Ewolucja i

typologia pojęcia

terroryzm

Typologia pojęcia terroryzm

• Źródłem pojęcia terroryzm jest słowo

terror

oznaczające w języku łacińskim

strach, grozę, trwogę, zastraszenie,
gwałt i ucisk.

• Pierwotnie rozumiano je jako zespół

działań bezwzględnych i okrutnych oraz
wywołaną skutkiem tego psychozę.

Typologia pojęcia terroryzm

W kontekście działań aparatu
państwowego względem jego

obywateli terror to szczególny

typ reżimu lub instrument

działania do jakiego uciekają

się organy władzy by utrzymać

swe kierownictwo.

Typologia pojęcia terroryzm

Za terroryzm ogólnie uważa się

stosowanie gwałtu przez

jednostki lub grupy osób w celu

wywarcia wpływu zarówno na

organy władzy i opinie publiczną

jak na grupy osób i jednostki.

Typologia pojęcia terroryzm

Liga Narodów:

Wszelkie działanie przestępcze

skierowane przeciwko państwom,

których celem jest wytworzenie

stanu terroru w umysłach ludzi, grup

osób lub społeczeństwa

http://

www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php

Typologia pojęcia terroryzm

Encyklopedia spraw

międzynarodowych i ONZ

Stosowanie gwałtu dla osiągnięcia celów

politycznych lub ekonomicznych w

stosunkach międzynarodowych. Forma

interwencji przemocą dokonywanej przez

specjalne oddziały wojskowe lub policyjne,

albo przez organizacje terrorystyczne.

Portal terroryzm.com,

http://www.terroryzm.com/article/451/Definiowanie-terroryzmu-przyklady.html

Typologia pojęcia terroryzm

Definicja ONZ

• Terroryzm to inspirowana przerażeniem metoda powtarzalnego

działania przemocy, stosowana przez (częściowo lub też nie) ukryte
indywidualne, zbiorowe lub państwowe siły dla uniewrażliwienia lub
celów kryminalnych czy też politycznych, gdzie bezpośrednie cele
przemocy nie są celami głównymi. Bezpośrednie ofiary ludzkie
dobierane są z zasady przypadkowo (cele okazjonalne), selektywnie
(cele reprezentacyjne lub symboliczne) spośród celów ludzkich.
Mają służyć jako przesłanie – wiadomość. Bazowana na groźbie i
przemocy komunikacja między terrorystami (organizacjami),
(zagrożonymi) ofiarami i celami głównymi jest używana do
manipulacji celu głównego (widza/widowni), zmieniając cele główne
w cel terroru, cel żądań lub cel „zwrócenia uwagi” w zależności o
potrzeby zastraszenia, przymusu czy propagandy.

Portal ONZ,

http://www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php

Typologia pojęcia terroryzm

Działania terrorystyczne

charakteryzują się:

• gloryfikacją siły;
• okrucieństwem i brakiem skrupułów

moralnych;

• wzbudzaniem powszechnego

poczucia zagrożenia;

• uzyskaniem rozgłosu;
• politycznym szantażem.

Źródła terroryzmu

• Terroryzm nie jest zjawiskiem nowym, jego

początki sięgają roku 1090 i tajnego
stowarzyszenia assasynów.

• Assasyni byli członkami ismailickiej sekty

szyitów stworzonej przez Hasana-i
Sabbaha na północy Persji, w twierdzy
Alamut. Za pomocą mordów politycznych
walczyli oni z większością sunnicką, a
także z przywódcami krucjat. Ich ofiarą był
m.in. Konrad z Monferrat zabity a 1192
roku

.

Źródła terroryzmu

• Za działania „praterrorystyczne”

możemy uznać skrytobójcze
zamachy na Cezarów rzymskich oraz
czasy sykariuszy, opisywanych już
przez Józefa Flawiusza. Ulubioną ich
sztuczką było mieszanie się ze
świętującym tłumem i mordowanie
przeciwników ukrytymi pod szatą
sztyletami.

