Egzamin z literatury Romantyzmu II rok/III sem. Dr hab. A. Bagłajewski

Nie-boska Komedia Krasińskiego- koncepcja poety i poezji

-Na samym wstępie do I cz. zarysowuje się problem poety i poezji w świecie. Według autora poezja postrzegana jest jako abstrakt. Nie można pogodzić życia ziemskiego z poezją.

-Poezja ukazana w dwojaki sposób, jako źródło cierpienia i jako błogosławieństwo. Stąd też 2 rodzaje poetów.

-Poeta `nieszczęśliwy' to ten, który nie potrafi pogodzić życia ziemskiego z poezją- nie oddaje się jej w pełni i dlatego nie osiąga szczęścia w życiu na ziemi:

* „Przez ciebie przepływa strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością”

-Poezja jawi się tu, jako ta, która przynosi zgubę tym, którzy jej zawierzyli, ale odeszli od idolatrii[wielbienia jej] przez całe życie.

-Poetę `błogosławionego' oddanego w pełni poezji, który zespolony z poezją ma szansę przewodzenia ludowi.: „On będzie kochał ludzi i mężem będzie pośród braciszkach”

-Poeta to człowiek obdarzony talentem, ale też dychotomicznością[rozdwojony] Wyróżnia się wśród innych pierwiastkiem nieprzeciętności.

-Talent oddala go od ludzi i przybliża do świata fantazji- to prowadzi do OSAMOTNIENIA.

-Poeta jest postrzegany jako jednostka tragiczna, która nie ma szans na szczęście jeśli chce pogodzić życie ziemskie z poezją.

-W takiej sytuacji znajduje się Hrabia Henryk. Próbuje on połączyć pragnienia ludzkie z pragnieniami poetyckimi. Potrzebuje miłości, poślubia Marię, ma syna- nie rezygnuje jednak z poezji, ale nie poświęca jej się w pełni.

-Niemożność dokonania wyboru sprawia, że Henryk staje się poetą nieszczęśliwym. Próbował on pogodzić to co nie jest do pogodzenia. Przeciwstawił się poezji.

-Hrabia Henryk ściąga poezję z jej piedestału doskonałości, kala ją przyziemnością.

-Mężczyzna- mowa tu o poecie, który później jest ukazany, jako Hrabia Henryk- przyjmuje słowa widma-pod postacią widma znajduje się poezja- przyznaje jednocześnie, że nigdy nie kochał Marii, ponieważ zawsze uwazał się za kogoś lepszego od niej. Kobieta zdaje sobie sprawę, że przegrywa walkę z poezją utożsamioną ze zjawą dziewicy.

-Poeta otrzymuje karę- śmierć żony, dziecko traci wzrok. Podczas chrztu Maria prosi Boga, by ten zesłał na Orcia dar poezji, by był kochany przez swojego Ojca musi stać się wielkim poetą.

-Maria ściąga na własnego syna klątwę, bo Orcio staje się rzeczywiście wielkim poetą na wzór Homera, który również był ślepy. Jego dalsze losy ukazują tylko, jak klątwa zbiera żniwo- Orcio ginie w IV cz. od `zabłąkanej kuli.'

-Poezja jest PIĘTNEM- Cierpi Maria, cierpi Henryk, cierpi Orcio, a na koniec wszyscy ponoszą śmierć.

-Henryk za późno wyrzeka się poezji/ Jego wewnętrzne rozdarcie prowadzi go do klęski

Należy podkreślić, że ma tu miejsce PSYCHOMACHIA- walka dobra ze złem wewnątrz duszy bohatera. Tutaj walka stoczona przez anioła stróża i złego ducha.

-Gdy wracamy do śmierci należy powiedzieć, że śmierć Orcia jest ZAGŁADA WSZELKICH WARTOŚCI- ginie niewinna istota. Poezja zbiera żniwo nawet z osób wartościowych, które nie potrafią nad nią zapanować.

-Henryk to Poeta fałszywy/ Orcio poeta prawdziwy.

-Krasiński uważał, że poezja nie jest możliwa do ujęcia w słowach.

-Krasiński ukazuje sprzeczność tkwiącą w poecie, jego poezji, zawiera pierwiastki boskie, ale i szatańskie. Poezja zbyt IDEALAN, jak na ziemskie realia.

-Krasiński krytykuje poezję, która nie pochodzi z `głębi serca' której treść różni się od własnych poglądów i myśli poety. Uważa, że taka `fałszywa' poezja staje się klątwą. Według niego celem poezji jest nie tylko odzwierciedlenie uczuć, ale także rozsławienie poety.

-Istotą poezji jednocześnie jest UŚMIERCENIE jej twórcy. Zauważa to Maria gdy mówi: „Kto jest poetą, ten nie żyje długo”

-W osobie Hrabiego Henryka potępił Kraiński poetów, którzy uciekali od ówczesnej rzeczywistości, a także takich poetów, którzy pisali za pieniądze.

-Według Krasińskiego poezja jest dwojaka- jest darem od Boga, albo przekleństwem.

Rewolucja nowożytna i historia w Nie- boskiej Komedii

-Na wstępie należy zaznaczyć, o jakiej rewolucji jest mowa w Nie-boskiej- mianowicie chodzi tu o rewolucję SPOŁECZNĄ.

-Centralnym problemem utworu stała się dla Z. Krasińskiego rewolucja. Maria Janion zauważa, że rewolucja ma tu przede wszystkim rysy ANTYFEUDALNE- wskazuje na to konflikt między chłopstwem, a panami. Ryszard Przybylski podkreśla fakt, ze jest to także rewolucja o charakterze antykapitalistycznym-warto przytoczyć epizod z rzemieślnikami z fabryki jedwabiu.

-Wskazywano, że w takim ujęciu obrazu rewolucji odegrac musiał rolę z jednej strony związek autora z Polską, gdzie problem rewolucji agrarnej należał do spraw pierwszorzędnych, z drugiej zaś strony do doświadczenia zachodnioeuropejskiego[Francja]

-Doświadczenia te zostały pogłębione przez lyońskie powstanie robotników z 1831r. oraz przez lektury tzw. Saintsimonistów. Krasiński bardzo zainteresowany był tymi wydarzeniami i to dostrzegamy na kartach Nie-boskiej.

-Stefania Skwarczyńska próbowała dowieść, że rewolucja, którą ukazuje Nie-boska to rewolucja powszechna, której plan nakreślił KARBONARYZM- tajna organizacja węglarska zmierzająca do wywołania demokratycznego przewrotu.

-Nowożytne rozumienie rewolucji: To nie SEDITIO- rozkosz- to REBELIA- bunt. Jest tu mowa o INTYRANOS- walce przeciw tyranom, ale nie jest zgodna ze średniowieczną zasadą RENOVATIO- odnowy.

-Jest to rewolucja ANTYTETYCZNA.

-Tłum z Nie-boskiej wypowiada posłuszeństwo „Bogu, Królom i Panom” dalej nie można było pójść w buntowniczej negacji. To właśnie TOTALNOŚĆ PROTESTU SPOŁECZENGO uderzającego we wszystkie świętości dawnego porządku zostają zniszczone przez rewolucję.

-Rewolucja to zerwanie ze starym, a rządza otrzymania nowego.

-Nie byłoby `Nie-boskiej' bez wielkiego zrywu francuskiego z roku 1879 znanego jako WIELKA REWOLUCJA FRANCUSKA- nazywano ją wówczas `totalną rewolucją'

-Krasiński widział jedynie burzące działanie rewolucji, natomiast całkowicie nie był w stanie zdać sobie sprawy z jej twórczego i konstruktywnego charakteru.

Świadomośc nadchodzącego przewrotu i jednocześnie jego siły niszczącej grała tu decydująca rolę.

-Saintsimoniści głosili, ze kościół katolicki nie spełnił swojego zadania i trzeba stworzyć nowy chrystianizm, filozofię społeczeństwa przemysłowego, która głosić będzie idee doskonalenia się, miłości i braterstwa ludu.

-Krasiński od dziecka był uczony, że źli są Żydzi i wszystko co złe jest spowodowane przez nich. Saintsimoniści głosili, że Żydzi są propagatorami postępu- Rewolucji- a tę Krasiński potępiał, więc nasuwa się odpowiedź, że do Żydów niechęć również w tym dziele została zawarta.

-Niewątpliwie oddziaływała na pisarza nowoczesne pojęcie walki klasowej. Tu zróżnicowanie na `bogatych' i `biednych', `sytych' i `głodnych'

-Dychotomiczny podział społeczeństwa- tak wygląda rewolucja.

-Saintsimonistyczne kryterium pracy wniknęło do Nie-boskiej w funkcji historycznej konkretyzacji form pracy i wysiłku:

*Podział na pracujących(przemysłowcy, robotnicy i właściciele) i próżniaków.

*Wizja społeczeństwa opartego na industrializmie

*Przekonanie, że ludzkość jest spragniona pokoju, a to łączy się z wiarą w chilializm, bądź inaczej mówiąc millenaryzm= rychłe nadejście Tysiącletniego Królestwa Bożego= Millenium.

-Historia odgrywa wazną rolę w utworze. Echo Rewolucji Francuskiej i Powstania listopadowego. Historia pozwala zwyciężyć NIEPREDYSPONOWANEMU do tego motłochowi.

-Powstanie to Jakobińska rewolucja przeciw arystokracji.

Topos Proroka

-Prorok- z greckiego Profetis: Osoba wybrana przez Boga do rozgłaszania Jego orędzia.

-Topos ten spotykamy w twórczości wielu romantyków- jeśli nie wszystkich- zacznijmy od najpóźniejszego twórcy Norwida:

*Wiersz `Pożegnanie' zapowiada nowe dzieje poety proroka, które niewiele będzie różnić się od życia biblijnych profetów- będzie przepełnione bólem i poniżeniem przez świat.

-Prorok Norwida podejmuje misję, która ma na calu zmianę tego świata.

-„Promethidion” Prorok to ten, który wierzy. Znajduje się w tym utworze Motto mówiące o prorokowaniu- to swoista zapowiedź czynu tego rodzaju. Badacze interpretują motto, jako zapowiedź daru dla każdego. Prorok ma mówić PRAWDĘ. Jego zadaniem jest ocalenie ludzkości.

-Nadrzędny prorok mówiący w utworze to współczesny prorok Kościoła, człowiek mówiąc to co przekazuje mu Bóg bez względu na konsekwencje.

-Postać proroka przedłuża tradycję romantyczną.

-Prorok Norwida to uwrażliwiony cierpieniem interpretator `znaków czasu' on pragnie `uniepotrzebnienia ofiary' nie chce więcej walk. Lubuje się w DOBRU i PIĘKNIE.

-Jest to prorok PAWŁOWY- na wzór Nowe testamentowego Pawła Apostoła. Postawa proroka Pawiowego skupia też inne wątki prometejskie: gladiatora, Sokratesa, wreszcie łącząc tradycje starożytne z chrześcijańskimi PROMETEJO-ADAMA utożsamionego z WIECZNYM CZŁOWIEKIEM. Zachowanie proroka jest identyczne, jak w „Prometeuszu skowanym” Ajschylosa, przeciwstawienie wszystkiemu się w imię Boga.

-Stefan Sawicki twierdził, że proroctwo u Norwida jest przekazywaniem prawdy zobiektywizowanej- NIE SWOJEJ.

-Prorok walczy ze światem za Prawdy- potwierdza to także Jadwiga Puzynina w „Studiach Norwidiana”

-Prorok Norwida różni się od biblijnego tym, że urząd prorocki otrzymuje w procesie BŁAGALNYM-warto poruszyć utwór Modlitwa, gdzie podmiot liryczny błaga o dar prorokowania, dzięki któremu będzie mógł pomóc ludzkości-, a nie PREDESTYNACJI.

-W utworze „Socjalizm” został ukazany inny rodzaj proroka- Prorok FAŁSZYWY. Prorok porównany do millenarystycznych sekt zza oceanu-Norwid dużo podróżował i będąc w Ameryce natknął się na religie głoszące szybki koniec świata. Norwid nie zgadzał się z nimi, dlatego stworzył utwór `Socjalizm' pokazując zakłamanie takich ludzi, ale też systemu, który ówcześnie panował.

-Ciągła praca prorocka może wpłynąć na jego kondycję Wiersz `Do brata mego Ludwika' stwierdza w nim, ze niełatwo jest być, jak biblijni prorocy, niewielu może im dorównać i zasiąść przy jednym stole podczas uczty w niebie[ mówi tu Norwid o proroku Eliaszu]

-Prorok Norwida jest ukorzony, ma świadomość swej małości. Wie, że pozostanie po jego śmierci z niego tylko proch.

-Motyw PROROKA porusza również Mickiewicz w III cz. Dziadów: Konrad, Ewa, Ks. Piotr, bo wszyscy z nich mają wizje/ prorocze sny.

*Konrad:

-Ma `potężne oko' widzi dzięki niemu przyszłość, ale wpływa też na naturę `Może w locie zatrzymać kometę'

- Jego dar jest WRODZONY, niezależny od wiary dar profetyczny. Ma związek z geniuszem poetyckim.

*Prorokiem ma być też tajemniczy czterdzieści i cztery.

*Ks. Piotr jest inny- pełen pokory, otrzymuje widzenie od Boga. Widzi Polskę, jako naród wybrany.

-Wie też o rychłej śmierci Doktora.

-Otrzymuje swój dar na drodze predestynacji.

-Modli się do Boga.

*Ewa- jest pokorna, widzi we śnie umęczoną Polskę i Róże[tą różą jest Konrad po egzorcyzmach]

-Pan objawia pokornym, zasłania pysznym- parafraza tekstu Mickiewicza na temat Ewy.

-Ewa modli się, prosi Boga o pomoc dla innych, dlatego zasługuje na dar prorocki.

-Można też mówić o profetyzmie w Nie-boskiej u Marii. To ona ma wizję apokaliptyczną, wieszczy upadek świata- wybucha rewolucja.

-Leonard PROROK NOWEJ WIARY- jest szalony.

-Wacław Kubacki mówi o orgii Leonarda, jako `Sabacie rewolucji' jest to zły prorok.

Baśniowość, szekspiryzm i humor w Balladynie.

_Efekt groteskowy miał uzyskiwać poeta przez parodystyczne żonglowanie między innymi motywami szekspirowskimi.

-Słowacki wbrew szekspirowsko-romantycznej swobodzie w rozciągnięciu czas miał poczucie, że dramat wymaga skupienia faktów w czasie, jak najkrótszym.

-Kwietny kobierzec przypomina przestrzeń arkadyjską, obecną w komedia Szekspira, czy poematach Ariosta.

-Balladyna jest współzawodniczką w malinobraniu, a następnie w walce o koronę, tak jak Makbet, jednak tu mamy niespotykany u Szekspira dialog sokratejski- dialog bohaterki z sumieniem, który prowadzi do niespodziewanej spowiedzi w finale.

-Kreując rolę wdowy nawiązywał poeta do popularnej w okresie romantyzmu teatralnej interpretacji postaci szekspirowskiego 'Króla Leara' nadając jej losom charakter patetyczny, cierpiętniczy i melodramatyczny.

-Podobnie, jak w `Śnie nocy letniej' tak w `Balladynie' są duchy/elfy. Wpływają one na wydarzenia w świecie ludzi. Tak, jak Królowa Elfów zakochuje się w człowieku, tak samo Goplana darzy uczuciem Grabca. Obie używają też fantastycznych mocy.

-Scena z I aktu obrazująca ucztę u Kirkora, przypomina niektóre sytuacje z dramatu Szekspira.

-Podobne jest omdlenie Balladyny i Lady Makbet.

-Występuje też podobieństwo w pojawianiu się Ducha Banka z Makbeta i ducha Aliny.

-Wygnanie matki przez Balladynę kojarzy się z wygnaniem Ojca przez córki z `Króla Leara'

-Mowa tronowa Grabca mieści się w świecie baśni.

-Gopło i Gniezno urosło do rangi przestrzeni mitycznej.

-Niekonsekwencją przyrodniczą jest fakt, że niektóre rzeczy nie powinny dziać się w tym czasie, w którym się dzieją, ale to świadczy o baśniowości, o `basniowej równoczesności'

*Goplana budzi się z zimowego snu

*Skierka prosi ją o pozostanie, bo `jeszcze dni wiosenne'

*Goplana po przebudzeniu prosi Chochlika o róże

*Wdowa wraca z córkami ze żniw

wszystko to świadczy o baśniowej równoczesności pomimo, że powinno być rozciągnięte w czasie ok. jednego roku.

-Wiosna tworzy w tym sensie tło dla pojawienia się pozytywnych bohaterów dramatu: Goplany, Aliny, Filona.

-Zależność między psychiką postaci, a spojrzeniem na przyrodę widoczna jest głównie w scenie malinobrania. Dla Aliny maliniak tworzy mozaikę baśniowo-sielankowych barw. Wśród malin rosną pachnące kwiaty, które kusza swa barwą. Maliny są różowe- kolor sielankowy- są też fiołki- co ciekawe fiołki nigdy w rzeczywistości nie rosną miedzy malinami- t również motyw baśniowy.

-Baśniowość maliniaka podkreśla poeta dodatkowo przez umieszczenie Aliny po prawej stronie, a Balladyny po lewej- Balladyna widzi zupełnie inne rzeczy, nie ma tu rajskich kwiatów, są syczące węże i dominacja czerwieni- kolor krwi. Widzi dodatkowo zachodzące słońce, które podkreśla kolory czerwieni- jest to zapowiedź śmierci, krew zabarwi wkrótce polanę.

-Wykorzystane ludowe wątki z baśni i ballad:

*O złej siostrze-zazwyczaj starszej.

*Tajemnicza fujarka, na której gra chochlik

*Przemiana Grabca w drzewo.

*Pustelnik- jasnowidz.

*Bijące spod ziemi na alarm dzwony

*Wątek o uśpionych pod ziemią jaskółkach budzących się na wiosnę

*Przybrana w wianuszek z jaskółek Goplana wyłaniająca się z jeziora- jak Nimfa z ballad mickiewiczowskich.

-O baśniowości świadczą również pewne przedmioty:

*Święta korona Lecha, darowana założycielowi państwa przed wiekami przez jednego z 3 króli, na skutek przypadku znalazła się w ukryciu. Wywiózł ją Pustelnik uciekając przez uzurpatorem, który zagarnął tron. Ukrywał ją przez 20 lat, aż pojawił się rycerz zdolny do walki o prawowitą władzę.

*Przez przypadek koronę znajdują Chochlik i Skierka, wkładają na głowę Grabcowi. Następnie znajduje się na chwilę w rękach Von Kostyra, aby wreszcie ozdobić głowę Balladyny. Symbol narodu nie może jednak zdobić głowy zbrodniarza. W koronę uderza piorun.:

1. Według legendy korona błogosławiona przez dzieciątko Jezus

2. Kara to konwencja baśniowa.

-Niektóre wątki poeta sparodiował, przez co baśniowy świat zyskał formę groteski, karykatury.

*Grabiec, prosty chłop- imię pochodzi od grabii- przypomina bliską sercu Polaka ideę życia- zabawy. Łatwo namówić go na szklankę miodu. Lubi się bawić, zostaje za to zamieniony w drzewo.

*Zakochanie Goplany w Grabcu jest również groteskowe, idealizuje pijaka, co jest komiczne.

*Balladyna zamiast zbierać maliny opycha się nimi.

*Poeta nadaje obrzędowi koronacyjnemu charakter zabawy. Zabawa polega na próbie reformy ustroju w królestwie natury. Atmosferę żartu wprowadzają słowa otwierające mowę tronową: „Słuchajcie mię…a kodeks niech będzie wykuty. W spróchniałej jakiej wierzbie” a wiadomo kto jest ową wierzbą.

Tragizm Wallenroda

-Motto poematu zaczerpnięte z Machiavellego „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia…trzeba być lisem i lwem” Bohater Mickiewicza nie jest osobowością machiavelliczną ponieważ nie traktuje `maski' i strategii zamaskowania jako środków neutralnych etycznie. To, że Konrad musi nosić maskę staje się powodem jego duchowej udręki.

-Wallenrod to rycerz chrześcijański zmuszony do wyboru walki niezgodnej z etosem rycerskim.

-Przeżywany przez niego konflikt norm moralnych ma charakter doświadczeni tragicznego i współtworzy bardziej złożoną sytuację duchową bohatera, w której tragizm przejawia się również na innych płaszczyznach życia.

-Aby ocalić ojczyznę Konrad musi niszczyć własne szczęście i kobietę, która kocha. Popełnił z tego powodu czyny niemoralne, plamiące jego honor rycerski.

-Musi zdradzać i mordować.

-Zabija z ukrycia, a przecież swój prestiż zdobył walcząc otwarcie w turniejach na dworach całej Europy.

-Ma poczucie splugawienia duszy, jego naród go nienawidzi, widzi w nim tylko mistrza zakonu.

-Żeby zyskać zaufanie zakonu musiał działać wbrew swojej ojczyźnie.

-Moralnie wątpliwy jest też sposób w jaki staje się mistrzem zakonu- zabija innego rycerza chrześcijańskiego na znak tego, ze chce być w zakonie. Zabija przecież też samego- prawdziwego- Konrada Wallenroda i podszywa się pod jego imię.

-Danielewski uznał, że jest to `poetyckie studium duchowych skutków zbrodni wynarodowienia' Konrad teraz walczy z zemsty, nie z miłości do ojczyzny.

-Maria Konopnicka powiedziała `Wallenrod był tragiczny w swoim buncie przeciw własnemu skażeniu nienawiścią'

-Zofia Gąsiorowska porównała tragedię Wallenroda do Edypa, widzą w niej `tragedię człowieka cierpiącego zło, które mu straszny los narzucił'

-Maria Janion- `Wallenrod jest przede wszystkim wielkim dramatycznym obrazem zmaganie się postaw moralnych'

-Jan Lechoń- `Konrad Wallenrod nie był wezwaniem do zdrady narodu, ale dramatem zdrady'

-Wacław Borowy- `Bohaterstwo Konrada Wallenroda jest jedynym połączeniem makiawelizmu z chrystianizmem'

-Krytycy uważali, ze Mickiewicz nawołuje do zdrady, ale jak słusznie powiedziała Konopnicka Maria `Konrad Wallenrod to nie apoteoza zdrady, to jej tragizm'

-Każdy z dylematów, które musi rozwiązać Konrad niesie ze sobą rozwiązanie powiązane z cierpieniem:

*Bohater musi wybrać między miłością do kobiety a narodu, bo nie mogą one współistnieć.

*Narrator mówi „Szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie” utożsamia ojczyznę ze szczęściem, dlatego musi ją wybrać, a nie kobietę.

*Sposób walki jest nieetyczny, podstępny i niehonorowy. Jest to walka sprzeczna zasadom wpajanym mu od dziecka. Woli jednak zatracić siebie niż zawieść ojczyznę

*Walczy dla ojczyzny, ojczyzny, która go nienawidzi.

Beniowski, jako romantyczny poemat dygresyjny

-Poemat dygresyjny to utwór o charakterze fabularnym, o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, najczęściej wiązanej prowadzącym motywem podróży bohatera.

-Nad warstwą fabularną dominuje jednak swobodny pełen dygresji tok wypowiedzi narratora, kształtowany na pozór bez dbałości o reguły kompozycyjne.

-Odbiega się od osobistych wyznań, pogłębia to wszystko nieustający dialog z czytelnikiem.

-Narrator ciągle odwołuje się do uczuć i osądów czytelnika.

-Słowacki uważa, że to nie słabość skłania poetę do zapożyczeń z innych utworów, lecz SA one znakiem świetności artysty.

-W tym duchu postępuje właśnie w Beniowskim sygnalizując jego związek np. z „Don Juanem”

-Powołuje się też na kilka innych wzorów: „Jerozolima wyzwolona” Tassa; „Roland szalony” Ariosta.

-Wielki przedziwny wieszcz to Mickiewicz, podobnie polemicznym tłem jest Pan Tadeusz.

-Fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczenia dygresji.

-W początkowych strofach pieśni pierwszej „Rzecz o aspektach samotności pana Kazimierza” ukazuje hipotetyczną wspólnotę młodzieńczą doświadczeń autora.

-Mówiąc „Ty” ma na mysli siebie, i emocje jakie nim targały. Razem z Kazimierzem(autor!) buja w obłokach, razem tracą młodzieńcze złudzenia.

-W Beniowskim zawarł też polemikę z krytykami.

-W kościół uderza dygresja polemiczna( I. 216-266) wypowiadana patetycznie w obronie Polski. Wojujący kościół, krytyka papieża po anonimowego mnicha z Koloseum. Działalność Kościoła to zaprzeczenie tego co romantycy uwazali za najwyższe wartości duchowe: poszanowanie indywidualności, autentyzm wiary, postawy poznawczej. Z kościołem wiązał się jednak brak tolerancji, inkwizytorski charakter i wyznaczanie granic życia duchowego człowieka, stąd krytyka kościoła w Beniowskim.

-Jest to także protest przeciwko podległości Polski wobec jakiegokolwiek tronu, cesarstwa, czy papiestwa.

-Watykan od czasu fatalnej antypolskiej bulli Grzegorza XVI był przez Słowackiego ciągle atakowany i słusznie, bo do dziś ta klątwa nie została przez papiestwo z Polski zdjęta i prawie Polska to kraj potępiony przez papiestwo.

-W pieśni I pisze dlatego o strasznym Rzymie.

-Mówi o katolikach walących w „łeb” mówi o `katolickich kwasach' a także `katoliccy wieszczanie'[tu krytykuje Zaleskiego i Witwickiego]

-Uważa, że Kościół wyniszcza duchowośc, ogranicza ją.

-Wprowadza do utworu także Mickiewicza *I. 221 wspomina „piętę” Mickiewicza, przywołuje Wielką Improwizację, Widzenie Ks. Piotra, Ode do młodości, Świteziankę, IV cz. Dziadów, polemicznie Wallenroda, a najczęściej Pana Tadeusza. Mimo, że jest krytykowany to jego talent jest uszanowany.

*W pieśni VIII(129-133) zawarł najpiękniejsze wersy o Panu Tadeuszu jakie KIEDYKOLWIEK napisano:

„Jednak się przed tym poematem wali

Jaksza ogromna ciemności stolica

Coś pada…myśmy słyszeli-słuchali

To czas się cofnął i odwrócił lica

By spojrzeć jeszcze raz na piękno w dali”

-Drwina z Adama Mickiewicza pokazać ma, że ironia (wszechobecna w Beniowskim) nie zagrozi Mickiewiczowi.

-Wspomina też Antoniego Malczewskiego `wieszcza wielkiego' jako świetnego poprzednika i Maurycego Mochnackiego.

-Wymienia imiennie swoich krytyków: Ropelewskiego i Sadowskiego, zarzucając im niezrozumienie jego poezji, że popierają ograniczone programy ideowe i polityczne. Krytykuje też Ostrowskiego i Połowińskiego.

-O charakterze politycznym: Słowacki atakuje emigrację, a w szczególności polityczne stronnictwa wychodźcze, nazywa ich `bez piekła ogniem' a stronników czartoszczyków „ludźmi śpiącymi” Kpi też z sejmu emigracyjnego, jako martwej instytucji. Słowacki chciał sam stanąć na czele ludu.

-Rozpamiętuje też miłość do Ludwiki Śniadeckiej, marzy o tej miłości.

-Wyśmiewa czasopisma `Młoda Polska' `Orędownik' `Dziennik Narodowy'

-W Beniowskim występuje też Ksiądz marek- historyczny jego pierwowzór czyli karmelita Marek Jandołowicz, związany z obrazem Józefa Piłsudskiego, cieszył się opinią cudotwórcy i proroka. W czasie szturmu na Bar z krucyfiksem w ręku nalsadował Kordeckiego.

-Wernyhora jest w Beniowskim jest rzecznikiem pokoju, warto zauważyć, że podobną funkcję przyjmuje w Weselu Wyspiańskiego.

-Konfederacja Barska, bohaterowie- wszyscy ukazani są jako zwykli, nawet z drwiną, dlaczego? Drwina chroni przed przesytem patosu, pozwala dotrzeć do prawdy w stopniu dogłębniejszym.

Ballada- jako gatunek romantyczny- synkretyzm, historyzm, metafizyka, natura.

-Ballada- gatunek synkretyczny, łączący w sobie cechy liryki(nastrojowość, emocjonalność) epiki(fabuła, narrator) i dramatu(dialogi, akcja), którego tematem są niezwykłe wydarzenia.

-Nazwa pochodzi od wł. Ballare- tańczyć

-Romantyczna ballada nawiązuje do ludowych pieśni. Jej romantyczna forma wyróżnia się śpiewnością wiersza, nastrojowością, tajemniczością niejasno zarysowanych zdarzeń z interwencją złowrogich sił nadprzyrodzonych.

-Uwydatnienie sensacyjności sprzyja konstrukcja narratora- zdziwionego światem, o którym mówi.

*Ludowość(obecność ludu- mieszkańców wsi, symbolika ludowa)

*Liczne dialogi poświęcone zmarłym.

*Przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi.

*Obecność postaci fantastycznych-nimfy, duchy

*Przyroda jest żywym bohaterem.

*Stylizacja języka na ludowy/ gwarowy.

*Narrator utożsamiony z ludem, solidaryzuje się z nim, z mieszkańcami wsi.

*Przyroda jest tłem dla wydarzeń

*Jest tajemnicza, gniewna, groźna

*Wymierza karę, jest siłą sprawczą wydarzeń

*Jest częścią świata ludzi.

*Surowy sędzia `NIE MA WINY BEZ KARY'

*Strażnik cnoty i lojalności

*Jest polem do ingerencji sił irracjonalnych

-Wątki cudowne są czerpane z podań gminnych/ pieśni gminnych.

-Historyzm- źródłem twórczości była przeszłość narodowa z czasów średniowiecza. Rycerze to wielcy bohaterowie.

-Świteź- Władca Litwy Mendog oblegany przez siły carskie(historia walki Litwy z Rusią) Postawa kobiet walczących wprowadza elementy patriotyczne w utworze córka Tuhana zostaje w Świtezi bez obrony, bo Tuhan śpieszy na pomoc obleganemu w Nowogródku Mendogowi. Wojska ruskie napadają na bezbronne kobiety i dzieci. Zrozpaczona księżniczka prosi o pomoc Boga, ten zamienia je w kwiaty, które swym zapachem i mocą karzą najeźdźców- Wszystko to jest zgodne z zasadą balladyczności romantycznej. Siły nadprzyrodzone, walka dobra ze złem, przyroda sędzią, śmierć wroga, zwycięstwo dobra, zaskakująca sceneria.

