Ewolucja i typologia

pojęcia terroryzm

Typologia pojęcia

terroryzm

• Źródłem pojęcia terroryzm jest słowo

terror

oznaczające w języku łacińskim

strach, grozę, trwogę, zastraszenie,
gwałt i ucisk.

• Pierwotnie rozumiano je jako zespół

działań bezwzględnych i okrutnych oraz
wywołaną skutkiem tego psychozę.

Typologia pojęcia

terroryzm

W kontekście działań aparatu
państwowego względem jego

obywateli terror to szczególny

typ reżimu lub instrument

działania do jakiego uciekają

się organy władzy by utrzymać

swe kierownictwo.

Typologia pojęcia

terroryzm

Za terroryzm ogólnie uważa

się stosowanie gwałtu przez

jednostki lub grupy osób w

celu wywarcia wpływu

zarówno na organy władzy i

opinie publiczną jak na grupy

osób i jednostki.

Typologia pojęcia

terroryzm

Liga Narodów:

Wszelkie działanie przestępcze

skierowane przeciwko państwom,

których celem jest wytworzenie

stanu terroru w umysłach ludzi, grup

osób lub społeczeństwa

http://www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php

Typologia pojęcia terroryzm

Encyklopedia spraw

międzynarodowych i ONZ

Stosowanie gwałtu dla osiągnięcia celów

politycznych lub ekonomicznych w

stosunkach międzynarodowych. Forma

interwencji przemocą dokonywanej przez

specjalne oddziały wojskowe lub policyjne,

albo przez organizacje terrorystyczne.

Portal terroryzm.com, http://www.terroryzm.com/article/451/Definiowanie-terroryzmu-

przyklady.html

Typologia pojęcia terroryzm

Definicja ONZ

•

Terroryzm to inspirowana przerażeniem metoda

powtarzalnego działania przemocy, stosowana przez

(częściowo lub też nie) ukryte indywidualne, zbiorowe lub

państwowe siły dla uniewrażliwienia lub celów kryminalnych

czy też politycznych, gdzie bezpośrednie cele przemocy nie

są celami głównymi. Bezpośrednie ofiary ludzkie dobierane są

z zasady przypadkowo (cele okazjonalne), selektywnie (cele

reprezentacyjne lub symboliczne) spośród celów ludzkich.

Mają służyć jako przesłanie – wiadomość. Bazowana na

groźbie i przemocy komunikacja między terrorystami

(organizacjami), (zagrożonymi) ofiarami i celami głównymi

jest używana do manipulacji celu głównego (widza/widowni),

zmieniając cele główne w cel terroru, cel żądań lub cel

„zwrócenia uwagi” w zależności o potrzeby zastraszenia,

przymusu czy propagandy.

Portal ONZ, http://www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php

Typologia pojęcia terroryzm

Działania terrorystyczne charakteryzują

się:

• gloryfikacją siły;
• okrucieństwem i brakiem skrupułów

moralnych;

• wzbudzaniem powszechnego poczucia

zagrożenia;

• uzyskaniem rozgłosu;
• politycznym szantażem.

Źródła terroryzmu

• Terroryzm nie jest zjawiskiem nowym, jego

początki sięgają roku 1090 i tajnego
stowarzyszenia assasynów.

• Assasyni byli członkami ismailickiej sekty

szyitów stworzonej przez Hasana-i Sabbaha
na północy Persji, w twierdzy Alamut. Za
pomocą mordów politycznych walczyli oni z
większością sunnicką, a także z przywódcami
krucjat. Ich ofiarą był m.in. Konrad z Monferrat
zabity a 1192 roku

.

Źródła terroryzmu

• Za działania „praterrorystyczne”

możemy uznać skrytobójcze zamachy
na Cezarów rzymskich oraz czasy
sykariuszy, opisywanych już przez
Józefa Flawiusza. Ulubioną ich sztuczką
było mieszanie się ze świętującym
tłumem i mordowanie przeciwników
ukrytymi pod szatą sztyletami.