Źródła terroryzmu

• Terroryzmem była dyktatura

jakobinów we Francji podczas
Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1792-
1794).

Źródła terroryzmu

• W drugiej połowie XIX wieku punktem

wyjścia dla działalności terrorystycznej,
głównie ataków dokonywanych przez
Narodną Wolę w Rosji, była doktryna i
ruch anarchizmu. Celami anarchizujących
terrorystów było wielu ówczesnych
reprezentantów władzy państw, m.in.
Aleksander II (1881), czy premier Hiszpanii
J. Canalejas (1912).

Źródła terroryzmu

• Lata 1883-85 to głównie okres

irlandzkiego fenianizmu.

• Końcowym akordem tej epoki działań

terrorystycznych jest dokonany w
1914 roku, przez Gawriłło Principa
zamach na Arcyksięcia Ferdynanda.

Źródła terroryzmu

• Kolejny okres to lata 1919-39 kiedy

to dominował terroryzm prawicowy
we wszelkich możliwych odmianach:
od narodowych socjalistów, przez
włoskich i niemieckich faszystów, do
macedońskich, chorwackich i
ukraińskich nacjonalistów.

Źródła terroryzmu

• Ostatni, najbardziej krwawy i aktywny

okres to lata po II wojnie światowej;
pojawia się wówczas terroryzm związany
z ruchami granic w całej Europie,
terroryzm lewacki, „terroryzm
narodowowyzwoleńczy”, fundamentalizm
islamski i inne.

• W tym okresie następuje ewolucja pojęcia

terroryzm, pojawiają się jego specyficzne
odmiany: „cyber”, „bio”, „eko”, „nukleo”.

Typy działań terrorystycznych

Terroryzm państwowy

indywidualny

akty popełniane przez osoby

pozostające w służbie

państwowej i zawczasu

przygotowane min. do tego

typu działalności

Terroryzm państwowy

indywidualny

akty popełniane przez osoby

pozostające w służbie

państwowej i zawczasu

przygotowane min. do tego

typu działalności

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm międzynarodowy

przemoc wobec osób chronionych przez

prawo międzynarodowe

(dyplomaci, przywódcy państw, rządów)

i miejsc podlegających takiej ochronie

(ambasady), wobec lotnictwa cywilnego,

środków komunikacji masowej

(metro, pociągi)

Terroryzm międzynarodowy

przemoc wobec osób chronionych przez

prawo międzynarodowe

(dyplomaci, przywódcy państw, rządów)

i miejsc podlegających takiej ochronie

(ambasady), wobec lotnictwa cywilnego,

środków komunikacji masowej

(metro, pociągi)

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm polityczny

metoda walki politycznej, strategia i taktyka

uznająca stosowanie przemocy

(np. porwania, zamachy bombowe)

jako najbardziej skuteczny sposób i zarazem

środek służący osiągnięciu określonych

celów politycznych, kojarzonych najczęściej

z dążeniem do likwidacji istniejącego

status quo.

Terroryzm polityczny

metoda walki politycznej, strategia i taktyka

uznająca stosowanie przemocy

(np. porwania, zamachy bombowe)

jako najbardziej skuteczny sposób i zarazem

środek służący osiągnięciu określonych

celów politycznych, kojarzonych najczęściej

z dążeniem do likwidacji istniejącego

status quo.

Jude Wanniski „Terroryzm

polityczny”

• Terroryzm polityczny jest

kryminalnym aktem politycznym,
którego sprawca nie wierzy, że
można rozwiązać problem
praworządnymi metodami.

• Terroryzm polityczny jest

kryminalnym aktem politycznym,
którego sprawca nie wierzy, że
można rozwiązać problem
praworządnymi metodami.

