Badania Lewisa Termana

• Kalifornia, lata 1921-1956; kontynuacja do czasów obecnych

• Osoby badane:

• Dzieci 11 letnie, najlepsi uczniowie (wskazani przez nauczycieli)

• Spośród nich - wybór 1538 dzieci o inteligencji powyżej 140 (Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta)

• Badania uwzględniały także ich rodziców, a w miarę upływu czasu - ich małżonków, dzieci, wnuków

• Grupa kontrolna - 1500 dzieci z podobnych środowisk, ale o inteligencji przeciętnej

WYNIKI:

• Rozwój fizyczny - wyższy niż w grupie K

• Wcześniejszy rozwój psychiczny - szczególnie poznawczy

• Wyższe osiągnięcia szkolne

• Wyższy iloraz inteligencji ich rodziców, potem ich dzieci i współmałżonków

• Wyższy poziom wykształcenia, osiągnięcia zawodowe (np. Who's who, patenty, prace naukowe)

• ALE: nie wszystkie osoby miały osiągnięcia adekwatne do IQ.

• Porównano 150 osób o najwyższych i najniższych osiągnięciach

• Wnioski: różnice osobowości - potrzeba osiągnięć, przystosowanie emocjonalne, społeczne, odporność na stres

• Badanie Termana i Odena (lata 40.) nad podgrupą osób o IQ >170: brak różnic w stosunku do grupy o IQ > 140.

INTELIGENCJA A ZDOLNOŚCI TWÓRCZE

Pierwsze koncepcje: zdolności twórcze przypisywano osobom o wysokiej inteligencji

Badania Getzelsa i Jacksona (1962)

Osoby badane: 449 uczniów szkoły średniej z Chicago

Metoda: dwie baterie testów: testy inteligencji i testy twórczości

Wybrano i porównano dwie grupy:

• grupa wysoko twórcza, ale przeciętnie inteligentna (24 osoby)

• grupa wysoko inteligentna, ale przeciętnie twórcza (28 osób)

Wyniki:

• Obie grupy uzyskiwały wyniki w nauce wyższe, niż przeciętne

• Nauczyciele wyżej cenili (i lubili) inteligentnych

• Różnice w systemach wartości: inteligentni pragną posiadać cechy cenione przez nauczycieli i zapewniające sukces w życiu - odpowiedzialność, sumienność, pracowitość, ambicja (twórczy - nie)

• Dużo wyższe poczucie humoru u twórczych

• Wybór zawodu: inteligentni wybierali kariery konwencjonalne, twórczy - rzadziej (82% do 38%)

Współcześnie przekonania o:

• względnej niezależność zdolności twórczych i inteligencji

• zdolności twórcze to rodzaj zdolności specjalnych

Hipoteza progu:

• Pozytywna, słaba korelacja (o,11-0,39) między miarami twórczości i inteligencji istnieje, ale tylko w stosunku do osób o inteligencji nie wyższej, niż 116-120

• Powyżej tego progu nie ma związku (korelacja jest nieistotna)

Twórczość jako cecha indywidualna:

1. Podejście elitarne: twórczość wiąże się z tworzeniem dzieł o bardzo dużej wartości i nowości

Geniusz to bardzo wysoka inteligencja i zdolności specjalne, przejawiające się w tworzeniu oryginalnych i wartościowych społecznie wytworów

Metoda badania: analizy biograficzne

2. Podejście egalitarne: każdy człowiek jest twórczy, choć nie wszyscy w takim samym stopniu (tzw. twórczość przyziemna wg Barsalou i Prinza)

Dziedziny twórczości:

- sytuacja praktyczne ( zarabianie pieniędzy,
wychowywanie dzieci, zarządzanie ludźmi itp.)

- zadania umysłowe (np. napisanie pracy zal.)

- działania artystyczne (laurka, hafty itp.)