Źródła terroryzmu

• Terroryzmem była dyktatura

jakobinów we Francji podczas
Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1792-
1794).

Źródła terroryzmu

• W drugiej połowie XIX wieku punktem

wyjścia dla działalności terrorystycznej,

głównie ataków dokonywanych przez

Narodną Wolę w Rosji, była doktryna i

ruch anarchizmu. Celami

anarchizujących terrorystów było wielu

ówczesnych reprezentantów władzy

państw, m.in. Aleksander II (1881), czy

premier Hiszpanii J. Canalejas (1912).

Źródła terroryzmu

• Lata 1883-85 to głównie okres

irlandzkiego fenianizmu.

• Końcowym akordem tej epoki działań

terrorystycznych jest dokonany w
1914 roku, przez Gawriłło Principa
zamach na Arcyksięcia Ferdynanda.

Źródła terroryzmu

• Kolejny okres to lata 1919-39 kiedy

to dominował terroryzm prawicowy
we wszelkich możliwych odmianach:
od narodowych socjalistów, przez
włoskich i niemieckich faszystów, do
macedońskich, chorwackich i
ukraińskich nacjonalistów.

Źródła terroryzmu

• Ostatni, najbardziej krwawy i aktywny

okres to lata po II wojnie światowej;

pojawia się wówczas terroryzm związany

z ruchami granic w całej Europie,

terroryzm lewacki, „terroryzm

narodowowyzwoleńczy”, fundamentalizm

islamski i inne.

• W tym okresie następuje ewolucja pojęcia

terroryzm, pojawiają się jego specyficzne

odmiany: „cyber”, „bio”, „eko”, „nukleo”.

Typy działań terrorystycznych

Terroryzm państwowy indywidualny

akty popełniane przez osoby

pozostające w służbie państwowej

i zawczasu przygotowane min. do

tego typu działalności

Terroryzm państwowy indywidualny

akty popełniane przez osoby

pozostające w służbie państwowej

i zawczasu przygotowane min. do

tego typu działalności

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm międzynarodowy

przemoc wobec osób chronionych przez

prawo międzynarodowe

(dyplomaci, przywódcy państw, rządów)

i miejsc podlegających takiej ochronie

(ambasady), wobec lotnictwa cywilnego,

środków komunikacji masowej

(metro, pociągi)

Terroryzm międzynarodowy

przemoc wobec osób chronionych przez

prawo międzynarodowe

(dyplomaci, przywódcy państw, rządów)

i miejsc podlegających takiej ochronie

(ambasady), wobec lotnictwa cywilnego,

środków komunikacji masowej

(metro, pociągi)

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm polityczny

metoda walki politycznej, strategia i

taktyka uznająca stosowanie przemocy

(np. porwania, zamachy bombowe)

jako najbardziej skuteczny sposób i

zarazem środek służący osiągnięciu

określonych celów politycznych,

kojarzonych najczęściej z dążeniem do

likwidacji istniejącego

status quo.

Terroryzm polityczny

metoda walki politycznej, strategia i

taktyka uznająca stosowanie przemocy

(np. porwania, zamachy bombowe)

jako najbardziej skuteczny sposób i

zarazem środek służący osiągnięciu

określonych celów politycznych,

kojarzonych najczęściej z dążeniem do

likwidacji istniejącego

status quo.

Jude Wanniski „Terroryzm

polityczny”

• Terroryzm polityczny jest

kryminalnym aktem politycznym,
którego sprawca nie wierzy, że
można rozwiązać problem
praworządnymi metodami.

• Terroryzm polityczny jest

kryminalnym aktem politycznym,
którego sprawca nie wierzy, że
można rozwiązać problem
praworządnymi metodami.