Swój bojownik i obcy

terrorysta

• W okresie administracji J. Cartera otoczenie

prezydenta stworzyło interesujące pojęcie
terrorysty:
terrorystą jest ktoś finansowany przez „nich”,
podczas gdy bojownicy o wolność
finansowani są przez nas [Stany
Zjednoczone]. Jeśli więc my jesteśmy lepsi od
nich, nasi terroryści nie mogą być uważani za
kryminalistów, bez względu jak bezprawne są
ich działania i ilu niewinnych ludzi ginie.

• W okresie administracji J. Cartera otoczenie

prezydenta stworzyło interesujące pojęcie
terrorysty:
terrorystą jest ktoś finansowany przez „nich”,
podczas gdy bojownicy o wolność
finansowani są przez nas [Stany
Zjednoczone]. Jeśli więc my jesteśmy lepsi od
nich, nasi terroryści nie mogą być uważani za
kryminalistów, bez względu jak bezprawne są
ich działania i ilu niewinnych ludzi ginie.

Przyczyny terroru

politycznego

• Główną przyczyną terroru

politycznego jest załamanie się
komunikacji między sprawującymi
władzę a tymi, którzy szukają
sprawiedliwości lub przynajmniej
chcą zostać wysłuchani w swoich
żalach.

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm psychopatologiczny

akty powszechnie przyjęte za

terrorystyczne (o podobnych skutkach

bezpośrednich) nie mające na celu

wpłynięcia na instytucje państwowe i

społeczne wszelkiego szczebla,

spowodowane schorzeniami psychicznymi

(ewentualnie psychopatologiczną strukturą

osobowości) ich sprawców.

Terroryzm psychopatologiczny

akty powszechnie przyjęte za

terrorystyczne (o podobnych skutkach

bezpośrednich) nie mające na celu

wpłynięcia na instytucje państwowe i

społeczne wszelkiego szczebla,

spowodowane schorzeniami psychicznymi

(ewentualnie psychopatologiczną strukturą

osobowości) ich sprawców.

Typy działań

terrorystycznych

Bioterroryzm

akt mający na celu szerzenie

indywidualnej, grupowej lub masowej

zagłady dokonywany za pomocą

szeroko rozumianej broni biologicznej

Bioterroryzm

akt mający na celu szerzenie

indywidualnej, grupowej lub masowej

zagłady dokonywany za pomocą

szeroko rozumianej broni biologicznej

Typy działań

terrorystycznych

Terroryzm elektroniczny (cyberterroryzm)

atak zakładający kradzież, zniszczenie lub
uzyskanie dostępu i wykorzystanie danych

elektronicznych przechowywanych i strzeżonych

przez światowe (prywatne i instytucjonalne)

systemy informatyczne w celu wywołania

szeregu skutków (od chaosu informacyjnego do

tych przypisanych tradycyjnym aktom

terrorystycznym) dokonywany przy pomocy

Internetu lub lokalnych sieci komputerowych

Terroryzm elektroniczny (cyberterroryzm)

atak zakładający kradzież, zniszczenie lub
uzyskanie dostępu i wykorzystanie danych

elektronicznych przechowywanych i strzeżonych

przez światowe (prywatne i instytucjonalne)

systemy informatyczne w celu wywołania

szeregu skutków (od chaosu informacyjnego do

tych przypisanych tradycyjnym aktom

terrorystycznym) dokonywany przy pomocy

Internetu lub lokalnych sieci komputerowych

Typologia terroryzmu

Albert Pawłowski podaje cztery

podstawowe kryteria dające możliwość

rozróżniania typów zjawiska:

Pawłowski A., Typologia terroryzmu politycznego [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, PWN

Warszawa 1981

Albert Pawłowski podaje cztery

podstawowe kryteria dające możliwość

rozróżniania typów zjawiska:

Pawłowski A., Typologia terroryzmu politycznego [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, PWN

Warszawa 1981

Typologia terroryzmu

Sfery życia społecznego zagrożone

terroryzmem

• indywidualna: celem ataków jest konkretna

jednostka lub wyodrębniona, ścisła i na ogół nieliczna
grupa jednostek (przykładem takiego typu może być
cała seria zamachów na Cara Aleksandra II)