Lambro i Kordian- koncepcja bohatera w utworach Słowackiego

-Trzeba wspomnieć o pokrewieństwie postaci Lambra i Kordiana, co uwydatnił sam Słowacki, kładąc przed dramatem wydanym w 1834 r. motto z `Lambra' wydobywając w ten sposób dialogiczny związek obu utworów.

-Najistotniejszym rysem owego związku było oczywiście podobieństwo obydwu bohaterów- spiskowca i powstańca, ich skażenie myślą o egzystencji, niezdolności do czynu- to wszystko różni ich od Konrada Wallenroda.

-Sam Słowacki powiedział o Lambrze: „Człowiek będący obrazem naszego wieku, jest to wcielone szyderstwo losu, jego życie jest podobne do tych, o których przyjaciele pisali czym być mogli, a nieznajomi mówią, że byli niczym”

-Lambro i Kordian są tacy sami: Lambro kruszy serca i śmieje się szaleńczo.

-Lambro jest człowiekiem klęski, napiętnowanym szaleńcem(wybiera morze jako miejsce życia) morze go niszczy.

-Zakłada maski, ale pod tymi maskami nie można odkryć „prawdziwego oblicza” Odsłania się- na chwilę- wobec śmierci gdy w opiumistycznych wizjach rozmawia z poległymi bohaterami swego narodu, oraz kiedy zostaje `sam jeden- ze śmiercią'

-Często pojawia się w morskich wizjach Lambra ZWIERCIADLANOŚĆ- pisała o tym Maria Janion. Zwierciadłowość morza, zwierciadła w kajucie Korsarza, księżyc `zwierciadlący' się w tafli morza. Zamknięcie się w kajucie przypomina zamknięcie Kordiana w kryształowej kuli.

-UWIĘZIENIE W EGZYSTENCJI Lambro chce przełamać gestem samobójczym. Chce i wie, ze nie ma innego ratunku. Egzystencja jest skończona. Lambro chce wyjść z przestrzeni zwierciadeł, ale jest NIEZDOLNY DO CZYNU.

-Kordian, tak samo, jak Lambro podróżuje(Mount Blanc)

-Warto też podkreślić, że Lambro jest postacią historyczną, o czym mówi sam autor w jednym z przypisów, mówiąc o greckim powstańcu.

-Lambro jest przykładem wojownika, który przegrał walkę jeszcze przed jej rozpoczęciem.

-Bohaterowie Słowackiego stawiają na pierwszym miejscu motywację indywidualną, a nie jak w Konradzie Wallenrodzie sprawę narodową.

-Kordiana i Lambra łączy też miłość nieszczęśliwa. Ida Lambra ginie z jego własnych rak- nie poznaje jej pod wpływem `makowego napoju'- Laura darzy Kordiana miłością siostrzaną, a Wioletta porzuciła go gdy już nie miał pieniędzy.

-Lambro zabija Pazia[tak naprawdę Idę] a Kordian chce zabić Cara.

-Najważniejsze jednak jest to, że prowadzą rozrachunek SAMI ZE SOBĄ, nie z Bogiem.

Cechy powieści poetyckiej na wybranym przykładzie- Konrad Wallenrod.

-Konrad Wallenrod, jako powieść poetycka:

*Wzorowanie na Byronie(napisał Giaura)!

*Połączenie lirycznych, epickich i dramatycznych elementów- synkretyzm rodzajowy.

*Przykłady fragmentów: Liryczny-Opis majowego wieczoru. Epickość-wyróżnia się w przedmowie autora, w Powieści Wajdeloty. Dramatyczne- Ujawniają się takie partie podczas rozmowy Konrada z Aldoną.

*Luźna, fragmentaryczna, otwarta, pełna zagadek i niedomówień kompozycja utworu.

*Mickiewicz zerwał z łańcuchem przyczynowo skutkowym na rzecz epizodyczności.

*Niedomówienia w losach bohatera.

*Brak chronologii opowieści, kolejna scena nie zawsze jest logicznym następstwem po scenie poprzedniej. Brak ten widziany jest w scenie V i VI. Brak tu wątku łączącego te sceny.

*Zakłócenie chronologii zdarzeń, zastosowanie tzw. Inwersji czasowej fabuły: Najpierw czytamy o wyborze Konrada Wallenroda na wielkiego Mistrza zakonu krzyżackiego, a jego prawdziwe imię i motywację poznajemy dopiero w scenie VI.

*Synkretyzm gatunkowy, czyli obecnośc elementów należących do różnych gatunków literackich:

1. Hymn: „Duchy, światło Boże” scena II.

2. Pieśń: pieśń Wajdeloty, scena IV.

3. Powieść: opowieść Wajdeloty, scena IV.

4. Ballada: Ballada Alpuhara, scena IV.

*Historyzm, czyli umieszczenie akcji utworu w konkretnym czasie historycznym. W tym przypadku są to lata 90. XIV wieku- bardziej jednak służą jako tło, a nie prawda historyczna.

*Tytuł, sugerujący, że tematem utworu nie będzie jakieś wydarzenie, a konkretna osoba.

*Nastrój grozy(sąd kapturowy) tajemniczość(nikt nie zna twarzy Pustelnicy, przeszłości tytułowego bohatera)

*Wydarzenia dzieją się pod osłoną nocy.

*Zastosowanie w pieśni Wajdeloty polskiego heksametru)na wzór Iliady Homera)

*Narrator mówi o własnych przeżyciach- mały dystans, subiektywizm.

Liryka okresu Rzymsko- Drezdeńskiego, jako nowy sposób ekspresji religijnej.

-Ludzie często poszukiwali Boga, widzieli Go jako okrutnego tyrana, sędziego, który karze za najmniejsze błędy w życiu.

-W liryce okresu Rzymsko- Drezdeńskiego, Bóg jawi się Adamowi Mickiewiczowi, jako Bóg miłości, który rozumie człowieka, przebacza i kocha pomimo zła jakiego człowiek się dopuszcza.

-Liryki religijne: „rozum i wiara” „Do M.Ł w dzień przyjęcia komunii św.” „Rozmowa wieczna” „Arcy-mistrz” „Mędrcy”

-Ponad 2 letni pobyt nie przyniósł zbyt wielu nowych dzieł A.M. był tu bardziej skupiony na sobie i odnowieniu swojej wiary.

-Alina Witkowska twierdzi, że we Włoszech Mickiewicz napisał bardzo mało, unikał nawet wierszy okolicznościowych.

-Poznał tu Ewę Ankwicz(Henriettę) związek nie przetrwał bo ojciec wypatrzył jej Z. Krasińskiego(co ciekawe ten jej nie chciał)

-Poznał też Marcelinę Łempicką, do której zapewne napisał jeden z liryków.

-Wielu badaczy chciałoby widzieć A.M w tym okresie jako nawróconego katolika, który powraca na łono kościoła porzucając masonerię. Skwarczyńska uważa, że to jedynie legenda poetycka, że Mickiewicz wcale się nie nawrócił.

* „Do M.Ł. w dzień przyjęcia komunii św.” To jeden z nielicznych liryków, którego czas napisania znamy(styczeń-maj 1830) nosi w sobie ślady wewnętrznej zmiany poety. Autor podarował go Marcelinie, która napisała na nim „Na dzień 9 stycznia 1830 r, w Rzymie”

-Początek utworu wyraża opozycję „Ty” Święty i skromne „Wy grzesznicy wieczni” opozycja Sacrum/ Profanum.

-Bohaterka jest pełna pokory, co przeraża podmiot liryczny. Zadziwia.

-W dalszej części podmiot liryczny zazdrości tak wielkiej pokory. Pozwala przypuszczać, ze przemiana religijna podmiotu jeszcze się nie dokonała. Pragnie czuć to samo co ta kobieta.

-Skwarczyńska twierdzi, ze wyraża w ten sposób szacunek dla takiej postawy, twierdzi, że ona daje szczęście

-Wyraża myśl, że wiara wymaga pokory rozumu, na którą poety nie stać

CIEKAWOSTKA: Przypuszcza się, że na religijną postawę Mickiewicza wpłynęła właśnie ta kobieta, ale też spotkanie z ks. Chołoniewskim.

*W `Arcy- Mistrzu' obraz Boga przedstawia się następująco:

-Pierwsze dwie strofy mówią o Bogu stworzycielu, w 3. mowa o Chrystusie, w 4. o sztukmistrzu ziemskim- poecie/ artyście.

-Każda zwrotka rozpoczyna się od słowa `Mistrz” ich cechą wspólną jest tworzenie.

-Dzieła Boże są wielkie, ale nie są dla człowieka zrozumiałe „Nie pojął świat pieśni, którą Bóg śpiewa”

-Bóg jest malarzem. „Malował na niebios błękicie i malowidła na tle fal robił” Maciejewska podkreśla, że ta strofa i pierwsza tworzą najpełniejsze zobrazowanie `objawienia kosmicznego'

-Kleiner nazywa ten wiersz `dziwnym poematem De imitatione christi czy De imitatione Dei'

-Chrystus to nauczyciel , który tłumaczy i działa cudownie przybliżając człowiekowi dzieła Boże.

-Ostatnia strofa to konflikt artysty ze światem

-Miłość do Boga ujawnia się w zachwycie i miłości do stworzenia Bożego.

-Koniecznym podkreślenia jest hierarchiczny podział na Bóg/ Chrystus/ Artysta- świadczący o pokorze podmiotu lirycznego.

*”Rozmowa wieczorna”

-Stefania Skwarczyńska twierdzi, że jest to `wyznanie i akt skruchy przed Bogiem i wyrasta ze stanu ludowego, w którym winny człowiek rysuje się jako grzech obrażający Boga” to także `Czysty akt religijny wielbienia i żalu'

-Podzielony na 3 części. Pierwsza dotyczy Boga, druga bliźniego, a trzecia lirycznego ja- taka sama sytuacja hierarchiczności, jak w wierszu wcześniejszym-pokora]

-Bóg jest sędzią sprawiedliwym `strasznym', który rozdmuchuje ognie złego sumienia, ale wysłuchuje człowieka.

-Bóg jest lekarzem, który uwalnia od chorób duszy. Nawiązuje tu do Mat. 9:12. Jest to obraz Boga troszczącego się o człowieka.

-Występują tu kontrasty: Bóg króluje w niebie, a jest w domku, Najdalej włada, a służy w pobliżu, „Tyś król i mój poddany”

-Relacja jest I-osobowa, Najważniejsze są przeżycia osoby mówiącej.

-Biorąc pod uwagę mówienie poety, słowa tego wiersza potraktować można jako myśl samego Mickiewicza.

-Bóg jest słońcem, a człowiek błyszczy jego światłem.

-Często powraca motyw ukrzyżowanego Chrystusa, używa czasu niedokonanego, rany ciągle się sączą, są nie zagojone, bo człowiek grzeszy. Grzechy to `włócznia nowa' dodająca cierpienia Chrystusowi.

-Witkowska zwraca uwagę, że podmiot czuje się z i rozumie, że jest niewolnikiem, a Bóg Panem.

*Niechęć do rozumu objawiła się w `Mędrcach'

-Wiersz przedstawia historię zbawienia.

-Zabójcami Chrystusa są Mędrcy. Ci, którzy odrzucają wszystko co niezgodne z rozumem, jak i faryzeusze nie uznający Jezusa jako Syna Bożego.

-Bóg ujawnia się ludziom podczas snu Mędrców.

-Budzą się gdy kończy się objawienie Chrystusa, wtedy ich pozycja wśród ludzi została zagrożona, więc zdecydowali się zabić Jezusa.

-Nie mogą tego jednak zrobić w dzień, bo lud obróci się przeciwko nim, zrobią to nocą.

-Mędrcy pojmali Jezusa w Ogrodzie Oliwnym, skazali Go na mękę i śmierć, a mimo to `Bóg ich kocha i za nich się modli'

-Bóg jawi się, jako pokorny w przeciwieństwie do Mędrców.

*”Rozum i wiara”

-Podmiot liryczny jest pokorny, zgina swe `Rozumne, gwałtowne czoło'

-Ja liryczne podejmuje krytykę `dawnych badaczy' Są ograniczeni, rozum nie pozwala na obejrzenie `kręgu światła'

-Mickiewicz odrzuca determinizm na rzecz Opatrzności Bożej.

-Określa tu- według Życzyńskiego- wewnętrzną niemoc rozumu, rozum nie jest w stanie wyjść poza samego siebie'

-Bez oświecenia `promieniami wiary' oczu, podmiot liryczny był `niewidomy'

Norwidowski Romantyzm

-W podręcznikach zalicza się Norwida do epoki zwanej Romantyzmem, ale zaczyna się zawsze od informacji, ze zajmuje on w nim `osobne miejsce' ponieważ sam siebie nazywał pozytywistą.

-Kwestia przynależności historycznej Norwida jest ciągle otwarta- zawiera cechy romantyczne, jak i pozytywistyczne- Cenił pracę.

-Przyjmuje się jednak, że był romantykiem, ale sam temu zaprzeczał.

-Tym co go różni od innych twórców tej epoki, to fakt, że nie zyskał sławy, ani sukcesu za życia. Zmarł zapomnianym.

-Pisze się o Norwidzie, ze jest `naszym ostatnim ogniwem literatury przed-pozytywistycznej'

-Poezja Norwida ma wyraźne piętno epigonizmu, poezja powielająca klisze sytuacyjne i obrazowe wczesnego przed-listopadowego romantyzmu. Stamtąd też czerpie podstawowe kategorie problemowe, takie jak konflikt poety ze światem, ideału z rzeczywistością.

-Jako młody dobrze pasuje do tego świata, ale później już się od niego odcina.

-Kult Malczewskiego.

-Pierwszym znaczącym aktem protestu Norwida przeciw autorytetowi starszego pokolenia jest rzymskie starcie z Mickiewiczem jako przywódcą legionu włoskiego.

-Romantyzm, któremu przeciwstawia się Norwid różni się od dzisiejszego rozumienia Mickiewiczowskich idei Mickiewiczowskiej praktyki poetyckiej. Przedmiotem krytyki Norwida jest taki romantyzm, na który składa się mesjanizm i postulat martyrologii(według Norwida to `gwałt na Opatrzności') nie powinno pomijać się problemów OGÓLNOLUDZKICH, To nie naród powinien być najważniejszym, a człowiek, jednostka.

Krytyka oderwania od rzeczywistości, spirytualizm i zaskakujące istoty nie z tego świata.

-Bardzo ważnym jest fakt, że Norwid traktował romantyzm polski jako już ZAMKNIĘTĄ formację/ epokę. Mówił zawsze 'romantyzm był' nie `jest'

-Stawiał siebie i swój program poza romantyzmem, mówi o tym w `Niewoli' z 1848.

-Najwyraźniej swój program poetycki przedstawił/ wyłożył w przypisie do `Promethidionu' gdzie mówi: „Przekonałem się, że uczucie harmonii między treścią, a formą życia będzie u nas posadą sztuki” przy czym objaśnia, że klasycyzm to forma, a romantyzm treść.

-Nie przypadkiem pojawia się u Norwida koncepcja romantyzmu jako reakcji na klasycyzm.

-Motywem myślowym przedmowy do `Niewoli' jest przekonanie, że coś się nieodwołalnie w literaturze skończyło, że pod grozą epigoństwa, manieryzmu, musi wziąć on inny kierunek.

- Przedmowa do `Vade- mecum' to konieczny skręt w poezji polskiej- IDŹ ZA MNĄ CZYTULNIKU, IDŹ ZA MNĄ POEZJO POLSKA.

-Bohater Norwida konstruowany w jawnej opozycji wobec romantycznego indywidualisty, umyślnie bezimienny, jeden z wielu, każdy, a zarazem taka koncepcja losów bohatera, która nieuchronnie stawia go w romantycznym konflikcie ze zbiorowością. Ujmuje historię w kategorii przełomów cywilizacyjnych, z rozmyślną eliminacją narodu, jako podmiotu dziejów właściwego historiozofii romantycznej. Postulat trzeźwości. Wyczulenie na aktualność, a nie przeszłość, jak u Mickiewicza. Ważny kontakt z teraźniejszością, chwilą bieżącą. Zwrot do zwykłości, codzienności, do świata obecnego, nie mitycznych krain.

-Norwid był romantyczny/religijny, ale romantyczny/religijny inaczej- jak pisze o tym Zofia Stefanowska.

-Dążył do wizji świata PRZEBÓSTWIONEGO, to najbardziej romantyczny rys Norwida.

-Był kontynuatorem romantyzmu przez ZAPRZECZIENIE.

-Nie można wyrzucać z romantyzmu Norwida mimo sprzecznych cech. Trzeba poszerzyć romantyzm o jego cechy!- Pisze o tym Zofia Stefanowska.

-Dla Norwida trzeba było znaleźć miejsce w romantyzmie, by nie był samotnym fenomenem. Kontekst taki stanowi dla twórczości Norwida twórczość drugiego pokolenia romantyków. To do tego pokolenia wołał Norwid `Idź za mną!'

-Stefanowska pisze: `Był, jak Marcjusz prowadzący Rzymian do ataku na Koride'

-Dlaczego się nie udało? Pokolenie te zostało wyjątkowo okrutnie potraktowane przez historię. Aresztowania, zsyłki, przedwczesne zgony, emigracyjna nędza, terror w kraju. Te czynniki rozbiły tę potencjalną `nową falę' romantyzmu polskiego.

-Norwid jest tym romantykiem polskim, który wyzwolił się z dyktatu szlacheckiego. Szlachta jest dla niego zjawiskiem anarchicznym i nieco egzotycznym. Uważał, że ciążyła na współczesnym życiu Polaków, szlachta jest dla niego kategorią socjologiczną.

-Norwid jest poetą miasta, ale dlatego, że wizja świata w poezji Norwida jest ZURBANIZOWANA.

-U Norwida odwrócenie sytuacji: ŻYJE się w mieście WYJEŻDZĄ się na wieś, albo do wód.

-Norwid odkrył niejako, że w mieście można po prostu mieszkać. Często pisze o `maszynach' `elektryczności' `telegrafii' `robotnikach folwarcznych' dlatego pasuje do Pozytywizmu- CYWILIZACJA PRZEMYSŁOWA.

To integralny składnik wizji świata Norwida, a także norwidowskiej historiozofii. Stosunek poety nie jest do tego świata jednak tak jednoznacznie negatywny, jak zwykło się to przyjmować.

-Odbiorca stanowi dla Norwida niezbędny element twórczości psiarskiej.

Historia w Księdzu Marku i Śnie Srebrnym Salomei. Pytanie związane z polityką i przebiegiem rewolucji w powyższych utworach. [2 pytania w jednym]

-Akcja Sny Srebrnego, toczy się w czerwcu roku 1768. Kontynuuje temat historyczny podjęty w Księdzu Marku- Konfederacja Barska, Koliszczyzna.

-Konfederacja szlachecka zawiązana w Barze 29 lutego 1768 stawiała za cel działań obronę wiary i wolności.

-W tym czasie Caryca Katarzyna II podsycała waśnie między chłopstwem, a szlachtą.

-Jako obronę wolności konfederaci rozumieli zaś walkę przeciw ingerencji rosyjskiej i walczyli o respektowanie dawnych przywilejów szlacheckich, ograniczonych przez króla Stanisława Augusta.

-Historycy oceniają konfederacją barską ukazują na rozłamowy charakter związku kierowanego przez niechętną królowi magnaterię, efektem czego stała się bratobójcza walka w kraju słabym i zagrożonym z trzech stron przez potężnych sąsiadów.

-Postrzega się więc konfederację, jako zgubny ruch, który ułatwił przeprowadzenie rozbiorów Polski.

-W czerwcu 1768 zdobyto Bar-wojska rosyjskie.

-Najstraszliwsza rzeź mieszczan i szlachty nastąpiła w dzień św. Jana, to jest 24 czerwca., w Humaniu. Wyrżnięto kilkanaście tysięcy osób.

-Osnowę dzieł Słowackiego stanowią najbardziej dramatyczne momenty roku 1768.

-`Ksiądz Marek' kona broniąc Bary przed Moskalami. Miasto pozbawione wsparcia upada. W `Śnie Srebrnym Salomei'[Imię te nie jest przypadkowe, to imię Jego matki-słowackiego- Salomei Branickiej, której utwór ten właśnie zadedykował syn. Co ciekawe matka się na niego za to obraziła, nie ma się jednak co dziwić, bo Salomea w utworze to bardzo nieporadna osoba] stary szlachcic Gruszczyński z całą rodziną poniesie karę Bożą z rąk chłopstwa. Kara wynika z faktu, że pomimo znaków nie pośpieszył na pomoc Baronowi. Zaniedbał świętego obowiązku bronienia wiary.

-W Księdzu Marku mamy do czynienia z Patosem, a w Śnie z Brutalizmem- FRENEZJA ROMANTYCZNA!!!.

-W `Śnie' dzielny Sawa Caliński odjeżdża znów do konfederatów[zakończenie]

-`Ks. Marek' stara Polska umiera, rodzi się odsłonięta w proroczym widzeniu Polska przyszłości. Ksiądz porywał wszystkich wiarą w bliskość Boga, entuzjazmem mrocznego prorockiego natchnienia wobec wspaniałych wizji Boga `pełnego dobroci'

-W `Śnie' mamy brutalne sceny, które odpowiadają relacjom ówczesnych pamiętników: ciałka dzieci ponabijane na piki, łona kobiet rozdarte, a płody pozabijane leżące we krwi, wbijanie chłopów na pal.

-Na tle heroizacji epizodu z dziejów konfederacji w `Ks. Marku' wzniosłości i patosu, historia w `Śnie' zdaje się być sprofanowana. Słowacki ukazuje tu dzieje, jako proces patologiczny. Opisy krwawych orgii koliszczyzny są w dramacie bardziej sugestywne niż nawet w relacjach naocznych świadków- frenezja i makabra.

-W `Śnie' rak wizji zbawienia, jakby brak Boga, obrazy koliszczyzny nie mają drugiego sensu, mają służyć tylko turpistycznym opisom.

-Scena z Snu to eksplikacja sceny z Ks. Marka- tej samej historii, ale spojrzenie na nią jest z zupełnie innej strony. W Księdzu Marku patos i wzniosłość ofiar, a w Śnie tylko ofiary, brak pochwały tych, którzy zginęli.

-Zło kryje się- według kryteriów wyłożonych w `Genezis'- w zaniechaniu walki, w chęci spoczynku. Dlatego karę ponosi Gruszczyński, który chciał odpocząć- zgrzeszył przeciwko ojczyźnie i przeciw Bogu.

-Im bardziej krwawo dokonuje się historia, tym doskonalej wypełnia się ofiara

-Jeśli ofiara(ksiądz Marek) ma przybliżyć Królestwo Boże to obraz krwawych scen w Śnie Srebrnym nie powinien wzbudzać naszej odrazy.

-„Sen” konkretnie uzupełnia uduchowione wizje Księdza Marka.

-W Księdzu Marku widoczne jest potraktowanie ojczyzny, jako figury męki pańskiej. Polska jako Chrystus odradza się, by odkupić inne narody, by przynieść im wolność.

-Rewelacje Ks. Marka przypominają objawienie, które było dane Ks. Piotrowi z Dziadów. Tak samo obrazowane Betlejem! Ks. Marek mówi, ze w Barze buduje się kościół.

-Polska jako naród wybrany, kolejnym ogniwem takiej wizji jest otwarcie dramatu `Pieśnią Konfederatów' jest figuralną kontynuacją `Bogurodzicy' pieśni wiodącej do zwycięstwa.

-Opowiedziana przez Starościca legenda o rycerzach ma dać nadzieję, ale oni nie przybędą, bo Polska to zbyt grzeszny kraj(ważny jest tu obraz bolejącego serca Jezusa)

-Bar to BETLEJEM! Polska to Matka Boska. Słowacki odwołuje się tu nie tylko do romantycznej filozofii mesjanistycznej, ale też do barokowej sakralizacji ojczyzny, jak pisze Kowalczykowa.

-Ksiądz Marek przypomina w kazaniu, ze anarchia to dzieło szatana. W `przygotowaniu' dowiadujemy się, że szatan wybiera naród polski do pokusy.

-Ks. Marek jest personifikacją idei Tobiańskiego o przezwyciężeniu starych form, przeszkadzających duchom zmierzać w stronę doskonałości.

-Ks. Marek jest jak Mojżesz, a także `piastun cieśli'- św. Józef, który zapowiada Królestwo Boże. Królestwo ludzi przeanielonych- KONCEPCJA TOWIAŃSKIEGO PRZEANIELENIE.

-Postać Ks. Marka jest tożsama z Chrystusem, a nie tylko na nim wzorowana- w tym przejawia się mesjanizm.

Poetyka i objawienie w Genezis z Ducha i koncepcja/ideologia w Królu Duchu

-Utwór według Kleinera jest `autobiografią kosmiczną' w formie modlitewnego monologu skierowanego do Boga jako ŚWIADKA.

-Utwór pełni funkcję analogiczną do Ks. Rodzaju

Od biblijnej wersji różni go pogląd, że stworzenie materii dokonało się nie z woli Boga, lecz z woli duchów: zażądały one kształtów, gdyż pragnęły miłować Boga przez aktywność i własną zasługę tworzyć własną swoją boskość. Nie chciały być statycznymi w świecie.

-Wyłonione tak duchy dążą do doskonałości poprzez niszczenie kolejnych form i tworzenia nowych doskonalszych.

-Siłą twórczą jest wyobraźnia kreacyjna i wola.

-Duchy poprzez metempsychozę przechodzą z niższych form do wyższych.

-widzialnym świadectwem reinkarnacji jest ewolucja przyrody- drabina gatunków i rodzajów biologicznych.

-Genezis z Ducha jest poetyckim wykładem pierwszego etapu `rewolucji ducha' do powstania gatunku ludzkiego.

-Słowacki wykorzystuje w utworze wiedzę paleontologiczną i transformizm Lenarcka

-Wyśmiany przez Pozytywistów `absurd' wysoko ceniony przez Młodą Polskę.

-Utwór to manifest `wiary widzącej'- połączenia rozumu i intuicji.

-Dzieło Słowackiego to MODLITEWNY MONOLOG.

-Narrator jest jednocześnie duchem opowiadającym o swojej historii i duchem przedstawiającym historię stworzenia świata.

-Słowacki przedstawia swoją spirytualistyczną wizję świata- jest to wykład genezyjski- filozofia genezyjska.

-Po wystąpieniu z sekty nazywanej `Kołem Towiańczyków' skupionej wokół Tobiańskiego w 1843 stworzył swój własny system filozoficzny, o którym było wyżej.

Głosił, że:

*Wszystko co istnieje posiada duchową istotę.

*Świat jest zespołem duchowych łańcuchów.

*Narody i jednostki ludzkie posiadają duchową istotę.

-Objawienie w Genezis: Koncepcję dzieła można określić jako objawienie prawdy przez Boga.

-Stojąc na skałach Atlantyki w Pornic latem 1844r. Słowacki pojął swe posłannictwo.

-W Genezis mówi: „Na skałach oceanicznych postawiłeś mię Boże, abym przypomniał wiekowe dzieje ducha mojego(…) Poczuł się Nieśmiertelnym, Synem Bożym”

-Podejmując swe posłannictwo, ma przedstawić PEŁNIEJ dzieje.

-Jego celem jest przypomnieć historię ducha.

-Narrator jest więc kimś szczególnym, znajduje się blisko Boga.

-Prawdę odczuł też pod koniec w „Anhellim” pisał o tym do Krasińskiego w 1842r.

-Warto zwrócić uwagę na same duchy:

*Wyodrębniły się one z Bytu Najwyższego-Boga

*Ich działanie ma na celu stworzenie świata idealnego/ o idealnych kształtach.

*Oddziałują w tym celu na FORMĘ, co spotyka się z jej reakcją.

*Ona opóźnia ich działania `zleniwienie w formie' czyli przywiązanie ducha do jego kształtu materialnego.

*Jeśli mu się uda, otrzymuje od w swoim następnym wcieleniu nagrodę, np.: pozytywną cechę, umiejętność.

- W Genezis z ducha przedstawił Słowacki swoją spirytualistyczną wizję świata- jego powstania.

-Prawda i wszystkie wartości lezą w centrum tego procesu.

-Poeta bogato opisuje kolejne etapy stworzenia świata(przechodzenie w wyższe i wspanialsze formy)

-Celem ludzkości powinno być DOSKONALENIE

-Poeta pisze językiem skomplikowanym, pełnym różnych aluzji.

-Próbuje w ten sposób rozszerzyć historię świata zawartego w Biblii.

-Poetyka(obrazowanie w Genezis)

-Obrazowanie wyraża stosunek poety do świata.

-Gama kolorów jest uboga- jasne kolory wiążą się z dobrem, ciemne ze złem.

-Srebrny, złoty, czerwony-powtarzane niezwykle często.

-Kolory opisują świat/ poetę/ naturę.

-Otwierający utwór obraz stojącego na skałach poety wymusza na czytelniku uznanie go niezwykłym. Jest jakby poza światem/ zlewa się przez impresjonistyczne zaczątki.

-Słońce otacza go aureolą blasków.

-Zachodzące słońce nabiera cech cudowności, tworząc świetlistą aureolą jest znakiem przebóstwienia poety.

-Poeta kontempluje, dlatego jest najbardziej statycznym obrazem.

-Ożywione zostają i współtworzą świat pojęcia i moce, nie mające realnych odpowiedników w świecie materii- księgi duchów świecących, rozbłyski sił magnetyczno-abstrakcyjnych, lecące kłęby ognia.

-Ze zdarzeń w chaosie powstaje materia i Zycie.

-Obrazy prehistorycznej natury wydobywa z własnej pamięci(Słowacki dobrze znał geologię i prehistorię, bo interesował się nauką- dlatego PRAWDA w Genezis nie była sprzeczna z nauka, a ją popierała)

-Pisał o prehistorycznym OCEANIE, PRADAWNYM LESIE.

-Wszystko żyje, we wszystkim przebywa DUCH- w „skale, listku, oceanie”

-Dzięki takiej relacji człowieka z przyrodą jawi się on jednością ze światem.

-Obrazy pojawiają się, wyjaśniają coś i znikają nie dopowiadając- taka jest intencja poety- czyli jednocześnie intencja Boga, bo poeta przekazuje Jego intencje i wolę.

-W podtytule Słowacki umieścił określenie rodzajowe- MODLITWA.

-Poeta prosi o przebaczenie grzechów- ekstaza.

-Pokora wobec Boga, pełny miłości.

