wydaje decyzję o unieważnieniu paszportu.

• Od decyzji w sprawach paszportów przysługuje odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Paszport tymczasowy
Paszport tymczasowy wydawany jest :

• dzieciom do ukończenia 5 roku życia,

• obywatelom polskim przebywającym za granicą na czas oczekiwania na paszport 10-cio letni, lub na powrót do kraju w przypadku zagubienia paszportu,

• w przypadkach nagłych, związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny albo potrzebą pilnego wyjazdu za granicę,

Paszporty tymczasowe wydaje wojewoda.

Paszport tymczasowy jest ważny 12 miesięcy od daty jego wydania lub na okres w nim wskazany przez organ paszportowy.

Paszport tymczasowy nie zawiera biometrii.

Jakie dokumenty należy złożyć aby otrzymać paszport?
Aby otrzymać paszport należy w organie paszportowym złożyć:
wypełniony wniosek o wydanie dokumentu paszportowego,dwie jednakowe fotografie spełniające wymogi biometrii,

• w przypadku ubiegania się o paszport po raz pierwszy - odpis skrócony lub zupełny aktu urodzenia,

• odpis skrócony aktu małżeństwa, jeżeli osoba ubiegająca się o wydanie paszportu zawarła związek małżeński za granicą,

• dowód uiszczenia opłaty paszportowej.

Wniosek paszportowy składa się osobiście. Osobiście też odbiera się paszport odczytując dane zawarte w mikroprocesorze.

Jak otrzymać paszport za granicą.
Aby otrzymać polski paszport za granicą należy zgłosić się do konsulatu RP i złożyć takie same dokumenty, jakie wymagane są w kraju. W przypadku sytuacji, w której zachodzi wątpliwość co do posiadania polskiego obywatelstwa, należy przedstawić dokument potwierdzający jego posiadanie, lub poprzez konsulat wystąpić do właściwego urzędu w kraju celem jego wystawienia.

W przypadku osób, które nie posiadają numeru PESEL, z wnioskiem o jego nadanie występuje konsul.

Jak uzyskać paszport dla dziecka:
Do nowych paszportów biometrycznych i paszportów tymczasowych nie można wpisywać dzieci. W imieniu małoletniego wniosek o wydanie paszportu składają rodzice wspólnie, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona.
W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie paszportu zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.
Wniosek złożony przez jednego rodzica wraz z pisemną zgodą drugiego z nich, poświadczoną przez organ paszportowy lub notariusza, uznaje się za złożony wspólnie przez rodziców.
Paszport małoletniemu można wydać za granicą za zgodą jednego rodzica, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe.

Ile kosztuje wydanie paszportu?
Opłaty za wydanie paszportu wynoszą:
za paszport ważny 10 lat - 140 zł.

• za paszport dla dzieci, które w dniu złożenia wniosku nie ukończyły 7 lat - 30 zł.

• za paszport dla dzieci, które ukończyły 7 lat a nie ukończyły lat 13 - 60 zł.

• za paszport tymczasowy dla dzieci - 30 zł.

• za paszport tymczasowy wydawany pozostałym osobom - 45 zł.

Nie pobiera się opłaty paszportowej :
od osób, które ukończyły 70 lat, osób przebywających w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji,

• osób, które złożyły wniosek o wymianę paszportu z powodu jego wady technicznej,

• żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby poza granicami państwa, z wyjątkiem żołnierzy zawodowych.

50 % ulga w opłacie paszportowej przysługuje:
emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym i współmałżonkom tych osób, pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu,

• osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych, albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych,

• kombatantom i innym osobom będącymi ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,

• uczniom i studentom.
  Częściowo obniżoną opłatę pobiera się w przypadku:
  zmiany nazwiska, imienia lub innych danych wpisywanych do paszportu, zmiany wyglądu osoby posiadającej paszport, mogącej utrudnić ustalenie jej tożsamości, braku w posiadanym ważnym paszporcie miejsca na wizy i stemple przekroczenia granicy.

Opłatę podniesioną o 200 % ceny wydawanego paszportu pobiera się:
jeżeli poprzednio posiadany paszport został utracony lub zniszczony z przyczyn zawinionych przez jego posiadacza.

Opłaty za paszporty wydawane za granicą są różne w różnych krajach i regulowane są rozporządzeniem o zasadach pobierania opłat konsularnych oraz ich wysokościach.
Ile wynosi czas oczekiwania na paszport?
Datę wydania paszportu określa organ wydający dokument. Przeciętnie czas oczekiwania nie przekracza 30 dni.

ZAGROŻENIA ATAKIEM BOMBOWYM

Zwróć uwagę na to, co dzieje się wokół ciebie. Dotyczy to przede wszystkim miejsc publicznych, np.: supermarketów, środków komunikacji publicznej, imprez masowych.

Co może być sygnałem ostrzegającym o niebezpieczeństwie?
- rzucające się w oczy nietypowe zachowanie osób,
- pozostawione bez opieki przedmioty: paczki, torby, pakunki,
- samochody, a zwłaszcza furgonetki, parkujące w nietypowych miejscach, tj. w pobliżu kościołów i miejsc organizowania imprez masowych i zgromadzeń,
- nie dotykaj podejrzanych przedmiotów pozostawionych bez opieki,
- powiadom stosowne służby (policję, straż miejską, administratora obiektu),
- jeżeli dojdzie do akcji ewakuacyjnej lub ratowniczej, zastosuj się do poleceń osób kierujących operacją,
- zachowaj spokój i bezpiecznie, bez paniki opuść niebezpieczną strefę,
- nie udawaj bohatera, reagowanie pozostaw profesjonalistom (policji, straży pożarnej, pogotowiu ratunkowemu).

JAK POSTĘPOWAĆ W SYTUACJI ZAGROŻENIA ATAKIEM BOMBOWYM

Jeżeli wiesz o podłożeniu ładunku wybuchowego lub znalazłeś przedmiot niewiadomego pochodzenia i podejrzewasz, że może to być bomba lub inne niebezpieczne urządzenie, powinieneś to natychmiast zgłosić służbom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo na tym terenie. Może to być najbliższa jednostka policji, straży miejskiej lub administrator obiektu.

Zawiadamiając policję podaj następujące informacje:
- rodzaj zagrożenia i źródło informacji o zagrożeniu (informacja telefoniczna, podejrzany przedmiot),
- treść rozmowy z osobą przekazującą informację o podłożeniu ładunku numer telefonu, na który przekazano informację o zagrożeniu oraz czas połączenia opis miejsca i wygląd przedmiotu.

Jak się przygotować:
- pomyśl, którędy w pośpiechu można się ewakuować z budynku, metra lub innych zatłoczonych miejsc,
- zwróć uwagę na ciężkie lub łatwo tłukące się przedmioty, które mogą być przesunięte podczas wybuchu,
- zapamiętaj elementy z najbliższego otoczenia,
- pamiętaj o tym, aby nie przyjmować od obcych osób żadnych pakunków, nie pozostawiać własnego bagażu bez opieki.

Jak się zachować po otrzymaniu informacji o podłożeniu lub groźbie podłożenia bomby:
- do czasu przybycia policji należy zabezpieczyć zagrożone miejsce, zachowując elementarne środki bezpieczeństwa,
- po przybyciu policji na miejsce incydentu bombowego, przejmuje ona dalsze kierowanie akcją,
- należy bezwzględnie wykonywać polecenia policjantów,
- przy braku informacji o konkretnym miejscu podłożenia bomby użytkownicy pomieszczeń powinni sprawdzić swoje miejsce pracy - być może uda się znaleźć przedmioty nieznanego pochodzenia,
- podejrzanych przedmiotów nie wolno dotykać,
- pomieszczenia ogólnodostępne sprawdzają osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo w danej instytucji,
- po ogłoszeniu ewakuacji należy zachować spokój, pozwoli to sprawnie i bezpiecznie opuścić zagrożony rejon,
- po ogłoszeniu ewakuacji w miejscu pracy należy je opuścić, zabierając rzeczy osobiste (torebki, siatki, nesesery),
- identyfikacją ładunku wybuchowego zajmują się wyspecjalizowane jednostki i komórki organizacyjne policji,
- ciekawość jest niebezpieczna - jak najszybciej oddal się z miejsca zagrożonego wybuchem,
- w przypadku włączenia parkingu dla pojazdów w strefę zagrożenia, nie ratuj na siłę swojego samochodu (dotyczy to również innych cennych przedmiotów) - życie jest ważniejsze.