 
• ekonomiczna: ataki kierowane są przeciw ludziom

lub budynkom kojarzonym z klasą posiadającą środki
produkcji (właścicielom, zarządcom)

Sfery życia społecznego zagrożone

terroryzmem

• indywidualna: celem ataków jest konkretna

jednostka lub wyodrębniona, ścisła i na ogół nieliczna
grupa jednostek (przykładem takiego typu może być
cała seria zamachów na Cara Aleksandra II)

 
• ekonomiczna: ataki kierowane są przeciw ludziom

lub budynkom kojarzonym z klasą posiadającą środki
produkcji (właścicielom, zarządcom)

Typologia terroryzmu

Taktyka działania sprawców:

• represywna: mająca na celu utrzymanie jedności

społecznej wewnątrz walczących stron konfliktu,
aktywizację poparcia dla przyjętej linii polityki, konsolidację
wokół reżimu, słowem utrzymanie społeczeństwa w ryzach.

• defensywna: mająca na celu utrzymanie porządku w

ramach istniejącego, obowiązującego stanu rzeczy.

• ofensywna: radykalnie pro reformatorska lub pro

rewolucyjna; forma walki z reżimem czy systemem
społecznym

(wg brytyjskiego politologa Roberta Moss’a)

Taktyka działania sprawców:

• represywna: mająca na celu utrzymanie jedności

społecznej wewnątrz walczących stron konfliktu,
aktywizację poparcia dla przyjętej linii polityki, konsolidację
wokół reżimu, słowem utrzymanie społeczeństwa w ryzach.

• defensywna: mająca na celu utrzymanie porządku w

ramach istniejącego, obowiązującego stanu rzeczy.

• ofensywna: radykalnie pro reformatorska lub pro

rewolucyjna; forma walki z reżimem czy systemem
społecznym

(wg brytyjskiego politologa Roberta Moss’a)

Typologia terroryzmu

Cele zasięgu działań terrorystycznych

•

Sprawczy bezpośredni – zamachowcy stawiają sobie za cel nie tylko
obalenie status quo; sami chcą być beneficjantami zmian. Celem jest
przewrót społeczny połączony z przemianą elit. W myśl założeń
programowych, to właśnie wywrotowcy maja przejąć władzę i kontrolę nad
systemem państwowym i społecznym.

•

Sprawczy pośredni – zmiana wytyczonego kierunku polityki (jak wyżej) ale
bez ambicji przejęcia odpowiedzialności i kierownictwa w państwie. 

•

Propaganda przez czyn – działania „nie zmierzające do wymuszenia
rozwiązań już pożądanych. Terroryzm tej odmiany nie dążąc wprost do
obalenia reżimu ani do pozytywnej zmiany kursu w polityce jednego, lub
więcej podmiotów prawa międzynarodowego, chce być detonatorem
rewolucji.”

(A.Pawłowski, Typologia terroryzmu politycznego …)

Cele zasięgu działań terrorystycznych

•

Sprawczy bezpośredni – zamachowcy stawiają sobie za cel nie tylko
obalenie status quo; sami chcą być beneficjantami zmian. Celem jest
przewrót społeczny połączony z przemianą elit. W myśl założeń
programowych, to właśnie wywrotowcy maja przejąć władzę i kontrolę nad
systemem państwowym i społecznym.

•

Sprawczy pośredni – zmiana wytyczonego kierunku polityki (jak wyżej) ale
bez ambicji przejęcia odpowiedzialności i kierownictwa w państwie. 

•

Propaganda przez czyn – działania „nie zmierzające do wymuszenia
rozwiązań już pożądanych. Terroryzm tej odmiany nie dążąc wprost do
obalenia reżimu ani do pozytywnej zmiany kursu w polityce jednego, lub
więcej podmiotów prawa międzynarodowego, chce być detonatorem
rewolucji.”