Swój bojownik i obcy

terrorysta

• W okresie administracji J. Cartera

otoczenie prezydenta stworzyło

interesujące pojęcie terrorysty:
terrorystą jest ktoś finansowany przez

„nich”, podczas gdy bojownicy o wolność

finansowani są przez nas [Stany

Zjednoczone]. Jeśli więc my jesteśmy lepsi

od nich, nasi terroryści nie mogą być

uważani za kryminalistów, bez względu

jak bezprawne są ich działania i ilu

niewinnych ludzi ginie.

• W okresie administracji J. Cartera

otoczenie prezydenta stworzyło

interesujące pojęcie terrorysty:
terrorystą jest ktoś finansowany przez

„nich”, podczas gdy bojownicy o wolność

finansowani są przez nas [Stany

Zjednoczone]. Jeśli więc my jesteśmy lepsi

od nich, nasi terroryści nie mogą być

uważani za kryminalistów, bez względu

jak bezprawne są ich działania i ilu

niewinnych ludzi ginie.

Przyczyny terroru

politycznego

• Główną przyczyną terroru

politycznego jest załamanie się
komunikacji między sprawującymi
władzę a tymi, którzy szukają
sprawiedliwości lub przynajmniej
chcą zostać wysłuchani w swoich
żalach.

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm psychopatologiczny

akty powszechnie przyjęte za

terrorystyczne (o podobnych skutkach

bezpośrednich) nie mające na celu

wpłynięcia na instytucje państwowe i

społeczne wszelkiego szczebla,

spowodowane schorzeniami psychicznymi

(ewentualnie psychopatologiczną

strukturą osobowości) ich sprawców.

Terroryzm psychopatologiczny

akty powszechnie przyjęte za

terrorystyczne (o podobnych skutkach

bezpośrednich) nie mające na celu

wpłynięcia na instytucje państwowe i

społeczne wszelkiego szczebla,

spowodowane schorzeniami psychicznymi

(ewentualnie psychopatologiczną

strukturą osobowości) ich sprawców.

Typy działań

terrorystycznych

Bioterroryzm

akt mający na celu szerzenie

indywidualnej, grupowej lub masowej

zagłady dokonywany za pomocą

szeroko rozumianej broni biologicznej

Bioterroryzm

akt mający na celu szerzenie

indywidualnej, grupowej lub masowej

zagłady dokonywany za pomocą

szeroko rozumianej broni biologicznej

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm elektroniczny (cyberterroryzm)

atak zakładający kradzież, zniszczenie lub

uzyskanie dostępu i wykorzystanie danych

elektronicznych przechowywanych i

strzeżonych przez światowe (prywatne i

instytucjonalne) systemy informatyczne w celu

wywołania szeregu skutków (od chaosu

informacyjnego do tych przypisanych

tradycyjnym aktom terrorystycznym)

dokonywany przy pomocy Internetu lub

lokalnych sieci komputerowych

Terroryzm elektroniczny (cyberterroryzm)

atak zakładający kradzież, zniszczenie lub

uzyskanie dostępu i wykorzystanie danych

elektronicznych przechowywanych i

strzeżonych przez światowe (prywatne i

instytucjonalne) systemy informatyczne w celu

wywołania szeregu skutków (od chaosu

informacyjnego do tych przypisanych

tradycyjnym aktom terrorystycznym)

dokonywany przy pomocy Internetu lub

lokalnych sieci komputerowych

Typologia terroryzmu

Albert Pawłowski podaje cztery

podstawowe kryteria dające możliwość

rozróżniania typów zjawiska:

Pawłowski A., Typologia terroryzmu politycznego [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, PWN

Warszawa 1981

Albert Pawłowski podaje cztery

podstawowe kryteria dające możliwość

rozróżniania typów zjawiska:

Pawłowski A., Typologia terroryzmu politycznego [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, PWN

Warszawa 1981

Typologia terroryzmu

Sfery życia społecznego zagrożone

terroryzmem

• indywidualna: celem ataków jest konkretna

jednostka lub wyodrębniona, ścisła i na ogół

nieliczna grupa jednostek (przykładem takiego

typu może być cała seria zamachów na Cara

Aleksandra II)