Procedury te obowiązują także we wszystkich rodzajach transportu publicznego.

JAK POSTĘPOWAĆ W PRZYPADKU OTRZYMANIA PODEJRZANEJ PRZESYŁKI

Co powinno wzbudzić podejrzenia:
- brak nadawcy,
- brak adresu nadawcy,
- przesyłka pochodzi od nadawcy lub miejsca, którego się nie spodziewamy.
Jeśli otworzyliśmy przesyłkę, a jej zawartość wydaje się podejrzana
- wyłączyć system wentylacji i klimatyzacji, zamknąć okna.
Jeśli przesyłka wydaje ci się podejrzana, nie otwieraj jej:
- umieść tę przesyłkę w grubym worku plastikowym i szczelnie go zamknij,
- worek ten umieść w drugim grubym plastikowym worku, ten również szczelnie zamknij - zawiąż supeł i zaklej taśmą klejącą,
- paczki nie przenoś, najlepiej, by pozostała na miejscu,
- powiadom lokalny posterunek policji lub straż pożarną - służby te podejmują wszystkie niezbędne kroki w celu zabezpieczenia przesyłki.

Jeśli otworzyłeś paczkę, a jej zawartość wydaje się podejrzana:
- nie naruszaj jej zawartości: nie rozsypuj, nie przenoś, nie dotykaj, nie wąchaj, nie powoduj ruchu powietrza w pomieszczeniu,
- zaklejony worek umieść w drugim worku, zamknij go i zaklej,
- dokładnie umyj ręce,
- powiadom lokalną jednostkę policji lub straż pożarną i stosuj się do ich wskazówek,
- po przybyciu właściwych służb stosuj się do ich zaleceń.

JAK POSTĘPOWAĆ W PRZYPADKU SKAŻEŃ BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH

Sygnał alarmu o skażeniach środkami chemicznymi lub biologicznymi nadawany jest: za pomocą syren (przez 3 minuty przerywany dźwięk - 10 sekund głos syreny, 25 sekund przerwy, 10 sekund syrena, 15 sekund przerwy...), za pośrednictwem radia, telewizji i radiowęzłów lub pojazdów wyposażonych w megafony.
Jeżeli jedziesz samochodem:
- wyłącz dmuchawy i zamknij okna, włącz zamknięty obieg powietrza, słuchaj radia (najlepiej lokalnego) i stosuj się do poleceń służb ratowniczych,
- pojedź do pierwszego zamieszkanego budynku i postępuj według wskazówek dla osób przebywających poza budynkiem.
Jeżeli jesteś w budynku:
- pozostań w budynku,
- wpuść do niego zagrożonych przechodniów,
- poinformuj innych mieszkańców o zagrożeniu,
- zamknij drzwi i okna,
- wyłącz klimatyzację i wentylatory, pozalepiaj wywietrzniki, pozamykaj wywietrzniki w ramach okiennych,
- znajdź pomieszczenia bez okien,
- unikaj przebywania w piwnicach i innych nisko położonych częściach budynku,
- unikaj niepotrzebnego zużycia tlenu,
- włącz radio lub telewizor (najlepiej stację lokalną).

Jeżeli jesteś poza budynkiem:
- znajdź najbliższy zamieszkany budynek,
- w miarę możliwości poruszaj się prostopadle do kierunku wiatru, chroń drogi oddechowe (np. oddychaj przez chusteczkę do nosa),
- umyj dokładnie twarz, włosy i ręce, oczyść oczy i uszy,
- w przypadku kontaktu z niebezpiecznymi substancjami, zostaw odzież wierzchnią i obuwie przed domem.

Jeżeli doszło do skażenia:
- nie dotykaj i nie wąchaj podejrzanych przedmiotów, nie sprzątaj proszku, nie ścieraj cieczy,
- aby zapobiec rozprzestrzenianiu się substancji, przykryj ją np. kocem,
- pozamykaj okna oraz drzwi i wyłącz klimatyzację, nie dopuść do przeciągów,
- opuść pomieszczenie i nie wpuszczaj do niego innych osób,
- umyj dokładnie ręce wodą i mydłem,
- zdejmij ubranie, które miało kontakt z podejrzaną substancją i włóż do plastikowego worka,
- umyj się pod prysznicem,
- po kontakcie z podejrzanymi substancjami nie jedz, nie pij i nie pal,
- wszystkie osoby, które miały kontakt z podejrzaną substancją albo znalazły się w odległości ok. 5 m od niej, powinny się zgłosić na policję.

Jeżeli doszło do skażenia pomieszczeń aerozolami:
- wyłącz wentylatory i klimatyzację w całej okolicy,
- zamknij okna i drzwi, opuść pomieszczenie,
- wyłącz klimatyzację w budynku,
- sporządź listę wszystkich obecnych osób i udostępnij ją policji.

JAK POSTĘPOWAĆ W PRZYPADKU ZNALEZIENIA SIĘ W GRUPIE ZAKŁADNIKÓW

Rób, co ci każą. Nie graj bohatera i nie stawiaj oporu. Dyskutowanie z napastnikami lub bunt mogą tylko pogorszyć sytuację. Twoim zadaniem powinno być przetrwanie. Czekaj na akcję wyspecjalizowanej jednostki ratowniczej.

Jeśli znalazłeś się wśród zakładników:
- staraj się zwrócić uwagę napastników na fakt, że mają do czynienia z ludźmi (personifikowanie siebie i innych),
- bądź spokojny, naturalny, znajdź po-stawę pośrednią między agresją a pasywnością i uległością,
- nie bądź „utrapieniem” dla napastników (bunt, dyskutowanie, silne reakcje emocjonalne),
- pamiętaj, że sytuacja może trwać długo - postaraj się rozwinąć u siebie potrzebę przetrwania,
- nie rób gestów zwracających uwagę porywaczy,
- nie zadawaj pytań, nie patrz w oczy terrorystom, bądź im posłuszny bez dyskusji, siedź spokojnie na miejscu,
- pytaj zawsze o pozwolenie, np. gdy chcesz wstać lub otworzyć torbę,
- na żądanie terrorystów oddaj im przedmioty osobiste,
- usuń (wyrzuć) wszelkie oznaki władzy, zajmowania ważnej pozycji,
- zapamiętaj szczegóły dotyczące porywaczy i otoczenia - może to pomóc władzom w uwolnieniu pozostałych zakładników oraz identyfikację porywaczy przy aresztowaniu.

JAK POSTĘPOWAĆ W TRAKCIE OPERACJI ANTYTERRORYSTYCZNYCH

Staraj się uspokoić, akcja zawsze wywołuje zamieszanie i panikę, ludzie są w szoku:
- nie uciekaj, połóż się na podłodze i spróbuj znaleźć jakąś osłonę, trzymaj ręce na głowie do końca operacji,
- słuchaj rozkazów i instrukcji grupy antyterrorystycznej i nie zabieraj jej czasu na zadawanie zbędnych pytań,
- nie trzyj oczu w wypadku użycia gazów łzawiących,
- w razie strzelaniny połóż się na ziemi lub schowaj się za jakimś przedmiotem,
- nie uciekaj z obiektu, dopóki nie zostanie wydany rozkaz wyjścia - możesz zostać wzięty za terrorystę,
- w chwili wyzwolenia wychodź jak najszybciej, nie zatrzymuj się dla zabrania rzeczy osobistych, zawsze istnieje ryzyko wybuchu lub pożaru,
- spróbuj się zidentyfikować (przedstawić), bądź jednak przygotowany na ostre traktowanie ze strony ekipy ratunkowej - dopóki nie zostaniesz formalnie zidentyfikowany jako jeden z zakładników, jesteś potencjalnie jednym z porywaczy.
 

JAK PRZYGOTOWAĆ FIRMĘ DO NAGŁEGO ZDARZENIA

Środowisko biznesu jest równie narażone na akty terrorystyczne, jak pojedyncze osoby. Właściciele firm powinni planować zachowanie i procedury awaryjne na wypadek zagrożeń. Od tego zależy nie tylko bezpieczeństwo pracowników, ale również przetrwanie przedsiębiorstwa. Pracownicy muszą wiedzieć, jak postępować w przypadku niebezpieczeństwa. Zastanawianie się, co robić, jest Twoim zadaniem, zanim znajdziesz się w obliczu kryzysu.