(A.Pawłowski, Typologia terroryzmu politycznego …)

Typologia terroryzmu

Orientacje organizacji terrorystycznych

• Ultra lewicowy (Narodnaja Wola, Wielki Proletariat czy Crvena

Prawda - zbrojny odłam Komunistycznej Partii Jugosławii).

• Lewicowy (Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady,

Świetlisty Szlak)

•  Milenarystyczny (od łac. mille: tysiąc) nawiązuje do

mistyczno-religijnej wiary w zapowiedziany przez Apokalipsę
powrót Chrystusa na ziemię i jego tysiącletnie panowanie,
pełne ludzkiego szczęścia i sprawiedliwości społecznej (Aum
Shinrikyo, Szczep Dawidowy).

• Separatystyczny (Kraj Basków - ETA, Algier, Cypr, Irlandia

Północna – IRA, Tamilskie Tygrysy, Tupac Amaru, Al Fatah)

• Ultra prawicowy (faszystowski i neofaszystowski)
• Fundamentalistyczny (Hamas, Hezbolah, Al-Kaida)

Orientacje organizacji terrorystycznych

• Ultra lewicowy (Narodnaja Wola, Wielki Proletariat czy Crvena

Prawda - zbrojny odłam Komunistycznej Partii Jugosławii).

• Lewicowy (Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady,

Świetlisty Szlak)

•  Milenarystyczny (od łac. mille: tysiąc) nawiązuje do

mistyczno-religijnej wiary w zapowiedziany przez Apokalipsę
powrót Chrystusa na ziemię i jego tysiącletnie panowanie,
pełne ludzkiego szczęścia i sprawiedliwości społecznej (Aum
Shinrikyo, Szczep Dawidowy).

• Separatystyczny (Kraj Basków - ETA, Algier, Cypr, Irlandia

Północna – IRA, Tamilskie Tygrysy, Tupac Amaru, Al Fatah)

• Ultra prawicowy (faszystowski i neofaszystowski)
• Fundamentalistyczny (Hamas, Hezbolah, Al-Kaida)

Milenaryści

U podstaw terroryzmu milenarystycznego leży
wiara że świat współczesny jest krańcowo
zdegenerowany, czemu winne są klasy
posiadające oraz państwo rozumiane jako
strażnik interesów tychże klas
„Człowiek współczesny” jest gotów stworzyć
nowy typ społeczeństwa powszechnej równości,
sprawiedliwości i szczęścia.
Państwo można i należy niszczyć prowokując
bunt mas zgodnie założeniami propagandy
przez czyn.

Typologia terroryzmu

Wg Jerzego Muszyńskiego mamy dwa zasadnicze

typy terroryzmu:

•Legalny: stosowany przez totalitarne reżimy państwowe w celu

utrzymania władzy, zdławienia antyreżimowych sił oporu i zmuszenia
społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa władzy oraz w celu
podporządkowania ludności terenów okupowanych i anektowanych,

 
•Nielegalny: stosowany przez wszelkiego rodzaju organizacje,

ugrupowania, grupy zmierzające do zdobycia władzy lub wywierania
wpływu na sprawy państwa i społeczeństwa. W tej grupie mamy
terroryzm skrajnie prawicowy, skrajnie lewicowy,
narodowowyzwoleńczy, oraz inne ruchy oparte o motywacje
ideologiczno-polityczne (głównie fundamentalistyczne).

J.Muszyński, Istota terroryzmu politycznego, [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, Warszawa 1981.

Wg Jerzego Muszyńskiego mamy dwa zasadnicze

typy terroryzmu:

•Legalny: stosowany przez totalitarne reżimy państwowe w celu

utrzymania władzy, zdławienia antyreżimowych sił oporu i zmuszenia
społeczeństwa do bezwzględnego posłuszeństwa władzy oraz w celu
podporządkowania ludności terenów okupowanych i anektowanych,

 
•Nielegalny: stosowany przez wszelkiego rodzaju organizacje,

ugrupowania, grupy zmierzające do zdobycia władzy lub wywierania
wpływu na sprawy państwa i społeczeństwa. W tej grupie mamy
terroryzm skrajnie prawicowy, skrajnie lewicowy,
narodowowyzwoleńczy, oraz inne ruchy oparte o motywacje
ideologiczno-polityczne (głównie fundamentalistyczne).