Metoda: badania testowe składowych
zdolności

Rosenberg: Twórczość to zdolność tworzenia oryginalnych produktów wysokiej jakości lub znajdowania nowych i efektywnych sposobów rozwiązywania problemów

Sternberg i Lubart: Twórczość to zdolność jednostki do generowania idei czy wytworów, które są jednocześnie nowe i odpowiednie do okoliczności, w których zostały stworzone

MODEL GUILFORDA

Twórczość wiąże się z elementarnymi zdolnościami związanymi z myśleniem dywergencyjnym

Dwie grupy zdolności:

1. Płynność wytwarzania (liczba
pomysłów)

2. Giętkość wytwarzania (różnorodność pomysłów, liczba kierunków)

Ponadto:

3. Oryginalność - rzadkość
występowania (cecha wytworu)

PŁYNNOŚĆ WYTWARZANIA:

• Płynność słowna - szybkie podawanie słów, spełniających specjalne wymogi formalne:

• Przez 4 min. pisać słowa zaczynające się na „w”

• Przez 4 min. pisać słowa kończące się na
  „-at”

• Przez 4 min. pisać słowa złożone z liter tworzących słowo „standaryzacja”

• Płynność skojarzeniowa - szybkie podawanie słów, spełniających określ. wymogi treściowe:

• Przez 2 min. pisać określenia słów: „oczy, rzeka, czoło”

• Przez 4 min. pisać synonimy - po cztery dla każdego z 10 haseł: stowarzyszenie, lista, często, kłótliwy. kłopot, postawa, dobroć, kielich, ustalać, nieposłuszny

• Płynność ekspresyjna - podawanie nie pojedynczych słów, ale konstruowanie sensownych wypowiedzi złożonych z kilku elementów (wg wzoru)

• Przez 12 min. ułożyć jak najwięcej zdań (sensownych) wg 3 wzorów:

C..... i....... u........ b........ f........ .

G..... j....... n........ d........ ż....... .

E..... ł........ i......... k........ a....... .

• Płynność ideacyjna - liczba pomysłów, idei, wytwarzanych w sytuacji umożliwiającej liczne i wielokierunkowe odpowiedzi

• Test niezwykłych zastosowań: wymieniać przez 10 min. niezwykłe zastosowania
  5 przedmiotów: butelka, piłka, pompka do roweru, gwóźdź 20 cm., imadło 1,5 kg.

GIĘTKOŚĆ WYTWARZANIA - przeciwieństwo sztywności (nie chodzi o liczbę pomysłów, ale o ich różnorodność)

• Semantyczna giętkość spontaniczna - zróżnicowanie wytworzonych pomysłów

• Test niezwykłych zastosowań - analizuje się liczbę różnych kierunków pomysłów

• Figuralna giętkość spontaniczna - szybkość zmiany sposobu spostrzegania

• Spostrzeganie figur dwuznacznych

• Spostrzeganie sześcianu (która ściana jest ścianą przednią?)

• Figuralna giętkość adaptacyjna - możność reorganizacji układu bodźców wizualnych

• Wykrywanie figur ukrytych (np. postaci myśliwego ukrytego wśród drzew)

• Symboliczna giętkość adaptacyjna - zmiany struktury materiału symbolicznego (znaków rysunkowych o umownym znaczeniu - np. zadania z zapałkami lub monetami)

ORYGINALNOŚĆ - zdolność produkowania odpowiedzi rzadkich, opartych na odległych skojarzeniach, dowcipnych, zaskakujących pomysłowością (np. Lutczyn)

• Wytwarzanie symboli - zastępowanie wyrazów w krótkich zdaniach prostymi symbolami graficznymi

• Wymyślanie tytułów krótkich opowiadań (punktowane są pomysły rzadkie, ale związane z tematyką historyjki)

• Konsekwencje niezwykłych zdarzeń (co by było, gdyby ludzie nie potrzebowali spać? gdyby mogli przenikać przez ściany?)

Badania Idy Kurcz nad oryginalnością

• 1000 studentów, 100 haseł, szybkie podawanie po każdym 1 skojarzenia

• „ciemny” - 1 raz: błękit, matoł, plakat

2 razy: barwa, zmrok, oczy

3 razy: ból, strach, szal

195 razy: pokój

.311 razy: jasny

• „głęboki” - 1 raz: smutny, toń, zimny

143 razy: rów

159 razy: płytki

310 razy: dół

• „mężczyzna”- 1 raz: zwierzę, przyjaciel, pies

88 razy: przystojny

152 razy: wysoki

302 razy: kobieta

• Tworzenie rysunków z uwzględnieniem podanych elementów (np. >, H)

Model zdolności twórczych Tannenbauma

Komponentowy model twórczości Urbana

14

---