Co należy zrobić:
- przechowywać listy numerów kontaktowych pracowników, tak by można było nawiązać z nimi lub z ich rodzinami najszybszy kontakt,
- posiadać na miejscu plan bezpiecznej ewakuacji,
- ćwicz zaplanowane procedury z pracownikami,
- regularnie kopiować dane z komputerów i przechowywać je poza siecią komputerową,
- ubezpieczyć się w celu minimalizacji strat personelu i klientów,
- określić procedury postępowania biznesowego w przypadku wystąpienia nagłego.
 

ABC REANIMACJI - MINIPORADNIK

Pięć minut bezdechu i zatrzymanej pracy serca wystarczy, aby w mózgu ludzkim zaszły nieodwracalne zmiany. W takich przypadkach czas jest bezcenny. W Polsce na przyjazd karetki czeka się 10-20 minut. Dlatego tak ważne jest, aby świadkowie umieli udzielić pierwszej pomocy. W sytuacji świadka może znaleźć się każdy.

Sprawdź, czy jest przytomny: - delikatnie potrząśnij za ramiona, - głośno zapytaj - np.: Co się Pani (Panu) stało? - sprawdź reakcje na np. klepnięcie w policzek lub ból, - sprawdź, czy występują mocne krwawienia.   Sprawdź, czy oddycha: - posłuchaj oddechu przy ustach ratowanego, - poczuj wydychane powietrze na policzku (grzbiecie dłoni). - popatrz na ruchy oddechowe klatki piersiowej lub brzucha.
Sprawdź krążenie: - zbadaj tętno na tętnicy szyjnej (do 10 sekund) - opuszki dwóch palców (wskazujący i środkowy) przykłada się lekko uciskając w zagłębieniu pomiędzy chrząstkami krtani a mięśniem szyi, - sprawdź po obu stronach.   Jeżeli nie oddycha: - odegnij głowę do tyłu (nie wolno w podejrzeniu urazu szyi!), - wysuń żuchwę pacjenta do przodu.  Rozpocznij sztuczni wentylację: - ułóż ratowanego na plecach i usuń ciała obce z jego ust, - zaciśnij palce jednej ręki na nosie ratowanego, mocno przyciśnij usta do ust ratowanego i wykonaj powolny, zdecydowany wydech.
Jeżeli nie ma krążenia, rozpocznij masaż zewnętrzny serca: - zdejmij ubranie z klatki piersiowej ratowanego, - znajdź punkt ucisku, znajduje się on w odległości ok. dwóch szerokości palca od „dolnego” końca mostka, - połóż w tym punkcie nadgarstek jednej ręki, na nim nadgarstek drugiej, spleć palce rąk, - wyprostuj ramiona - uciśnięcia wykonuj dzięki ciężarowi swojego ciała, - ucisk powinien powodować ugięcie mostka na 3-5 cm., - uciskaj rytmicznie z częstotliwością 100 uciśnięć mostka/min.

Gdy prowadzisz jednocześnie oddech i wentylację:
- sekwencja 15 uciśnięć mostka na 2 oddechy.
Gdy jesteś sam i nie dajesz sobie rady:
- prowadź sam masaż.
Jak zatamować krwawienie
Krew z żyły jest ciemnoczerwona, wypływa jednostajną strużką. Krew tętnicza jest jasna, wypływa rytmicznie:
- 14 Lekkie krwawienie z reguły ustaje samo,
- w przypadku mocnego krwawienia spróbuj ucisnąć tętnicę doprowadzającą krew, podnieść krwawiącą kończynę powyżej serca.
Załóż opatrunek uciskowy:
- nakryj ranę gazą jałową,
- umocuj ją kilkoma okrążeniami opaski (prowizorycznie możesz użyć paska, krawata),
- na gazę nałóż „poduszeczkę” np. z nierozwiniętego bandaża lub dowolnego materiału,
- owiń wszystko mocno opaską,
- tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. amputacja kończyny, duże obce ciało tkwiące w ranie) możesz zastosować opaskę uciskową odcinającą całkowicie dopływ krwi do rany.

Słownik wyrazów przydatnych podróżującemu

• APEX (Advanced Purchase Excursion) - specjalna taryfa promocyjna oferowana przez linie lotnicze w przypadku lotów rejsowych, najbardziej restrykcyjna ze wszystkich taryf lotniczych, po spełnieniu określonych wymagań co do minimalnego terminu, kiedy bilet musi być kupiony w przedsprzedaży (co najmniej na 7 lub 14 dni przez planowanym odlotem - terminy te są indywidualnie ustalane przez linię lotniczą dla każdej taryfy) i ustaleniu daty wylotu i powrotu (daty te nie podlegają żadnym zmianom), biorąc pod uwagę, że trasa przelotu nie może być zmieniona nawet za dodatkową opłatą. Bilety wystawione wg tej taryfy, nie mogą być zwrócone, a ich ważność wynosi jeden miesiąc.

• ARRIVAL - TERMINAL przylotów, gdzie po przylocie do danego kraju, pasażerowie odbierają bagaż i przechodzą przez kontrolę paszportowo-celną.

• BAGGAGE TAG - identyfikator bagażu

• BED AND BREAKFAST (BB) - forma świadczenia oferowanego turyście, w zestaw którego wchodzi nocleg ze śniadaniem

• BILET OPEN - rodzaj biletu w taryfie ekonomicznej. Pasażer nie dokonuje rezerwacji powrotu w dniu wykupienia, termin powrotu jest jednak ograniczony datą ważności całego biletu. Rezerwacji miejsca na lot powrotny można dokonać w dowolnym dniu, nie później jednak niż na 72 godziny przed odlotem.

• BOARDING CARD (boarding pass) - karta pokładowa - karta wręczana pasażerom samolotu na początku odprawy - CHECK-IN przed wejściem na pokład, zawiera ona nazwisko pasażera, numer lotu, sektor i numer zajmowanego w samolocie miejsca oraz godzinę - BOARDING TIME i numer wejścia, przez które należy wejść do samolotu.

• BOARDING TIME - godzina o której rozpocznie się wpuszczanie pasażerów do samolotu

• BOOKING - zamawianie, rezerwowanie usług turystycznych, np. biletów lotniczych, miejsc w hotelach itp.

• CARD OF RESIDENCE - karta pobytu gościa w obiekcie hotelowym, stanowi podstawę wydania klucza, śniadania itp.; daje również możliwość poruszania się w danej miejscowości bez paszportu.

• CHECK-IN - procedura rejestracji, meldowania, odprawy przy wjeździe np. na lotnisku, w hotelu; na lotnisku przed odlotem, stanowisko na którym należy pokazać bilet, a często także paszport. Tu też następuje nadanie bagażu i przydział miejsca - wtedy otrzymuje się BOARDING CARD.

• CHECK-OUT - procedura wyrejestrowania, wymeldowania, odprawy przy wyjeździe

• CŁO - forma podatku, który stanowi element polityki finansowej, nakładana na towary przywożone lub też wywożone z danego kraju

• CONFIRMATION - potwierdzenie rezerwacji na przelot

• CONTINENTAL BREAKFAST - śniadanie kontynentalne, na które składa się zazwyczaj przynajmniej herbata lub kawa, chleb, grzanka lub rogalik, masło, dżem, czasem również sok, ser i wędlina

• CZARTER - loty czarterowe tzn. specjalne rejsy, które oferują linie lotnicze, zazwyczaj w sezonie letnim, na przeloty do najpopularniejszych pod względem atrakcji turystycznych miejscowości

• DEPARTURE - TERMINAL odlotów, gdzie przed odlotem z danego kraju, pasażerowie dokonują odprawy biletowo-paszportowej i nadają bagaż w punkcie CHECK-IN.

• DOBA HOTELOWA- czas trwania umowy zawartej między turystą a danym hotelem, trwający na ogół od godziny 14.00 danego dnia do godziny 12.00 dnia następnego.

• DUTY-FREE - bez cła, dobra, na które nie nałożono podatku lub cła.

• DUTY-FREE SHOP - sklep wolnocłowy, zlokalizowany na międzynarodowych lotniskach, w portach i na statkach, w których pasażerowie podróżujący za granicę mogą kupować po niższych cenach (od 1999r. z wyłączeniem krajów Unii Europejskiej)

• ENGLISH BREAKFAST - śniadanie angielskie, serwowane w Wielkiej Brytanii, składające się zwykle z soku i płatków zbożowych, dania głównego (wędlina, ryba lub jajko), grzanki, masła, dżemu oraz kawy lub herbaty.