 
• ekonomiczna: ataki kierowane są przeciw ludziom

lub budynkom kojarzonym z klasą posiadającą

środki produkcji (właścicielom, zarządcom)

Sfery życia społecznego zagrożone

terroryzmem

• indywidualna: celem ataków jest konkretna

jednostka lub wyodrębniona, ścisła i na ogół

nieliczna grupa jednostek (przykładem takiego

typu może być cała seria zamachów na Cara

Aleksandra II)

 
• ekonomiczna: ataki kierowane są przeciw ludziom

lub budynkom kojarzonym z klasą posiadającą

środki produkcji (właścicielom, zarządcom)

Typologia terroryzmu

Taktyka działania sprawców:

• represywna: mająca na celu utrzymanie jedności

społecznej wewnątrz walczących stron konfliktu,

aktywizację poparcia dla przyjętej linii polityki,

konsolidację wokół reżimu, słowem utrzymanie

społeczeństwa w ryzach.

• defensywna: mająca na celu utrzymanie porządku w

ramach istniejącego, obowiązującego stanu rzeczy.

• ofensywna: radykalnie pro reformatorska lub pro

rewolucyjna; forma walki z reżimem czy systemem

społecznym

(wg brytyjskiego politologa Roberta Moss’a)

Taktyka działania sprawców:

• represywna: mająca na celu utrzymanie jedności

społecznej wewnątrz walczących stron konfliktu,

aktywizację poparcia dla przyjętej linii polityki,

konsolidację wokół reżimu, słowem utrzymanie

społeczeństwa w ryzach.

• defensywna: mająca na celu utrzymanie porządku w

ramach istniejącego, obowiązującego stanu rzeczy.

• ofensywna: radykalnie pro reformatorska lub pro

rewolucyjna; forma walki z reżimem czy systemem

społecznym

(wg brytyjskiego politologa Roberta Moss’a)

Typologia terroryzmu

Cele zasięgu działań

terrorystycznych

• Sprawczy bezpośredni – zamachowcy stawiają sobie za cel nie

tylko obalenie status quo; sami chcą być beneficjantami zmian.

Celem jest przewrót społeczny połączony z przemianą elit. W myśl

założeń programowych, to właśnie wywrotowcy maja przejąć

władzę i kontrolę nad systemem państwowym i społecznym.

• Sprawczy pośredni – zmiana wytyczonego kierunku polityki (jak

wyżej) ale bez ambicji przejęcia odpowiedzialności i kierownictwa w

państwie. 

• Propaganda przez czyn – działania „nie zmierzające do

wymuszenia rozwiązań już pożądanych. Terroryzm tej odmiany nie

dążąc wprost do obalenia reżimu ani do pozytywnej zmiany kursu w

polityce jednego, lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego,

chce być detonatorem rewolucji.”

(A.Pawłowski, Typologia terroryzmu politycznego …)

Cele zasięgu działań

terrorystycznych

• Sprawczy bezpośredni – zamachowcy stawiają sobie za cel nie

tylko obalenie status quo; sami chcą być beneficjantami zmian.

Celem jest przewrót społeczny połączony z przemianą elit. W myśl

założeń programowych, to właśnie wywrotowcy maja przejąć

władzę i kontrolę nad systemem państwowym i społecznym.

• Sprawczy pośredni – zmiana wytyczonego kierunku polityki (jak

wyżej) ale bez ambicji przejęcia odpowiedzialności i kierownictwa w

państwie. 

• Propaganda przez czyn – działania „nie zmierzające do

wymuszenia rozwiązań już pożądanych. Terroryzm tej odmiany nie

dążąc wprost do obalenia reżimu ani do pozytywnej zmiany kursu w

polityce jednego, lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego,

chce być detonatorem rewolucji.”

