Patologia społeczna

WYKŁAD 1.

Przestrzeń historii Polski :

• 966 r. - chrzest Polski

• 1370 r. - śmierć Kazimierza Wielkiego

• 1410 r. - Bitwa pod Grunwaldem

• 1570 r. - śmierć Zygmunta Augusta

• 1610 r. - Bitwa pod Kłuszynem

• 1683 r. - Bitwa pod Wiedniem

• 1772 r. - I rozbiór Polski

• 1793 r. - II rozbiór Polski

• 1795 r. - III rozbiór Polski

• 1831 r. - powstanie listopadowe

• 1863 r. - powstanie styczniowe

• 1888 r. - Ogniem i mieczem wydawane odcinkowo

• 1914 - 1918 r. - I Wojna Światowa

• 27.12.1919 r. - powstanie wielkopolski

• 15.08.1920 r. - Cud nad Wisłą

• 23.08.1939 r. - pakt Ribbentrop-Mołotow

• kwiecień 1940 r. - zbrodnia katyńska

• czerwiec 1941 r. - atak Hitlera na Rosję

• 01.08.1944 r. - powstanie warszawskie

• czerwiec 1956 r. - powstanie poznańskie

• 1970 r. - powstanie na wybrzeżu

• sierpień 1980 r. - Solidarność

• 13.12.1981 r. - wprowadzenie stanu wojennego

Patologia społeczna - nazwa patologia łączy dwa greckie słowa patos i logos, co oznacza naukę o cierpieniu - należy do grupy nauk prakseologicznych

Nauki formalne - logika, matematyka - podstawą wiedzy są aksjomaty

Nauki empiryczne - podstawą wiedzy są obserwacje, spostrzeżenia, indukcje, hipotezy, weryfikacja hipotez:

1. humanistyczne- przedmiotem badań jest świat stworzony przez człowieka

1. diagnostyczne: jak jest?

2. prakseologiczne:

• warstwa diagnostyczna : jak jest?

• warstwa aksjologii : jak powinno być?

• warstwa prakseologii : co zrobić by było tak, jak powinno być?

Jak powinno być? Tak, aby chronione były wartości cywilizacji łacińskiej.

Cywilizację łacińską budują trzy systemy wartości :

1. greckie podejście do formy i prawdy - prawda ma charakter absolutny, definiowane przez zgodność z rzeczywistością; piękno ma miarę ludzką

2. rzymskie podejście do prawa - pojęcie sprawiedliwości, to niezłomna wola oddawania każdemu tego, co mu się należy

3. chrześcijańskie podejście do religii - potępianie okrucieństwa i niewolnictwa, docenienie roli kobiety, docenianie pracy fizycznej

Pacta sunt servanda - umowa musi być dotrzymana

Dura lex sed lex - twarde prawo, ale prawo

Lex retro non agit - prawo nie obowiązuje wstecz

Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy

WYKŁAD 2.

Pierwsze pole badań patologii społecznej, to zaburzenia seksualne, dalej patologia rodzinna, zjawiska negatywnie oceniane w środowisku lokalnym oraz, od lat 60. XXw, instytucje
z nachyleniem ku terroryzmowi.

1. Pierwsze doprecyzowanie pola badań wypłynęło od Jana Malca. Malec uważał, że tylko takie zjawiska powinny interesować patologię, które przynoszą szkodę dla zdrowia, życia czy mienia.

2. Jerzy Jasiński - szkoda musi być masowa, zjawiska patologii muszą godzić
   w szczególnie ważne społeczne wartości

3. Adam Podgórecki - do badań zjawisk patologii zaproponował trójpłaszczyznową hipotezę badania normy. Zjawiska są bardzo skomplikowane i wyrastają z trzech płaszczyzn:

1. osobowościowa - wiek, płeć, stan cywilny, system wartości, stratyfikacja, itp.

2. podkulturowa - system grup społeczeństwa wychowującego

3. ustrojowa

Społeczeństwo wychowujące:

1. państwo - formalizm, terytorialność, przymusowość - P

2. naród - definiuje się przez kulturę, nie może rozwijać się przez przymus i przemoc, rozszerza się przez swoją atrakcyjność - N

3. religia - grupa religijna - R

4. zawód - Z

Elementy te łączą się przez rodzinę, grupę rówieśniczą, sąsiedztwo.