• EXECUTIVE LOUNGE - poczekalnia dla podróżujących pierwszą klasą lub klasą biznes

• FREQUENT FLYER - specjalna oferta skierowana do pasażerów często latających daną linią lotniczą. Polega na zbieraniu na specjalnej karcie (wydawanej przez poszczególnych przewoźników) mil za pokonane trasy.

• FULL BOARD (FB) - świadczenie dotyczące wyżywienia turystów, składające się z trzech posiłków dziennie (śniadanie, obiad, kolacja)

• GATE - bramka, prowadząca pasażerów danego lotu do samolotu, znajdująca się w hali odlotów, posiadająca oznaczenia literowo-cyfrowe np. G4.

• HALF BOARD (HB) - świadczenie dotyczące wyżywienia turystów, składające się z dwóch posiłków dziennie (zazwyczaj śniadanie i obiadokolacja)

• IATA - International Air Transport Association - Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego, utworzone w 1919 roku, aktualnie zrzeszające ponad 120 przewoźników. Głównym celem Stowarzyszenia jest popieranie rozwoju międzynarodowego transportu lotniczego, ujednolicanie przepisów, a także eliminowanie konkurencji między przewoźnikami. Uzyskanie statusu Agenta IATA, umożliwia prowadzenie sprzedaży biletów lotniczych w imieniu linii lotniczych.

• INFANT - niemowlę (dziecko w wieku 0 - 2 lat), nie posiadające prawa do własnego miejsca w samolocie - podróżuje na kolanach rodziców - ani prawa do bagażu. Cena biletu lotniczego dla infanta wynosi 10% normalnej taryfy.

• KLASA SERWISOWA - określony standard podróży lotniczych. Wyróżnia się trzy podstawowe klasy: klasa ekonomiczna (podstawowa klasa pasażerska), klasa biznes (taryfa wyższa od klasy ekonomicznej, a niższa niż w klasie pierwszej, podobnie standard obsługi) i klasa pierwsza.

• LEGITYMACJA MIĘDZYNARODOWA - np. ISIC, IYC, przysługuje osobom mającym do 26 lat, zarówno uczniom, jak i studentom. Uprawnia ona do różnego rodzaju zniżek i udogodnień.

• LISTA OCZEKUJĄCYCH - lista oczekujących na rezygnację z rezerwacji przez innych pasażerów.

• LOT REJSOWY (scheduled flight) - loty wykonywane ze stałą powtarzalnością przez dłuższy okres czasu, niezależnie od ilości sprzedanych miejsc.

• MIĘDZYLĄDOWANIE - lądowanie w celu uzupełnienia paliwa, żywności, podczas którego nie należy opuszczać samolotu.

• NUMER LOTU - kod literowo-cyfrowy przypisany do jednej linii, trasy i dnia tygodnia, ale nie określający daty.

• NUMER REZERWACJI - kod literowo-cyfrowy umożliwiający natychmiastową identyfikację pasażera przez linie lotnicze.

• OBLIGATORY - obowiązkowe poddanie się przez podróżującego pewnym procedurom, takim jak np. obowiązek posiadania wizy, zaświadczenia o szczepieniach.

• OK - status biletu lotniczego potwierdzający prawo pasażera do odbycia danego lotu.

• OPEN JAW - typ biletu, na rodzaj podróży, w trakcie której pasażer może wrócić z innego miejsca niż to, do którego przyleciał. Nie wszystkie taryfy pozwalają na taką podróż.

• OPŁATA SKARBOWA - opłata, wynosząca 2% wartości zastosowanej taryfy, oznaczana w bilecie lotniczym jako PL.

• OPŁATA WYLOTOWA - opłata ustalana indywidualnie dla każdego lotniska na świecie, obowiązkowo uiszczana przez wszystkich podróżnych opuszczających lotnisko, będące miejscem rozpoczęcia podróży, oznaczana w bilecie lotniczym jako XW.

• OPŁATY LOTNISKOWE (airport taxes) - podatki, obowiązkowo opłacane przez pasażerów linii lotniczych, zarówno przy przylocie, jak i przy wylocie z określonego portu lotniczego, lub tylko w jednym z tych przypadków, nakładane przez państwo lub miasto. Są dodawane automatycznie do ceny biletu i oznaczane w nim jako XT.

• OVERBOOBKING - sprzedaż większej liczby biletów lotniczych niż jest miejsc w samolocie na dany przelot, w celu pokrycia ewentualnych strat w przypadku anulowania rezerwacji.

• PEX (public excursion) - specjalna taryfa lotnicza oferowana przez linie lotnicze w przypadku lotów rejsowych, po spełnieniu określonych wymagań co do minimalnego terminu, kiedy bilet musi być kupiony w przedsprzedaży (co najmniej na 3 dni przed odlotem) i ustaleniu daty wylotu i powrotu (daty te można zmienić po uiszczeniu dodatkowych opłat), biorąc pod uwagę, że trasa przelotu może być zmieniona za dodatkową opłatą. Bilety wystawione wg tej taryfy mogą być zwrócone, przy czym wiąże się to z utratą znacznej części opłaconej taryfy, a ich ważność wynosi: w przypadku rejsów w obrębie Europy - 3 miesiące, w przypadku rejsów pozaeuropejskich - 6 miesięcy.

• PROPERTY IRREGULARITY REPORT (PIR) - zawiadomienie o uszkodzeniu bagażu, formularz wypełniany na lotnisku w przypadku utraty przez pasażera bagażu. Powinien zawierać m.in. krótki opis bagażu i jego zawartości, adres, pod który powinien być odesłany. Istotnym jest, aby pasażer przed wypełnieniem takiego formularza nie opuścił lotniska, a także aby w przypadku żądania rekompensaty dołączył jego kopię, bilet lotniczy oraz identyfikator bagażu - BAGGAGE TAG.

• ROOMS TYPES - rodzaje pokojów, m.in. single - jednoosobowy, double - dwuosobowy, suite - apartament, twin - bliźniaczy, adjoing - przylegający.

• ROUND TRIP - podróż okrężna - podróż z danego punktu do innego punktu zwrotnego i powrót tą samą trasą (bez względu na to, czy cena biletu jest taka sama), lub inną trasą niż trasa z punktu wyruszenia (jeżeli cena biletu jest taka sama).

• STANDBY - bilet, który jest sprzedawany bezpośrednio przed startem samolotu, pod warunkiem, że są jeszcze wolne miejsca w samolocie. Zazwyczaj dostępny tylko na liniach krajowych.

• STOPOVER - przerwa w podróży, podczas której pasażer na własne życzenie przebywa dłużej niż 24 godziny i o ile zezwala na to taryfa.

• SUNDAY RULE - obowiązująca w taryfach ekonomicznych zasada, mówiąca o tym, że podróżujący musi spędzić co najmniej jedną niedzielę w miejscu docelowym, począwszy od dnia wylotu.

• SZWEDZKI STÓŁ - samoobsługowy bufet, z którego turysta może korzystać bez ograniczeń, przestrzegając zasady, że nie wynosi się posiłków na zewnątrz.

• TARYFA - opłata pobierana przez przewoźnika lotniczego za przewóz pasażera na danej trasie, zawsze związana z określonymi wymogami co do dokonywania rezerwacji, wykupu biletu, odbywania podróży oraz możliwości dokonywania w niej potencjalnych zmian. Międzynarodowe taryfy lotnicze dzielą się na dwie główne grupy: TARYFY BIZNES i TARYFY EKONOMICZNE.

• TARYFA BIZNES - jedna z najdroższych taryf oferowanych przez linie lotnicze, skierowana przede wszystkim do osób odbywających częste podróże służbowe, nie posiadająca praktycznie żadnych ograniczeń związanych z rezerwacją i wykupieniem biletu (rezerwacji i wykupu biletu można dokonać nawet tuż przed odlotem na lotnisku, pod warunkiem, że są jeszcze wolne miejsca). Taryfa ta posiada wiele udogodnień, m.in. pierwszeństwo przy odprawie biletowo-bagażowej, prawo wstępu do specjalnie wydzielonych poczekalni na lotnisku - LOUNGE, podwyższony standard foteli w samolocie i większy wybór posiłków podczas przelotu, a także możliwość zwrotu biletu (podróżujący ponosi wtedy jedynie koszty opłaty skarbowej tj. ok. 2% wartości biletu). Kupując bilet w taryfie biznes pasażer nie ma obowiązku: określenia daty powrotu (a w momencie, gdy data została już ustalona, można ją dowolnie zmienić na inną, odnosi się to także do daty wylotu), a także stosowania się do zasady SUNDAY RULE. Bilet wystawiony wg tej taryfy ważny jest rok od daty wystawienia.