-Istnieją 3 CZYNNIKI SPRAWCZE- BÓG, DUCH GLEBOWY, DUCHY INDYWIDUALNE- Bardzo ważną jest umiejętność wykorzystania wiedzy z Genezis do przeniesienia tej filozofii na inne utwory Słowackiego.

CIEKAWOSTKA = Zmarły w 2009 roku, Badacz literatury Uniwersytetu Warszawskiego prof. Eligiusz Szymanis uświadomił wielu osobom z kręgu badawczego, że FILOZOFIA GENEZYJSKA, którą głosił Słowacki może się odnosić do wielu jego dzieł, nawet tych, które napisał przed zapisaniem swojej filozofii. Przykładem takiego utworu może być Lilla Weneda- to w niej dochodzi do głosu zleniwienie formy i dziwne/ niemoralne zwycięstwo Barbarzyńców nad ludem Wenedów. Padło pytanie, dlaczego Wenedowie przegrali skoro byli cnotliwi, nie chcieli zabijać, a jedynie się bronili przez wrogiem? Odp. Znajduje się w filozofii genezyjskiej, w zleniwieniu ducha i formy, każdy kto nie pozwala na przyjęcie nowej formy ducha, na jego aktywność popełnia grzech więc musi ponieść karę.

-Bóg słowackiego jest innym od Boga z Kościoła.

-Człowiek może w ewolucji zmienić się w Anioła.

-Punktem najważniejszym jest METEMPSYCHOZA.

-Miara wartości człowieka są jego czyny, udział w procesie doskonalenia się.

-Grzechem nie jest występek, a zleniwienie formy- hamowanie rozwoju ducha.

-Na leniwego ducha spada kara Boża[tak, jak na Wenedów]

-Duchy przeciętne- mają reguły, którymi powinny się kierować

-Duchy wiodące- mają nieograniczoną możliwość działania, mogą nawet zabijać[tak, jak w królu Duchu. Czyn Kainity, który gryzł ciało zmarłego brata]

-Moralność genezyjska jest moralnością rewolucji.

-Król Duch stanowi rozszerzenie spirytualistycznej koncepcji zawartej w Genezis z Ducha.

-Duch- istota potężna porusza się po historycznej przestrzeni Polski i Rusi.

-Wciela się we władców/ wszystko co dzieje się w państwie jest skutkiem jego ingerencji.

-Po wspaniałych okresach to on zsyła wojny, zarazy.

-Celem takich działań jest zapobieganie rozleniwieniu/ braku chęci do działania.

-Tytułowy duch przybiera postaci: Popiela, Mieszka I, B. Chrobrego, B. Śmiałego.

-W utworze zawarta jest księga legend- podanie o Wandzie, Piaście i Ziemowicie.

-Utwór składa się z 4 Rapsodów- pieśni- strofy nazywane oktawami izometrycznymi.

-Król Duch egzystuje poza czasem i światem

-Doskonali świat przybierając nowe formy i sprawując władze nad ludem(łączy się z koncepcją Hegla 'ducha narodu')

-Historia to BOSKI PLAN.

-Utwór stanowił nadzieję dla umęczonego narodu.

Historiozofia u Krasińskiego na przykładzie Irydiona i Przedświtu

-Rozpoczynając wypowiedź należy odpowiedzieć na pytanie czym jest historiozofia i z jakimi pytaniami łączy się to pojęcie:

Historiozofia jest to filozofia historii, refleksja nad historią, która podejmuje się wyjaśnienia sensów naddanych w wydarzeniach historycznych, które mogą ze sobą nieść ukryte znaczenie i aluzje. Pojęcie historiozofii łączy się z pytaniami o:

*Czy wydarzenia, które następują w danym przedziale czasowym powtarzają się/ czy są indywidualne?

*Czy zdarzenia mają charakter finalny, czy otwarty- z zawieszoną akcją?

*Czy jednostki/ ludzie/ istoty fantastyczne mają wpływ na historię?

*Czy następujące po sobie zdarzenia mają charakter uporządkowany, czy przypadkowy?

-Odpowiedzi na te pytania zostaną przedstawione na poniższych dwóch utworach: Irydionie i Przedświcie Zygmunta Krasińskiego.

-Irydion to utwór, w którym mamy do czynienia z tematem HISTORYCZNYM

-Akcja powieści jest próbą odtworzenia wydarzeń historycznych z roku 222 n.e. na terenach ówczesnego Rzymu, nad imperium w tym czasie panuje Heliogabal.

-`Poeta Ruin'[określenie nadane Krasińskiemu] umieścił wydarzenia w czasie historycznym komponując w nim spisek młodego Greka przeciw władzy- obnażając w ten sposób symptomy upadku wielkiego imperium

-Irydion podczas walki z systemem, któremu wypowiedział wojnę ponosi klęskę fizyczną i moralną- jego knowania i plany okazują się być zbyt pochopnymi i przedwczesnymi

-Ważnym słowem kluczem w utworze jest `HISTORYZM'. Poeta ukazując losy jednego bohatera zwróconego przeciw władzy wpisał w bunt jednostki uniwersalne dzieje ludzkości. Irydionem może być każdy kto nie zgadza się na zastaną po przyjściu na świat rzeczywistość. Rozdarty wewnętrznie bohater podejmuje walkę z silniejszym wrogiem i ponosi klęskę.

-Historyzm Irydiona jest historyzmem romantycznym o zabarwieniu indywidualnym i opozycją do naturalizmu. Wydarzenia przedstawione w Irydionie nie mogłyby wydarzyć się w rzeczywistości-autor ubarwił możliwość historyczną poprzez naddanie jej niezwykłości typowej dla romantyzmu [np. ballad]

-Irydion jest `WIELKĄ METAFIZYCZNĄ WIZJĄ DZIEJÓW'- Należy pamiętać, że metafizyka łącząca się z dziejami[czyli historią] zazwyczaj łączy wydarzenia możliwe w historii z działaniem sił boskich. Działania bohaterów są zdeterminowane[czyli podporządkowane] działaniom bóstw, bogów, Boga- inaczej FATUM. Bohater może podejmować działania, ale jego przeznaczenie jest zapisane z góry. Walką podjęta przeciw fatum zawsze kończy się porażką.

-Szatan występujący w dziele wykorzystuje ludzi[ich działania opisane w poprzednim punkcie] do walki z fatum-Bogiem.

-Główne PARALELE[podobieństwa] w dziele:

Rzym=Rosja Grecja=Polska

Rzym [pod nazwą tego państwa ukrywa się carska Rosja] musi ulec przewadze moralnej i intelektualnej Grecji [pod nazwą tego państwa ukrywa się Polska]

-Głównymi motywami przewijającymi się przez całą akcję utworu są:

* Dzieje BUNTU Irydiona

* Chęć ZEMSTY

*TRAGEDIA POWSTANIA[wszystkie wydarzenia opisane w utworze na kanwie wydarzeń rzymskich są ALUZJĄ do POWSTANIA STYCZNIOWEGO Z ROKU 1831]

-Historyzm i historiozofia utworu wiążą się ściśle z oczekiwaniem na KONIEC ŚWIATA-Apokalipsę. Marzą o niej Chrześcijanie, lud Irydiona i lud Heliogabala- oczekiwanie na apokalipsę jest POWSZECHNE.

-Degeneracja dotyczy samego państwa, jego ustroju, moralności, religii- upadek wielkich rządów, których ostatni przedstawiciele[Scypion] stali się nędzarzami, niewolnikami, gladiatorami kiedy to władze przejęli synowie liktorów i kupców. Triumf cesarstwa jest UPADKIEM republiki[aluzja do Rosji carskiej]

-Hieronim Chojnacki[badacz literatury romantyzmu] zauważa w postaci Cesarza kogoś na pozór przypominającego dekadenta[dekadentyzm to nurt literacki okresu późnego pozytywizmu i młodej polski- skrajna dekadencja łączy się z nihilizmem], ale dekadenta, jako PUER SENEX !!! Puer senex to często wykorzystywany topos [np. w `Marii' Malczewskiego] polskie jego brzmienie to DZIECKO STARZEC/STARY MŁODZIENIEC [w Marii Malczewskiego Pacholę ma umysł dorosłego mędrca] u Krasińskiego ten topos jest odwrócony, młody Heliogabal jest zniedołężniały, jak starzec, to zdziecinniały i osłabiony władca Rzymu.

-SENS DZIEJÓW[czyli historiozofia] opiera się na idei `progresywnego tradycjonalizmu' mamy tu ruch SPIRALNY- poprzez kolejne upadki, z których każdy jest wzniesieniem na wyższy poziom dziejów. Tak łączy się ze sobą KATASTROFA, REWOLUCJA[słowo klucz] i EWOLUCJA.

*Jako ciekawostkę należy podać fakt, że inny utwór Krasińskiego mówiący również o rewolucji ma inną kanwę czasową, inny przebieg dziejów. Nie-boska komedia czas jest CYKLICZNY, wizja dziejów jest katastroficzna- od samego początku do końca dzieje zmierzają do katastrofy, apokalipsy.

-W Irydionie historia zatacza krąg wewnątrz tej spirali, dzięki czemu Irydion[główny bohater] może jeszcze raz zostać poddanym próbie, która może przynieść mu sukces. Autor przenosi bohatera w czasie do współczesnych sobie czasów, do Rzymu, który Krasiński widział na własne oczy i tu daje mu kolejną szansę.

-Dzieje świata nie przebiegają w zgodzie z ideą wznoszenia się, świat zamiast nieustannie się wznosić UPADA, pogrąża coraz bardziej w zepsuciu.

-Opatrzność przynosi ratunek, ale umieszcza go na `końcu czasu historycznego' w ten sposób obiecane Irydionowi [i Polakom] szczęście i wolność nie będą konsekwencją dokonującego się postępu, ale jednorazową odnową świata po jego całkowitej degeneracji. Zjawisko tego typu nosi nazwę RESTYTUCJI/ RESTAURACJI, bądź z greckiego APOKATASTAZA- odnowienie wszechrzeczy.

-Taka interpretacja z drugiej strony budzi sprzeciw, bo sam autor pisze o `postępie': chrześcijaństwo nazywa `ruchem postępowym miłości' barbarzyńców `siłą postępową zniszczenia'

-Nowa epoka, którą wyznaczają: upadek starożytnego Rzymu, triumf chrześcijaństwa i nadejście średniowiecza, wcale nie jest zmianą na lepsze. Postęp ten pogłębił ZEPSUCIE.

Obok zrujnowanego Rzymu pojawili się zdegradowani chrześcijanie i zdziecinniali barbarzyńcy.

-Wszyscy zarazili się METAFORĄ Krasińskiego o `ŚMIERTELNEJ CHOROBIE POGAŃSKIEGO ŚWIATA'

-W dramacie Krasińskiego mamy do czynienia z DIALEKTYKĄ POSTĘPU[rewolucyjność, skokowość, nagłość wydarzeń] i REGRESU [ciągłość, procesualność wydarzeń]

-SIŁY POSTĘPOWE to dla poety idee polityczne i systemy religijne: chrześcijaństwo, mitologia północy.

-W imionach bohaterów: Irydion- greckie, Hieronim- chrześcijańskie, Sygurd- barbarzyńskie, widać połączenia postępowych pierwiastków: Grecja, która wciela antyczny ideał wolności, chrześcijaństwa- idei miłości, Ludów północy reprezentujących' siłę postępową niszczenia'

-Wynika z tego, że `praca wieków' oznacza raczej postęp w dziedzinie myśli, idei, podczas gdy świat historyczny pogrąża się w upadku.

-Zaproponowana przez Kubackiego[teoretyka literatury] koncepcja paraleli to wyższe wejście w fazę dziejów. Trzeba mówić raczej o tym, że w czasach Heliogabala odbyła się z udziałem Irydiona `PRÓBA GENERALNA'[kolejne słowo klucz] wydarzeń historycznych, których `PREMIERA'[słowo klucz] nastąpi w wieku XIX.

-Przedświt, wizja historiozoficzna w tym utworze kształtuje się ANTYNOMICZNIE: naród-państwo.

-Tylko NARODOWOŚĆ może być podstawą wspólnoty

Cytat 'Albowiem w narodowości kryje się tajemnica, której na imię VOLKSGEIST'

-Ludzkość pragnie być wspólnotą narodów, jednak narody są w okowach państw i imperiów.

-Dzieje widziane jako proces stopniowego EMANCYPOWANIA [walki o równość] narodów z sideł politycznych, będących strukturami państwa.

-Dla Krasińskiego wartość miał NARÓD, nie państw, bo gdy upadało państwo istniał naród, ale gdy upadł naród to upadało z nim razem państwo. Wyższość narodu nad państwem.

-Krasiński wyróżnił w dziejach dwie EPOKI-ANTYK I CHRZEŚCIJAŃSTWO[te ostatnie datowane aż do współczesności]

-Antyk to epoka materii, chrześcijaństwo to epoka ducha.

-Żadna z tych epok nie oparła konstrukcji świata na narodach. Nie potrafiła zrozumieć, że sens ludzkich dziejów polega na dążeniu do HAROMNII NARODÓW[słowo klucz] walce z państwem.

-W rzymskim molochu żaden naród, lud ani plemię nie ma prawa do samoświadomości, do własnej kultury i języka.

-Według Krasińskiego Kościół Rzymsko-Katolicki również zabrnął w racjonalizm i instytucjonalizm, nie potrafił otworzyć się na historie i zrozumieć, że jej prawdziwym celem jest ludzkość złożona z wyemancypowanych narodów.

-Dlatego fiaskiem zakończyła się średniowieczna próba uniwersalizmu. Ostateczną fazą epoki chrześcijańskiej stanowi nowożytna cywilizacja opanowana przez racjonalizm i materializm.

-Według Krasińskiego żaden składnik ludzkich dziejów nie jest bez znaczenia dla przyszłych dziejów.

-Rzym i nowożytna cywilizacja miały charakter FORMACJI PRZYGOTOWAWCZYCH, przygotowywały grunt dla nowych idei.

-Dzięki Imperium Napoleona po raz pierwszy w dziejach narody zrozumiały swą odrębność i tożsamość.

-Europa dzieląc się na narody południa i narody północy osiągnęła dialektyczną JEDNOŚĆ.

-XIX- wieczną wizję historiozoficzną wyposaża w chrześcijańską SYMBOLIKĘ:

Polska= Chrystus, który wskaże, ze nieśmiertelne są tylko NARODY.

-Według autora Przedświtu prawa historii i narodów są ABSOLUTNE/ NIEPODWAŻALNE.

-Obserwując i gromadząc prawa dziejów poznajemy `mądrość Bożą'- Discite historicum exemplo moniti- Uczcie się z historii ostrzeżeni przykładem.

-Historia dla Zygmunta Krasińskiego, jak podkreśla Maria Janion jest METAFIZYCZNYM WYMIAREM BYTU i stanowi SKARBNICĘ WIEDZY. Jest najważniejsza i jedyna.

-Poeta, podmiot mówiący przypisuje sobie status WIZJONERA/ INTERPRETATORA DZIEJÓW[ważne określenie]

-Ludzie nie wiedza dokąd dąży historia świata. PROROK wie, że w ten sposób nieświadomi ludzie realizują CELE HISTORII, są NARZEDZIAMI w ręku OPATRZNOŚCI.

-Szczególna okazuje się w `Przedświcie' wizja ŚWIATA JAKO HISTORII!!! Historia jest ukazano, jako PIEKŁO ! Historia to piekielna machina[Tak świat określił Ryszard Przybylski w swoich szkicach np. do Zamku Kaniowskiego]

-Poeta przemierza piekło historycznej rzeczywistości

-Tak, jak u Dantego w `Boskiej Komedii' tu pobrzmiewa tekst zapisany na bramie piekieł `Lasciate ogni speranza voi ch'entrate' `Porzućcie nadzieje wszelką, wy co tu wchodzicie'

-Kontemplując swą kochankę `bardziej chrześcijańską' daje też do zrozumienia, że to piekło jest gorsze.

-Beatrycze romantyczna jest na piedestale, bo decyduje się pozostać na ziemi- UTOŻSAMIA SIĘ Z LOSEM NARODU.

-Podmiot staje się poetą, przenikając metafizyczny plan dziejów i ukazując posłannictwo narodu polskiego, jako Chrystusa historii.

Norwidowska teoria sztuki w świetle Promethidion

-Norwid zgodnie z tradycją nawiązuje do Platońskie estetyki romantycznej.

-Sztukę odnajdował w kręgu PIĘKNA- Wieczny człowiek mówi, że piękno `kształtem jest miłości'

-Stworzenie człowieka, świata jest częścią piękna Boga.

-Bóg w tej koncepcji staje się wielkim artystą, a człowiek sztukmistrzem, który kontynuuje dzieło Boże.

-Sztuka zaczyna się wraz z człowiekiem, wtedy łączy się z pięknem i dobrem- jest to silnie akcentowane w `Wiesławie'

-Sztuka rozszerza swój zakres na wszystkie utwory i działa człowieka, w których pojawia się piękno.

-Sztuka jest zależna od tej siły sprawczej- MIŁOŚCI.

-Dobro to wg Norwida treść sztuki.

-Prawda jest warunkiem dobra i piękna.

-Poeta przywiązuje wielkie znaczenie do aspektu moralnego sztuki.

-Sztuka jest produktem ucieleśnienia miłości, jest podłożem, na którym objawia się piękno.

-Norwid nawiązuje do platońskiego i heglowskiego myślenia o sztuce- poprzez piękno-, dla przekształca go przez rozumienie miłości w duchu chrześcijańskim.

-Poszukuje źródeł sztuki nie w człowieku, a w Bogu.

-Sztuka w myśli Norwida łączy się z pracą, dlatego wymaga wysiłku. Praca jest koniecznym wysiłkiem wielkiej sztuki. Ona `uzmysławia' sztukę.

-Wzorem dla Norwida był Michał Anioł.

-Rodzaje tego wysiłku połączone z ideą ukazywały poecie odwieczność narodzin sztyki w większości ludów.

-Norwid nie wyróżniał `sztuk pięknych' piękno dostrzegał też w przedmiotach o funkcjach użytkowych/ utylitarnych- cenił ludowość.

-W Epilogu pisze o obruszeniu swoim względem urządzania osobno wystaw sztuk pięknych, a osobno ekspozycji sztuki użytkowej.

-Sztukę rozumie jako zjawisko zmierzające do piękna(malarstwo, krawiectwo)- o tym pisze w `Bogumile'

-Nie godzi się z elitarnością sztuki.

-Norwid sądził, że skoro Bóg stworzył wszystko i jest to sztuką, to w świecie ludzi nie można tego zawężać.

-Norwid w słowach do czytelnika mówi, że nie chodzi mu o zdefiniowanie, a zyskanie uznania dla sztuki.

-Sztuka bywa pociechą w cierpieniu, ocala wartości moralne, trwa solidnie ze społeczeństwem w obliczu klęski, staje się znakiem pokoju i pojednania- „Po potopach historii”

-Sztuka jako towarzyszka ludzkiej doli.

-Sztuka poprzez piękno pomaga w pracy, łagodzi wysiłek. Czyni go szlachetnym. Nabiera cech symbolu, wysublimowanego znaku ludzkiego, uszlachetnionego trudu.

-Sztuka wynosi ludzkie dokonania na wyższy poziom, tylko ona nadaje pracy ład.

-Sztukę nazywa Norwid `Zakonem pracy' sakralizuje sztukę wskazując na wspólnotę artystów i dzieł.

-Dostrzega bliskość sztuki i religii, sztuka na pograniczu dwóch światów.

-Sztuka pełni rolę wielkiej Pośredniczki.

-Jest najwyższa wśród ludzkich tworów, ale staje się czymś najniższym gdy umieścimy ją w kręgu eschatologicznym.

-Sztuka odsłania tajemnice wiary, zbliża się do nich oceniając swe kompetencje.

-Według Norwida sztuka powinna tworzyć atmosferę, która nas otacza.

-Umożliwia człowiekowi pełniejszy rozwój.

-Uszlachetnia działania człowieka.

-Pozwala na odzyskanie utraconej godności.

-Sprzyja życiu i zbawieniu.

-Sztuka nie przemija(przykład greckiej rzeźby w `Bogumile') nawet zniszczona rzeźba odrodzi się.

-Sztuka jest dziełem i dobroczyńcą człowieka.

-Sztuka miała wychowywać-Wysoko sztuka.

-Norwid dał w Promethidionie wyraz żalu, że sztuka w Polsce jest uboga i mało oryginalna.

-Zarzuca w `Bogumile' brak wybitnych osiągnięć w malarstwie, architekturze, rzeźbie.

-Entuzjastycznie podchwycił pomysł rzeźbiarza Henryka Dmochowskiego z dwiema skrzyżowanymi kosami- osiwami- jako oryginalny element polski.

-Oryginalna sztuka jest warunkiem wolnego narodu.

-Sztuka ma MISJĘ. Może stać się czynnikiem wyzwolenia i wolności dla innych.

Cechy poezji Norwida

-Tematyka życia codziennego, równocześnie tematy dziejów ludzkich i dziejów planety, wielkich wydarzeń, osobistości politycznych i historycznych, pojęcia abstrakcyjne z nauki i filozofii.

-Wyjątkowa powściągliwość, stonowanie poezji, jej swoisty `ascetyzm'

-Nowa rola podmiotu lirycznego, nie zawiera się z przeżyć i odczuć. Odrzucenie konfesyjności i ekspresyjności, autor nie jest tożsamy z podmiotem lirycznym- Norwidowski bezpersonalizm.

-Wiersz o strukturze rozmowy, podmiot to ktoś kto chce wypowiedzieć prawdę. Monolog ciąży ku strukturze dialogu (stale ktoś kogoś przekonuje, zadaje pytania, zaprzecza, wiedzie spór)

-Czytelnik nie musi utożsamiać się z odbiorcą.

-Poezja intelektualna, zwięzła, poezja dialogu, pobudzająca do myślenia, ale niechętna formowaniu gotowych programów i rozwiązań.

-Metaforyka trudna i nowatorska- radykalne upowszechnienie słownictwa- wykorzystuje niedomówienia i elipsę, miała zaskakiwać, łączyła ze sobą przedmioty/ pojęcia dziś nie kojarzące się ze sobą, wielopiętrowe konstrukcje metaforyczne.

-Wersyfikacja- nie uprawia popularnego w romantyzmie wiersza sylabotonicznego, raczej sylabowca, ale przesuwa ich cezury, wprowadza nieregularność, nie ma melodyjności, która odsuwa od meritum tekstu.

-Prozaizmy i syntaksy.

-Jako pierwszy wprowadził WIERSZ WOLNY intonacyjno ekspresyjny.

-Rymy- większość rymowana, ale część pisał wierszem białym. Rymy odległe.

Dramat Norwida- Pierścień Wielkiej Damy- jako komedia biała, ogólna problematyka, kształt artystyczny utworu.

-Próba zatarcia różnic między komedią, a tragedią, aby stworzyć gatunek pośredni.

-Norwid rezygnuje z wielkiego `buffo', jak i z nieprawdopodobnych zawikłań fabuły. Miała przedstawiać codzienność nie obfitującą w nadzwyczajne zdarzenia.

-`Biała tragedia'- wyrzeka się demonstrowania sytuacji krańcowych, ekstremalnych(śmierci)

-Ukazanie tych konfliktów, które posiadały wymiar ostateczny, rangę spraw życia i śmierci, ale nie doprowadzają do zgonów, czy przelewu krwi.

-Dramat Norwida jest wyciszony, pozbawiony efektownej intrygi, prezentuje zwolnione tempo akcji.

-Gesty-szczegółowo ujawniane w didaskaliach obarczone znaczeniami symbolicznymi, wypełniają chwile ciszy dramatycznej, kiedy towarzyszą słowom ujawniają głębsze pokłady znaczeniowe.

-Brak dekoracji.

-Liryzm- występuje i uatrakcyjnia w wolniejszych miejscach akcji.

-Komizm- raczej komizm charakterów, czy też komizm słowny, często ironia, czasem satyra.

-Rezygnuje z bohaterów zdecydowanie pozytywnych i zdecydowanie negatywnych, unika czarno- białego schematu współczesnej mu literatury tendencyjnej.

-Dramatyczność języka i mowy przeniósł Norwid na dzieje ludzkości, które określił jako `bezustannie dokonujący się dramat realizacji i wcielenia Słowa Bożego'

-Norwid we wstępie do `Pierścienia wielkiej Damy' podkreślił koniecznośc stworzenia nowej formy dramatycznej, ale na zasadzie ewolucji, bo tak widział sztukę- koncepcja ewolucyjna, a nie rewolucyjna.

-swoje komedie stawia przy `Boskiej komedii'( z tą tradycją się utożsamia) Pogodna wizja raju pozwala na nazwanie komedii wysoką- HAUTES COMEDIES.

-Historia przeniesiona z mitologii czy starożytności do współczesności.

-Ważne dla Norwida jest milczenie dramatyczne- jak u Schillera.

-Wyróżnia we wstępie dwie odmiany dramatu, jako opozycyjne do swojego: fantastyczno-filozoficzne dramaty i komedia Buffo.

*Kształt artystyczny „P.W.D.”

-„Oto pierwszy promień słońca z tych co rażą” tymi słowami rozpoczyna się dramat- monolog Mak-yksa- będzie więcej takich promieni.

-Czas to JEDEN DZIEŃ, który rozpoczyna się rankiem i będzie się składać z kolejnych rażeń.

-W akcie I. Durejko wyrzuca Mak-Yksa z mieszkania. W II. Hrabina obrzuca go obelgą, która odbiera mu człowieczeństwo. W III. zostaje posądzony o kradzież pierścienia. Ostatnim porażeniem jest blask ogni sztucznych, towarzyszących jego zaręczynom.

-Pierwsze zdanie dramatu staje się zapowiedzią dalszych wydarzeń.

-Na pierwszy rzut oka, zwraca uwagę silne nacechowanie języka gnomicznością-maksyma, przysłowie, sentencja, coś co odznacza się zwięzłością, a niesie treść: twórca był Hezjod-przechodząca w aforystykę co ma funkcję moralno- dydaktyczną i taką też funkcję przyjmuje utwór.

-Mak-Yks w I scenie karmi ptaki(w kontekście III sceny z powodu głodu kradnie chleb), które przeciwstawia ludziom mówiąc, że co im da będą zadowolone, a czego nie dałby ludziom zawsze będzie im mało. One nigdy nie wzięły od niego więcej niż sam im ofiarował.

-W dyskursywnym podtekście nastąpi sytuacja gdzie Hrabina wbrew jego woli narzuci mu zaręczyny, zabrane mu jest więcej życia niż mógł sam ofiarować.

-Wszystko w utworze jest podporządkowane wielkiemu finałowi.

-Postać sztukmistrza- wprowadza na scenę koniec, nie ma uzasadnienia dramatycznego, ale niesie wiele znaczeń związanych z wieloznacznością wymowy zakończenie sztuki: „Pawi ogon” „fontanna serc” „postać kupida w płomieniach różowego koloru” czy wreszcie najbardziej znaczące zestawienie `pierścień'/'koło'/'zero' z ogni sztucznych.

-Mak-Yks swoje ewentualne małżeństwo z Hrabiną przyrównuje do polowania, gdzie myśliwy strzela do sokoła, którego wpierw razi piorun.

-Norwid wskazuje na przypadkowość leżącą u podstaw mającego nastąpić rozwiązania, wkładając w usta Mak-Yksa gnomę „szczytność dlatego właśnie jest szczytna, iż przypadkiem się nie otrzymuje”, a zaręczyny są przypadkowe.

-Spełnienie się marzeń bohatera są zironizowane wydarzeniami, które je poprzedzały.

-Wszystko dzieje się na przekór(Hrabina deklarowała, że nie chce miłości ziemskiej)

-„P.W.D” napisany jest 10 zgłoskowcem, wierszem białym. Nie respektuje ani stałego podziały średniówkowego, ani stałego akcentu w klauzuli.

Melancholia, pesymizm poznawczy i koncepcja człowieka w Marii Antoniego Malczewskiego

-Przeniesienie miejsca akcji na ukraińskie stepy, w owe `morze bezkresnych traw' uwypukla tylko estetykę melancholii pesymizmu.

-„i pusto- smutno- tęskno w bujnej Ukrainie” - te słowa stanowią zakończenie utworu, znakomicie ilustrują pełen grozy, przebijający z całości tekstu koloryt. To przesiąknięcie pesymizmem wpływa na losy wszystkich postaci. Siłą sprawczą przedstawionych wydarzeń- kreowaną przez narratora jako czynnik inicjujący wszystkie wydarzenia- jest fatum, pociągające za sobą znużenie, zniechęcenie i poczucie bezsensu.

-Nieprzenikniona siła destrukcji sprawia, że w świecie przedstawionym jest tylko niesprawiedliwość i krótkotrwałe szczęście, które niesie ze sobą straszne konsekwencje.

-Pesymizm występujący w Marii należałoby określić jako EGZYSTENCJALNY/POZNAWCZY.

-Malczewski traktuje bohatera, jako byt dążący ku śmierci.

-Człowiek osadzony w katastrofalnej rzeczywistości, w `ciemnych ludzkich uczuć i posępnym losie' gdzie czeka go tragiczny koniec.

=Pesymizm jest więc w utworze wszechobecny i właściwie nieograniczony- ogarnia wszystkie dziedziny przedstawionej rzeczywistości.

-Miecznik(patriota) miał głębokie przekonanie, ze tylko miłość ojczyzny, tylko poświęcenie się dla niej czyniło jego smutne życie wartościowym.

-Poemat skończył się patetycznym obrazem starca, któremu pozostało już tylko przeżycie ohydy świata, ukorzenie się przed jego sarkazmem i ironią.

-Wtedy gdy Miecznik narażał swe życie dla ojczyzny wojewoda dokonał krzywdzącego go mordu. Szlachetność Miecznika została zbezczeszczona cynizmem zbrodniarza.

-I po tym odczuciu bezsilności człowieka wobec fatum znika nam z oczu Miecznik, porwany przez nieustanny kołowrót przemijania.

-Malczewski postawił nad wszystkim usiłowaniami ludzkimi znak zapytania. Nawet najuczciwsze trudy i wysiłki przestały cokolwiek znaczyć, wszystko co ludzkie zaczęło tracić sens.

-Mickiewicz w „literaturze słowiańskiej” napisał, że Malczewski zwątpił w zwycięstwo wielkich uczuć i wielkich myśli.

-Bezsilność wobec niesprawiedliwych praw świata została utożsamiona z losem człowieka, z jego nieodwracalnym przeznaczeniem.