(A.Pawłowski, Typologia terroryzmu politycznego …)

Typologia terroryzmu

Orientacje organizacji terrorystycznych

• Ultra lewicowy (Narodnaja Wola, Wielki Proletariat czy

Crvena Prawda - zbrojny odłam Komunistycznej Partii

Jugosławii).

• Lewicowy (Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady,

Świetlisty Szlak)

•  Milenarystyczny (od łac. mille: tysiąc) nawiązuje do

mistyczno-religijnej wiary w zapowiedziany przez Apokalipsę

powrót Chrystusa na ziemię i jego tysiącletnie panowanie,

pełne ludzkiego szczęścia i sprawiedliwości społecznej (Aum

Shinrikyo, Szczep Dawidowy).

• Separatystyczny (Kraj Basków - ETA, Algier, Cypr, Irlandia

Północna – IRA, Tamilskie Tygrysy, Tupac Amaru, Al Fatah)

• Ultra prawicowy (faszystowski i neofaszystowski)

• Fundamentalistyczny (Hamas, Hezbolah, Al-Kaida)

Orientacje organizacji terrorystycznych

• Ultra lewicowy (Narodnaja Wola, Wielki Proletariat czy

Crvena Prawda - zbrojny odłam Komunistycznej Partii

Jugosławii).

• Lewicowy (Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady,

Świetlisty Szlak)

•  Milenarystyczny (od łac. mille: tysiąc) nawiązuje do

mistyczno-religijnej wiary w zapowiedziany przez Apokalipsę

powrót Chrystusa na ziemię i jego tysiącletnie panowanie,

pełne ludzkiego szczęścia i sprawiedliwości społecznej (Aum

Shinrikyo, Szczep Dawidowy).

• Separatystyczny (Kraj Basków - ETA, Algier, Cypr, Irlandia

Północna – IRA, Tamilskie Tygrysy, Tupac Amaru, Al Fatah)

• Ultra prawicowy (faszystowski i neofaszystowski)

• Fundamentalistyczny (Hamas, Hezbolah, Al-Kaida)

Milenaryści

U podstaw terroryzmu milenarystycznego

leży wiara że świat współczesny jest

krańcowo zdegenerowany, czemu winne są

klasy posiadające oraz państwo rozumiane

jako strażnik interesów tychże klas
„Człowiek współczesny” jest gotów stworzyć

nowy typ społeczeństwa powszechnej

równości, sprawiedliwości i szczęścia.
Państwo można i należy niszczyć

prowokując bunt mas zgodnie założeniami

propagandy przez czyn.

Typologia terroryzmu

Wg Jerzego Muszyńskiego mamy dwa

zasadnicze typy terroryzmu:

• Legalny: stosowany przez totalitarne reżimy państwowe w

celu utrzymania władzy, zdławienia antyreżimowych sił oporu i

zmuszenia społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa

władzy oraz w celu podporządkowania ludności terenów

okupowanych i anektowanych,

 

• Nielegalny: stosowany przez wszelkiego rodzaju organizacje,

ugrupowania, grupy zmierzające do zdobycia władzy lub

wywierania wpływu na sprawy państwa i społeczeństwa. W tej

grupie mamy terroryzm skrajnie prawicowy, skrajnie lewicowy,

narodowowyzwoleńczy, oraz inne ruchy oparte o motywacje

ideologiczno-polityczne (głównie fundamentalistyczne).

J.Muszyński, Istota terroryzmu politycznego, [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, Warszawa 1981.

Wg Jerzego Muszyńskiego mamy dwa

zasadnicze typy terroryzmu:

• Legalny: stosowany przez totalitarne reżimy państwowe w

celu utrzymania władzy, zdławienia antyreżimowych sił oporu i

zmuszenia społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa

władzy oraz w celu podporządkowania ludności terenów

okupowanych i anektowanych,

 

• Nielegalny: stosowany przez wszelkiego rodzaju organizacje,

ugrupowania, grupy zmierzające do zdobycia władzy lub

wywierania wpływu na sprawy państwa i społeczeństwa. W tej

grupie mamy terroryzm skrajnie prawicowy, skrajnie lewicowy,

narodowowyzwoleńczy, oraz inne ruchy oparte o motywacje

ideologiczno-polityczne (głównie fundamentalistyczne).