• TARYFA EKONOMICZNA - taryfa, której główną zaletą jest atrakcyjna cena, posiadająca jednak liczne wymogi, m.in. obowiązek stosowania się przez pasażera do zasady SUNDAY RULE. Taryfy ekonomiczne dzielą się na trzy główne grupy: TARYFĘ PEŁNĄ TYPU Y I YEE, TARYFĘ SPECJALNĄ TYPU PEX i TARYFĘ SPECJALNĄ TYPU APEX.

• TARYFA PEŁNA TYPU Y I YEE - taryfa ekonomiczna, nie posiadająca praktycznie żadnych ograniczeń związanych z rezerwacją i wykupieniem biletu (rezerwacji i wykupu biletu można dokonać nawet tuż przed odlotem na lotnisku, pod warunkiem, że są jeszcze wolne miejsc). Kupując bilet w tej taryfie pasażer nie ma obowiązku określenia daty powrotu (a w momencie, gdy data została już ustalona, można ją dowolnie zmienić na inną, odnosi się to także do daty wylotu), ma natomiast obowiązek stosowania się do zasady SUNDAY RULE. W przeciwieństwie do TARYFY BIZNES, podróżujący nie ma zagwarantowanego dostępu do usług o podwyższonym standardzie, posiada natomiast również możliwość zwrotu biletu (pasażer ponosi wtedy jedynie koszty opłaty skarbowej tj. ok. 2% wartości biletu). Do taryf pełnych zalicza się taryfy typu Y - taryfy roczne, określające ważność biletu na rok oraz taryfy typu YEE - wycieczkowe, określające ważność biletu na 3 lub 6 miesięcy. Rezerwacji i zakupu biletu można dokonać nawet na lotnisku tuż przed odlotem (o ile są dostępne miejsca na dany rejs) - nie ma wymogu dokonywania wcześniejszej rezerwacji, np. z tygodniowym wyprzedzeniem.

• TERMINAL - hala odlotów lub przylotów, w której znajdują się punkty odpraw biletowych i paszportowo-celnych, punkty informacji dla podróżnych, poczekalnie, a także sklepy wolnocłowe.

• Jak zachować dobrą kondycję w długiej podróży, problemy zdrowotne

Problemy zdrowotne

Wybierając się w podróż samolotem, pewnie niejednokrotnie zastanawiałeś się w jaki sposób możesz uniknąć nieprzyjemnych odczuć związanych z lotem, a także jak po kilkugodzinnym siedzeniu w fotelu lotniczym możesz zachować dobrą kondycję fizyczną i psychiczną. Czytając poniższy tekst, dowiesz się jak walczyć z najczęstszymi przypadłościami, jakie objawiają się pasażerom podczas lotu, a także co możesz zrobić, aby przelot upłynął spokojnie i odbył się bez zbędnych nerwów.

Choroba lokomocyjna

Nieprzyjemne odczucia z nią związane zazwyczaj pojawiają się już tuż po starcie samolotu, w czasie utraty z pola widzenia horyzontu ziemi. Aby uniknąć nudności, wbrew powszechnym przekonaniom, pamiętaj, aby nie podróżować samolotem o pustym żołądku! Zrezygnuj jednak z obfitego, składającego się z dwóch dań posiłku, na korzyść lekkiej przekąski składającej się ze świeżych owoców lub warzyw. Podczas lotu polecane jest również przegryzanie kruchych ciasteczek lub batoników muesli.

Bezpośrednio przed wylotem spróbuj powstrzymać się od picia mocnej kawy czy herbaty, alkoholu, a także palenia tytoniu.

Zażyj witaminę B1, która odgrywając znaczącą rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych, pomaga złagodzić dolegliwości związane z zaburzeniami układu równowagi. Szczególnie bogate w tą witaminę są płatki owsiane, ryby, ryż, szparagi, produkty mączne i wieprzowina.

Skutecznym i sprawdzonym sposobem na nudności jest również imbir. Herbatka imbirowa, którą możesz nabyć w aptece oraz sklepach ze zdrową żywnością, wypita na parę godzin przed wylotem, sprawi, że zapomnisz o tej nieprzyjemnej przypadłości.

Duże znaczenie ma również to gdzie będziesz siedział w samolocie. Jeżeli jest to możliwe to radzimy wybrać miejsce przy oknie, najlepiej nad skrzydłem. Jest to miejsce, gdzie wszelkie turbulencje są najmniej odczuwalne.

Bóle uszu

Pojawiają się na skutek zmian ciśnienia powietrza i są najbardziej dokuczliwe podczas lądowania samolotu. Zdrowi pasażerowie zazwyczaj nie odczuwają większych dolegliwości z tym związanych, jednak osoby z zaburzeniami układu oddechowego, mogą poczuć się o wiele gorzej. Dlatego też, gdy przechodzisz akurat zapalenie uszu, nosa lub zatok, przed podróżą wskazane jest abyś zasięgnął opinii lekarza i upewnił się czy lot nie pogorszy stanu Twojego zdrowia.

Aby złagodzić ból uszu co jakiś czas ziewaj, przełykaj ślinę, a jak to nie pomoże nabierz głębokiego wdechu, zatkaj nos, a następnie spróbuj łagodnie wydmuchać powietrze przez nos.

Pomocne w wyrównaniu ciśnienia może okazać się również żucie gumy. W ostateczności, możesz zażyć krople do nosa.

Jetlag

Gdy Twoja podróż przebiega przez różne strefy czasowe, zamiast cieszyć się z pięknej pogody i okolicznych widoków, po przybyciu do miejsca docelowego możesz poczuć silne zmęczenie, irytację, jak również ból głowy czy trudności z koncentracją. Te oraz wiele innych podobnych dolegliwości jest spowodowanych zakłóceniem naturalnego rytmu dnia i nocy, odczuwanych w większym stopniu przy podróżowaniu z Zachodu na Wschód (dzieje się tak, ponieważ organizmowi łatwiej przestawić się na dłuższy dzień niż "stracić" kilka godzin podróżując na Wschód).

Rady dla podróżujących na Zachód

• Postaraj się nie zasnąć podczas lotu

• W miarę możliwości ruszaj się oraz pij duże ilości wody aby zwalczyć ogarniającą Cię senność

• Zjedz produkty bogate w białko (ser żółty, ryba, jajko itp.), one również pomogą zlikwidować senność

• Na kilka dni przed wylotem spróbuj stopniowo przestawić swój organizm na nowy rytm dnia - połóż się do łóżka 2 godziny później niż zwykle

• Jeżeli to możliwe, wybieraj loty okołopołudniowe

• Ważne spotkania w miejscu docelowym planuj w godzinach rannych, wtedy Twój organizm będzie najbardziej wydajny

• Po wylądowaniu samolotu nie poddaj się ogarniającemu Cię zmęczeniu, poczekaj do wieczora i dopiero wtedy idź spać

Rady dla podróżujących na Wschód

• Postaraj się zasnąć na czas lotu

• Zjedz produkty bogate w węglowodany (owoce, ziemniaki, makaron, ryż, jogurt); spożycie ich zwiększy Twoją senność

• Na kilka dni przed wylotem spróbuj stopniowo przestawić swój organizm na nowy tryb dnia - połóż się do łóżka 2 godziny wcześniej niż zwykle i wstań wcześniej następnego dnia

• Unikaj środków nasennych, stosuj raczej naturalne i sprawdzone sposoby na kłopoty z bezsennością np. herbatkę ziołową

• Ważne spotkania w miejscu docelowym planuj w godzinach wieczornych, wtedy Twój organizm będzie najbardziej wydajny

• Unikaj alkoholu, ponieważ opóźnia on przestawienie się Twojego organizmu na nowy tryb dnia

I jeszcze parę cennych uwag

• Pamiętaj aby przestawić zegarek na czas obowiązujący w miejscu docelowym, zrób to najlepiej od razu gdy wejdziesz na pokład samolotu. To ułatwi Ci psychiczne przestawienie się na nowe pory dnia, jakie czekają Cię po wylądowaniu

• Postaraj się dostosować do panującego w danym kraju czasu posiłków, godzin snu itp.