-Bohaterowie „Marii” żyją w realnym świecie i podlegają prawom, które nim rządzą. Dramat ich ma konkretne społeczne motywy: ból i radość zadają im ludzie. Ale nie tylko ludzie, bo podlegają oni również prawom, które w przekonaniu poety rządzą dolą ludzką niezmiennie i bezwzględnie, ciążą na człowieku fatalnie, doprowadzając wszelkie ludzkie dążenia do nieuniknionego tragicznego finału.

-Pacholę i Maski są wykładnikiem pojęć poety o fatalistycznym tragizmie bytu człowieka.

-Zbrodniczy zamiar Wojewody realizują półrealne `zwiastuny przemijania', a Wacławowi o zbrodni powie Pacholę,- wszechwiedzący symbol' bólu i istnienia'

-Los jest okrutny, niepojęty. To przez niego dosięga ludzi ich ostateczne przeznaczenie, pustka i beznadziejność.

-Jest to poemat przedlistopadowego pokolenia. Malczewski silnie przeżył krach roku 1813 i to zaważyło na pesymizmie w Marii. Rozpacz Marii jest nieodwracalnie beznadziejna.

-W mniemaniu Malczewskiego historia była Wielkim Molochem, który pobawiwszy się trochę człowiekiem wyrzuca go potem, jak stare obranie- tak powiedział badacz literatury Bieliński.

-Historia pozwala przeznaczeniu na dosięgnięcie człowieka.

-Posłuszeństwo Miecznika wobec historii zostaje wyszydzone, odczuwa bezsilność wobec ironii losu.

-Według Malczewskiego człowiek nie otrzymuje od Historii absolutnie nic. Nawet wobec swych obrońców jest bezwzględnie niewypłacalna.

-Świat w Marii Malczewskiego to `sędzia dziejów' Historia nie może pomóc człowiekowi, przyczynia się więc do jego tragedii.

-Przytłaczający egzystencjalny i metafizyczny pesymizm Marii płynie z przeświadczenia poety, że istotą `nocnej' strony bytu jest przede wszystkim zło.

-Noc ma alegoryczny `płaszcz ciemny' będący azylem dla ludzkiego zła, a przede wszystkim dla zbrodni i zdrajca- dlatego wszystkie zbrodnie dzieją się pod osłoną nocy.

-Noc łączy się ze śmiercią.

-Pacholę i Maski głoszą w swych wypowiedziach brak nadziei.

-Noc jest też symbolem stanu kontemplacji, rozumianego jako szczególny AKT POZNAWCZY.

-Obraz zachodzącego słońca to odsłonięcie tajemnicy niedostępnej zmysłom człowieka, ukazanie drugiej strony bytu. Moment ten pozwala na zadumę, umożliwia wsłuchanie się w byt.

-Chwila ciszy jest PUNKTEM(Bachelard) jest to czas zatrzymany, nieliniowy. Tego czasu nie mierzą zegary.

-Przedstawiając świat w stanie uciszenia, poeta sugeruje, że narrator Marii pogrążony jest w MELANCHOLIJNEJ kontemplacji bytu. Wymuszając jego wzrok i myśl poza zmysłowo ujmowaną przestrzeń i czas.

-Przyćmione cieniem zachodzące słońce, uciszający świat dnia zmierzch oznaczają w Marii czas, kiedy człowieka ogarnia najgłębszy smutek i najgłębsza konieczna samotność.

-Wnikanie w ciszę należy rozumieć jako akt poznawczy poezji.

-Szczęście jest, ale krótkotrwałe.

-Bachelard zastanawiając się nad fenomenologią czasu nocnego zauważył: `W życiu noce są głębokie, w których pogrążamy się jak w grobie” Ale w Marii pogrążenie następuje nie w grobie, a w stepie(bezimiennym)

-Wszyscy bohaterowie Malczewskiego mają swą tajemniczą `nocną stronę' doświadczają złowrogich przeczuć. Są otoczeni ciemnością- Maria: ”Zamglonym promieniem świeci jej uroda” Miecznik: Na jego czole „przebija ciemne następstwo zgryzot”

-W Marii nie ma ziemskiego świata bez cienia.

-Zachodzące słońce wartościowane ujemnie.

-Nawet księżyc w pełni, jakby drwił z Wacława.

-Noc kosmiczna wyraża w Marii czas opadający w dół- degresja.

Dramat Słowiański jako nowa formuła dramatu u Mickiewicza

-Na przykładzie analizy `Nie-boskiej komedii' Zygmunta Krasińskiego.

-Dramat jest najsilniejszą realizacją artystyczną poezji.

-Wystąpienie Mickiewicza określone, jako „ostatnia teoria dramatu romantycznego w literaturze europejskiej”

-W dramacie należy rozróżnić dwie warstwy odrębne: Napisanie i Wystawienie.

-Dramat wymaga osadzenia na ziemi: potrzeba gmachu teatralnego, aktorów, potrzeba pomocy wszystkich rodzajów sztuki.

-W dramacie poezja przechodzi w działanie wobec widzów.

-Dramat wyznacza kres jednej, a początek innej epoki.

-Dramat w najwyższym tego wyrazu znaczeniu powinien łączyć wszystkie żywioły poezji prawdziwie narodowej- SZTUKA TOTALNA.

-Dramat nigdzie- według Mickiewicza- nie osiągnął doskonałości, równie pełnej realizacji. U chrześcijan zaczyna się po epoce bohaterskiej, po wyprawach krzyżowych(zarys w Misteriach) Teatr ukazywał nam niebo, scena to ziemia, oraz piekło wyobrażone jako paszcza szatana. Dramat ten po okresie prób zaczął upadać.

-Mickiewicz mówi, że trudno stworzyć dramat słowiański, dramat, który by zaspokoił wszystkie żywioły poezji narodowe.

-Dramat słowiański powinien być liryczny i przypominać nam przepiękne dźwięki pieśni gminnych.

-Dramat słowiański powinien przenosić nas w świat nadprzyrodzony.

-Lud słowiański wierzył nade wszystko w istnienie tak zwanych upiorów i nawet filozoficznie rozwinął teorię upiorów. Wiara w upiory to wiara w indywidualność życia człowieczego.

-Tak więc aby stworzyć dramat, który by przez wszystkie warstwy słowiańszczyzny był zaakceptowany, a także przez lud, musi być to dramat narodowy.

-Wymienia Mickiewicz 3 dramatu „Dymitr” Puszkina, „Tragedia obylicz” Milutinovica, oraz dramat polski „Nie- boska komedia”

-Puszkin niesłusznie zacieśnił dramat do sfery ziemskiej- według Mickiewicza.

-Milutinovic- jego świat jest rozumiany przez serbskie wyobrażenia aniołów i dziwów nie z tego świata.

-Polski dramat wznosi się wyżej, jest bardziej narodowy, a zarazem bardziej słowiański.

-Świat nadprzyrodzony jest tu nie tylko poetycki i w duchu gminnym, ale ujęty według pojęć rozwiniętych przez nasz wiek- powiedział Mickiewicz.

-Wprowadza chór duchów niższych, istne święto Dziadów i zamyka się proroctwem.

-Chodzi o wystawienie dramatu: żaden z teatr nie wystarczyłby do wystawienia „Nie-boskiej”

-Żeby ją wystawić trzeba by to było zrobić częściowo i na scenę wprowadzać samego poetę.

-Obrazy panoramiczne- ilustrujące wygłaszane przez poetę opowiadanie.

-Jedynym miejscem do wystawienia jest CYRK OLIMPIJSKI WE FRANCJI.

-Mickiewicz powtarza, ze dzisiejsi poeci piszący dzisiaj dramaty powinni odrzucić wszelkie prace krępujące ich myślenie. Powinni stłumić chęć zobaczenia swych dramatów na scenie, bo nie o to chodzi w tworzeniu dramatu.

-Wzorem dla poetów powinni być słowiańscy bajarze, bo ludy słowiańskie posiadają obfite i pełne w cudowność baśni.

-Wieśniacy posiadają zdolność podziwiania.

-Cechą poetyczną ludu słowiańskiego jest podziwianie słowa, podziwia uczucia, myśli, a nie zamki, czy ozdoby teatralne.

-Dramat słowiański przewyższa dramat europejski. Dramat ten skupia w sobie niektóre żywioły narodowe, ale nie jest jeszcze pełny, nie daje wyobrażenia pełnego o tym, czym ma by ć kiedyś dramat słowiański.

-Potrzeba czasu na zrealizowanie go w pełni.

-Każdy poważny dramat powinien rozpoczynać się od wezwania, w którym wywołuje się niejako z grobu postacie świętych i bohaterów.

Mesjanizm w widzeniu ks. Piotra w zestawieniu z innymi romantycznymi koncepcjami mesjanizmu

-Mesjanizm- jest to wiara w rychłe ziemskie zbawienie ludzkości, dokonane za sprawą jednostki lub zbiorowości powołanych przez Boga do tego celu.

-Mesjanizm jest wiarą eschatologiczną, łączy się z wyobrażeniami wielkiej przemiany(całkowita likwidacja zła) mającej nastąpić po okresie wielkich katastrof i nieszczęść.

-Mesjanizm jest więc oczekiwaniem końca historii i pragnieniem zbawienia, ale zbawienia ziemskiego nie zaświatowego.

-Główną rolę w tym dziele zbawienia odgrywa jednostkowy lub zbiorowy Mesjasz ”Pomazaniec Boży”

-W literaturze romantyzmu idea mesjanizmu jest reakcją na rozbiory. Po upadku powstania listopadowego.

-Najistotniej ukazana w III cz. Dziadów.

-Mickiewicz będący początkowo wyznawcą idei mesjanizmu jednostkowego , w III cz. Dziadów prezentuje mesjanizm zbiorowy.

-Rolę zbawiciela pełni cały naród polski, znaczący liczne prześladowania.

-Powstanie nie przyniosło żadnych korzyści, przeciwnie, stało się ogromną klęską.

-Mickiewicz nadał cierpieniu Polaków zbawczy sens. Nie była to już nadaremna ofiara, było to poświęcenie w imię powszechnego dobra.

-Wyłożenie mesjanistycznej idei następuje w `Widzeniu ks. Piotra' scenie opozycyjnej do `Wielkiej Improwizacji'

-Ksiądz Piotr jest wierny niezachwianie, dlatego otrzymuje od Boga wizję.

-Przed wizją modli się i oddał naród pod opiekę Boga.

-W wizji widzi Polskę analogiczną do historii Jezusa, który swa ofiarniczą śmiercią odkupił ludzi, tak Polska swym cierpieniem wybawi inne narody od tyranii.

-Widzenie ks. Piotra wiąże się bezpośrednio z klęską powstania- widzi wywożenie Polaków na Syberię. Z lotu ptaka ogląda kibitki z setkami Polaków skazanych na zesłanie.

-Z tej niewoli wydostaje się jedna osoba- On ma być wybawicielem narody, jednak postać ta jest bardzo tajemnicza, ukrywa się, pod enigmatycznym imieniem „czterdzieści i cztery”

-Analogia Polski do Chrystusa jest rozwijana konsekwentnie.

-Dzieje Polski przypominają tu drogę krzyżową. W tej wizji Ga; czyli Francja jest Piłatem, który woli umyć ręce niż stanąć po słusznej stronie i jej bronić

-Krzyż narody jest zrobiony z 3 rodzajów drzewa, każdy z nich to inny zaborca- przyczyna cierpienia Polaków.

-Zgodnie z przeznaczeniem następuje ukrzyżowanie, tylko tak można wykupić Europę.

-Po śmierci Polski następuje jego wniebowstąpienie, w białej szacie wznosi się ku niebu.

-Rakus i Borus- Austriak i Prusak

-Rakus poi octem, Borus żółcią.

-Matka wolności stoi pod krzyżem męczonej Polski

-Moskal przebija bok umęczonego narodu, ale nawróci się i Bóg mu wybaczy.

-Car to Herod, a Polacy to dzieci- Rzeź Niewiniątek.

*Mesjanizm u Krasińskiego w Przedświcie

-Doprowadza do skrajności analogię między Polską, a Chrystusem.

-Polska ma odgrywać rolę w uświadomieniu innych narodów.

-Polska objawicielską Nowej Prawdy.

-Polska rozszerzy Chrześcijaństwo, które do tej pory było religią jednostek.

-Polska to naród, na którym dokonano najstraszniejszej zbrodni, to ona wykupi inne kraje swoim cierpieniem.

-Twórca i Przewodnik Nowej Epoki.

-Polska jako Chrystus Narodów musi być ŚWIĘTA I NIEWINNA.

*Mesjanizm u Słowackiego w Królu Duchu

-Łączy idee mistyczne i mesjanistyczne z mesjanizmem narodowym.

-Objawiona przez Słowackiego `Wiara widząca' miała ukazać Polskę jako konieczny etap przyszłej historii świata.

-Naród ma spajać w całość duchy indywidualne.

-Polska to przez wieki trwająca zbiorowość i kształt narodu polskiego.

-Duchy- czyli całe narody- wiodące. Tylko Polska może być w przyszłości predestynowana do roli ducha wiodącego/ narodu wiodącego.

-Jej uciskany duch jest najbardziej żądny czynu.

-Jeśli Polska ma pełnić rolę narodu wiodącego wobec innych narodów musi przede wszystkim BYĆ! Nie tylko w sferze ducha, ale i na politycznej mapie Europy.

-Słowacki mówi, że Polska będzie istnieć wiecznie, żadne działanie ludzkie nie będzie w stanie zniszczyć jej bytu.

-Polska się zmieni- POLSKA SZLACHECKA.

-Będzie to dawna, ale ODRODZONA Polska szlachecka.

*Inaczej w Kordianie

-Polemika z mesjanizmem Mickiewicza

-Tu jest osoba/ jednostka- Kordian.

-„Polska Winkelriedem Narodów' na wzór legendarnego Arnolda Winkelrieda, który w 1386 w bitwie pod Sempach poprowadził wojska szwajcarskie do boju przeciw Austriakom, poświęcił własne życie.

-Winkelrydyzm romantyczny kwestionował cierpienie i bierną mękę mesjanizmu

-Akcentuje sens walki CZYNNEJ.

-Kordian planując zabicie cara chciał być Winkelriedem Polaków i przyjąc cierpienie na siebie za miliony Polaków.

*Można jeszcze mówić o mesjanizmie Norwidowskim- o mesjanizmie sztuki, która ma prowadzić i oświecać człowieka* Omówione w pytaniu o sztukę u Norwida.

Historia Matki Wallenroda- „Do Matki Polski” A. Mickiewicza.

-Wiersz napisany w 1830r. czyli tuż przed wybuchem jednego z najważniejszych polskich zrywów niepodległościowych- powstania listopadowego.

-Julian Przyboś nazwał ten wiersz `najokrutniejszym wierszem w literaturze nie tylko polskiej'

-Wiersz utrzymany w formie wezwania.

-Rozpoczyna się apostrofą podmiotu lir. Do tytułowej `Matki Polki'

-Autor przepowiada los jej dziecka.

-Wylicza okoliczności oraz konkretne zachowania syna bliżej niezidentyfikowanej kobiety będącej symbolem WSZYSTKICH RODZICIELEK, których dzieci wzięły kilka miesięcy później udział w walce.

-Mowa o dziecku, które jak mówi Dorota Polańczyk `zachłystuje się ideałami dawnych Polaków' Ma mieć przebłyski geniuszu, dumę i szlachetność

„Jeżeli słucha z głowa pochyloną

Kiedy mu przodków powiadają dzieje”

Najgorsze stanie się gdy opuści grono rówieśników na rzecz przebywania w towarzystwie `starca' opowiadającego mu o przeszłości narodu.

-Zacytowany fragment jest bezpośrednim nawiązaniem do `Konrada Wallenroda', a konkretnie do Pieśni Wajdeloty, który od najmłodszych lat podsycał w młodzieńcu nienawiść do wroga. Przygotowuje go na walkę pełną niebezpieczeństw, wyrzeczeń i poniżenia.

-Gdy nastąpi w dziecku taka zmiana matka może mieć pewność, że wkrótce straci na zawsze swoje dziecko- odda ono życie w wojennej ofierze.

-Niewiele w takiej sytuacji może zrobić Matka.

-Podmiot lir. Radzi jej zwrócić się do innej matki, która też musiała patrzeć na śmierć swego dziecka nie mogąc go uratować.

-Zestawienie losu Matki Polski z dziejami Marii- Matki Jezusa.

-Mickiewicz zderza je ze sobą, by pokazać, że ich cierpienie po stracie dziecka jest podobne.

-Nawet jeśli walka będzie wygrana to syn i tak umrze. Cierpienie jest nieuniknione.

-Matka powinna przygotować dziecię na śmierć

-Krzyż-symbol zbawienia- jest zabawką w rękach dziecka, które dorośnie.

-Jej zadaniem jest ćwiczyć FIZYCZNIE dziecko.

-Poeta przedstawia cały program wychowania

-Dziecko będzie musiało przywyknąć do więziennych lochów, samotności i myśli o śmierci.

-Rolą matki jest więc przygotowanie syna nie do walki, lecz na ŚMIERĆ: „Syn Twój wyzwany do boju bez chwały. Do męczeństwa…bez zmartwychwstania”

-Syn pozostanie bezimienny

-Nie będzie mógł walczyć otwarcie, będzie musiał posługiwać się zdradą i podstępem.

-Pamięć pozostanie wśród rodaków: „szeptem, pod osłoną nocy”

-Podkreślenie tragizmu wiersza wynika również z szyku przestawnego.

Motyw Pielgrzyma u Mickiewicza

*Sonety Krymskie

-Tęsknota wygnańca do kraju- Pielgrzyma: zazwyczaj jest to człowiek odbywający wędrówkę do miejsca kultu, uczestnik pielgrzymi. Słowo pochodzi od łac. Peregrinus i znaczy cudzoziemiec.

-Człowiek z Sonetów- jak pisze Opacki- jest pod bardzo wieloma aspektami dzieckiem, które stawia pierwsze kroki w nieznanym sobie świecie.

-Nie na darmo poeta dał mu przewodnika- Mirzę(imię te czyta się tak samo, jak się pisze M-I-R-Z-A) człowieka górującego nad pielgrzymem wiedzą o zwiedzanym świecie.

-Mirza ostrzega Pielgrzyma przed błędami-„Droga nad przepaścią w Czuful-Kale”- mówi, by nie patrzył w przepaść, jest to niebezpieczne.

„Góra Kikineis” tu gestem swej ręki Mirza prowadzi Pielgrzyma.

-Pielgrzym jest kreowany na człowieka `nie rozumiejącego świata'

-Inaczej postrzega poszczególne miejsca w zależności od pory dnia: „Bakczysyraj” i „Bakczysyraj w nocy”; „Ałuszta w dzień' i „Ałuszta w nocy”

-Kiedy jest pozostawiony własnym siłom, pozbawiony towarzystwa Mirzy pielgrzym czynnie i ostro będzie reagował na nieznany świat go otaczający, zachowa postawę `czułego zwiadowcy'

-Kształtuje swoje zachowanie wedle sygnałów świata otaczającego.

-„Ałuszta w nocy” sonet pulsujący kameleonową zmiennością nastrojów Pielgrzyma. Gdy `lampa światów rozbija się' Pielgrzym staje się gwałtownie czujny. Uspokaja się, ale za chwilę gwałtownie wykrzyknie reagując na `meteoru błyski'

-Świat Krymu składa się dla niego główne z tych rzeczy, które widzi w dawnym momencie. Stąd też język sonetów naszpikowany jest słowami okazjonalnymi miejsca, akcentującymi doraźność, momentalność.

-Opacki nazwał sonety krymskie `poematami turystycznymi'

-Stanowią poemat, w którym Pielgrzym jest Turystą, a Mirza Przewodnikiem.

-Pielgrzym nie zna tylko Krymu, on nie zna też swojego wnętrza, nie wie, jak zareaguje na kolejne miejsca i zmiany w nich.

-„Pielgrzym” tytuł sonetu, to nie tylko nazwanie monologisty, nie tylko sugestia kto wypowiada ten tekst na krymskiej scenie. To także wskazanie, że bohater jest pielgrzymem, człowiekiem błąkającym się, w krainie swojej osobowości.

-Pielgrzym jest marzycielem zagubionym w przeszłości, myśli o Litwie „Wierny kochanek”

-Jest zadziwiony/ szokowany, że jego myśli uciekają z tego miejsca: „Roztargniony wzdycham bez ustanku”

-Pilegrzymowa osobowość jest rozdarta wewnętrznie w tym sonecie. On nie rozumie samego siebie.

-Bohaterem staje się tu człowiek, który nie zna ani świata, ani siebie.

-W sonecie `Burza' odczuwa samotność, znów pojawiają się wspomnienia.

-Gdy na morzu jest cisza, w jego sercu budzi się `hydra pamiątek'

-Gdy inni, podczas burzy modlą się i zegnają z bliskimi on jest sam i cierpi.

-W `stepach akermańskich' wyrażał żal, ze chce jechać, ale `nikt nie woła' jest sam ze sobą. Jest pozostawiony tylko sobie w bezkresnym stepie, który wygląda, jak morze.

*Motyw Pielgrzyma w Panu Tadeuszu:

-Innym rodzajem pielgrzyma jest ksiądz Robak.

-Po dokonaniu zbrodni błąka się po świecie

-Doświadczenia zdobyte w czasie wędrówek tworzą z niego żołnierza legionów i Emisariusza.

-Jest to PIELGRZYM-ŻOŁNIERZ

-Walczy w Hiszpanii pod Somosierrą(30 listopad 1808 r. ok. godzi 10;30), w Niemczech pod Jeną(14 październik 1806), bije się też o Gdańsk.

-Potem, jako Emisariusz i ks. Robak przewozi tajne listy(znowu jest pielgrzymem)

-Działa we wszystkich trzech zaborach-wędruje w danym celu, jak pielgrzym.

*Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego:

-Adresatem ich byli Polacy, którzy po klęsce powstania listopadowego zmuszeni byli do szukania schronienia poza własnym krajem-pielgrzymka.

-Bóg obdarzył ludzi wolnością, a tyrania i królowie(zaborcy) ją odebrali.

-Rozbiory pogwałciły prawo Boże.

-Mickiewicz zawarł w utworze mesjanistyczne proroctwo, ze Polski naród wywiedzie narody europejskie z niewoli, spełniając w ten sposób analogiczną rolę, jak Chrystus dla narodu żydowskiego.

-Polacy z II cz. utworu zostali przedstawieni jako pielgrzymi, którzy podejmują wędrówkę do `ziemi obiecanej' czyli wolnej ojczyzny.

-Walka z wolnością jest realizacją woli Bożej

-Doświadczenia Polaków w bojach i niepodległość oraz ich ofiarność czynią ich APOSTOŁAMI WOLNOŚCI.

-Księgi narodu i pielgrzymstwa miały być czymś w rodzaju politycznego podręcznika dla emigrantów polskich.

-Dla emigrantów kraj ojczysty `zawsze zostanie święty i czysty, jak pierwsze kochanie'

*Pielgrzymem jest również Konrad z III cz. Dziadów.

Synkretyzm w Panu Tadeuszu

-Pan Tadeusz stanowi swoiste połączenie głównych gatunków literackich: liryki, epiki i dramatu. Charakterystyczne dla liryki wewnętrzne przeżycia, emocje i przekonania jednostki można odnaleźć w inwokacji, epilogu, opisach przyrody i konstrukcji fabuły. Inwokacja jest przesycona tęsknotą podmiotu lirycznego, chęcią przeniesienia się do kraju dzieciństwa i związanymi z nim wspomnieniami.

-Mamy tu do czynienia z liryką bezpośrednią, w której wyraźnie zaznaczone jest w pierwszej osobie liryczne „ja”

-Epilog nacechowany jest refleksjami i bezpośrednimi emocjami podmiotu lirycznego.

-Opisy przyrody są subiektywną wypowiedzią podmiotu lirycznego, który bardzo często, poprzez zachwyt nad pięknem przyrody, przywołuje wspomnienia minionych czasów.

-Sam utwór pisany jest wierszem.

-Elementy dramatu można odnaleźć z scenach opisujących radę w Dobrzyniu, gdzie dominuje charakterystyczny dla tego gatunku dialog.

-Natomiast epickość utworu przejawia się w fabularnym ujęciu świata przedstawionego, we wprowadzeniu osoby narratora, który pozostaje poza przedstawionym w dziele światem, ale jest jego współuczestnikiem i relacjonuje wydarzenia.

-Epicka jest również narracja, oparta w dużej mierze na opisach i zdarzeniach, przy dość niewielkim wprowadzeniu fragmentów dialogowych.

*Na kartach utworu Można odnaleźć liczne rodzaje literackie:
*Sielanka - utwór tematycznie związany z życiem chłopów i pasterzy, w Panu Tadeuszu przejawia się poprzez utrzymany w dziele idylliczny nastrój i wiejskość, arkadyjską wizję Soplicowa jako świata, gdzie rytm życia wyznaczany jest porami roku, pracą na roli i wschodami i zachodami słońca. Natura oddziałuje na życie bohaterów, wyznacza ich miejsce i żyje z nimi w zgodzie.
*Poemat opisowy - którego zasadniczym elementem są opisy i motywy statyczne, ujawniające się w dziele we fragmentach, poświęconych sztuce rolniczej, życiu wiejskiemu, krajobrazowi, zabytkom kultury (wywód Hrabiego o architekturze gotyckiej).
*Elementy powieści walterskotowskiej, łączącej wątki romansowe z rozbudowanym obrazem wydarzeń i obyczajów epoki - przewijające się w utworze wątki miłosne (Jacka Soplicy i Ewy Horeszkówny, Tadeusza i Zosi) są wpisane w wydarzenia z historii Polski w okresie po Sejmie Czteroletnim, kampanii napoleońskiej i dają szeroki obraz panującym wówczas obyczajom szlacheckim.
*Poemat heroikomiczny - kontrast pomiędzy treścią „wysoką” a „niską” tak charakterystyczny dla tego rodzaju epickiego występuje w księdze VIII.
*Gawęda - stylizowane na opowieść ustną historie Wojskiego, z częstymi zwrotami do słuchaczy i swobodnym prowadzeniem wątków.
*Satyra- ośmieszająca krytyka, wyrażająca szlachecki sprzeciw wobec nowinek ze świata i kosmopolityzmu niektórych jej przedstawicieli. W Panu Tadeuszu mamy do czynienia z satyrycznie potraktowanymi poglądami Hrabiego, jego angielskim sposobem bycia oraz francuszczyzną, której sekunduje Telimena.
*Powieść poetycka - luźno i fragmentarycznie przedstawiona historia Jacka Soplicy, nacechowana dramatyzmem i subiektywnymi emocjami postaci.
*Legenda - jej elementy można odnaleźć w historii zamku Horeszków.
*Mit z baśnią - opowieść o mateczniku, nabierająca elementów fantastycznych i podlegająca baśniowej stylizacji.
*Komedia - sytuacje komiczne i żartobliwe, które towarzyszą romansowi Tadeusza i Telimeny. Już sam początek ich znajomości i omyłka Tadeusza jest początkiem całej serii zdarzeń, które nabierają charakteru śmieszności.

*Anegdota - krótkie opowiadanie o pojedynczym zdarzeniu, często komiczne w swej treści. W utworze jest to opowieść Telimeny o jej pobycie w Petersburgu, podczas której straciła swojego ukochanego pieska.

*Aforyzmy - zwięźle ujęte w formę jednego zdania treści o charakterze filozoficznym bądź moralnym, odznaczające się błyskotliwością, na przykład: „Co Francuz wymyśli, to Polak pokocha” [Ks. I, 480]
*Pogadanka - mowa Sędziego o grzeczności.
*Opowiadanie - cechujące się swobodną kompozycją i wielowątkowością zdarzeń. W Panu Tadeuszu taki te cechy ma historia Gerwazego o Jacku Soplicy i Horeszkach.
*Humoreska - opowiadanie o zabawnym zdarzeniu, zwykle zamknięte dowcipną puentą. W dziele to spór o psy, zakończony zwycięstwem obu stron i słowami „Niech zgoda między nami kwitnie” [Ks. XI, 568].
*Obrazek - swoista scenka rodzajowa, mająca charakter plastycznego opisu sytuacji. W utworze takimi barwnymi scenkami są posiłek i grzybobranie.

Dawność szlachecka, a przyszłość na podstawie Pana Tadeusza

-Dawność- świat przedstawiony w „P.T.” jest światem odchodzącym

-Pokolenie urodzone i wychowane w niepodległej Polsce reprezentowane jest prze: Podkomorzego, Wojskiego, Soplicę, ludzi mających świadomość nadejścia nowych czasów zdeterminowanych niewolą.

-Świat odchodzący ukazał poeta w atmosferze pogodnej sielanki, jego podstawą jest stara szlachecka kultura.

-Wzajemne stosunki bohaterów nacechowane są zaufaniem i szacunkiem

-Zdrada, sprzeciwienie się, traktowane są, jako odrażające przestępstwo(przekonał się o tym Jacek)

-Te zaufanie pozwala Sędziemu przyjąć u siebie Podkomorzego i Wojskiego, urzędników rozstrzygających spór o Zamek, oraz samego Hrabiego.

-Gościnność jest w Soplicowie nakazem moralnym(dowodem jest zawsze otwarta brama)

-Życie codzienne w Soplicowie świadczy o wysokiej kulturze bycia polskiej szlachty.

-Posiłki przygotowuje się niezwykle starannie, wspólny posiłek jest lekcją wychowania dla dzieci i młodzieży, jest także popisem krasomówstwa dorosłych.

-Kultura stołu miała charakter rytualny, goście byli sadzani w zależności od wieku.

-Mężczyźni mieli obowiązek obsługiwania dam.

-Piękno tej kultury przejawiało się w strojach, które świadczyły o przywiązaniu do kultury narodowej(pas Podkomorzego i jego opis)

-Bohaterowie ubrani po francusku traktowani są z lekceważeniem.

-Na mężczyznach spoczywa obowiązek opieki nad kobietami i dziećmi.

-Do kultury szlacheckiej należą również rozrywki typu: biesiady, grzybobranie, polowania, dyskusje.

-W rywalizacji nie ma zawiści-Idylla.

-Nie zapomina poeta o wadach: Kłótliwość, pazerność, słomiany zapał.

-Mickiewicz kilkakrotnie używa słowa „OSTATNI” wyrażając żal za światem, który odchodzi.

-Ukazując piękno starego świata apelował do sumień spadkobierców, by powstali wierni kulturze polskiej.

-Naród czuł wg Mickiewicza chorobę, ale nic z tym nie robił.

-Podkomorzy twierdził, że dawna Polska ginie, bo naśladuje/ przyjmuje obce zwyczaje/wzory.