J.Muszyński, Istota terroryzmu politycznego, [w:] J.Muszyński [red.], Terroryzm Polityczny, Warszawa 1981.

Typologia terroryzmu

Wg R. Borkowskiego kryteriami charakteryzującymi ruchy terrorystyczne są:

•podmiot (czyli kto jest terrorystą): wyróżnić tu należy terroryzm agenturalny, gdzie terroryści

są sponsorowani i sterowani przez obce państwa, terroryzm ideowy-terroryści popełniają
zbrodnie w imię idei jakie wyznają oraz terroryzm kryminalny, głównie działania gangsterów i
mafii.

•cel: zamachy mające spowodować jak największe zniszczenia - terroryzm ekonomiczny;

przemoc wymierzona w konkretną osobę - terroryzm indywidualny; zamachy mające pociągnąć
za sobą jak najwięcej ofiar - terroryzm masowy

•taktyka walki: terroryzm represywny, polegający na wprowadzaniu przemocy przez reżim

polityczny w celu zastraszenia narodu, terroryzm defensywny, podczas walki z najeźdźcą i
terroryzm ofensywny, którego celem jest dokonanie zmian politycznych poprzez polityczny
szantaż.

•strategia polityczna: terroryzm sprawczy bezpośredni - dążenie do obalenia istniejącego

porządku i zastąpienie go nowym, reprezentowanym przez terrorystów, terroryzm sprawczy
pośredni - usiłowanie obalenia rządu, lecz bez chęci przejęcia przez odpowiedzialności za nowy
rząd.

•założenia ideologiczne: nie można prowadzić badań nad terroryzmem, ani skutecznie z nim

walczyć nie uznając roli, jaką odgrywa motywacja sprawców aktów przemocy. Nie jest ona
czymś odrębnym od zjawiska terroryzmu, stanowi najważniejszą jego część, jego fundament

.

Borkowski, Terroryzm, Warszawa 2006.

Wg R. Borkowskiego kryteriami charakteryzującymi ruchy terrorystyczne są:

•podmiot (czyli kto jest terrorystą): wyróżnić tu należy terroryzm agenturalny, gdzie terroryści

są sponsorowani i sterowani przez obce państwa, terroryzm ideowy-terroryści popełniają
zbrodnie w imię idei jakie wyznają oraz terroryzm kryminalny, głównie działania gangsterów i
mafii.

•cel: zamachy mające spowodować jak największe zniszczenia - terroryzm ekonomiczny;

przemoc wymierzona w konkretną osobę - terroryzm indywidualny; zamachy mające pociągnąć
za sobą jak najwięcej ofiar - terroryzm masowy

•taktyka walki: terroryzm represywny, polegający na wprowadzaniu przemocy przez reżim

polityczny w celu zastraszenia narodu, terroryzm defensywny, podczas walki z najeźdźcą i
terroryzm ofensywny, którego celem jest dokonanie zmian politycznych poprzez polityczny
szantaż.

•strategia polityczna: terroryzm sprawczy bezpośredni - dążenie do obalenia istniejącego

porządku i zastąpienie go nowym, reprezentowanym przez terrorystów, terroryzm sprawczy
pośredni - usiłowanie obalenia rządu, lecz bez chęci przejęcia przez odpowiedzialności za nowy
rząd.

•założenia ideologiczne: nie można prowadzić badań nad terroryzmem, ani skutecznie z nim

walczyć nie uznając roli, jaką odgrywa motywacja sprawców aktów przemocy. Nie jest ona
czymś odrębnym od zjawiska terroryzmu, stanowi najważniejszą jego część, jego fundament

.

Borkowski, Terroryzm, Warszawa 2006.