• W pierwszych dniach po przylocie unikaj ciężkiego wysiłku fizycznego i psychicznego, pozwól Twojemu organizmowi przyzwyczaić się do nowego trybu dnia i nocy; spędzaj natomiast jak najwięcej czasu na świeżym powietrzu, aby nabrać nowych sił

• Jeśli zażywasz na stałe jakieś leki w ściśle określonych godzinach powinieneś zwrócić się o poradę do swojego lekarza jeszcze przed rozpoczęciem podróży

Zakrzepica

Zakrzepy w kończynach mogą wystąpić, gdy pasażer podróżuje na długich dystansach, przebywając przez dłuższy czas w jednej pozycji. Zazwyczaj nie daje ona żadnych oznak, choć czasami można zaobserwować opuchnięcie bądź uczucie drętwienia kończyn. Bardzo rzadko, gdy zakrzep jest bardzo rozległy, jego skrawki mogą dostać się do serca lub płuc, powodując zagrażające życiu zatory płucne, których objawy takie jak ból klatki piersiowej, niewydolność oddechowa mogą pojawić się nawet kilka dni po przelocie.

Należy pamiętać, że ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich jest bardzo małe, a narażeni na nią są przede wszystkim: pasażerowie, którzy ukończyli 60 rok życia, osoby, u których już wcześniej wystąpiły zakrzepy żylne lub zatory płucne, osoby z nadwagą, kobiety w ciąży, osoby chorujące na raka, kobiety zażywające środki antykoncepcyjne i jednocześnie palące papierosy, osoby przechodzące ostatnio operacje, a także osoby chorujące na wrodzone zaburzenia krzepliwości krwi oraz żylaki żył. Wszystkie wyżej wymienione osoby planujące długodystansową podróż powinny przed podróżą skonsultować się z lekarzem!

Jak uniknąć zakrzepicy?

• Postaraj się co jakiś czas zginać nogi i ręce, unikaj ich krzyżowania

• Pij dużo wody, unikaj natomiast alkoholu i kofeiny

• Na czas podróży załóż luźne, wygodne ubranie

Uwagi

• Osoby z chorobami zakaźnymi nie powinny latać samolotami

• Niska wilgotność panująca w samolocie może spowodować uczucie suchości w oczach, ustach i nosie - pasażerom noszącym na co dzień szkła kontaktowe radzimy założyć na czas lotu okulary; wszystkim osobom zalecamy picie dużych ilości wody, żeby nie dopuścić do odwodnienia organizmu

• Podróżni z wszczepionym stymulatorem serca mogą podróżować samolotem, jednakże należy pamiętać, że stymulatory serca z elektrodą unipolarną są podatne na elektroniczne interferencje podczas lotów.

• W przypadku chorób przewlekłych radzimy przed podróżą skorzystać z porady lekarza

Wymagane dokumenty podróży

Paszport

Pamiętaj, że dokumentem urzędowym uprawniającym Ciebie do przekroczenia granicy i pobytu za granicą jest paszport, poświadczający zarazem Twoją tożsamość, jak i fakt, że jesteś obywatelem polskim. Wybierając się do krajów Unii Europejskiej, od dnia 1.05.2004 r. takim dokumentem jest również dowód osobisty, zarówno starego, jak i nowego wzoru. W trakcie planowania podróży musisz upewnić się czy dokument, jaki posiadasz jest ważny (paszport ważny jest 10 lat od daty jego wydania), a także czy jest w wystarczająco dobrym stanie, pozwalającym na stwierdzenie Twojej tożsamości. Jeżeli okaże się, że Twój paszport (lub stary dowód osobisty, jeżeli nie posiadasz jeszcze nowego) jest podniszczony lub nieaktualny, musisz jak najszybciej złożyć wniosek o wymianę dokumentu na nowy! Biorąc pod uwagę fakt, że procedura wydawania nowych dokumentów jest dość rozległa w czasie, zrób to z odpowiednim wyprzedzeniem przed planowanym wylotem.

Warto wiedzieć, że osoby małoletnie tj. do lat 16, które są wpisane do paszportu swoich rodziców lub prawnych opiekunów (wpisu takiego mogą dokonać tylko i wyłącznie uprawnione do tego organy państwowe), mogą przekraczać granicę tylko w towarzystwie osoby, do paszportu której zostały wpisane. Dzieci mogą także przekroczyć granicę na podstawie własnego dowodu osobistego.

Wiza

Nie zapomnij, że posiadanie paszportu lub dowodu osobistego jest warunkiem koniecznym do przekroczenia granicy, ale niekiedy nie wystarczającym! Czasem potrzebne jest pisemne zezwolenie wystawione przez przedstawicielstwo konsularne państwa, do którego chcesz się wybrać. Począwszy od 1.05.2004 r., niezależnie w jakim celu i na jak długi okres czasu jedziesz, nie masz obowiązku posiadania wizy, gdy celem Twojej podróży jest którykolwiek z krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Ponadto, zwykle na okres 90 dni pobytu w celach turystycznych, obowiązek ten dla obywateli polskich zniosły takie państwa jak m.in.: Andora, Argentyna, Boliwia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Brazylia, Chile, Chorwacja, Gruzja, Gwatemala, Honduras, Hongkong, Izrael, Japonia, Korea Płd., Kostaryka, Malezja, Maroko, Meksyk, Mołdawia, Monako, Nikaragua, Nowa Zelandia, Panama, Paragwaj, Peru, Rumunia, San Marino, Serbia i Czarnogóra, Szwajcaria, Ukraina, Urugwaj, Watykan, Wenezuela i Wielka Brytania. Wśród krajów, do których wyjeżdżając nadal musisz posiadać wizę jest Australia, Kanada, USA, a także Rosja, Chiny i Kuba.

Aby upewnić się czy wyjeżdżając do wybranego przez Ciebie państwa będzie konieczne uzyskanie wizy, przeczytaj koniecznie przydatne informacje o miejscu docelowym.

Bilet lotniczy

Warunkiem niezbędnym do odbycia przelotu jest posiadanie biletu lotniczego, dlatego też przed wyjściem z domu, upewnij się, że na pewno go ze sobą zabrałeś. Stanowi on zarazem dowód zawarcia umowy o przewóz lotniczy i dowód nadania bagażu, jak i polisę ubezpieczeniową i czek płatniczy. Warto wiedzieć, że każdy bilet posiada swój odrębny numer seryjny (kod) składający się z 14 cyfr: pierwsze trzy cyfry oznaczają kod przewoźnika, czwarta cyfra oznacza rodzaj dokumentu, piąta cyfra - ilość flight couponów (odcinków lotu) w bilecie, szósta i siódma cyfra nie są aktualnie wykorzystywane, cyfry od ósmej do trzynastej oznaczają kolejny numer seryjny biletu, natomiast cyfra czternasta jest to cyfra kontrolna przeznaczona do sprawdzania autentyczności biletu. Bilety wystawiane są za pomocą specjalnych drukarek połączonych z komputerem służącym do dokonywania rezerwacji.

Obecnie, coraz częściej, zamiast tradycyjnych biletów papierowych, możesz spotkać się z ich alternatywą tzn. biletami elektronicznymi. Dzięki nowoczesnej technologii, nie musisz już wychodzić z domu, aby odebrać bilet lotniczy, ani czekać na kuriera (chyba, że nie posiadasz dostępu do internetu i drukarki) - potwierdzenie rezerwacji (zakupu biletu), zawierające wszystkie niezbędne informacje na temat wybranego przez Ciebie lotu (m.in. trasę podróży, numer e-biletu), zostanie Ci przesłane na skrzynkę e-mailową. Wskazane jest, aby potwierdzenie to zostało przez Ciebie wydrukowane, co pozwoli na dokładną weryfikację danych osobowych i rodzaju zamówionego biletu, a tym samym usprawni proces odprawy biletowo-bagażowej na lotnisku. Od tej pory nie musisz się już martwić, że w gorączce przedpodróżnych przygotowań zgubisz bilet lub też, gdy należysz do grona zapominalskich - zapomnisz go zabrać ze sobą na lotnisko. Posiadając bilet elektroniczny, oszczędzasz nie tylko swój czas, ale również środowisko naturalne - w przeciwieństwie do biletu papierowego.

Należy pamiętać, że nie zawsze istnieje możliwość wystawienia e-biletu, i odwrotnie - gdy jest możliwość wystawienia biletu elektronicznego linie lotnicze często nie zezwalają na wystawienie tradycyjnego biletu papierowego.