-Wg autora jednak bardziej szkodzi rozpasanie/ anarchizm szlachecki. Jacek w porywie ambicji zabija. Stolnik poświęca szczęście córki przez swoją dumę/ pychę. Gerwazy zabił bezbronnego Płuta, wyroku sądu można było ignorować.

-Ukazał i ocenia świat, na którym mogła jednak wyrosnąć nowa rzeczywistość, powołał do życia bohaterów, których patriotyzm pomimo rozlicznych wad stworzył nadzieję na odrodzenie państwa w lepszym kształcie- Planowane przez Tadeusza i Zosię uwłaszczenie chłopów.

-Syntezą procesu przemian jest Jacek Soplica- jego wewnętrzna metamorfoza. Z warchoła zmienia się w anonimowego bojownika o wolność, symbolizuje duchowe odrodzenie całego narodu. Za jego pośrednictwem do Soplicowa wkroczyła wielka historia, niesiona przez idące na Moskę wojska Napoleona.

-Utwór miał rozbudzać wiarę w lepszą, niepodległą przyszłość. Przyszłość, która można zbudować tylko silną pracą, która jest jednocześnie odkupieniem win narodu.

-Ks. Robak umiera w nadziei na sukces swoich starań i wolność ojczyzny

-Związek Zosi i Tadeusza kładzie kres waśniom między Soplicami i Horeszkami

-„Mazurek Dąbrowskiego” ma pokrzepić serca.

-Utwór powstał po upadku powstania listopadowego0 dotyczy przyszłości popowstaniowej, która pozwoli wskrzesić nowe siły, wzmocnić jedność narodową.

-Przyszłość niesie NADZIEJĘ.

Pan Tadeusz- dlaczego epopeja szlachecka?

Cechy epopei:

* utwór wierszowany - utwór pisany wierszem, trzynastozgłoskowcem, stylizowanym na mowę potoczną, gawędziarską,
*dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów - jako bohater zbiorowy szlachta jest jednocześnie wpisana w historię narodu polskiego jako warstwa społeczna, która przez wiele wieków tworzyła historię Polski,
*tło wydarzeń przełomowe dla danej społeczności narodowej - tłem wydarzeń są próby wywołania powstania na Litwie oraz wybuch wojny, która niosła ze sobą nadzieje na odzyskanie niepodległości,
* bohaterowie powiązani ze środowiskiem społecznym i z jego obyczajowością - bohaterowie dzieła są przedstawicielami stanu szlacheckiego i wszystkiego, co się z nim wiąże (zwyczaje, obyczaje, stroje, tradycja),
* charakterystyka psychologiczna postaci - każdy bohater jest silnie zindywidualizowany, posiada charakterystyczne cechy osobowe, które wpływają na jego postępowanie, kierują jego działaniem i są swoistym sumieniem,
* czyny bohaterów podlegają kwalifikacjom etycznym - postępowanie bohaterów Pana Tadeusza jest nacechowane poczuciem dobra i zła oraz podlega ocenie nie tylko ogółu ale przede wszystkim sumieniu postaci,
* inwokacja, odwołująca się do Muzy z prośbą o natchnienie - utwór rozpoczyna inwokacja, w której podmiot liryczny zwraca się do Matki Boskiej z prośbą o odzyskanie utraconej ojczyzny i przeniesienie do kraju dzieciństwa,
* narrator wszechobecny i obiektywny - narrator dzieła jest wszechobecny i obiektywny, uczestniczy we wszystkich wydarzeniach i je relacjonuje,
* realistyczny i drobiazgowy styl opisu - drobiazgowe opisy szlacheckiego ubioru, przedmiotów życia codziennego, realistyczne opisy natury i przyrody,
* patetyczny styl opowiadania - utwór opowiada o rzeczach ważnych i wzniosłych, dotyczących przeszłości narodu, bieżących wydarzeń,
*opisy scen batalistycznych - niezwykle plastyczny i dynamiczny opis potyczki, stoczonej z Moskalami w Księdze IX Bitwa,
* opisy wstrzymujące akcję, charakterystyka postaci lub sytuacji - bardzo obszerne opisy przyrody ojczystej, dworu i postaci, wstrzymujące rozwój akcji,
* rozbudowane porównania homeryckie - Mickiewicz stosuje rozbudowane nieraz na kilka czy kilkanaście wersów opisy zjawisk:
„bo każda chmura inna, na przykład jesienna
Pełźnie jak żółw leniwie, ulewą brzemienna,
I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi
Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi” [Ks. III, 636-639],

* miara wiersza - heksametr - trzynastozgłoskowiec, będący odpowiednikiem antycznego heksametru,
* podział na księgi - podział treści dzieła na dwanaście ksiąg,
* wielowątkowość fabuły - w Panu Tadeuszu wyszczególnić można kilka wątków głównych: miłosny, patriotyczny, spór o zamek oraz liczne wątki poboczne, miedzy innymi spór o psy.

***Cechy epopei świadczą o klasycyzmie Pana Tadeusza- Jedno z kolejnych pytań o KLASYCYZM [poruszone zostanie na przykładzie Grażyny i Liryków.]

Ironia w Beniowskim i u Norwida

-Styl ironiczny Beniowskiego wyrasta z tradycji sokratycznej.

-Kpina, parodia, szyderstwo, demaskacja, paradoksy.

-Ustawiczna gra z czytelnikiem, w efekcie której zacierają się granice między tym co serio, a co nie serio- między tym co jest pisane na poważnie, a co dla żartu.

-Dyskurs, w którym racje przeciwnika okazują się banalne i anachroniczne, a racje własne są wciąż w kolejnych zdaniach podważane, poddawane w wątpliwość.

-Obnażony jest ironiczny fałsz.

-Brak w Beniowskim ciągłości charakterystycznej dla tradycji sokratycznej. Jest w nim fragmentaryczność.

-W Beniowskim stylistyka ironiczna została podporządkowana światopoglądowi romantyka.

-Celem ironii jest demaskacja pozorów i dążenie do prawdy; postawa ironisty w Beniowskim podporządkowana intelektualizmowi romantyka, człowieka XIX wieku- KONCEPCJA SCHLEGLOWSKA.

-W procesie dochodzenia do prawy szczególnie ważną rolę przypisywał krytycyzmowi twórcy wobec własnego dzieła, wszelkim formom autoironii.

-Apologeta(obrońca) wolności, twórczego entuzjazmu i natchnienia.

-Schlegel wymagał zarazem od artysty dystansu, ustawicznego samoograniczenia, rozbijania tego co już osiągnięte- `twórczy chaos' miał prowadzić do wyostrzenia intelektualnej i estetycznej refleksji.

-Autotematyzm stawał się podstawowym nurtem tak pojmowanej romantycznej ironii.

-Pisarz sytuował się w `etosie ironisty'

-Maria Żmigrodzka nazywała to `boskim żartem' ale jednocześnie `najwyższą powagą' Jest ten zabieg `rozbijaniem iluzji' pokolenia uczucia i wyobraźni.

-Beniowski to popis romantycznej ironii, ukoronowany apoteozą wielkości: prawdy uczuć, Boga, wieszcza człowieka.

-Niezwykle widział to Norwid, nazwał Beniowskiego `książką rymów o różnych wielkich boleściach' przyrównał do głosu, wydawanego na mękach inkwizycji.

-Każda prawda jest narodzona `krzywo i ironicznie' i taka prawda sądzi ludzi/społeczeństwo. Jest to najsilniejszym przekleństwem siebie samego- Według Norwida.

-W Beniowskim pojawia się `etos ironisty' i techniki stylistyczne ironii.

-Pod pozorem literackiej zabawy Słowacki kształtował nowy język poezji.

-Parodiując ośmieszał wszelką sztuczność.

-Ośmieszył język, który wkładał w usta bohaterów.

-W scenie pożegnania Beniowskiego z Anielą oddał dysonans między szczerą żałością, a pustą górnolotnej stylizacji.

-Granica między liryzmem szczerym, a kpiną językową często jest niejasna.

-Autotematyzm kpiarski- AUTOIRONIA: „Ta strofa poszła krzywo” III-335, refleksje dotyczące uprawiania poezji „prawda mię epiczna więzi” III-391 „opisowość poezję zabija”

Świat ziemski i pozaziemski

-Należy przeczytać pytania w związku z Balladami Mickiewicza-Duch, zjawa, nimfa,. Balladyną-Goplana, Skierka, Chochlik. Marią- Maski i Pacholę. Dziady: Upiory, duchy, diabły, Bóg, anioły. Wykazać przy tym, że światy te przenikają się, np.: Mężczyźni w Balladach wyławiają ze stawu kobietę, która opowiada im historię zatopionego miasta. W Liliach zabity Pan(mąż) wychodzi spod ziemi, aby ukarać żonę i braci. Podczas wielkiej Improwizacji Konrada diabły wypowiadają za niego słowa `Carem' w odniesieniu do osoby Boga. Ewa w Dziadach obcuje z aniołami i mówiąca różą. Młodzieniec z Ballady `To lubię' rozmawia ze zjawą, którą przez przypadek- mówiąc słowa `to lubię'- uwolnił ją z zaświatów.

-Wstęp do odpowiedzi przed rozszerzeniem: Pamiętać należy, że te dwa światy-ziemski i pozaziemski- przenikają się i oddziałują na siebie, nie są to dwa różne, dychotomiczne miejsca, istnieją w tym samym czasie i miejscu.

Sztuka, Antyk, Artysta w Pogance

-Utwór podejmuje pytanie o WARTOŚĆ sztuki

-Warto pamiętać, że Narcyza Żmichowska tworzyła też w pozytywizmie i jest bardziej znana, jako autorka pozytywistyczna, napisała książkę zawierającą METATEKST- czyli tekstem w tekście, opisała tam, jak pisać powieść.

-W Pogance występuje nakładanie się struktur baśniowych w planie historii, to niejednoznacznie stawia problem sztuki- Czy zawsze jest zjawiskiem niebezpiecznym, ponieważ ukazuje ideały, których życie nie może zrealizować, czy tylko szczególne warunki sprawiają, że może stać się siłą niszczącą?

-W planie wypowiedzi Beniamin sam potępi sztukę jako wartość zgubną, ale artysta zostaje pochowany po śmierci obok ojca- powstańca.

-Dla Beniamina nie ma ratunku, bo nie wierzy w `ducha nieśmiertelności' ale miłości, sztuka, piękno zostaną ocalone, ale nie on.

-Sztuka w głosie Henryka łączy się z moralnością

-Aspazja nie jest w pełni ideałem artysty.

-Moralistyczny schemat fabularny Poganki nie rozstrzyga jednoznacznie zagadnienia artysty.

-Istnieją w tekście aluzje wskazujące, że bohaterka jest `upiorem' antycznej, pogańskiej koncepcji życia, sygnalizujące niejasny, dwuznaczny status jej egzystencji- przerwanej przecież spaleniem obrazu.

-O jej złym pochodzeniu świadczyć mogą `oczy posągu', czyli martwe oczy Aspazji.

-Cyprian jest zupełnie bezsilny wobec potęgi niepojętego nakazu twórczego.

-Żmichowska próbując przedstawić/ przeprowadzić właściwie, krytykę współczesnej rzeczywistości we wszystkich najważniejszych aspektach nie pomija też sztuki.

-Sztukę przedstawia tu jako DEMONICZNĄ SIŁĘ.

-Stanowiła przy ówczesnym układzie stosunków społecznych groźny oręż służący światu feudalnemu.

-Sojusz sztuki z tym obozem zaznaczony został w powieści w dwojaki sposób: przez określenie formy i treści współczesnej sztuki, oraz przez ukazanie jej funkcji społecznej.

- Portret starożytnej pary- Alcybiadesa i Aspazji, ujęty w arystokratycznie regularną formę klasyczną jest w Pogance aluzją do PSEUDOKLASYCYZMU- charakterystycznego wtedy dla pewnego odłamu polskiego malarstwa.

-Sztuce był stawiany postulat narodowości, dlatego malarstwo mogło być aktualne.

-Żmichowska nadaje więc Cyprianowi cechy współczesnego jej malarstwa pseudoklasycystycznego, a zarazem obdarzyła go wrogą siłą współdziałając z mrocznym światem Aspazji.

-Aura tajemniczości przesłania mechanizm działania sztuki, jej niszczącej władzy zarówno wobec twórcy(Cypriana) jak i odbiorcy(Beniamina) . Stanowi jeszcze jeden dowód, jak trudno było Gabryelli realistycznie ukazać siły rządzące rzeczywistością i ujawnić ich skomplikowane powiązania, choć je z godną podziwu intuicją wyczuwała.

Ironia w Beniowskim Słowackiego, Fantazy i innych utworach Norwida

-Tematyka ironii w Beniowskim została już omówiona w jednym z wcześniejszych pytań.

-Pojęcie ironii romantycznej wiąże się ściśle z niemieckim filozofem Friedrichem Schlegelem.

-Podkreśla kreacjonistyczny aspekt ironii, jako postawy, która obok szaleństwa jest niezbędna, by odnieść sukces artystyczny.

-Funkcjami ironii wg Schlegla są: spajanie nowoczesności i pierwotności, przekraczanie przez artystę jego własnej kondycji, „osadza kosmos natury w kosmosie wyobrażeń”, jest stwórcą.

-Ironia u Norwida:

-Ironia jest u Norwida `bytu cieniem'. Nie rozumie kto nie ma dla niej zmysłu- pisze Wacław Borowy.

-Jan Błoński pisze, że nawet badaczom często nie udawało się odkryć co u Norwida jest ironią, a co nie.- cienka granica.

-Według Michała Głowińskiego ironia Norwida nie mieści się w tym co zostało przez badaczy ustalone, zapewne nie jest to w pełni zgodne z tym co napisał Norwid.

-Będą Alleman napisał: „Idealny tekst ironiczny to taki, gdzie ironia może być domniemania, przy całkowitym braku sygnału” taka jest ironia norwidowska.

-Ironia dla Norwida była ochroną przed salonowym konwenansem.

-Norwidowska ironia poprzestaje na stwierdzeniu, nie wyciąga wniosków.

-Ironia w: Vade-mecum:

-„Ziemia jest okrągła- jest kulista” pisze w „ogólnikach” po czym dodaje…'Nieco'

-Sytuacja liryczna nieco dziwna, podmiot lir. Najpierw ośmieszając próby idealnego opisu, potem pragnie jednak „odpowiednie dać rzeczy- słowo”[brzmi to, jak wers z Beniowskiego]

-To nie interpretacja, a jedynie zdystansowanie się do własnej wypowiedzi. Wydźwięk końcowego stwierdzenia jest wyraźnie ironiczny.

-Precyzja jest niemożliwa, stąd ironia.

-Przybylski pisze o ironii norwidowskiej, jako `szyderczym uśmiechu historii'

-„Kolebka pieśni” to jedna z najsubtelniejszych objaśnień ironii Norwida.

-Traktuje o konieczności przeniesienia się na wyższy poziom, zajrzenia głębiej, czytania między wierszami, gdyż tylko taka lektura prowadzi do odgadnięcia przewrotności dzieła poety- odczytania paradoksów świata: „Gwiazdy nie tam są, gdzie świecą!”

-W „Finis” postawa podmiotu lir przechodzi różne fazy.

-Od zdystansowanego, a ż do pewnego/ mniejszego dystansu i trzecioosobowej narracji

-A wszystko po to, by złożyć na końcu podpis: `Śmiertelnik' to jest właśnie ironia- kończy AUTOIRONICZNIE i co ważne antyromantycznie!

-Widzi siebie, jako zwykłego człowieka, jednego z wielu, śmiertelnika, pomimo, że jest artystą.

-W liście poetyckim „Do Walentego Pomiana” ironia pojawia się po raz ostatni.

-Jest upostaciowiona!

-Ironia mimo tego, że jako ta upersonifikowana również jest ironiczna, to jako jedyna `zapłacze', będzie pamiętać.

-Norwid pokazuje tym zabiegiem złożoność ironii, jej dwuznaczność i tajemnicę.

*Liryki

-„W Weronie” rozmowa między cyprysami, a ludźmi uczonymi.

-Dyskusja ma miejsce w Weronie, mieście Romea i Julii.

-Przyroda duma nad losem kochanków

-Widzimy spadająca gwiazdę, która staje się tematem sporu.

-Dyskusja wokół tego czym jest gwiazda

-Według Cyprysów jest `łzą znad planety' czyli symbolem współczucia jakie niebo okazało człowiekowi.

-Według uczonych jest to jedynie kamień, zwykłe zjawisko atmosferyczne.

-„a ludzie mówią i mówią uczenie, że to nie łzy są, a kamienie- I, że nikt na nie, nie czeka” ostrze ironii skierowane do ludzi uczonych, ale tez i ludzi obojętnych.

*Fantazy Słowackiego:

-Ironia Słowackiego jest zarówno społeczna, jak i indywidualna.

-Ironiczny stosunek do świata nie przekreślił miłości Słowackiego do niego.

-Ironia wyrasta z rozbieżności między ideałem, a rzeczywistością

-W Beniowskim krytykuje brak zgody, istnienie stronnictw, fałszywą religijność.

-W Fantazym prozę i pogoń za romantycznością.

-Drugim obiektem ironii jest sam poeta boleśnie świadomy swoich ułomności. Świadomy swego bajronizmu, romantycznej prozy bezwoli.

-Ironia ma chronić Słowackiego przez zranieniem przez świat, ma być izolacją.

-Badaczka literatury Thonowa widzi ironię w `Śnie srebrnym” gdzie Semenko, która ironizuje Leona jadem i nienawiścią. Obdarzeni ironią są też Księżniczka i nie wierząc w nic Leon. Ale występuje tu złamanie ironii i dążenie do Katharsis.

-Fantazy i Idalia lubują się w romantycznych, wzniosłych tyradach. Kochają wszystko co poetyczne, upajają się własnym cierpieniem.

-Przed śmiercią, by pozostać wzniosłym Fantazy każde złoto przetopić w jeden pierścień i dać go Dianie, opatrując opisem: trup marzonej, swej narzeczonej i pannie Dyjanie utoczyć go…jeśli nie przyjmie, w staw wrzucić”

-Idalia zaś to ta, która „by dała dziś…dziesięć lat życia za jedną scenę głośną i tragiczną. Jej trzeba rany…usta ma do picia trucizny”

-Gdy spotykają się w scenie na cmentarzu(finałowa scena), by tkwić w romantycznej pozie następuje strzał Majora, który usuwa się ze świata cicho, ale efektownie, pozostawia to jednak gorzką ironie.

-On jedyny bowiem okazuje prostotę i jednocześnie wielkość, potrafi poczynić to co zaplanował, a oni są ironiczni i śmieszni, chcą zginąć, ale się boją.

-Cichy czyn znaczy więcej wobec górnolotnych słów0 wybrzmiewa donioślej!

-Ofiara pada człowiek szlachetny „jak to często w życiu bywa” pisze Słowacki.

-Ostrze ironii usytuowane w serce prozy, prozy pustej, górnolotnej, ale bez wyrazu i prawdy.

-Drwi z udawanej poezji i zachwytu nad nią

`Zdania i uwagi' w cyklu religijnym

-Jest to cykl 163 aforyzmów( najczęściej 2-wersowych, choć zdarzają się też dłuższe, np. 4-wersowe.)

-Mickiewicz pracował na nimi w latach 1833-1835- czyli wtedy, gdy pisał Pana Tadeusza.

-W 1836 i 1844- opublikował część aforyzmów

-reszta-w raz z tymi napisanymi w latach późniejszych- ukazała się w paryskim wydaniu w 1869r, po śmierci poety.

-Cykl zawiera podtytuł: „Z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka i Sę-Martena” wskazujący na autorów, których myśli Mickiewicz tłumaczył lub parafrazował.

-Dwaj pierwsi to niemieccy mistycy, trzeci do francuski mistyk- kontynuowali koncepcję Boehmego.

-Mickiewicz wplótł jednak do `Zdań i uwag' własne przemyślenia.

-Próbował odnaleźć- formułując reguły życia duchowego i w ten sposób zbliżyć się do Boga.

-„Zdania i uwagi” mają nastawienie MORALIZATORSKIE- ich zadaniem jest rola moralnego drogowskazu dla człowieka, który jest narażony na liczne pokusy oferowane mu przez świat. Twierdzi: `trudniej dzień dobrze przeżyć niż napisać- księgę'

-Porusza też problemy relacji między Bogiem, a człowiekiem.

-Człowiek powinien podejmować wysiłek szukania kontaktu z Bogiem i szukać go przed wszystkim we własnej duszy i bliźnich, a nie gdzieś daleko w niebiosach: „Bóg nie nad głową mieszka, lecz w środku człowieka. Więc kto w głowę zachodzi, od Boga ucieka”, „Wierzysz, że się Bóg narodził w betlejemskim żłobie, Lecz biada Ci, jeżeli nie narodził się w Tobie”

-Poeta nieustannie podkreśla rolę pokory człowieka, ufności i głębokiej wiary.

-Wielokrotnie padają słowa pochwały dla milczenia i ciszy, tylko wtedy można słyszeć głos Boga: „Głośniej niźli w rozmowach Bóg przemawia w ciszy, I kto w sercu ucichnie, zaraz go usłyszy”

-Zagrożeniem dla każdego z nas są płynące ze świata pokusy szatana, który stara się odwieść człowieka z drogi dobra, człowiek powinien się ich wystrzegać: ”Szatan w ciemnościach łowi jest to nocne zwierze. Chowaj: się przed nim w światło- tam cię nie dostrzeże”

-Daje poeta wskazówki, jak uniknąć grzechu, pokusy: „Nauką i pieniędzmi drudzy się wzbogacą. Mądrości musisz sam z siebie własną dobyć pracą”

-Prawdziwi mędrcy według Mickiewicza to ludzie skromni, którzy z uwagą i poświęceniem wykonują swoją pracę” Po tym można męża wyższego poznać w tłumie, że on zawsze to tylko zwykł robić, co umie”

-Prawdziwa mądrość zawsze idzie w parze z pokorą: „W jednym tylko przypadku rada nie zawodzi; gdy się Pokora w mądrości rodzi”

-Zdania i uwagi to sentencje moralizatorskie, które mają charakter dydaktyczny.

Natura, historia i orientalizm w Sonetach Krymskich Adama Mickiewicza

-Sonety Krymskie powstały w pierwszym etapie zesłania Mickiewicza w głąb Rosji

-W 1825 na mocy decyzji administracyjnej Mickiewicz udał się do Odessy, by podjąć tam pracę nauczyciela w liceum.

-Nie zaczął tej pracy, gdyż władze obawiały się kontaktu polskiego zesłańca z odeską opozycją antycarską.

-Zaprzyjaźnił się z Bonawenturą Zaleskim i jego żoną Joanną, których dom słynął z odwiedzających go możnych osobistości, życia kulturalnego i publicznego( romans Mickiewicza z Joanną)

- Latem i wczesną jesienią 1825 r. Organizowano wycieczki turystyczno-krajoznawcze do Akermanu (przełom maja i czerwca) i na Krym (sierpień-październik). Organizatorem najprawdopodobniej był gen. Witt, który w ten sposób chciał zwiększyć nadzór nad Mickiewiczem. Inni uczestnicy wypraw to: Karolina Sobańska wraz z jej ówczesnym mężem Hieronimem, Henryk Rzewuski oraz służba. W czasie wyprawy powstały Sonety krymskie.

-Pierwszy raz wydano je w Moskwie w 1826 r. pod tytułem Sonety, razem z drugim cyklem - 22 sonetów o charakterze miłosnym (tzw. Sonety odeskie). Sonety krymskie stanowią drugi przełom w obrębie poezji romantycznej.

-Tytuł cyklu określa gatunek literacki utworów (sonet) oraz wskazuje na okoliczności ich powstania (wyprawy krajoznawcze).

-Na cykl Sonetów krymskich złożyło się 18 utworów. Poszczególne sonety nie są ułożone chronologicznie, nie stanowią więc kalendarza podróży po Krymie (swobodność kompozycyjna). Ogólny temat to człowiek wobec zmiennych zjawisk życia, historii i przyrody

-W całości cyklu panuje jednolity ton powagi, często refleksyjnego zamyślenia, prawie zawsze wzniosłości przejęcia się wewnętrznego niezwykłością otoczenia i sferą niespodzianych doznań wewnętrznych.

-Szata językowa naszpikowana jest słowami okazjonalnymi miejsca i czasu, akcentującymi doraźność, momentalność, aktualność i konkretność obserwacji.

-„Konkretność czasowa” obserwacji, akcentowana silną tendencją do używania czasu teraźniejszego; „konkretność przestrzenna” konkretne użycie języka, sytuacyjne; słowo-nazwa desygnuje konkretny, jednostkowy przedmiot, wskazany palcem w przestrzeni.

*Ozdobna hiperboliczność stylu

*Orientalizm

*„Poemat turystyczny”

*Pejzaż duszy

*Pamięć: liryka wyznań osobistych (I, II, XIV), poezja ruin (VI, XVII), poezja grobów (VIII, IX); pamięć wznieca niepokój serca, jej aktywność wiedzie do poznania

-Romantyczne odczucie nieskończoności ogarnia wiele obrazów przyrody krymskiej. Przeżywanie Krymu z autopsji (nie jak w oświeceniu obserwatora-erudyty, który poznał już kraj wcześniej z lektury).

-Wrażeniu bezpośredniego oglądania Krymu służy również konkretność opisu, nazwy miejsc, słownictwo orientalne, mnogość jednostkowych szczegółów widoku uzależnionych od czasu i miejsca obserwacji, jak również realność uzgodnień widoków z sytuacją obserwatora.

-Zestawienia obrazowe, linia intonacyjna wpisana w tekst, subiektywna metaforyka skojarzeń, wyrazista nadorganizacja składniowa i rytmiczna, wieloznaczna, poetycka interpretacja wielu elementów świata przedstawionego, gra paralelizmów, analogii i kontrastów-wszystko to kształtuje emocjonalną postawę narratora i odbiorcy oraz prowadzą ku zarysowaniu poza tekstem całej nie dopowiedzianej sfery odczuć lirycznych.

-Figuralny styl służy deformacji świata przedstawionego. To pierwszy wyznacznik symbolizmu cyklu krymskiego.

-Dalsze wyznaczniki można ustalić w oparciu o przezwyciężanie przeciwieństw: skończoności i nieskończoności, subiektywności i obiektywności.

-Przedmiotem przedstawienia symbolicznego staje się całość bytu: kosmos i chaos.

Znaczenie Sonetów:

*Nowe środki wymowności lirycznej (przejawy życia wewnętrznego odtwarzane przez kreację opisu, opowiadania, niekiedy udramatyzować je w postaci miniaturowej scenki dialogowej)

*Wzbogacenie tematyki

*Piękno i groza przyrody górskiej

*Nowa i nowoczesna liryka, drugi przełom w obrębie poezji romantycznej

*Poezja kreacyjna

*Symbolizm

-Relacja Pielgrzyma do Mirzy: konstrukcja SOBOWTÓROWA!. Bohater rozszczepiony.

-MIRZA:

*Człowiek Wschodu

*Dawny tytuł książęcy; szlachcic turecki

*Przewodnik, mistrz, nauczyciel, który uczy wędrowca patrzenia na egzotykę Krymu oraz odczuwania głębszych znaczeń jego piękna i grozy.

*Mirza stanowi jedynie kontrastowe, orientalne uzupełnienie. To człowiek innej kultury, zachwyt swój wyraża w hiperbolicznym uniesieniu wykrzyknień, apostrof i ozdobnej, zaskakującej metaforyki. To on prowadzi refleksje Pielgrzyma ku sferom znaczeń metafizycznych

*Góruje nad Pielgrzymem wiedzą o zwiedzanym świecie

*Człowiek czynu, reprezentuje realne doświadczenie, które staje się dobrem Pielgrzyma

-PIELGRZYM:

*Romantyczny wędrownik

*Poznający, zadziwiony i refleksyjny obserwator

*Rzeczywistość poznajemy przede wszystkim poprzez jego doznania

*Podróżny, cudzoziemiec, poznaje nową egzotyczną krainę, angażuje się emocjonalnie

*Radość mąci uczucie tęsknoty do ziemi rodzinnej

*Konkrety zwiedzanej ziemi pojąć umie w kategoriach znaków mówiących o innej rzeczywistości, doświadczeniami swoimi próbuje sięgnąć aż w zaświaty.

*Poniekąd skazany na wędrówkę, postać bayroniczna, o niejasnej przeszłości, spowija go aura tajemniczości i niedopowiedzeń.

*Nieszczęście zakotwiczone jest w pamięci przeszłości, która stanowi skarb a zarazem przekleństwo bohatera. To zniewolenie przez pamięć paradoksalnie jest gwarantem wolności, gdyż ustanawia między bohaterem a światem zewnętrznym rodzaj izolującego dystansu (wew. niezależność; nie poddaje się ani historii, ani naturze).

*Dziecko, które stawia pierwsze kroki w nieznanym sobie świecie; proces zdobywania wiedzy (także o sobie samym)

*Nie zna również świata, który istnieje w nim samym

9. STEPY AKERMAŃSKIE

• Utwór otwierający cały cykl, wprowadza w problematykę, 3 paralele: obrazowa (step- morze), nastrojowa (barwy dnia i dźwięki nocy) oraz ideowa (egzotyczna natura i tęsknota wygnańca)

• Pojawiają się kluczowe motywy (piękno krajobrazu, ogrom i potęga natury, wygnanie z ojczyzny)

• Poetycka synteza klasycyzmu, staropolszczyzny, orientalizmu i ludowego romantyzmu

• Oksymorony

• 2 pierwsze zwrotki są narracyjno-opisowe: dominuje opis piękna stepu, nakładają się na siebie dwa obrazy: oceanu i stepu („ suchego przestwór oceanu”, „fala łąk”); na zmysły oddziałują liczne plamy świetlne i kolory („zieloność”, „błyszczy obłok”)

• Nastrój wiersza buduje zapadający zmrok, do wrażeń wzrokowych dołączają się słuchowe

• Subtelne dźwięki powodują, że pod.lir. głębiej wsłuchuje się w przestrzeń nocy, w nadziei, że usłyszy jakiś głos z odległej Litwy

• To pejzaż duszy

• Obraz jako ekwiwalent i znak emocji

• Człowiek staje w oko w oko z nieskończonością (to atrybut świata)

• Pod.lir. jest oszołomiony sytuacją, wszystko jest nowe

• Język nie nazywa przeżycia

• Natura decyduje o tym, co odczuwa pod.lir. (naturocentryzm)

• Pod.lir. jest wykreowany: „paleta nastrojów”, różne punkty widzenia, gra impulsów

• Zmiana czasów (przeszły na teraźniejszy)

II. CISZA MORSKA

• Ten sonet rozpoczyna „właściwą” podróż na Krym

• Droga morska; na wysokości Tarkankutu ( przylądek Krymu) zalega cisza morska zwiastująca burzę

• Statek ogarnia bezruch, wszyscy są w doskonałych nastrojach

• Porównanie ciszy morskiej do pozornego uśpienia namiętnej duszy ludzkiej, na której dnie, niczym hydra, czają się wspomnienia i myśli; nawet gdy dusz jest spokojna, pamiątki przeszłości drażnią ją, nie odchodzą w zapomnienie.

