Przyczyny alkoholizmu w świetle

wybranych teorii

 

Nasilające się zjawisko uzależnienia od alkoholu wzbudza zainteresowanie przedstawicieli wielu dyscyplin nauki. Do dzisiaj nie sformułowano teorii, która jednoznacznie wyjaśniałaby przyczyny powstawania zespołu uzależnienia od alkoholu.

Uzależnienie od alkoholu uważane jest za chorobę biopsychospołeczną, każdy przypadek jest odmienny, wymaga indywidualnego podejścia.

 

Teorie biologiczne warunkujące chorobę alkoholową

(T. Kulisiewicz 1986, s. 211).

 

1. Teoria genetotropowa

U pewnej grupy osób obserwuje się dziedziczenie defektu przemiany materii, a tym samym wzmożone zapotrzebowanie na nadmierne ilości zasadniczych witamin (B₁, B₂, B₆, kwas pantotenowy). Niezaspokojenie wzmożonego zapotrzebowania prowadzi do genetycznie uwarunkowanego niedoboru w odżywianiu. Zetknięcie z alkoholem osoby, u której występuje wzmożone, genetycznie uwarunkowane zapotrzebowanie na zasadnicze witaminy, powoduje szybki rozwój „głodu alkoholowego”.

 

2. Teoria genetyczna

Dzieci osób dotkniętych zespołem uzależnienia od alkoholu przychodzą na świat z dziedziczoną wrażliwością na alkohol. Alkoholizm może więc być dziedziczny. Nie ma jednak bezsprzecznych dowodów potwierdzających tę teorię. Uważa się, że można dziedziczyć predyspozycje do stania się alkoholikiem lub organicznie uwarunkowaną odporność wobec alkoholu.

 

3. Teoria wewnątrzwydzielnicza (endokrynna)

Zwolennicy teorii endokrynnej wyjaśniają powstanie zespołu uzależnienia od alkoholu zaburzeniami w czynnościach gruczołów wydzielania wewnętrznego. Występujące u alkoholików zaburzenia hormonalne traktować należy jednak jako skutek a nie przyczynę uzależnienia.

 

Teorie psychologiczne

(T. Kulisiewicz, 1986, s. 212)

 

1. Teoria psychoanalityczna

Zespół uzależnienia od alkoholu jest objawem zaburzeń emocjonalnej sfery osobowości i wynika z jednej lub więcej podświadomych tendencji:

•      samozniszczenia

•      fiksacji oralnej

•      ukrytego homoseksualizmu.

Może być również spowodowany kompleksem niższości pochodzącym z okresu dzieciństwa lub być odpowiedzią na konflikt wewnętrzny między popędami zależności a bodźcami agresji.

 

2. Teoria uczenia się

Zespół uzależnienia od alkoholu to wyuczona odruchowa reakcja na niektóre bodźce oraz wyuczony sposób osłabienia przykrych stanów uczuciowych, jak lęk i niepokój.

 

 

3. Teoria typów osobowości

Pewne cechy osobowości przyczyniają się do powstania zespołu uzależnienia od alkoholu. Predyspozycje do stania się osobą uzależnioną będą mieć ludzie:

•      z osobowością niedojrzałą uczuciowo,

•      z osobowością samopobłażającą,

•      z zahamowaniami i odchyleniami w sferze seksualnej,

•      ze skłonnością do agresji,

•      z osobowością szczególnie wrażliwą, podatną na wszelkiego rodzaju frustracje i stresy.

 

4. Teoria behawiorystyczna

Zespół uzależnień od alkoholu traktowany jest jako zachowanie dewiacyjne.

 

Teorie socjologiczne

(T. Kulisiewicz, 1986, s. 219)

Odsetek populacji ulegającej uzależnieniu od alkoholu w rozmaitych grupach kulturowych i narodowościowych wykazuje znaczne różnice. Wynika to z obyczajów panujących w danej grupie oraz z postaw, jakie zajmuje ona wobec spożywania alkoholu w ogóle i wobec picia nadmiernego.

Przyczyny powstania zespołu uzależnienia od alkoholu próbowano wyjaśniać na gruncie różnych teorii.. Jedną z ciekawszych stworzył Ewing. Podkreśla on wpływ wrodzonej podatności na powstanie u jednostek zespołu uzależnienia od alkoholu (za T. Kulisiewiczem, 1986, s. 213). Twierdzi on, że zespół uzależnienia to skutek interakcji czterech grup czynników mogących wpływać zarówno na powstanie uzależnienia, jak i przed tego rodzaju uzależnieniem chronić. Do pierwszej grupy zalicza dostępność napojów alkoholowych (łatwość nabycia, niska cena, brak ograniczeń sprzedaży), do drugiej czynniki socjokulturowe (reklama, obyczaje w danej grupie, postawy wobec picia alkoholu, trzecia to czynniki psychologiczne (frustracja, „ból istnienia” - czynnik egzystencjalny, potrzeba samokontroli, będąca czynnikiem chroniącym) oraz grupa czwarta, do której Ewing zalicza czynniki biologiczne działajace również w przeciwstawnych kierunkach (ulga po wypiciu alkoholu - sprzyja piciu, złe samopoczucie - chroni przed nadmiernym piciem).

 

---