Do innych ważnych dokumentów, które warto zabrać należą m.in. prawo jazdy, legitymacje, karty płatnicze.

Tanie linie lotnicze

Nasz oferta obejmuje połączenia obsługiwane zarówno przez przewoźników rejsowych, których loty odbywają się z regularną częstotliwością (np. LOT, Lufthansa, KLM), jak również przeloty tanimi liniami lotniczymi (LOW COST), takimi jak m.in. Wizzair, Ryanair czy Skyeurope. Niejednokrotnie pewnie zastanawiałeś się jaka właściwie jest różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami przewoźników, na czym polega tak naprawdę owa "taniość" tych drugich. Rozwiązanie tej zagadki poznasz po przeczytaniu tekstu poniżej.

W czym tkwi sekret niskiej ceny biletu na przelot tanimi liniami lotniczymi?

• O wiele niższe koszty stałe wynikające z braku rozbudowanej kadry, biur itp.

• Brak dodatkowych świadczeń na pokładzie takich jak np. bezpłatne posiłki, dostęp do prasy itp.

• Lądowanie zazwyczaj na mniejszych lotniskach, często znacznie oddalonych od centrum miasta (nawet do 100 km).

• Niższe koszty obsługi lotniskowej - bagaż musisz osobiście dostarczyć do samolotu.

• Brak biletów tradycyjnych (papierowych), odprawa odbywa się na podstawie numeru rezerwacji.

Zasady korzystania z lotów obsługiwanych przez tanich przewoźników

• Pamiętaj, że w przypadku tanich linii lotniczych nie ma możliwości założenia rezerwacji, dlatego też jeśli jesteś zdecydowany na konkretny lot i chcesz wykupić bilet możesz albo wykupić go bezpośrednio poprzez naszą stronę internetową (pamiętaj jednak, że w tym przypadku obowiązuje tylko zapłata kartą kredytową), albo też - jeśli nie posiadasz karty kredytowej lub nie chcesz z niej skorzystać, możesz skontaktować się z nami dzwoniąc na podany numer infolinii - wtedy podamy Ci numer konta, na który będziesz mógł wpłacić należną kwotę za bilet. Ważne jest, abyś wiedział, że cena wybranego połączenia jest gwarantowana tylko na daną chwilę, i od momentu dokonania wpłaty do pojawienia się środków pieniężnych na naszym koncie może ulec zmianie!

• Jeśli chcesz wykupić bilet po relatywnie niskiej cenie, a sytuacja na to pozwala - zaplanuj swoją podróż z dużym wyprzedzeniem, masz szansę załapać się wtedy na najniższą pulę biletów. Im bliżej dnia wylotu, tym cena jest wyższa!

• Nie ma znaczenia czy wykupujesz bilet w jedną czy od razu w dwie strony - każdy odcinek trasy jest kalkulowany jako osobny bilet.

• Bądź świadomy tego, że może zdarzyć się, iż lot będzie opóźniony bądź odwołany (wtedy pasażerowie są zabierani następnym samolotem w miarę możliwości miejsc), a w razie rezygnacji przez pasażera z podróży - nie będzie możliwy praktycznie żaden zwrot poniesionych kosztów.

Prawa pasażera

Podróż samolotem stanowi umowę nadającą określone prawa pasażerom, pamiętaj więc, że w razie jakichkolwiek problemów, związanych z przelotem, masz prawo zwrócić się do przedstawiciela linii lotniczych obsługujących wybrany przez Ciebie lot z prośbą o ich rozwiązanie. Aby wzmocnić pozycję pasażera, Unia Europejska dnia 17.02.2006 r. opracowała szereg nowych przepisów dotyczących zarówno lotów regularnych obsługiwanych przez wszystkie linie, jak i tzw. tanich przewoźników. Po przeczytaniu poniższego tekstu dowiesz się co robić, gdy przewoźnik odmówi Ci wejścia na pokład samolotu, czy też zgubi Twój bagaż, a także jakie masz prawa, gdy lot na który czekasz został odwołany lub opóźniony.

Odmowa przyjęcia na pokład samolotu

Linie lotnicze aby uniknąć wolnych miejsc na pokładzie, a tym samym ryzyka utraty potencjalnych zysków, sprzedają zazwyczaj więcej biletów, niż jest miejsc w samolocie, licząc na to, że część pasażerów zrezygnuje w ostatniej chwili z podróży. Często staje się to jednak powodem wielu nieprzyjemnych sytuacji, ponieważ podczas odprawy okazuje się, że chętnych do odbycia lotu jest więcej niż pozwalają na to warunki pojemnościowe samolotu. Kiedy zabraknie miejsc, przewoźnik ma obowiązek znalezienia osób, którzy za ustaloną rekompensatą, zgodzą się nie lecieć tym samolotem, udostępniając tym samym swoje miejsce innemu pasażerowi. Zgłaszając się na ochotnika, nabywasz prawo do zwrotu ceny biletu, łącznie z bezpłatnym przelotem w miarę potrzeby, do portu, w którym rozpocząłeś podróż lub też do innego połączenia do portu docelowego Twojej podróży. Jeśli jednak nie zgłosisz się na ochotnika, przewoźnik jest zobowiązany wypłacić Ci rekompensatę pieniężną za niemożność kontynuowania podróży w wysokości:

• - 250 Euro w przypadku rejsów na trasach o długości 1500 km lub krótszych

• - 400 Euro w przypadku rejsów na trasach powyżej 1500 km na terenie Unii Europejskiej oraz dla innych lotów pomiędzy 1500 do 3500 km

• - 600 Euro w przypadku rejsów na trasach powyżej 3500 km poza terytorium Unii Europejskiej

Jeśli opóźnienie w przelocie do miejsca docelowego spowodowane brakiem miejsc jest odpowiednio mniejsze niż 2, 3 lub 4 godziny, rekompensata może zostać zmniejszona o 50%. Ponadto, w oczekiwaniu na następny lot, zaoferowany przez przewoźnika, przysługuje Ci wyżywienie i nocleg w hotelu (jeśli musisz czekać dodatkową noc lub kilka dni) wraz z transportem, o ile zachodzi taka potrzeba, a także dwa bezpłatne połączenia telefoniczne, faksy lub emaile. W pierwszej kolejności przewoźnik musi zapewnić opiekę osobom niepełnosprawnym i osobom im towarzyszącym lub psom, a także dzieciom podróżującym bez opieki dorosłych.

Odwołanie lotu

Może się również zdarzyć, że zaplanowany przez Ciebie lot zostanie odwołany. Wówczas przysługują Ci podobne prawa, jak w przypadku odmowy wejścia na pokład samolotu (prawo zwrotu uiszczonej opłaty przewozowej wraz z bezpłatnym przelotem do portu, w którym rozpoczęła się Twoja podróż, pierwszym możliwym połączeniem lub prawo do innego połączenia do portu docelowego Twojej podróży, a także wyżywienie i nocleg jak wyżej). Odszkodowanie nie będzie Ci przysługiwało, jeżeli zostałeś poinformowany przez przewoźnika o odwołaniu lotu kolejno:

• - z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem

• - z co najmniej 7-dniowym wyprzedzeniem, jeśli zaproponuje w zamian połączenie, rozpoczynające się nie wcześniej niż 2 godziny przed planowanym odlotem i kończące się nie później niż cztery godziny po zaplanowanym czasie przylotu

• - z mniej niż 7-dniowym wyprzedzeniem, jeśli zaproponuje w zamian połączenie, rozpoczynające się nie wcześniej niż godzinę przed zaplanowanym odlotem, a kończący się nie później niż dwie godziny po planowanym czasie przylotu.

Pamiętaj, że również, w sytuacjach wyjątkowych, takich jak kataklizmy, strajki czy złe warunki pogodowe, o ile przewoźnik udowodni, że odwołanie lotu nastąpiło w związku z nimi, nie będzie Ci przysługiwało prawo do rekompensaty.