• Pozór i rzeczywistość

• Paralelizm: morze-myśl, polip-hydra pamiątek, zachmurzone niebo-burza namiętności, cisza morska-serce spokojne

III. ŻEGLUGA

• Kontynuacja poprzedniego sonetu, środkowe ogniwo poprzedzające kulminacyjny dla tej części sonet Burza

• Pogrążony w bezruchu okręt ożywa

• Poeta dynamizuje świat przedstawiony wiersza, ożywienie okrętu i załogi przynosi nastrój optymizmu, radości, poczucia wyzwolenia

• Człowiek zdaje się rzucać przyrodzie wyzwanie, dąży do jej okiełznania i podporządkowania sobie

• Uczucia te podziela również pod.lir., którego dusza również „lotem buja wśród odmętu”; czuje, że niczym wolny i swobodny ptak może szybować wyzwolony spod ziemskich ograniczeń i udręki

• Skróty sytuacyjne, ograniczenie się do jednego dobitnego obrazu oraz bezpośredniość przedstawiania

• Poryw i entuzjazm ducha

IV. BURZA

• Kulminacja podróży morskiej

• Wybucha burza, załoga walczy z żywiołem, jednak jest bez szans

• Atmosfera grozy i przerażenia

• Krótkie, urywane zdania lub równoważniki zdań podkreślają gwałtowność starcia człowieka z żywiołem

• Liczne wyrażenia dźwiękonaśladowcze („wicher z tryumfem zawył”)

• Statek wydaje się być maleńką łupiną, wydaną na pastwę bezlitosnemu morzu

• Przerażona załoga nie jest w stanie ocalić statku, woda wdziera się na pokład, wydaje się, że wszyscy utoną (jedni się modlą, inni żegnają się z przyjaciółmi lub leżą nieruchomo)

• Pod.lir siedzi gdzieś z boku, milczący, obojętny na wszystko, jego myśli krążą wokół nadchodzącej śmierci; zazdrości pozostałym pasażerom „szczęśliwy, kto siły postrada, albo modlić się umie, lub ma, z kim się żegnać”; on nie rozpacza, bo nie ma nic do stracenia, jest samotny, nie potrafi się nawet modlić, widocznie stracił już nawet wiarę => bajroniczny paraliż duszy

V. WIDOK GÓR ZE STEPÓW KOZŁOWA

• Forma dialogu

• Kozłow - miasteczko w zach. części Krymu

• Fascynacja Czatyrdahem, szczyt góry rozświetlony zachodem słońca kojarzy się z łuną pożaru nad miastem

• Diwy to pokonane, złe geniusze, w ludowo-poetyckim przypuszczeniu Pielgrzyma, starają się zakłócić dzieło stworzenia, wznosząc nową górę Kaf (wg legendy za nią mieszkają, na końcu świata)- Pielgrzym zna kosmogonię wierzeń orientalnych

• Mirza jest pełen uwielbienia i czci dla tej góry, gdzie oddech zamarza

• Kto zdobędzie ten szczyt, ma nad sobą już tylko gwiazdy, to symbol ludzkiej dumy i wolności

• „posąg człowieka na posągu świata”

• Hiperbolizacje

• Bezgraniczna dal

• Pytanie zadziwienia

VI. BAKCZYSARAJ

• Opis wymarłego i opuszczonego miasta - dawnej stolicy chanów krymskich

• Bakczysaraj był symbolem władzy, bogactwa i potęgi dynastii Girajów, a teraz jest wymarły i opustoszały; wszędzie straszy pustka

• Kiedyś potęgą był tutaj człowiek, teraz jest natura

• Roślinność wdziera się do dawnych sal („sofy, trony (...)przeskakuje szarańcza, obwija gadzina”)

• Pojawia się powój, będący zwiastunem zmierzchu panowania w tym miejscu człowieka, jego klęski i nicości

• Opis fontanny haremu, która opiera się działaniu czasu i potężniejszej od człowieka przyrody

• Personifikacja fontanny, rozpacza, „perłowe łzy sącząc”, wspomina dawne czasy

• Podróżny ma świadomość klęski wszelkich wartości uznanych przez dumnych ludzi za wieczne i niezniszczalne

• Niezniszczalna okazuje się tylko natura, pozornie tylko zmienna i ulotna

• Błędem człowieka jest uważanie się za istotę posiadającą władzę nad całym światem, gdyż w rzeczywistości jest bezbronny

• Kultura to świadectwo wartości

• Ruina ma wartość symbolu - stoi na przecięciu natury i kultury

VII. BAKCZYSARAJ W NOCY

• Przykład fascynacji Mickiewicza kulturą i wierzeniami Wschodu (orientalizm)

• Ekstatyczna estetyka; kreacja, percepcja piękna

• Ekstatyczna pamięć, czyli taka, która bazuje na tak mocnych wspomnieniach, że determinują one odbiór

• Przepych, haremy, baśniowość

• Obrazowanie kosmograficzne

• Przestrzeń: bezkres, nieskończoność

• Wertykalizm, horyzontalizm: góra # dół

• Rzeczywistość we wszystkich jej wymiarach

• Świadomość symboliczna

• Atmosfera wiersza jest wyciszona, panuje noc, świeci księżyc, wierni opuszczają meczet

• Liczne słowa związane z obrzędami i budownictwem orientalnym: dżamid (meczet), izan (zwoływanie wiernych do meczetu przez muezinów), menar, farys

• Mrok nocy czasem rozświetla błyskawica

• Świat pełen tajemnic i baśni (przywołana o Elbisie - Lucyfer)

• Brak spersonalizowanego bohatera

• Liczne porównania: księżyc i zorza jako para miłosna na komnatach haremu

VIII. GRÓB POTOCKIEJ

• Na Krymie krąży legenda o pochodzącej z Polski niewolnicy. Po jej śmierci zakochany w niej chan wystawił wspaniały grobowiec, symbol miłości

• Rozważania o przemijaniu życia ludzkiego, zwłaszcza o śmierci z dala od ojczystego kraju

• Pielgrzym jest przekonany, że jemu także przyjdzie zakończyć życie na wygnaniu, ma nadzieję, że jego grób także będą odwiedzać rodacy, by dźwięk rodzinnej mowy „ocucił” go choć na chwilę

• Wyraz rozpaczy

• Złote motyle to symbole szczęśliwej przeszłości

IX. MOGIŁY HAREMU

• Kontynuacja poprzedniego sonetu

• Opis mogił zmarłych przedwcześnie niewolnic z haremów potężnych chanów

• Dziewczyny nazywane są różami edeńskimi i niedojrzałymi gronami winnymi

• Żal nad niedolą dziewczyn, których przeznaczeniem było życie w niewoli, za życia odgrodzone od zewnętrznego świata, po śmierci skryte pod zasłoną „niepamięci czasu”

• Mirza zauważył, że Pielgrzym jako jedyny z cudzoziemców uronił łzę nad grobami niewolnic, pozostali traktowali cmentarz jako ciekawostkę podróżniczą

• Monolog-elegia

X. BAJDARY

• To dolina na południu Krymu

• Dwie paralelne części: pęd na koniu po dolinie (motyw pędu) i skok na rumaku do morza

• Rumak nie nadąża za wyobraźnią bohatera, pęd jako środek niezwykłego oszołomienia się poety

• Chaos jako stan ducha, entuzjazm

• Próba uwolnienia się od smutnych rozważań nad nietrwałością i przemijalnością ludzkiego życia

• Motyw jazdy konnej, upajania się wolnością i swobodą

• Ucieczka od gnębiących myśli, poszukiwanie zapomnienia i cudu niepamięci, jaki dać może zmęczenie i zabłądzenie w obcym kraju

• Dusza pod. lir. jest jak wzburzony morski bałwan

• W chaosie, burzy, wirze fal poszukuje choćby chwilowego zapomnienia, przynoszącego ukojenie i wytchnienie

• Jedyny sonet bez pierwiastków krajobrazowych

XI. AŁUSZTA W DZIEŃ

• Zachwyt orientalnym krajobrazem i krymską przyrodą

• Wyrazy tureckie (np. chylat - mgła, namaz - poranna modlitwa czy kalif - tytuł muzułmańskiego władcy) podkreślają egzotykę i tajemniczość widoków

• Budzący się dzień, przesłonięty jeszcze poranną mgła, ale już zachwycający kolorami, krajobraz stopniowo odsłania się

• łąka skąpana w kwiatach, motyle i odległa szarańcza - obraz niemal sielankowy

• Pojawiają się jednak motywy zwiastujące niepokój, groźbę (atmosfera katastrofalna): obok „wre morze i odparte z nowym szturmem pędzi; w jego szumach gra światło jak w oczach tygrysa” - zapowiedź burzy, która zburzy sielankowy nastrój beztroski i bezpieczeństwa

• Brak spersonalizowanego bohatera

XII. AŁUSZTA W NOCY

• Nadchodzi noc, która u stóp Czatyrdahu nie zwiastuje spokoju - otoczenie tętni tajemniczym, egzotycznym życiem

• Cisza jest tylko pozorna, mrok tymczasowy

• Szmer strumieni usypia, w powietrzu unosi się zapach kwiatów

• Pielgrzym układa się do snu, zaczyna padać deszcz („potop złoty”), góry ożywają, świat budzi się do życia, by zaraz znów pogrążyć się w mroku

• Zmienność nastrojów Pielgrzyma (jest czujny, potem się uspokaja, po chwili „budzi się”

• Mieszają się wrażenia wzrokowe, słuchowe i zapachowe

• Apostrofa do krymskiej nocy (przyrównana do kobiety, odaliski)

XIII. CZATYRDAH

• Fascynacja i zachwyt orientem, krymskimi górami, a zwłaszcza monumentalnym Czatyrdahem

• Monolog Mirzy, który odczuwa przed dostojną górą niemalże nabożną cześć, monolog- oda lub hymn

• Liryka inwokacyjna, liryka roli

• Podniosła, dramatyczna litania

• Czatyrdah jako krymski Synaj

• Łączność między Pielgrzymem a Mirzą

• Styl azjański - miał charakteryzować mowę ludzi wschodu

• Metaforyka Mirzy: religia, władza

• Hiperbolizacja: zwykła góra - monumentalny gmach

• Czatyrdah: „maszt krymskiego statku”, „minaret świata”

• Góra zostaje upersonifikowana: olbrzym ubrany w płaszcz z ciemnego lasu i przystrojony turbanem z chmur

• To coś znacznie doskonalszego nad przeciętnego śmiertelnika, pośrednik między Bogiem a ludźmi

• Bóg jest wobec natury transcendentalny

• Kosmos trwa w niewzruszonej stabilności

• Bogactwo topiki poetyckiej, złożony system metaforyki, przerzutnie, rozbudowane zdania, inwersje, tok anaforyczny, który powoduje paralelizm składniowy (cechy mowy ozdobnej)

• Dystans między tym co się dzieje a Mirza

• Mentalność człowieka Wschodu (bunt był niemożliwy, pokora wobec władzy)

• Ekspresja doświadczenia religijnego

• Wykrzyknik podziwu

XIV. PIELGRZYM

• Samotna wędrówka pozbawionego ojczyzny tułacza

• Ogromna tęsknota za utraconą Litwą

• Chociaż pod.lir. przebywa w przebogatej krainie, nie może zapomnieć skromnych lasów dalekiej ojczyzny

• Kontrast: niezmierzone bogactwa i przepych orientu - zwykły wiejski krajobraz Litwy

• Splecenie obrazu utraconej ojczyzny z obrazem ukochanej kobiety, która żyje daleko stąd - granica tych uczuć zaciera się

• Pod.lir. jest rozdarty, nie wie czy ukochana go jeszcze pamięta, czy ma świadomość jego wierności i żaru jego uczuć

• Połączenie obrazu ojczyzny i ukochanej, sprawia, że Litwa ulega antropomorfizacji - pod.lir. zastanawia się czy Litwa pamięta o stęsknionych za nią wygnańcach; ta niepewność jest przyczyną tragicznego rozdarcia, dręczącego umysł i duszę Pielgrzyma

• Pod. lir. błąka się również w krainie swojej osobowości

• Osobowość rozdarta, niespójna, nieharmonijna; nie rozumie sam siebie, na kolejne pytania nie pada odpowiedź, człowiek ten stoi u progu kształtowania swojego światopoglądu

XV. DROGA NAD PRZEPAŚCIĄ W CZUFUT - KALE

• Dialog Mirzy z Pielgrzymem, odbywających niebezpieczną przeprawę nad górską przepaścią

• Mirza ostrzega Pielgrzyma, by ten nie spoglądał w dół, bowiem od widoku otchłani można dostać zawrotu głowy i runąć w głębię

• Pielgrzym spojrzał w dół, a widok, jaki zobaczył, był tak niezwykły, że nie sposób go opisać

• Przepaść: nieskończoność, cudowność, której ludzki rozum nie jest w stanie ogarnąć i zrozumieć

• Pejzaż stanowi punkt wyjścia dla rozważań natury trnscendentalnej, dotykającej tajemnicy wszechrzeczy

• Zamilknięcie oszołomienia

• Celem sonetu nie jest opis drogi nad przepaścią, lecz wrażenie wzniosłości, jakie ta droga budzi

• Obrazowe połączenie górskiej przepaści z morską otchłanią

XVI. GÓRA KIKINEIS

• Górska osada tatarska

• Kontynuacja wędrówki nad przepaściami, wokół otchłanie i piękno krajobrazu

• Nawet Mirza ulega poetyckiemu nastrojowi chwili

• Piękne morze u stóp góry, woda z tej wysokości kojarzy się z niebem, które rozpościera się u stóp ludzkich; pod nimi przepływają chmury, podobne śnieżnym wyspom na bezkresie mórz

• Obrazowe połączenie górskiej przepaści z morską otchłanią

• Przed nimi znajduje się wąwóz

• Monolog-dytyramb o największym napięciu dramatycznym

XVII. RUINY ZAMKU W BAŁAKŁAWIE

• Nastrój podobny do tego z sonetu Bakczysaraj

• Opis ruiny, w jaką obróciło się dzieło ludzkich rąk

• Górski zamek był warownią strzegącą Krymu przed najazdami wrogów; mimo, że oparł się nieprzyjacielskim najazdom, to jednak musiał ulec wpływowi czasu

• Przyroda i wieczna natura zwyciężyły człowieka

• Dziś ruiny przypominają wymarłe miasto, które spustoszyła zaraza, gdzie „sępy czarnym skrzydłem oblatują groby”

XVIII. AJUDAH

• Utwór zamyka cykl sonetów, podsumowanie całości, refleksja na temat poezji i miejsca poezji w świecie

• Poezja poezji

• Spokój i pogoda

• Harmonia pomiędzy poetą a światem

• Medytacja w obliczu skał i morza-czas teraźniejszy, refleksyjna apostrofa-czas nieokreślony

• Nieskończona perspektywa paraboli

• Pod.lir. spogląda ze szczytu Ajudahu w dół na spienione morskie wody, które bezustannie atakują rozciągający się u stóp góry brzeg

• Obraz bardzo dynamiczny („ spienione bałwany”, „kołują wspaniale”' „buchają” itd.)

• Parabola w stoickiej scenerii skał i morza

• Woda cofając się, zostawia na piasku „muszle, perły i korale”; ten obraz nasuwa refleksje

• Cofające się morze i pozostawione na brzegu muszle to jakby odbicie duszy: „poety młodego”, którego często targają burze namiętności, jednak po ich odejściu w niezgłębioną toń zapomnienia pozostają „nieśmiertelne pieśni”, które w przyszłości mogą stanowić świadectwo istnienia poety w świadomości potomnych, być niczym wieniec laurowy

• Metaforyczne zdystansowanie się pod.lir. do jego burzliwego życia, które nie szczędziło mu cierpień i trosk

• Romantyczny poeta jest jednostką szczególnie wrażliwą, odczuwającą wszelkie rozczarowania życiowe znacznie silniej niż zwykły śmiertelnik; to poeta ma możliwość zrozumienia swego bólu i nieszczęść, jakie na niego spadają: mają one stanowić poetyckie natchnienie i wieść go ku wiecznemu życiu w swych utworach. Wszelkie życiowe klęski i burze stanowią materiał do wierszy, które, niczym muszle na brzegu, będą świadectwem minionych cierpień i trosk. Misją poety jest umiejętność uczynienia swych osobistych tragedii arcydziełami sztuki, perłami i koralami

• Mimo pozorów przemocy mistrza do młodego adepta liryki, daje świadectwo namysłu twórcy nad własnym dziełem

• Źródłem aktu poetyckiego jest aktywność uczuciowa

CIEKAWOSTKA: Wielu badaczy literatury jest pewnych, ze gdyby Sonety Krymskie zostały wydane nie w Paryżu, Mickiewicz zająłby miejsce Baudlaire'a, pisarza francuskiego znanego z m.in. utworu: „Litania do szatana” „Padlina”

Cechy komedii Fredry na podstawie wybranego utworu[Zemsta]

-Dramat jest obok epiki i liryki jednym z trzech rodzajów literackich. Sytuuje się na pograniczu literatury i teatru - jest przeznaczony do wystawienia na scenie, a wywodzi się ze starożytnych greckich obrzędów związanych ze świętem boga wina - Dionizosa. (dramat antyczny).

-Wystawiano wówczas na scenie teatru greckiego sztuki (tragedie, komedie polityczne), w których główną postacią był kozioł - wyobrażany jako bożek Pan (symboliczny bóg strzegący pasterzy i ich trzód o tułowiu i twarzy mężczyzny, z rogami, ogonem i brodą) opowiadający historię, mit.

*Cechy dramatu:
-Brak osoby wypowiadającej czyli narratora lub podmiotu lirycznego,
-Obiektywizacja świata przedstawionego - nie zależy on od narratora czy podmiotu lirycznego,
-Centralna rola akcji - brak refleksji i komentarzy odautorskich - akcja jest wyrażona w dialogach i monologach (poszczególne kwestie postaci),
-Charakterystyka bohaterów dokonuje się poprzez ich działania (brak opisów) lub też charakteryzują je inne postacie dramatu na zasadzie wypowiedzi o nich - wszelkie dane dotyczące wyglądu postaci, komentarze ich zachowań, ewentualne wskazówki dotyczące sytuacji na scenie ujęte są w didaskaliach - czyli tekście pobocznym o charakterze informacyjnym,

-Tekst jest zbudowany z dialogów i podzielony na role (wypowiadają się poszczególni bohaterowie).

-Dramat przedstawia bohaterów uwikłanych w konflikty, których nie potrafią rozwiązać. -Jeżeli zakończenie dramatu nie przynosi żadnego rozwiązania i kończy się źle - tragicznie, mamy do czynienia z tragedią, jeżeli problem zostaje rozwiązany i wszystko kończy się dobrze - jest to komedia. Tak w prosty sposób można sklasyfikować dramat i wyodrębnić jego cechy.

*Podsumowanie i zestawienie z „Zemstą” cech dramatu:
- podział na akty i sceny:
Akt I: 8 scen
Akt II: 9 scen
Akt III: 7 scen
Akt IV: 13 scen.
- tekst poboczny - didaskalia; przykład:

„Papkin, po francusku ubrany, przy szpadzie; krótkie spodnie, buty okrągłe do pół łydki, tupet i harcopf, kapelusz stosowany - pod pachą parę pistoletów, zawsze prędko mówi” (z Aktu I, sceny 2)

- podział na role: Cześnik, Rejent, Podstolina, Wacław, Klara, Papkin i in.
- brak narratora - wypowiedzi samych bohaterów:

„Papkin: Patrz Cześniku - poznasz przecie...
Cześnik: Cóż mam poznać?
Papkin: Wystrzelony, / Wypalony
Dyndalski: Gdzieś na wrony.”

- kreowanie świata poprzez dialogi i monologi; przykład monologu z zaznaczeniem didaskaliów typu: „na stronie”: Podstolina:

„Od Cześnika ma zlecenie
I zachodzi tak z daleka
Tam, gdzie go się dawno czeka.
Głupi mędrek.”

- zasada trzech jedności (w dawniejszych czasach) - akcja trwająca 24 godziny, jedno miejsce wydarzeń, jeden problem: akcja w „Zemście” toczy się w ciągu jednego dnia, dotyczy jednego miejsca: zamku należący do Cześnika i Rejenta i zbudowana jest wokół jednego nadrzędnego problemu: sporu o mur graniczny

*Budowa wewnętrzna dramatu - cechy komedii na przykładzie „Zemsty”:

-Ekspozycja - wstęp- przedstawienie bohaterów, zarysowanie głównego wątku, stworzenie sytuacji wyjściowej , z której wynikają dalsze.

-Zawiązanie i rozwój akcji - przedstawienie głównego wątku i wątków pobocznych, stopniowanie napięcia i rozwój konfliktu.

-Punkt kulminacyjny - splot wszystkich wątków, moment najwyższego napięcia emocjonalnego. Taki moment następuje, gdy do domu Cześnika wchodzi Rejent, zdziwiony nieobecnością porywczego sąsiada na pojedynku. Spotkanie dwóch wrogów jest nieuniknione, ale gdy dochodzi do konfrontacji, nie wiadomo, co może się wydarzyć... Jednocześnie w tle odbywa się ślub Wacława i Klary.

-Rozwiązanie akcji - zakończenie, wyjaśnienie losów bohaterów - w przypadku komedii pozytywne.

-Zemsta należy do komedii, w której występuje kontrast charakterów. Osobowość Cześnika Raptusiewicza została skonfrontowana (przeciwstawiona) z charakterem Rejenta Milczka. Pierwszy z bohaterów jest porywczy i gwałtowny, szybko wybucha gniewem, ale równie szybko się opamiętuje, dzięki takim reakcjom jest szczery. Natomiast drugi to cichy, spokojny, z pozoru niezdolny do złości człowiek, ale naprawdę pod maską cierpliwości skrywa wiele negatywnych cech: potrafi kłamać i zręcznie manipulować innymi, mając na celu własne korzyści, jest przy tym skąpy i chciwy.

-Postacie Raptusiewicza i Milczka skonstruowane w oparciu o różnice temperamentów prowokują mnóstwo zabawnych scenek i perypetii (problemów).

-Ustami błazeńskiego Papkina skrytykował Fredro niektóre wady szlachty: rozrzutność i umysłową `ciasnotę'

Ironia tragiczna w Balladynie i o Balladynie ogólnie[wykład]baśniowość,

-W czasach Słowackiego panowali mężczyźni, tu królową jest kobieta-pogwałcenie odwiecznych praw.

-Funkcjonalizacja tragizmu- instynkt poetyczny pokazuje, że nie ma ucieczki.

--Balladyna chce uciec, ale nie może

-Zaczyna zbrodnię w pewnym zamyśle, tak jak i kolejne zbrodnie, które są po to, by UNIKNĄC KARY za poprzednie zbrodnie.

-Jako KRÓLOWA jest poza prawem- zostaje nią po to by być bezkarną

-Balladyna w I akcie swego bycia królową powiada o sobie „winna śmierci”- PRAWIDŁOWOŚC MORALNA.

-Kiedy Balladyna zostaje królową, to `królowa' [funkcja] staje się ważniejsza od samej Balladyny- człowieka.

-Król/Królowa to POMAZANIEC Boży- Balladyna zabiła, nie była więc dobrym pomazańcem Bożym, zasługuje więc na karę.

-Balladyna realizuje przez zbrodnie wyrok na samej sobie. W momencie kiedy zabiła pierwszy raz ściągnęła na siebie wyrok.

-Balladyna łączy historię rzeczywistą z historią baśniową

-Słowacki reaguje na Pana Tadeusza- A. Mickiewicza swoją Balladyną i Lillą Wenedą, o których można powiedzieć, że nie pokazują IDEALNEJ przeszłości.

-Świat przedstawiony w Balladynie nie może być pojmowany na poważnie

-Imię Balladyny wyrasta z konwencji literackiej- ballada. Filon- imię konwencjonalnie SIELANKOWE.

-Baśniowa konwencja- przyjeżdża królewicz do chaty wdowy i szuka żony, którą weźmie po konkursie- BRAK REALIZMU.

-Z tej zupełnie FARSOWO-BAŚNIOWEJ konwencji wyrasta dramat o MECHANIZMIE WŁADZY, rządzy Władzi i samorealizacji.

-Co ciekawe Alina także nie gra fair, a mówi się jedynie o złym zachowaniu Balladyny

-Baśń ludową przenosi Słowacki na wyższy poziom

-Dramat o tym, jak baśń przekazuje najczyściejsze prawdy kulturowe.

-Bohaterowie ludowi byli UCZCIWI, u Słowackiego są CZARNYMI charakterami.

-Baśń z naruszonymi konwencjami baśniowymi- królowa morduje.

-Baśniowość osadzona jest u źródeł polskiej państwowości- Korona Lecha, Goplana, Gopło.

-Wprowadzając czysty komizm pokazał, że mechanizmy, które są opisywane w kulturze są takie same w LUDZIE, jak w kulturach, które były uważane za najgorsze.

Ludowość w Dziadach

-W Romantyzmie nastąpił charakterystyczny dla tej epoki zwrot ku motywom i literaturze ludowej, która pierwotnie istniała w formie ustnej.

-Bohater stylizowany na członka ludu.

-Mickiewicz w III. cz. Dziadów sięgnął do tematyki ludowej.

-Głównym wątkiem jest pogański obrzęd Dziadów, podczas tego obrzędu zostaje powołowa nadzmysłowa rzeczywistość.

-Rzeczywistość ta jest jednocześnie przedstawicielem rodzaju ludzkiego i członkiem danej społeczności.

-Według wierzeń ludowych istniały zaświaty, będące miejscem pobytu dusz , które po opuszczeniu ziemi nie trafiły do nieba, ani do piekła.

-Dla ludzi żyjących duchy są czymś naturalnym, zgodnym z ich wierzeniami

-Noc Dziadów to czas wspólnoty żywych i umarłych

-Żywi zjawiają się na obrzędzie, by pomóc umarłym, a duchy zmarłych udzielają im przestrogi i nauk, jakie wyniosły z własnego życia i losów duszy na tamtym świecie.

-Prawdy moralne wygłaszane kolejno przez trzy kategorie duchów: lekkie, ciężkie i średnie, podejmują istotna problematykę WINY i KARY.

-W myśl ludowej tradycji kara spotyka nie tylko tych którzy zgrzeszyli przeciwko drugiemu człowiekowi

-Człowiek musi zaznać wszystkich uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych- Grzechy Józia i Rózi oraz Zosi: nie zaznali oni ich.

-Widmo złego Pana jest(ciężki duch) złym duchem, dla niego nie ma ratunku

-Pojawienie się duchów łączy się z wygłaszana przez nie nauką moralną- JEST TO LUDOWOŚC ZAANGAŻOWANA SPOŁECZNIE.

-Ludowość w Dziadach to jedność świata żywych i umarłych, pozostających w nieustannie ścisłym związku.

-Ludzie żywi potrzebni są do obdarowania duchów tym czego potrzebują, czymś co może skrócić ich pokutę i ułatwić zbawienie.

-Mickiewicz z folkloru zaczerpnął także śpiewy obrzędowe, gusła i inkantacje(obrzędowe zaklinanie, czarowanie według jakiegoś rytuału)

-Czerpie z pieśni gminnej

-Obrzędom przewodził Guślarz

-O historii Dziadów na Litwie(obrzędzie) przeczytaj we wstępie do II cz. Dziadów.

Szekspiryzm i Ariostyczny uśmiech Balladyny

-Wstęp do Balladyny Słowacki rozpoczyna przywołaniem krótkiej powiastki o Homerze.

-Stary i ślepy Harfiarz(Homer) przyszedł nad brzegi morza Egejskiego. Usłyszawszy szum i huk fal sądził, że to zgiełk ludzi, którzy przyszli posłuchać jego pieśni rycerskich. Wsparł się na harfie i począł śpiewać `pustemu morza brzegowi', a gdy skończył zadziwił się, że nikt go nie oklaskuje. Rzucił harfą w toń morską, ale po chwili fale mu ją zwróciły ”i odszedł od harfy swojej smutny Greczyn nie wiedząc, że najpiękniejszy rapsod nie w sercach ludzi, ale w głębi Egejskiego Morza utonął”

-Ta opowiastka ma zastąpić przemowę do Balladyny. Słowacki domyślił się, że jego dramat może być niezrozumiały i przypominać homerową harfę rzuconą na morskie głębiny, a on sam byłby podobny harfiarzowi.

-Autor Balladyny nawiązuje do włoskiego poety Lodowico Ariosta- twórcy epopei `Orland Szalony', w której stale uwidoczniają się zmiany nastroju towarzyszącego prezentowanym zdarzeniom. Nuta powagi miesza się z efektami koniecznymi. Podobnie miało być w Balladynie. Poeta twierdził, że skonstruowany dramat z `ariostycznym uśmiechem' czyli taki, w którym wszystko będzie na opak- patos będzie mieszał się z ironią, bohaterowie staną się ofiarami swoich idei, do tego `dołączą' sylfy(duszki) i świat już nijak będzie się miał do rzeczywistości, będzie za to tworem poetyckiej fantastyki, z domieszką kultury.

-Krasiński powiedział o Balladynie, że ją Szekspir porodził w głowie Słowackiego.

-Słowacki z dramatu Szekspira kształtuje nowy organizm

-Balladyna w swym stosunku do Szekspira jest wprost typowym okazem metody twórczego naśladowania- epigoństwa.

-Czerpie z `Snu nocy letniej” „Makbeta” „Króla Leara” WSZYSTKIE PRZYKŁĄDY ZOSTAŁY OMÓWIONE WE WCZESNIEJSZYM PYTANIU.

-Warto przywołać podobieństwo do `Burzy' Szekspira- Po bagnach Ariel wodzi Stefana, tak samo Chochlik równie uprzejmym przewodnikiem jest dla Grabca.

-„Poskromienie złośnicy” łączy się z chęcią pozostania królem przez Grabca.

-Balladyna miała należeć do cyklu dramatów na tle BAJECZNYCH DZIEJÓW POLSKI.