J.Muszyński, Istota terroryzmu politycznego, [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, Warszawa 1981.

Typologia terroryzmu

Wg R. Borkowskiego kryteriami charakteryzującymi ruchy

terrorystyczne są:

• podmiot (czyli kto jest terrorystą): wyróżnić tu należy terroryzm agenturalny,

gdzie terroryści są sponsorowani i sterowani przez obce państwa, terroryzm

ideowy-terroryści popełniają zbrodnie w imię idei jakie wyznają oraz terroryzm

kryminalny, głównie działania gangsterów i mafii.

• cel: zamachy mające spowodować jak największe zniszczenia - terroryzm

ekonomiczny; przemoc wymierzona w konkretną osobę - terroryzm indywidualny;

zamachy mające pociągnąć za sobą jak najwięcej ofiar - terroryzm masowy

• taktyka walki: terroryzm represywny, polegający na wprowadzaniu przemocy

przez reżim polityczny w celu zastraszenia narodu, terroryzm defensywny,

podczas walki z najeźdźcą i terroryzm ofensywny, którego celem jest dokonanie

zmian politycznych poprzez polityczny szantaż.

• strategia polityczna: terroryzm sprawczy bezpośredni - dążenie do obalenia

istniejącego porządku i zastąpienie go nowym, reprezentowanym przez

terrorystów, terroryzm sprawczy pośredni - usiłowanie obalenia rządu, lecz bez

chęci przejęcia przez odpowiedzialności za nowy rząd.

• założenia ideologiczne: nie można prowadzić badań nad terroryzmem, ani

skutecznie z nim walczyć nie uznając roli, jaką odgrywa motywacja sprawców

aktów przemocy. Nie jest ona czymś odrębnym od zjawiska terroryzmu, stanowi

najważniejszą jego część, jego fundament

.

Borkowski, Terroryzm, Warszawa 2006.

Wg R. Borkowskiego kryteriami charakteryzującymi ruchy

terrorystyczne są:

• podmiot (czyli kto jest terrorystą): wyróżnić tu należy terroryzm agenturalny,

gdzie terroryści są sponsorowani i sterowani przez obce państwa, terroryzm

ideowy-terroryści popełniają zbrodnie w imię idei jakie wyznają oraz terroryzm

kryminalny, głównie działania gangsterów i mafii.

• cel: zamachy mające spowodować jak największe zniszczenia - terroryzm

ekonomiczny; przemoc wymierzona w konkretną osobę - terroryzm indywidualny;

zamachy mające pociągnąć za sobą jak najwięcej ofiar - terroryzm masowy

• taktyka walki: terroryzm represywny, polegający na wprowadzaniu przemocy

przez reżim polityczny w celu zastraszenia narodu, terroryzm defensywny,

podczas walki z najeźdźcą i terroryzm ofensywny, którego celem jest dokonanie

zmian politycznych poprzez polityczny szantaż.

• strategia polityczna: terroryzm sprawczy bezpośredni - dążenie do obalenia

istniejącego porządku i zastąpienie go nowym, reprezentowanym przez

terrorystów, terroryzm sprawczy pośredni - usiłowanie obalenia rządu, lecz bez

chęci przejęcia przez odpowiedzialności za nowy rząd.

• założenia ideologiczne: nie można prowadzić badań nad terroryzmem, ani

skutecznie z nim walczyć nie uznając roli, jaką odgrywa motywacja sprawców

aktów przemocy. Nie jest ona czymś odrębnym od zjawiska terroryzmu, stanowi

najważniejszą jego część, jego fundament

.

Borkowski, Terroryzm, Warszawa 2006.