Znaczne opóźnienia lotu

Jeżeli stawiłeś się w odpowiednim czasie do odprawy biletowo-bagażowej, a przewoźnik przewiduje, że wystąpi opóźnienie lotu o:

• - 2 godziny lub więcej w przypadku rejsów do 1500km,

• - 3 godziny lub więcej w przypadku rejsów powyżej 1500 km na terenie Unii Europejskiej oraz innych lotów pomiędzy 1500 do 3500 km (poza Unią Europejską),

• - 4 godziny lub więcej w przypadku rejsów powyżej 3500 km poza Unią Europejską

nabywasz prawo do opieki, w tym do wyżywienia i noclegu w hotelu wraz z transportem (jeżeli istnieje taka potrzeba) na czas oczekiwania połączenia oraz do dwóch bezpłatnych połączeń telefonicznych (faksów, emaili itp.). W przypadku, gdy przewoźnik przewiduje opóźnienie o więcej niż 5 godzin, masz prawo do zwrotu ceny biletu, a także do darmowego powrotu na lotnisko, z którego rozpoczynałeś podróż, pierwszym możliwym połączeniem.

Zniszczenie lub utrata bagażu

Jeśli Twój bagaż został uszkodzony, zniszczony lub zaginął podczas lotu, masz prawo wystąpić do przewoźnika o odszkodowanie w wysokości 1000SDR (ponad 4000PLN). Wszelkie roszczenia dotyczące uszkodzonego odprawionego bagażu powinieneś zgłosić nie później niż 7 dni od daty jego odbioru, a w przypadku bagażu opóźnionego - w terminie 21 dni od odbioru. W przypadku, gdy bagaż został zagubiony przez innego przewoźnika niż ten, od którego kupiłeś bilet, możesz wybrać, od którego z nich chcesz zażądać rekompensaty.

Bagaż

Wybierając się w podróż samolotem warto dowiedzieć się ile bezpłatnego bagażu przysługuje Ci na wybranej przez Ciebie trasie przelotu w ramach zakupionego biletu. Ilości te określają międzynarodowe przepisy lotnicze. Wyróżnia się dwa rodzaje bagażu: bagaż przewożony w lukach samolotu (tzw. bagaż rejestrowany) oraz bagaż przewożony na pokładzie samolotu (tzw. bagaż nierejestrowany).

Bagaż przewożony w lukach

Zaopatrzony w wywieszkę bagażową, jest nadawany podczas odprawy paszportowo-biletowej, a odpowiedzialność za niego ponosi przewoźnik. Dopuszczalna ilość bagażu rejestrowanego jest uzależniona od linii lotniczych obsługujących wybrany lot, a także od kontynentu, do którego zdecydowałeś się polecieć i jest wyrażona albo w systemie kilogramowym, albo sztukowym. I tak w Europie, Azji, Afryce, Bliskim Wschodzie, Ameryce Południowej i Australii wraz z Oceanią obowiązuje system wagowy, który zezwala na darmowe zabranie jednej sztuki bagażu, którego maksymalna waga zależy od klasy serwisowej zakupionego przez Ciebie biletu lotniczego. Gdy podróżujesz w klasie:

• pierwszej - masz prawo do 40 kg bagażu

• biznes - masz prawo do 30 kg bagażu (tj. 66 funtów)

• ekonomicznej - masz prawo do 20 kg bagażu (tj. 44 funty)

Dziecku do 2 lat bez prawa do osobnego miejsca przysługuje prawo do przewozu bagażu do 10 kg.

Jeżeli podróżujesz do Ameryki Północnej obowiązuje Cię system sztukowy, zezwalający na bezpłatne zabranie dwóch sztuk bagażu, przy czym ich waga i wymiary również uzależnione są od klasy serwisowej zakupionego przez Ciebie biletu. Gdy podróżujesz w klasie:

• pierwszej - masz prawo do 2 sztuk bagażu, o wymiarach do 158 cm (suma wysokości, długości i szerokości), waga jednej sztuki nie może przekroczyć 32 kg.

• biznes - masz prawo do 2 sztuk bagażu, o wymiarach do 158 cm, waga jednej sztuki nie może przekroczyć 32 kg.

• ekonomicznej - masz prawo do 2 sztuk bagażu, o wymiarach do 158 cm, waga jednej sztuki nie może przekroczyć 23 kg.

Dziecku do 2 lat bez prawa do osobnego miejsca przysługuje prawo do przewozu 1 sztuki bagażu o maksymalnej wadze 10 kg i sumie wymiarów 115 cm.

W przypadku rejsów krajowych, waga bagażu przewożonego w lukach nie może przekroczyć 20 kg.

UWAGA! Pamiętaj, że powyższe dane są jedynie ogólnymi zasadami przewozu, bowiem każda linia lotnicza sama indywidualnie określa dopuszczalną ilość bagażu na danej trasie; jeśli chcesz uzyskać konkretne informacje skontaktuj się z naszą infolinią, bądź bezpośrednio z przewoźnikiem.

Bagaż przewożony na pokładzie

Jest to bagaż przewożony pod Twoją opieką, za którego uszkodzenie lub zaginięcie przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności, chyba że nastąpiło to z jego winy. Podobnie jak w przypadku bagażu rejestrowanego, dopuszczalna ilość bagażu podręcznego jest uzależniona od klasy serwisowej zakupionego przez Ciebie biletu oraz linii lotniczych obsługujących dany lot. Gdy podróżujesz w klasie:

• pierwszej - masz prawo do 2 sztuk bagażu, o wadze łącznej do 9 kg, o wymiarach nie przekraczających 55(wys.)x40(szer.)x20cm(dług.) pierwsza sztuka i 45x35x20cm druga sztuka

• biznes - masz prawo do 2 sztuk bagażu, o wadze łącznej do 9 kg, o wymiarach nie przekraczających 55x40x20cm

• ekonomicznej - masz prawo do 1 sztuki bagażu, do 5 kg, o wymiarach nie przekraczających 55x40x20cm

Przysługuje Ci również prawo zabrania na pokład samolotu przedmiotów osobistego użytku, takie jak: torebka, płaszcz, parasol, aparat fotograficzny, kamera, lornetka itp. Bezpłatnie możesz przewieźć także składany spacerowy wózek dla dziecka i składany fotel inwalidzki.

UWAGA! Pamiętaj, że powyższe dane są jedynie ogólnymi zasadami przewozu, bowiem każda linia lotnicza sama indywidualnie określa dopuszczalną ilość bagażu na danej trasie; jeśli chcesz uzyskać konkretne informacje skontaktuj się z naszą infolinią, bądź bezpośrednio z przewoźnikiem.

Nadbagaż

Jeżeli przekroczysz limit bagażu bezpłatnego, zobowiązany jesteś zapłacić określoną przez daną linię lotniczą kwotę za bagaż nadliczbowy. Kwota ta jest uzależniona od wielkości i wagi przewożonego przedmiotu. Wskazane jest, abyś poinformował wcześniej przewoźnika o zamiarze zabrania bagażu w ilości przekraczającej ustalenia linii lotniczej.

Przewóz sprzętu sportowego

Gdy masz zamiar przewieźć jakikolwiek sprzęt sportowy, musisz poinformować o tym fakcie naszych konsultantów najlepiej już podczas zakładania rezerwacji! Uzyskasz w ten sposób również informacje na temat warunków jego przewozu, a także wysokości opłaty, jakie w związku z tym będziesz musiał ponieść.

Przewóz roweru

Chcąc przewieźć rower, musisz pamiętać o wcześniejszym przygotowaniu go do transportu: wymontowaniu kierownicy, spuszczeniu powietrza z opon, przykręceniu pedałów.

Przewóz sprzętu do nurkowania

Pamiętaj, że możesz przewieźć tylko i wyłącznie pustą butlę do nurkowania, która musi być spakowana do odpowiedniej torby! W torbie może znajdować się tylko ABC air jacket, octopus, pianka. Nie bierz ze sobą ciężarków!

Przewóz deski surfingowej

Przy przewożeniu deski surfingowej nie możesz zapomnieć o odpowiednim jej zapakowaniu, jak również o tym, że możesz zabrać tylko jeden pędnik np. żagiel lub spadochron.

Przewóz nart

Sprzęt narciarski musisz zapakować do pokrowca z uchwytami i dodatkowo zabezpieczyć przed skaleczeniem krawędziami.

UWAGA! Pamiętaj, że powyższe informacje są jedynie ogólnymi zasadami przewozu, bowiem każda linia lotnicza sama indywidualnie określa warunki transportu sprzętu sportowego i specjalistycznego na danej trasie.

CZEGO NIE MOŻESZ PRZEWIEŹĆ!

Ze względów bezpieczeństwa nie będziesz mógł przewieźć w bagażu m.in. broni lub części do broni, amunicji, petard, sztucznych ogni, scyzoryka, noża, spirytusu, rozpuszczalników, farb, zapałek, substancji trujących itp.

---