-Zbliża się do Lilli Wenedy przez motyw korony cudownej(wpływ Calderona- skradziony klejnot narzędziem kłamstwa w ręku przebranej za rycerza kobiety „białe rączki nie obrażają”- komedia)

-Balladyna jest SYNTEZĄ dramatu szekspirowskiego.

Antyk w romantyzmie na wybranych utworach-Norwid

-Wyrazem hołdu Norwida dla Chopina był wiersz „Fortepian Chopina”

-Utwór powstał na przełomie 1863/64.

-Inspiracją dla poety było wyrzucenie na bruk przez carskich żołnierzy fortepianu Chopina

-Był to odwet za nieudany zamach na carskiego namiestnika w królestwie(z pałacu Andrzeja Zamojskiego na Nowym Świecie zrzucono na przejeżdżającego namiestnika bombę) Fortepian należał do siostry Chopina- Izabeli Barcińskiej.

-Przytoczone w wypowiedzi podmiotu głosy innych postaci powodują jej rozczłonkowanie, co wzmaga dramatyzm

-Pod względem kompozycyjnym jest to utwór zamknięty, choć wewnętrznie rozczłonkowany

-Kolejne strofy układają się w trzy zespoły tematyczno kompozycyjne

-6 pierwszych strof to interpretacje ostatnich chwil Chopina oraz charakterystyka jego muzyki

-Strofy 8-10 przedstawiają moment zniszczenia fortepianu w czasie powstania styczniowego i stanowią wobec strof 1-6drugie skrzydło analogii, której podstawą jest upodobnienie w pierwszej części utworu Chopina do instrumentu muzycznego- liry Orfeusza, oraz przyrównanie go do sztuki- rzeźby Pigmaliona.

-W końcowej części zaś porównanie fortepianu do postaci rozdzieranego przez Menady Orfeusza( w ten sposób podniesiono do wysokiej RANGI instrument- swoista LEGENDA)

-Muzykę Chopina, Norwid charakteryzuje jako przetworzone DZIEDZICTWO GRECKO RZYMSKIEGO ANTYKU, wzbogaconego o polskie pierwiastki narodowe.

-Prostota i doskonałość sztuki okresu peryklejskiego oraz antyczne wartości moralne zostały po wiekach, jak dowodził, odrodzone i połączone w muzyce Chopina z polskimi wartościami oraz chrześcijańskimi.

-Wrota stają się harfą, dom- niebem, łan pszenicy- chlebem eucharystycznym

-Chopin to ideał narodowy, który został umiłowany przez `WIECZNEGO PIGMALIONA'

-Sakralizacja sztuki „ Consumentum est”

-Istotę `fortepianu chopina' i proces jego odbioru przez społeczeństwo przedstawił Norwid, jako realizację trzech nakładających się na siebie i tworzących jeden system wartości, mitów: Pigmaliona, Orfeusza, Chrystusa.

-Tak, jak Pigmalion ożywił posąg Galatei, tak artysta z profanum czyni sacrum

-Orfeusz to łącznik między światem antycznym i chrześcijańskim, a kimś takim przez muzykę był Norwid.

-Tak samo, jak Jezus niósł ewangeliczny przekaz- w muzyce.

*Pielgrzym- wiersz Norwida z „Vade-mecum” jest podróżą- peregrynacją- nie tylko po ziemi, lecz dotyczy też pielgrzymowania `w górę'

-Łączy się z ciągłym pracowaniem nad sobą, by w ostateczności być godnym łaski zbawienia.

-Kult pracy- Norwid pracę nazywa WYŁĄCZNIE- doskonaleniem duszy!

-Trzeba odróżnić to co doczesne i przyjąć to co wieczne.

-Pielgrzym jest zdenerwowany, że ludzie nie mają jego sposobu życia, iż jest postrzegany, jako inny/gorszy, bo nie ma stałego domu ”dom ruchomy”

-Neologizm `DOPOKĄD' łączący słowa `dokąd' i `póki' uświadamia, że człowiek jest w swoim życiu tu tylko na chwilę

-Pielgrzym mimo ubogości materialnej jest bogaty duchowo przez więź z Bogiem.

Adam Mickiewicz, wzorce klasycystyczne: liryki („Oda do młodości”) „Grażyna”

*Grażyna:

-Przez wgląd na przypodobanie się starszyźnie najwidoczniejszy jest w Grażynie (powieści litewskiej) wpływ klasyczny.

-Trzeźwa podmiotowość przedstawienia, usunięcie subiektywnych uczuć poety, długie retoryczne mowy bohaterów, poważny tok wiersza, wyrażenia typowe dla epopei „Lecz któróż z bogów siłę w nim osłabił?”

-Autor nie poszedł jednak wiernie za tradycją eposu- zlikwidował wpływ sił nadziemskich na losy ludzi, wszystko pochodzi z ludzkich uczuć co zbliża Grażynę do powieści poetyckiej.

-Oświetlenie tylko kilku bohaterów(Grażyny, Litawora, Rymwida) a w eposie wszyscy byli oświetleni jednakowo.

-W opisie walk oba wojska zlewają się, ograniczony opis walk, w eposach były szczegółowo opisane oddziały, ich liczby, stroje itd.

-Wzmianka o sytuacji przed bitwą, w eposie obraz przygotowań wojennych

-Niejednolitość wiersza: oktawy/sekstyny, w eposie heksametr, klasyczne oktawy.

-Styl Mickiewicza jest KOMPILACJĄ romantycznego i klasycystycznego, według niego tą drogą szedł Tasso.

-W Grażynie romantyczne treści przekazane zostały w klasycznej formie

-Mickiewicz zadbał też o klasyczną proporcję- w I części przemawiają Litwor i Rymoid: odpowiadają sobie w takiej samej ilości wersów.

-Jako narrator sięgnął po maskę BARDA i opowiada tak, jakby żył w tamtych czasach( zabieg, jak w Pieśniach Osjana, czy „Pieśni Nibelungów”

*Oda do młodości

-Zgodnie z literackimi wyznacznikami epoki oświecenia, Mickiewicz sięgnął po klasycystyczno retoryczne hasła- „Młodości” wiele razy odwołuj się w tekście do zdrowego rozsądku formułując patetyczne hasła, np.: `Razem młodzi przyjaciele” „tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga”

-Pod względem leksykalnym ODA jest APELEM!

-Cechą klasycystyczną poetyki było nadużywanie zwrotów „niech” oraz „niechaj”: „Niech nad martwym wzlecę światem” „niechaj kogo wiek zamroczy”

-Sięga Mickiewicz do symboliki antycznej: przywołuje mit o Heraklesie i Hebe, mówi o `nektarze żywota'

-Oda do młodości zdaniem wielu historyków jest klasycystyczna w FORMIE, a romantyczna w TREŚCI.

-Liczne Apostrofy.

Balladyna w odniesieniu do historii w Lilli Wenedzie( romantyczne dzieje bajeczne- kontekst- Lilla Weneda)

-Lilla Weneda- poemat PREHISTORYCZNY, bajeczny.

-Balladyna i Lilla Weneda były próbą przeciwstawienia się dość prostej idealizacji w Panu Tadeuszu i Księgach narodu, gdzie Mickiewicz potrzebował idealistycznej wizji Polaków do swojego mesjanizmu.

-Lilla Weneda może być ucieczką od rzeczywistości

-Przodkowie Polaków wbrew oczekiwaniom czytelników są przedstawieni skrajnie NEGATYWNIE.

-W Lilli Wenedzie mamy ewidentne elementy, które ocierają się o sztukę popularną- sceny dantejskie(frenezja romantyczna), sceny batalistyczne, dialog świętego Gwalberta ze Ślazem- jak rozmowa Don Kichota z Sanchą Pansem, czy Kubusia fatalisty z jego Panem.

-Lilla Weneda to historia NIE UJĘTA W DOKUMENTACH, ale już ujęta w historii.

-Lilla Weneda nawiązuje do Pieśni Osjana, bo po nich zaczęły się POSZUKIWANIA PRZODKÓW.

-Stara Baśń i Lilla Weneda są poszukiwaniem czegoś co było historią, ale historią NIE OPISANĄ! Są to HIPOTEZY.

-L.W. jako dramat baśniowy.

-Lechici są bohaterami negatywnymi, którzy zgodnie z historią są przodkami Polaków.

*Genezyjskie rozumienie-osadzenie Lilii Wenedy:

~Lechici, którzy ponoszą teraz pewną ofiarę są formą przejściową dla ducha. Udoskonalą się.

~Przed Lechitami musieli być też inni, którzy zostali wymordowani, by zmienić formę.

~Nie ma jednego narodu

~Wszystko to co jest okrutne to FORMA FORMY.

~Musieli zginąć Wenedowie, by mogli istnieć Lechici.

~Ciało ginie, ale duch pozostaje

~Przy takim odczytaniu Lilli Wenedy, Lechici nie pokonali Wenedów, w ich ciałach pozostaje duch Wenedów `ciągną ich za sobą' jak stwierdza prof. Eligiusz Szymanis.

~Lechici są bliżsi Polakom, ich celem jest stać się KOLEJNYM WCIELENIEM DUCHA!

-Porządek genezyjski doskonale tłumaczy WCZEŚNIEJSZE utwory Słowackiego.

-Lilla Weneda ma konweniencję legendarną, a Balladyna baśniową.

-Roza Weneda z `L.W' jest jednak konwencją baśniową- moc magicznej kapłanki.

-Lilla Weneda może być uważana za II cz. Trylogii, która napisał Słowacki(Kordian, Lilla Weneda, Anhelli) Jeśli chodzi o Lille Wenedę należy powiązać ją też z utworem `Król Duch' bo to w nim narodzi się Popiel, który powstanie z kości rycerzy w końcowych wersach Lilli Wenedy.

-Lillę Wenedę można nazwać też KORNIKĄ DRAMATYCZNĄ

-Lilla[bohaterka] jest biała jak `lilija' a Roza[bohaterka] ma konotację krwawą i nieubłaganą.

-Ich kolory przypominają flagę Polski.

-Przebieg WALKI LISTOPADOWEJ[POWSTANIA] stawał się głównym wątkiem tych utworów.

-Słowacki pokazał w Lilli Wenedzie błędy Polaków w powstaniu, które musza naprawić, by stać się zdolnymi do odzyskania i utrzymania wolności.

-Nazwa Wenedów jest obca. Starożytnie oznaczali nie Słowian- byli wysokiego wzrostu, łagodni, rozmiłowani w muzyce[rody skandynawskie, celtyckie]

-Wenedowie składali się z 12 plemion

-Ustami Lecha wymienia Słowacki 3 nazwy plemion wenetyjskich - Scytowie, letonowie, mazonowie. Na czele każdego plemiona stał wódz i harfiarz, stąd 12 wodzów i 12 harfiarzy.

-Królem całego narodu jest Derwid, będący zarazem najwyższym wieszcze- harfiarzem.

-Podczas walk król siada na omszonym granicie, dokoła niego na druidycznych kamieniach dwunastu harfiarz, opodal ścięty dąb derwidowy,- derwid/derwidowy to nazwa celtycka.

-Plemiona Scytów przypominają Germanów, Letonowie Litwinów, a najbardziej słowiańscy są Mazonowie przypominający Krakowiaków z Beniowskiego.

-Nad narodem Wenedów wisi przeznaczenie.

-W ciężkich chwilach naród ten pokazuje SŁABOŚC DUCHA.

-Kiedy stracili harfę, która miała ich uratować tracą wolę walki, DUCH[patrząc na filozofię genezyjską] nie pozwoliłby takim wygrać, dlatego ponoszą klęskę.

-Z całego występu walczących przetrwała tylko ROZA WENEDA. Córka królewska zapłodniona popiołami rycerskimi przyrzeka porodzić MŚCICIELA!

-Roza Weneda wypowiada jedne z najbardziej znanych słów w literaturze polskiej[kieruje je do Lilli] „Nie szkoda róż, gdy płoną lasy”- losy ojczyzny ważniejsze od własnych.

-Motyw kości zapładniających to motyw WERGILIAŃSKI! Eneida(4: 625) „Exoriae a liquis nostris ex ossibus ultor”: „Oby z kości naszych powstał MŚCICIEL”

-Oślepiony Derwid przypomina postać Edypa

-Narzeczeństwo Lilli i jej brata przypomina związek Lajosa i Jokasta.

-Słowa Rozy „kości z bojowiska wstaną i będą walczyć” wywiódł Słowacki bezpośrednio z Eddy, gdzie córka króla wskrzesza czarami poległych wojowników, by o świcie znów walczyli

-W `Królu Duchu' Popiel będzie nazwany „synem popiołów'

-Małecki[historyk lit.] nazywa Lillę Wenedę `tragedią tęczową'

Paraboliczne nowele u Norwida

*Stygmat

-Salon generałowej wdowy mógł potencjalnie „zjednoczyć” wszystkich bywalców w „Ciele chrystusowym” gdyby zrozumieli prawdziwy sens opowieści.

-Tragiczna ironia w „Stygmacie” polega na tym, że zarówno narrator, jak i główny protagonista-bohater pozytywny- pierwszej części noweli (Oskar) przeoczają chwilę, w której było możliwe takie przeistoczenie rzeczywistości poprzez przeobrażenie człowieka, w osobę „idącą ze swoim krzyżem za Chrystusem” Wszystkie znaki są widoczne, ale brakuje nam oczu, by widzieć, uszu by słyszeć(Ew. mateusza 13) Duch Święty został zesłany w czasie burzy, kiedy narrator odwiedzał chorego przyjaciela, lecz zabrakło gotowości, by go przyjąć.

-Prawda `stygmatyczna' bytu objawia się narratorowi w II części utworu, ale objawienie to ma charakter wizji senne. Po przebudzeniu się brak mu sił by ją utrwalić.

-Mężczyźni mają w salonie ok. 33 lat[jak Jezus]

-Stygmat Norwida jest odpowiedzią na widzenie chrześcijaństwa przez Renana(fr. Historyka) Mówi on, że we wczesnym kościele zazwyczaj domy i dzielnice odgrywały role ważne w spotkaniach wspólnot. U Norwida salon, wdowa jest przewodnicząca, a Róża panną.

-Motyw pocałunku między Hrabią X i Oskarem- pocałunek Judaszowy.

-Salon generałowej, jak wieczerza pańska.

-Oskar mimo, że widzi jest ślepy, zupełnie inna jest Ochmistrzyni generałowej, gdy żegna się z narratorem mówi, że jej córka umarła i dlatego widzi więcej, bo doświadczyła więcej.

Mówi narratorowi też parabolą, że czujność powinna być nieustanna, nie wiemy kiedy nadejdzie ta oczekiwana godzina- parabola do przypowieści o głupich Pannach i przyjściu Oblubieńca(Ew. Mat 25).

-Ideę Uzdrowiska można rozumieć jako jedną z figur eucharystii- woda wytryskująca z boku skały, jak woda z ran Chrystusa na Golgocie.

-Oskarowe widzenie podczas burzy(przy kaplicy) przypomina objawienie/ widzenie św. Pawła w drodze do Damaszku- Paweł traci chwilowo wzrok, tak, jak Oskar rażony błyskawicą „bielmem pryskają oczy”

-Narrator nie zauważa tego podobieństwa dlatego ponosi odpowiedzialność w dużym stopniu za tragedię!

-parabolizm odnosi się też do Annasza, który miał sen i od razu poszedł o nim opowiedzieć, narrator mimo, że też otrzymał sen proroczy nie poszedł od razu, bo ważniejsze były dla niego konwenanse i nie chciał budzić, bo to niegrzeczne. Narrator idzie następnego poranka do kwatery Oskara, w której go już nie zastaje. Jest nieczułym człowiekiem, racjonalnym.

-Narrator decyduje się obejrzeć miejsce widzenia Oskara, ale już tam nic nie ma. Czytelnik(znów nie narrator) rozumie nagle, ze ta przestrzeń za głazami to grób Jezusa, który był za głazem, w którym nie było już Jezusa.

-Wyciski „stopy” na piasku są widocznym STYGMATEM[ŚLADEM] ale narrator pozostaje ślepy. Idzie tam z ciekawości, a nie jak wierne niewiasty namaścić ciało Oblubieńca.

*Ad leones.

-Nowela przedstawia historię pracującego w Rzymie rzeźbiarza, który tworzy tam dzieło „Christiani ad leones” rzeźba przedstawiać ma chrześcijan zabijanych przez lwy.

-Pod wpływem Amerykanina przekształca swoje dzieło w „Kapitalizację”

-Rzeźbiarz będą w kawiarni Cafe-Greco spotkał redaktora i narratora, którym zaproponował przyjście do jego pracowni.

-Na pokaz przybywają- o dziwo- wszyscy znajomi rzeźbiarza

-Dołącza bogaty korespondent z Ameryki, który kupi dzieło jeśli będzie odpowiadać jego ideałom/gustowi.

- Redaktor po entuzjazmie w pracowni mówi, że `krzyż' może mu się nie spodobać Amerykaninowi.

-Zamiast krzyża w rękach mają być klucze

-Wchodzi Amerykanin, który chce objaśnienia rzeźby, ale wyraża przypuszczenie, że trzymająca klucze wyraża `oszczędność' a leżący lew to skrzynia/ szkatuła. Chce by przy niej znajdowały się narzędzia rolnicze i rzemieślnicze.

-Rzeźbiarz kreśli na `szkatule' znak sierpa, a Amerykanin podpisuje z nim umowę na 13.000 tyś. Dolarów.

-Nowela kończy się opisem stanu duchowego narratora, który przezywa sytuację wewnętrznie ma `Hiobowy nastrój' bo świat jest przeklęty, a „myśli dziewiczego natchnienia jest sprzedawana za 6 dolarów”: 30 srebrników: PARABOLA DO JUDASZOWYCH SREBRNIKÓW.

Gawęda szlachecka na przykładzie Pamiątek Soplicy.

*Cechy gawędy szlacheckiej:

-Dochodzi do transpozycji (przeniesienia) żywej mowy na karty literatury; w gawędzie panuje żywioł oralności

-Narrator posługuje się językiem stylizowanym na socjolekt szlachecki

-Opisuje on środowisko szlacheckie, jego życie i obyczaje- rozrywki, sądowanie się.

-Narrator to typowy przedstawiciel środowiska szlacheckiego, wyposażony jest w przeciętne cechy mentalne i szeroki wachlarz doświadczeń stanowych

-Zostaje uwydatniona sympatia narratora wobec opisywanego środowiska

-Występujące postaci to przede wszystkim dzielni Junacy, rycerze Sarmaci, magnaci

-Tematem opowieści jest XVIII wiek

-Żywy przekaz pokoleniowy „dziadek mówił dziadkowi”

-Styl można nazwać kunsztownym- odróżnia się od norm polszczyzny literackiej, zawiera bowiem obok wyrażeń potocznych pogłosy barokowej wymowy czasów saskich i polszczyzny XVII wieku.

-Narrator przyznaje się do NIEWIEDZY.

-Gatunek ten łączy elementy epickie z lirycznymi stąd subiektywizm narracji.

-Specjalna technika prymitywnego opowiadania

-Gawęda zawiera duży kunszt artystyczny

-Konserwatyzm szlachty jest cechą podstawą w Pamiątkach

-Jednostka i społeczeństwo są ze sobą zespolone

-Szlachcic Rzewuskiego pielęgnuje kult prawa i obyczaju, których nigdy nie poddaje krytyce.

-Soplica jest typowym reprezentantem szlachty, myśli i przedstawia zachowanie ogółu.

-Nie daje się unieść nigdy swojemu temperamentowi.

-Jest wierny tradycji, ale jest też ograniczony umysłowo/wiedzowo.

-magnaci to głowa szlachty, kierują ich poczynaniami, organizują stronę politycznego życia.

-Wynikiem konfliktów między nimi zawsze jest kompromis.

-Spokojny gawędziarsko- potoczny tok opowiadania zostaje czasem przerwany dla podkreślenia ważności momentu, oraz silnych wzruszeń narratora. Pojawiają się wówczas zdania proste, krótkie, wykrzyknikowe.

-Język prosty, bez zbędnych opisów[retardacji]

-Zwroty łacińskie używane z umiarem.

-Występuje wiele przysłów

-Humor „Pamiątek” jest dostrzegalny przede wszystkim w języku, którym posługuje się Soplica, jego rubaszność, naiwny zachwyt nad majątkami innych.

-Soplica często wyrokuje o rzeczach, o których nie ma pojęcia, jest naiwny, przez co zabawny.

Konflikt Gustawa z Księdzem

-Rozmowa Gustawa z Księdzem to konfrontacja dwóch światopoglądów- Romantyka i Racjonalisty.

-Określa się ją mianem „sporu czucia i rozumu”

-Gustaw to nieszczęśliwy kochanek

-Ksiądz jest dawnym nauczycielem Gustawa, to on zaszczepił w nim chęć czytania książek zbójeckich- o miłości, dlatego teraz cierpi

-Gustaw w sposób chaotyczny opowiada o swojej nieszczęśliwej miłości: Od końca, od rozstania, brak chronologiczności.

-Ksiądz słuchając Gustawa zachowuje zdrowy rozsądek. Mówi, ze ten sam zadaje sobie ból rozpamiętując to.

-Co ciekawe ksiądz zachowuje się jak osoba nie uznająca świata nadrzeczywistego, nie zachowuje się, jak ktoś wierzący w świat inny od ziemskiego, a przecież wierzy w Boga.

-Krytyka racjonalizmu, ksiądz ufa tylko rozumowi i swoim oczom.

-Gustaw uważa, że ksiądz się myli, że zamknął się za progiem swojego domu i myśli tylko o sobie i spokojnym życiu.

-Ksiądz gdy widzi gasnące świece przeraża się, zaczyna wierzyć w inny świat

-Gustaw prosi go o przywrócenie obrzędu Dziadów

-Ksiądz uważa to za pogański rytuał, nie chce się zgodzić

-Gustaw twierdzi, ze nie jest to ważne, bo ten akt jest potrzebny wielu duszom.

-Mówi, że duchy istnieją- w kantorku słychać głosy pokutującej duszy.

-Gustaw przebija się jakby sztyletem, ale nie umiera.

-Ksiądz zaczyna wierzyć w świat duchów.

-Reszta w jednym z wykładów prof. Eligiusza Szymanisa o Dziadach, do którego podaję link

1.Rosja w „Ustępie” jako figura zła

2.Obraz Polaków i Rosji w Dziadach cz. III

{pytanie podwójne}

-Rosja w Ustępie jako figura zła

-Ustęp-wzorzec epicki, zawierający szczegółowy opis Rosji carskiej.

-Zawiera mnóstwo informacji o Rosji Imperialnej, włącznie z komentarzem historiozoficznym, który wiąże się z surową oceną ujemną wpływu autokracji(systemu władzy gdzie sprawuje ją 1 osoba) na przebieg historii oraz na współczesną sytuację Rosji.

-W I rozdziale Pt. „Droga do Rosji” kraj ten jest wyobrażony jako pusta przestrzeń poza historią: TBULA RASA- czysta karta.

-Narrator nie może znaleźć w otoczeniu żadnych punktów odniesienia

-Próżnia odpowiada brakowi jakichkolwiek śladów, które mogłyby wskazywać na cywilizację ludzką.

-W perspektywie cywilizacyjnej Rosja jest „wielką dziurą” w dziejach ludzkości.

-Prawdziwa Rosja musi dopiero powstać, w chwili obecnej jeszcze nie zaistniała i w ogóle brak jej substancji historycznej.

-Można w tej zaśnieżonej krainie dostrzec wymiar metafizyczny- Rosja przypomina świat tuż przed stwierdzeniem go przez Boga(Rodzaju 1;1)

-Tylko wola imperatora[cara] kształtuje te bezkształtną krainę.

-Kultura Rosji mysi być dopiero stworzona

-Walka w wymiarze metafizycznym Rosji zaważy na kształcie i losie całej ludzkości

-Kraina biała, jak karta-Tabula rasa

-Społeczeństwo w ramach tej walki jest zawieszone w próżni, ono nie decyduje o niczym

-Narrator jest niepewny przyszłości tego kraju, więc i całej ludzkości.

-Nie ma tu niezależnych od woli cara jednostek, każdy jest podporządkowany woli jednego niedoskonałego człowieka

-W rozdziale „Pomnik Piotra I” Mickiewicz opisuje spotkanie dwóch przyjaciół pod statuą imperatora rosyjskiego.

-Jeden z nich to Pielgrzym z zachodu{Mickiewicz}jest anonimową ofiara represji carskich, drugi to poeta i wieszcz narodu rosyjskiego{Puszkin, lub Rylejew}

-Ustęp w opisie pomnika podejmuje próbę przewartościowania kultury imperialnej i prowadzi do głębi przesiąkniętych pewnością o ujemnym wpływie autokracji w dziejach Rosji.

-Na przykładzie Piotra I poeta rosyjski snuje myśli o pysze carskiej

-Pielgrzym z Zachodu milczy{na pewno aluzja do Polski} i nie wypowiada żadnego komentarza ani w odniesieniu do pomnika, ani wypowiedzi poety.

-Poeta porównuje pomnik Piotra I do znajdującego się w Rzymie pomnika Marka Aureliusza

-Marek Aureliusz był dobry, dbał o swój lud, Car Piotr odwrotnie

-Podobnie opisuje pomniki, ale przy pomniku Piotra I mówi o tym, że jest on ukształtowany jakby w galopie- tratuje wszystkich, a pomnik marka jest spokojny, uważa na osoby wokół

-Poeta rosyjski snuje myśl na temat tego co by było gdyby udało się obalić autokrację w państwie imperialnym

-Pielgrzym ciągle milczy

-Pielgrzyma można odbierać jako trzecie wcielenie po Gustawie i Konradzie.

-Pielgrzym to milcząca ofiara caryzmu

-To Polak w Rosji, który nie wyraża otwarcie swojej opinii o Państwie Imperialnym

-W końcu ustępu skieruje swoje przesłanie „Do przyjaciół Moskali” wyraża przekonanie, że przyszłość przyniesie wolność Polakom i Rosjanom

-Wolność przeznaczona jest wszystkim (Uniwersalizm romantyczny)

-W rozdziale „Przegląd wojska” defilada wygląda, jak zabawa zabawkowymi żołnierzykami w rękach dziecka- Cara.

-Opis placu, na którym codziennie odbywa się defilada, prowadzony przez cara przegląd wojsk

-Żołnierze ubrani w zielone mundury, stają w szyku, gotowi do musztry, bez słowa skargi spełniają rozkazy władcy

-Po przeglądzie na placu pozostają tylko ciała stratowane przez konie.

-Rannych ucisza się, nie jęczeli, bo mogliby tym zniesmaczyć cara.

-Następnego dnia znaleziono zwłoki zamarzniętego chłopca(Litwina), który czekał na swego pana z jego futrem, bał się je założyć podczas mrocznej nocy i zamarzł.

-W „Przedmieściach stolicy” widać stolicę- ale z dala- pełna przepięknych pałaców, które wybudowane zostały przez skazańców i za zagrabione pieniądze.

-Zimą dwór jest pusty, bo car przebywa w tym czasie w mieście.

-W rozdziale „Petersburg” opisana jest historia stolicy, która stanęła na bagnach z rozkazu Cara Piotra I.

-Miasto łączy w sobie style różnych miast Europy, ludzie zachwycali się tym epigoństwem.

-Ludzie wychodzą z domów, by podziwiać paradny przejazd cara i jego świty.

-Tylko tajemniczy młodzieniec rozdaje biedakom jałmużnę.

2. Obraz Polaków i Rosji w Dziadach, cz. III

-„Nasz naród, jak lawa/ z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa/ Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi/ Plwajmy na tę skorupę i stąpmy do głębi.” Słowa Wysokiego.

-Ci z zewnątrz to „Polacy” nieinteresujący się losami kraju, to zdrajcy i kosmopolici.

-Wnętrze to prawdziwi patrioci, broniący ojczystego języka.

-Rozwarstwienie społeczeństwa widać w scenie VII „Salon Warszawski”

-Podział na towarzystwo stolikowe[ujemne] i przy drzwiach[pozytywne]

-Odróżniają ich od siebie również język którym rozmawiają- towarzystwo stolikowe rozmawia po francusku, grupa przy drzwiach mówi po polsku.

-Towarzystwo stolikowe to osoby wysoko postawione: damy, urzędnicy, generałowie, literaci i oficerowie

-Rozmawiają o tematach błahych, jak bale, chwalą Nowosilcowa- że organizuje najlepsze bale.

-Mimo, ze znają język polski to nie rozumieją w tym języku wierszy, wolą francuski język.

-Wysłuchują historii Cichowskiego, ale jest dla nich zbyt `ohydna' jest `szpargałem'- Hrabia.

-Dama pyta czemu jej nie zapisać?

-Literat odpowiada, że „Polacy wolą sielanki”

-Towarzystwo przy drzwiach złożone z młodzieży i dwóch starych Polaków stanowią kontrast dla `stolikarzy'

-Krytykują zachowanie elity i z żalem stwierdzają, że tacy ludzie stają na czele narodu.

-Patriotami są również więźniowie trzymani przez cara- ofiary prześladowań i nie udowodnionego spisku.

-Pełnia nienawiści do cara

-Wolą być katowani niż wydać przyjaciół

-Scena VII pokazuje również zdrajców- popleczników Senatora Nowosilcowa.

-Podlizują się mu, by zyskać względy u Cara, a za plecami śmieją się z niego.

-Są też tacy, którzy zostali zmuszeni do założenia carskiego munduru(Kapral)

Historia i historyzm w Kordianie

-Po Dziadach Mickiewicza, Słowacki pisze „Kordiana”, który jest polemiką z Mickiewiczem- Słowacki miał żal o to, że Mickiewicz w osobie Doktora skrytykował jego ojczyma.

-Słowacki uważał, że Mickiewicz kłamie, recenzje jego dzieł były inne od jego interpretacji- ale zgadzał się z nimi, dlatego słowacki miał go za kłamcę. Słowacki sam postanowił z tego powodu napisać Dziady, Pana Tadeusza, Konrada Wallenroda- nie skończył.

-W Kordianie IRONIA ROMANTYCZNA osiąga apogeum.

-Gdy Kordiana wydano Słowacki miał 25 lat.

-Krytyka uznała go za `bis Dziadów' niesłusznie, bo to była POLEMIKA.

-Ogromna różnica w kształtowaniu koncepcji historiozoficznej: Jeżeli Dziady kreują rolę narodu polskiego analogicznie do Chrystusa, to u Słowackiego kimś takim jest Kordian.

-W wymiarze eschatologicznym u Mickiewicza Chrystus jest zarówno Bogiem, jak i człowiekiem, a Kordian jest TYLKO człowiekiem. Poświęca się bez pewności zmartwychwstania, większa ofiara niż ofiara Polski, która ma zagwarantowane zbawienie.

-Mickiewicz nie rozumie, że w chrześcijańskim rozumieniu już NIGDY nie będzie drugiego Chrystusa, Słowacki zarzuca mu umniejszanie roli Jezusa.

-Winkeliredyzm to poświęcenie JEDNEGO z wielu.

-Nawiązanie do Winkelrieda w rozmowie Kazimierza z Grzegorzem

-Słowacki mówi, że Polacy to naród, jak wiele innych. W Ich ofierze nie było NIC BOSKIEGO.

-Dla Słowackiego niezrozumiałe jest dowartościowywanie Polaków, jakby nie wiedzieli w jakiej są sytuacji i kim tak naprawdę są.

-Słowacki mówi, że jeśli naród umiał się poświęcić to oni też powinni, bo inaczej pozostanie tylko wstyd: „Grób Agamemnona” Jeżeli Ci Polacy nie zginęli to ofiara jest NIEPEŁNA!

-„Kordian” rozpoczyna się na łysej górze, noc sylwestrowa z 1799/1800, gdzie piekielne moce szykują wiek XIX

-W kotle wodzowie powstania listopadowego: Chłopicki, Skrzynecki, ale też Niemcewicz, Lelewel, Czartoryski{Olszynka grochowska-zdrada}

-Jeżeli to piekielne siły tworzą wiek XIX to w tej konstrukcji tworzy się postaci, które wezmą udział w powstaniu 1830, a rzecz historyczna w Kordianie kończy się w roku 1829(koronacja Cara Mikołaja I w Zamku Warszawskim- maj) To wiemy, że Kordian idąc zabić cara nie mógłby tego zrobić! Gdyby zabił cara, nie byłoby powstania, a wiemy z przygotowania, że będzie bo powstają tam jego przywódcy.

-Wszystkie postaci w Kordianie są MARINETKAMI w rękach piekielnych istot, które planują wiek XIX

-Wszystkie dramatyczne wybory i decyzje Kordiana w świetle „Przygotowania” SA nieważne, bo one zostały już zaplanowane przez innych.

-Europejski utwór o chorobie wieku!

-Stary sługa Grzegorz opowiada 3 historie: o Kampanii Napoleońskiej w Egipcie- 1798-1801/ kolejną historią jest opowieść MARTYROLOGICZNA o oficerze, który gdy Rosjanie przejęli wojska królestw polskiego zdecydował się zabić przywódcę tatarskiego, wciąga go do rzeki, ucina głowę i obaj giną w nurtach wody.

W kontekście tych historii pojawia się też trzecia opowieść o Janku, który psom szył buty. Janek do niczego się nie nadaje, wyrusza w morską podróż, rozmawia z królem, któremu mówi, że umie psom szyć buty, staje się tam sławny, bierze ze sobą matkę i żyją długo i szczęśliwie. Co z tego wynika? Z pozoru bezsensowna opowieść, ale w czasach słowackiego sformułowanie `psom szyć buty' znaczyło coś `absurdalnego' `niepotrzebnego' w kontekście całej lektury widzimy, że opowieść ta jest PROWOKACJĄ: Czy ktoś szyje buty psom, czy walczy za ojczyznę i tak jego los jest z góry przesądzony, bo został zaplanowany dużo wcześniej. Człowiek jest tylko lalką w dłoniach lalkarza, który wykonuje ruchy bezpośrednie.

-Kordian się zastrzelił, ale po chwili pojawia się w podróży europejskiej- nie ma żadnego wyjaśnienia.

-Ewidentna cecha dramatu romantycznego- OTWARTA KONSTRUKCJA.

-Słowacki lubił Londyn, jedzie tam Kordian, ale Londyn się zmienił, można kupić tam groby w katedrze, rządzi tam wyłącznie pieniądz.

-Niejasna scena w Watykanie, spotyka się tam z Papieżem[audiencja] prosi o błogosławieństwo dla Polski, a Papież mówi, że prędzej Polskę przeklnie. Papuga Papieża ma na imię Lucyferek- dodatkowa ironia.

-Kordian po tej scenie przenosi się na Mount Blanc- Kordian się PRZEMIENIA! Czemu tak ważna[najważniejsza] scena jest tak daleko od ludzi? Nikt go nie słyszy. Taka sama sytuacja jest w Wielkiej Improwizacji Mickiewicza.

-„Jam jest posąg człowieka, na posągu świata”

-Leci do Warszawy na chmurze

-Mamy potajemne spotkanie, zamaskowanych spiskowców

-Kordian demaskuje się

-Konstanty targuje się z bratem by uratować Kordiana

-Kordian trafia do szpitala wariatów, jeden z wariatów ma się za Krzyż Chrystusa, drugi uważa, że niebo się wali na jego głowę.

-Lekarz mówi Kordianowi, że jest taki sam, jak oni, bo chciał zabić cara.

-Nie wiemy, jak się kończy utwór czy Kordian przeżyje, czy nie. Jest jednak nadzieja, Kordian został ułaskawiony, posłaniec pędzi z wiadomością, ale może nie zdążyć.

-Badacze często wspominają fakt historyczny, że Kordian to tylko Pierwsza część utworu i miała być następna, więc Kordian musiał przeżyć.

Metafizyka w liryce lozańskiej

-Preparując problematykę badawczą zauważono „wartości rozwojowe” zapowiadające Lirykę Lozańską w bardzo wczesnym wierszu, bo pochodzącym z lata 1822, właśnie w sonecie „Do Niemna”, w którym później(wprowadzając go do sonetów odeskich) utworzył zmiany, które wskazują na poetycki rozrachunek z przeszłością „młodociane dłonie” jako wskaźnik czasu zostaną „rozdzielone” na „niemowlęce dłonie” i na wiek z „sercem niespokojnym”

-W tym wczesnym rozrachunku poetyckim mamy wyraźne nawiązanie do pierwszych etapów życia z „Polały się łzy” dzieciństwa i młodości. Nie zrealizowany jeszcze etap trzeci „wiek męski” stanowi podstawę sytuacji lirycznej.

-Podróż „w kraj lat dziecinnych” odbywa się po falach „dawnej rzeki” Niemna.

-Owa wszechobecna w okresie lozańskim woda `służy' i tu otwierając możliwości powrotu

-W finale utworu pojawi się również motyw łez

-Motyw wody zapowiada wodę `wielką i czystą', a `łzy' to łzy rozrachunku z przeszłością- stąd metafizyczna refleksja.

-Alicja Lisiecka określa Mickiewicza poetą czasu, ale teza ta budzi niedosyt. Obrazowanie poetyckie zaangażowane będzie głównie nie do kreowania czasy, lecz przestrzeni jakby uwolnionej z więzów czasu i istniejącej.

-Georges Poulet określa lirykę lozańską jako `lirykę ludzkiej egzystencji w poszukiwaniu własnej esencji

-W „Żeglarzu” zachodzi „przemijanie ziemskie” obsesja czasu. Przeważa myślenie w kategoriach przemijania. Rysuje się potrzeba do zobrazowania czasu wiecznego „Póki czas wieczne toczyć będzie czoła” ale paradoksalne jest to, że w Żeglarzu WIECZNOŚĆ obrazowana jest w kategoriach czasowych. Jej status jest zachwiany brakiem „pełnej wiary” na co wskazuje przysłówek `póki' mówiący o względności.

-Liryki Lozańskie są jakby zatrzymaniem się w połowie drogi „między niebem, a ziemią”

-Można je nazywać „poezją bezokolicznika”

-Liryk Pt. „Snuć miłość” zawiera nakaz miłości, jako siły przebóstwiającej. By istnieć wiecznie należy przyjąć z zewnątrz naturę tego, co niezniszczalne.

-Motyw źródła pojawia się tu 2 razy. Źródła jako ewangeliczne wody życia.

-To wiersz nakazów, które mają wprowadzać człowieka w przestrzeń Bożą.

-Hiperbolizacje wskazują na nieograniczoność świata, na wielkie przestrzenie nie do objęcia ludzkim wzrokiem i rozumem.

-2 kolejne liryki to „Polały się łzy” i „Gdy tu mój trup”

-To indywidualne rozrachunki z samym sobą i swoim życiem

-Pierwszy z całą przeszłością, a drugi z teraźniejszością.

*Polały się łzy

-O sobie mówi się, jakby o jakimś trzecim, bo podmiot liryczny jest reprezentowany bardzo pośrednio przez METONIMIĘ ŁEZ.

-Przyboś mówi, że podmiot lir. Patrzy na siebie już jakby spoza życia, z drugiego brzegu z oddalenia, które wszystkie sprawy sprowadza do źródła łez tak samo żałosnych.

-Za pomocą anaforycznego „Na” wytrąca odcinki czasu swego życia: dzieciństwo, młodość i czas męski, by je włączyć w układ przestrzenny

-W 5 wersach, a nawet w 3 analiza całego swego życia! LAKONIZM.

-Podmiot patrzy nie tylko spoza życia, ale jest usytuowany jakby `nad' nim.

-Świadczy o tym `polanie się łez' które, np.: w Marii Malczewskiego określały deszcz z nieba.

-W liryku „Nad wodą wielką i czystą” oraz „snuć miłość” bezczasową przestrzeń osiągnął poeta przez przyłączenie zewnętrzności, zetknięcia się natury z Bogiem.

-„Gdy tu mój trup” to akt bolesnej destrukcji, istotna różnica z dwoma wcześniejszymi utworami.

-Jest w tym liryku mimo baśniowego nalotu REALIZM

-Czas dziania się jest czasem teraźniejszym, nie jest to przeszłość, czy przyszłość, to to, co dzieje się obecnie- DOKŁADNA RELACJA- RELACJA ŚWIADKA.

-Mowa o kraju lat dziecinnych, który na zawsze pozostanie czysty i święty[motyw powtórzony w Panu Tadeuszu] wraca się do niego tylko przez wspomnienia i to bolesne

-Motyw oddzielenia duszy od ciała i przenika osobowego na podobieństwo sennej wizji.

-Wizje senne powodują `ubezwolnienie' czasu.

-Sen igra z czasem i otwiera nam dostęp do świata POZACZASOWEGO, w którym dostrzegamy jeszcze fakt trwania, ale nie odmierzamy już czasu.

-Podmiot kontempluje hiperbolizując mistyczną symbolikę góry jako jutrzenki, która świeci.

-Podmiot mówi o `ojczyźnie myśli' kreowanej w kategoriach wiecznej przestrzeni zniewalającej do rozrachunku moralnego.

-Czas działa śmiertelnie-zabija.

-W „Nad woda wielką i czystą' jezioro znajduje się wysoko w górach, odbija się w nim niebo, cały świat, mamy do czynienia z burza, która porusza taflą wody- nastrój grozy.

-Po burzy woda `stoi' on NIE PRZEMIJA- jak mówi Przyboś.

-Podmiot lir. Jest pełen zadumy nad przemianami i sensem życia: Przyboś twierdzi, ze świat i poeta stali się jednym, ale mimo to on nie pozostanie. Poeta przeminie, pozostaną jednak jego dzieła.

-Poeta musi `płynąć' mówi o tym 3 krotnie!

-Na podłoży egzystencjalnym odbywa się KONTEMPLACJA, która usuwa skrępowanie przestrzenne, ale ta kontemplacja nie wyklucza `czucia wieczności'

Historyzm(motyw narodu) w Panu Tadeuszu [pytanie wiąże się z wcześniejszym pytaniem o dawność]

-Bohaterem rzeczywistym utworu jest ZBIOROWOŚĆ

-Ma to uzasadnienie w romantycznej teorii narodu, która zasadzała się na „myśli wspólnej”

-W świetle tej teorii P.T. jest poematem narodowym

-Bohater zbiorowy nasuwa skojarzenia z epopeją

-banałem stało się już wskazywanie epitetu „ostatni” sygnalizującego przełom: odchodzenie jednej formacji ustrojowej i chodzenia na jej miejsce drugiej- PRZEŁOMOWE WYDARZENIE w życiu narodu.

-W oddali idą fronty napoleona, trwa niewola, a w Soplicowie trwa spór między dwoma rodami co prowadzi do zajazdu.

-Ta społeczność nie jest jeszcze społecznością narodową.

-To jeszcze społeczność RODOWA, gdzie ród stanowi wartość największą

-Toteż, w czasie, gdy Robak przygotowuje powstanie narodowe, zwycięża idea rodowego zajazdu. Zajazd symbolem rodowych waśni.

-Tyle, że to `OSTATNI ZAJAZD NA LITWIE' podczas, którego następuje dla zbiorowości przełom.

-Oto zjawia się trzeci uczestnik: Oddział rosyjski, zaczyna się bitwa. Zwaśnione stronnictwa rodowe łączą się, zapominają o sporze i znika dzieląca społeczność mentalność rodowa

-Wkracza mentalność narodowa.

-Od rodów na NARODU- taki przełom finalizuje zjazdowi

-Ciąg dalszy jest już konsekwencją narodowości- zrękowiny Tadeusza i Zosi, Legiony Dąbrowskiego, podniesienie chłopów do godności członków narodu. Ten ostatni gest staje się udziałem Tadeusza- Jednoczy wszystkich we wspólną gromadę.

-Zbiorowość dochodzi do SAMOŚWIADOMOŚCI NARODOWEJ!

-Od tej strony P.T. jest EPOPEJĄ NARODOWĄ.

-Świat jest widziany PROCESUALNIE- STAJE SIĘ.

Ciekawostka: W Epilogu w incipicie brulionu Epilogu mąci wyobrażenie i przekonanie Mickiewicza o takim baśniowym narodzie tekst: „O czym że dumać na paryskim bruku” ale zmienia „tymże' i to już jest zgodne, skreślił incipit mówiący o straconym państwie, miał po prostu nadzieję, na jego odzyskanie.

Koncepcja dramatu romantycznego według Zygmunta Krasińskiego- Na przykładzie Nie-boskiej komedii

-Nie-boską zalicza się do dramatów romantycznych

-Charakteryzuje ją NIESCENICZNOŚC- niemożność do wystawienia na scenie.

-Neguje zasadę trzech jedności

-Brak ciągłości fabularnej- sceny nie musza się łączyć ze sobą

-Poprzez obecność fantastyki w utworze autor odwołuje się do wyobraźni odbiorcy(wizerunek wszechpotężnej poezji z 12 gwiazdami, pani nieba)

-W utworze wszechobecna fantastyka połączona z realiami życia(ślub młodej pary- anioły, a po chwili chór złych duchów, które wskrzeszają z martwych dziewicę)

-Łączy się z problematyką i historią(podział klas społecznych, kwestia rewolucji)

-Didaskalia, które „ożywiają” sferę wyobrażeń

-Sceny zbiorowe powodują trudności inscenizacyjne(rewolucyjne walki w Okopach Świętej Trójcy)

-Krasiński uważał, że jego dramat jest zbyt kontrowersyjnym, by go wystawiać na scenie

-Bogactwo problematyki

-Jego utwór nie musiał zachowywać linearnej fabuły, bo nie myślał o wystawianiu go.

-Stąd INWERSJA CZASOWA

-Krasiński dokonuje rewizji mitów romantycznych- potępia bohatera, buntownika- bajronicznego- dlatego hrabia Henryk umiera.

-Apoteoza `cnót domowych'

-W wizji historiozoficznej ważny PROWIDENCJONALIZM- zachował zasadę transcendencji boskiej i ingerencji Opatrzności, ale uznał, że Bóg dał możliwość działania siłom historycznym.

-Człowiek ma racje cząstkowe, dlatego giną OBA obozy.

-REOWLUCJA ZŁEM!!!

-Skwarczyńska potępia Krasińskiego za „klasowe zaangażowanie Boga” przy końcu utworu gdy Jezus zabija Pankracego! Zakończenie dramatu jest zatem `NIEORGANICZNE'

-Nie zgadza się z tym Żmigrodzka.

-W dramacie Krasińskiego przeciwni pojawia się dopiero w połowie dramatu, neguje bohatera w świecie fizycznym

-Zakończenie typowe dla dramatu- GINĄ WSZYSCY!

Wizyjność i oniryzm, a realizm dramatu

-Pytanie opracowane w pytaniach o Nie-boską[powyżej] Dziady

-Oniryzm to wizje senne, realizm to rzeczywistość

-Wielka Improwizacja w Dziadach, w Nie-boskiej widzenie dziewicy z zaświatów, w Kordianie rozmowa z diabłem w domu wariatów, lub lot z Mount Blanc wszystko omówione wcześniej.

Koncepcja poezji u Mickiewicza(Chodzi o wstęp do Ballad i Romansów)

-Rozprawa stanowiła przedmowę do tomu `Ballad i Romansów' wydanego w 1822 r. w Wilnie

-Mickiewicz wyjaśnia czym jest poezja romantyczna, z czego się wywodzi, oraz jak przebiegał jej rozwój na przestrzeni wieków w Europie.

-W dalszej części mówi o tym czym powinien kierować się krytyk poezji zanim wyda ocenę

-W zakończeniu pisze o genezie ballady, oraz romansu

-Rozprawa rozpoczyna się od spostrzeżenia, że jeśli artysta tworzy dzieło i wie, że będzie ocenianie to powinien wyjaśnić czemu zdecydował się na taki utwór. Z tego powodu Mickiewicz pisze Przedmowę

-Postanowił pokazać gdzie i w jaki sposób zaczęła kształtować się poezja romantyczna, to zmusza go do zaprezentowania historii powszechnej poezji i skupia się na poezji romantycznej.

-Przyglądając się etapom rozwoju poezji romantycznej powinniśmy zacząć od starożytnej Grecji

-Grecy byli narodem o żywej i płodnej imaginacji, a młoda, ognista imaginacja to istota tworzenia świata bajecznego (świat bajeczny to próba wyjaśnienia praw rządzących światem, siły natury, etc.)

-Ten świat(Greków) jest wzorem dla artystów sztuk plastycznych i muzyki delikatność harmonia.

-Grecja to kolebka filozofii i cnoty

-Grecy odrzucali to co okropne, złe, nieharmonijne, robili to powoli i wtedy ukształtowali mitologię greków.

-Zaczęły powstawać dzieła klasyczne charakteryzujące się harmonią, klasycznością i pięknością.

-Grecy kształtowali kanon piękna- aktualny do dziś.

-Mieli doskonałe wyczucie również w poezji

-Poeta według Mickiewicza może oddziaływać na większą liczbę odbiorów niż malarz.

-Poeci Greccy w okresie świetności ZAWSZE śpiewali dla gminu, `pieśni gminne' tak pisze Mickiewicz. Dzięki temu kształtowali charakter narodowy

-Gdy do Grecji przyjechali obcokrajowcy poezja zaczęła tracić, talent poetycki upada, przestaje być wielki

-Poeci mają małe znaczenie dla ludu, dlatego zaczęli pisać dla władców- poezja środkiem do składania pochlebstw, przez co nie była już tchnieniem imaginacji, uczucia i rozsądku.

*Drugim ważnym starożytnym narodem był Rzym

-Mieli dużo słabsza poezje

-Tworzyli związki z Grecją i dzięki temu poznali poezje, ale byli epigonami

-Nie kierowali jej do gminu

-Nie ma tu poezji narodowej, nie kształtowała w ogóle narodu

-ZAPOZYCZYLI poezję- nie stworzyli własnej, tej narodowej, dlatego ich poezja nie miała siły imaginacji.

-Po upadku państwa rzymskiego osiadły tu ludy barbarzyńskie

-Ludy te tworzyły własne mitologie

-Nigdy jednak mitologia jako jedna się nie ustaliła- brak jej harmonii, jedności, ludy te były koczownicze dlatego nigdy nie mogły ustalić swoich DZIEJÓW BAJECZNYCH.

-Zaczął jednak kształtować się duch rycerski, szacunek i miłość dla kobiety, przestrzegano spraw honoru

-Duch rycerski= Uniesienia religijne, honoru, podania mityczne świat romantyczny, którego poezja zowie się romantyczna.

-Język romański= wiąże się z nazwą epoki-według Mickiewicza.

-Po ostatecznym zlaniu się ludów germańskich i skandynawskich oraz dawnego plemiona Rzymian nastał nowy charakter poezji, który kształtowany był przez 3 szkoły:

1. Gian Georgio Trission[poeta włoski naśladowanie bez pełnej świadomości]

2. Lodowico Ariosto[Autor `Orlanda szalonego' wł. Poeta czerpie ze świata antycznego, wykorzystuje niektóre mityczne środki]

3.Torquato Tasso[autor Jerozolimy WyzwolonejPełne dramatyzmu życie, pobyt w szpitalu dla obłąkanych= legenda kontynuowana przez ROMANTYKÓW! Wykorzystywał wątki antyczne, by pokazać je w sposób romantyczny]

-Jednak żaden z nich nie był doceniony przez lud, bo lud słabo znał antyk

-Powstały nowe rodzaje poezji, które najwcześniej rozwinęły się we Włoszech, gdzie jednocześnie zajmowano się naukami starożytnymi.

-We Francji Trubadurzy, oczekiwano od nich na dworach poezji narodowej.

-Francja ślepo naśladowała, ograniczyła uczucia, uniesienia i panowano nas imaginacją= tego nie można robić!!! Zaczęły pojawiać się tu utwory satyryczne i dydaktyczne.

-W rzeczywistości kultura francuska bardzo różniła się od antycznej, bo co innego ją kształtowało

-Mickiewicz pokazując CHARAKTER POEZJI, przyrównuje je do STROJÓW!

-Grecja= Lekkość i zwiewność, widać ruch ciała, nic nie jest zakryte.

-Wieki średnie= Mniej gustowne, ale charakterystyczne i śmiałe- uderzały swoim wyglądem

-Francja= strój prosty i jednostajny z drobnymi ozdobami, wszystkie ruchy musza być umiarkowane(ograniczona poezja) Wszelkie piękno jest ukryte pod spodem.

-Mówi też o poezji Wielkiej Brytanii: wyróżnia się tym, że wyspa jest odcięta od reszty świata wodą, dlatego nie była narażona na OBCE WPŁYWY.

-Żywe uczucia Szkotów i Saksów na swój sposób zmuszały do uprawiania poezji

-Mitologia tworzona przez Bardów i Druidów, była dobrze zharmonizowana

-Dorobek Anglików został zniszczony przez próby wprowadzenia tam chrześcijaństwa, nie przeszczepiono jednak antycznej poezji- ta kształtowała się we własnym rytmie.

-Szanowano poetów narodowych

-Lud miał duży udział w życiu politycznym

-Śpiewano pieśni wojenne!

-Książęta szukali swoich przodków wśród poetów i pisarzy- to mówi o wielki statucie pisarza w tamtych czasach w Wielkiej Brytanii.

-Poeci brytyjscy tworzyli poezję narodową

-Szekspir nie wzorował się na antyku, bo go nie znał

-Do Londynu zaczęto docierać wodą z Francji

-Szkoły wczesne Brytanii, zaczęły ustępować szkołom Pope'a(rozumujący) Addisona(wymuskany)Swifta(dowcipny)

-Ich epigoński styl popchnął poezje angielską do upadku

-Dźwignęła się dzięki Scottowi i Byronowi.

-Najpóźniej poezja przechodziła swój rozwój w Niemczech od poł. XVIII wieku

-Ułatwiony był już rozwój nauki i kultury

-Upowszechniła się znajomość języków antycznych i nowożytnych

-Poeci Niemieccy mogli dzięki temu stworzyć HYBRYDĘ!

-Stałym elementem tej poezji jest jej stały SENTYMENTALIZM oraz rozważanie moralne i społeczne

-Kosmopolityczny charakter poezji

-Niemieccy poeci tworzyli świat IDYLLI

-Najwybitniejszy przedstawiciel według Mickiewicza Schiller

-Mickiewicz uważał, że próby podziału poezji na romantyczną i klasyczną prowadzą do nonsensownych podziałów utworów, stawiając obok siebie utwory zupełnie różne,

-Zły podział to taki, który uwzględnia jedynie: kraj, czas lub przypisanie jednego rodzaju poezji danemu poecie.

-Krytycy charakteryzują i dzielą utwory klasyczne i romantyczne według swojego wyobrażenia, a ono często jest mylne.

-Najlepsza krytyką się nie pochwały lub nagany dla całego rodzaju poezji, najlepszą jest zaduma nad utworem.

-Mickiewicz pragnie rozwinąć pojęcie krytyki rozjaśniając jego genezę i proces kształtowania. Krytyka musi mieć do krytykowania kompetencje.

-W wiekach średnich między ludźmi krążyły powieści i śpiewy o dość jednostajnym charakterze, podejmowały tematykę rycerską, zawierały w sobie zmyślenia, wyrażane prostym językiem opiewającego piękno kobiece.

-Ten ogólny rodzaj zawierał w sobie różne gatunki: pieśni, sagi, lais, wirelais, sirvantos; najliczniejsze i najbardziej upowszechnione były ballady i romanse

-We Włoszech balladą nazywano wszelkie wesołe piosenki: ballare tańczyć

-W Hiszpanii to samo było nazywane romansem

-Każdy z innych krajów wprowadził swoje rozumienie ballad i romansów.

-Francja podział ze względu na strofę

-Wielka Brytania inny charakter tych utworów- ton poważny, melancholijny, opowieści rycerskie.

-Ballada brytyjska upowszechniona przez Szkotów i Irlandczyków.

-Był okres , że balladami nazywano utwory wesołe i żartobliwe, ale zostały one wyeliminowane przez Gaya, Milleta, Persyego i przede wszystkim Scotta, który przywrócił dawny rodzaj poważnych ballad szkockich.

-W Niemczech rozwój Ballady nastąpił późno[XVIII wiek] Holte, Goethe, Stolberg, Schiller

-Mickiewicz kończy swoją rozprawę o poezji romantycznej porównaniem:

Ballada= zmyślenie, prostota, naiwność

Romans= czułość, forma dramatyczna

Nie omówione pytania w osobnych podpunktach:

*Biblia w literaturze romantycznej, podaj 2 przykłady wystarczy powiedzieć to samo co w pytaniu o paraboliczne nowele Norwida, czy przywołać motyw Polski umęczonej jak Jezus w Dziadach.

*Ujęcie historii w wybranej powieści Kraszewskiego Pytanie o Pamiątki Soplicy.

Zakończenie

Rady od kolegi, który przeżył już tę epokę ;)

*Zajęcia z romantyzmu

Na moim roku prowadzili je: dr Skrzypek, prof., Bagłajewski, dr Chachaj

-Skrzypek realizuje treść książek, przerobi ich wiele, ale nie powie za wiele na temat tego co sądzą badacze o danej literaturze, natomiast to co zawiera dana lektura będzie opracowane bardzo szczegółowo. Polecam, sam do Niej chodziłem na ćwiczenia.

-Bagłajewski a Bagłajewski to Bagłajewski, wykłady podczas ćwiczeń.

-Chachaj- Omawia bardzo dużo literatury na podstawie wydań krytycznych, mówi o wstępach, o punkcie widzenia badaczy literatury.

Lektury, które należy przeczytać, a do których wystarczą same wstępy.

-Maria, Konrad Wallenrod, Księgi narodu, Lilla Weneda, Balladyna, Ksiądz Marek, Sen Srebrny Salomei, Lambro! Pierścień Wielkiej Damy, Stara Baśń, Poganka: Książki, które należy przeczytać, same wstępy niewiele pomogą, bo mało w nich o samej treści książki.

-Do reszty wystarcza wstępy.

-Książki z literatury ZALECANEJ, to pozycje dla osób, które chcą oceny 4/5, podstawowe zazwyczaj starczają na 3, lub 4 jeśli odpowiedź jest bardzo dobra.

-Z lektur zalecanych polecam: Zamek Kaniowski[wiąże się z Grażyną-która też jest na tej liście-, Marią] Przedświt Krasińskiego

Ksiązki opracowujące:

-Krasińskiego warto sobie przerobić na podstawie książki samego pana profesora :P „Poezja trzeciej epoki” A. Bagłajewskiego, jest tam dużo o Przedświcie, Nie-boskiej komedii, czy innych utworach Krasińskiego.

-Janion M., Żmigrodzka M., Romantyzm i egzystencja

-Dramat polski. Interpretacje,pod red. J. Ciechowicza i Z.Majchrowskiego, t.1 TU: Artykuł Owczarskiego o II cz. Dziadów

-Kowalczykowa A., Słowacki

Artykuły dostępne w sieci:

*Renata Majewska- Lilla Weneda J. Słowackiego a romantyczna teoria podboju http://www.slupskie-prace-filologiczne.apsl.edu.pl/9/majewska9.pdf

*Iwona Puchalska- Jak czytano polski romantyzm- geneza Wielkiej Improwizacji http://slupskie-prace-filologiczne.apsl.edu.pl/8/puchalska.pdf

*Olga Taranek- „dziwadła ekscentryczności” Ironia Juliusza Słowackiego: http://slupskie-prace-filologiczne.apsl.edu.pl/8/taranek.pdf

*Michał Kuziak- Dyskurs polskiej krytyki romantycznej[o konceptach Brodzińskiego, Mickiewicza i Mochnackiego] ARTYKUŁ POTRZEBNY DO ODPOWIEDZI NA PYTANIE O KONEPTY KRYTYKI ROMANTYCZNEJ.

http://www.slupskie-prace-filologiczne.apsl.edu.pl/9/kuziak9.pdf

Wykłady Bagłajewskiego są bardzo ważne, mówi na nich o rzeczach, które później wymaga od osób, które rzadko na nich widuje. Jak zobaczy, że ktoś nie wiem o co pyta od razu wystawia za drzwi z dwójeczką. Ogólnie mówiąc jest bardzo miły, ale używa języka bardzo niezrozumiałego: Zaczyna wykłady tak, jakby miał już do czynienia z osobami po tym egzaminie, bo rzeczywiście po egzaminie idzie już zrozumieć jego wykłady w 100% i dopiero potem się je docenia.

Jak to mówi prof. Niewiadomski- z którym również się zapoznacie- „Wykłady są nieobowiązkowe, ale każdy na nich musi być”

Wykłady z romantyzmu prof. Eligiusza Szymanisa {uniwersytet Warszawski} http://chomikuj.pl/bartek_ABSTB folder o nazwie: prof. Eligiusz Szymanis [UW] wykłady z ROMANTYZMU miłego słuchania

POWODZENIA :D

P.S.

W drugim pliku wysyłam wam wykłady Prof. Szymanisa [przepisana część] jako gratis ;) Warto jednak posłuchac nagrań- są dobra powtórką przed egzaminem

---