Rodzina jest dawcą hierarchii, grupa rówieśnicza jest naturalnym dawcą równości - cechy ważne dla zmiennej podkulturowej.

Instytucje wychowawcze pośredniego to media. Mogą spełniać rolę służebną - gdy wspierają rozwój rodziny lub rolę dominującą.

Szkołą pozwala łączyć wszystkie elementy, mogą istnieć, działać.

Zmienna podkulturowa pozwala patrzeć na te elementy ja na patologię społeczną (gdy to konieczne). Elementy te mogą być źródłem patologii społecznej

Ustrój - metoda organizacji życia społecznego, dzieli się na cztery segmenty:

1. ideologia

Istniejący w społeczeństwie system celów, dopuszczalnych środków, które do tego celu prowadzą, z podziałem na środki dozwolone i niedozwolone

Ideologia socjalizmu	Ideologia kapitalizmu
celem, dla którego działa jest równość, źródłem zła jest własność prywatna rola organizatorska to państwo-urzędnik rozbudowana biurokracja	celem jest wolność środek prowadzący do wolności to własność prywatna rozwój przemysłu, tolerancja

2. stratyfikacja

Istniejący w społeczeństwie system proporcji biedy do bogactw. Dwa modele:

Ameryka Łacińska Europa, USA, Kanada

3. forma rynku

Sposób gospodarowania; duże formy gospodarczej współpracy ludzi, takie że ich wymiana jest podwojona:

• rynek

• biurokracja

Rynek	Biurokracja
można podzielić na trzy segmenty: rynek finansowy rynek pracy rynek towarów i usług tą strukturą z jednej strony rządzi prawo, z drugiej dolar; nad całością rządzi prawo podaży i popytu żeby to działało musi być dobre prawo, czyli takie, które podtrzymuje konkurencję niebezpieczeństwa: monopol - jeden przedmiot na rynku, który dyktuje ceny mafia - bez zakamuflowania	można podzielić na trzy segmenty: wojskowe prokuratorskie policyjne

4. forma rządu

Demokracja - system przedstawicielski, w którym w drodze wyborów obywatele wybierają reprezentantów. Reprezentant sprawuje władzę tworząc przepisy prawa. Demokracja wypracowała swój model - model Monteskiusza, oparty na trójpodziale władzy:

• ustawodawcza - parlamentarzyści

• wykonawcza - rząd, rada ministrów

• sądownicza - sędziowie

Każda władza rozszerza się kosztem obywateli, dlatego powinny się one wzajemnie ograniczać. Dobór ludzi do parlamentu zależy od typu ordynacji:

• większościowa - dzieli kraj na jednomandatowe okręgi i do sejmu wchodzi ten, kto wygrał na swoim terenie

• proporcjonalna - okręgi wielomandatowe, do sejmu wchodzą reprezentanci
  w takich proporcjach, w jakich ludzie głosowali na partię. Nie ma bezpośredniego związku miedzy wyborcom, a parlamentarzystą; miejsce na liście uzależnione jest od decyzji szefa partii

WYKŁAD 3.

Przestępczość - ogromna dziedzina wiedzy; generalnie wiąże się z prawem. Prawo jest systemem norm. Normą nazywamy wypowiedź sformułowaną w danym języku narzucająca pewne obowiązki w pewnych okolicznościach. Normy dzielimy na:

• normy moralne - mówią co jest dobre, a co złe; w kręgu cywilizacji łacińskiej jest o dekalog

• normy obyczajowe - dla swojego obowiązywania nie mają innego wytłumaczenia jak tylko „tak się robi” lub „tak się nie robi”; w strukturze wytworzyło je doświadczenie pokoleń

• normy prawne - sterowane przez państwo; w interesie tych norm państwo może stosować zinstytucjonalizowany przymus, tzw. sankcja skupiona; różni się od sankcji rozsianej, którą dysponują normy moralne i obyczajowe (wyrzuty sumienia, doświadczenie)

Ustawodawca stara się, aby normy prawne były zgodne z normami moralnymi
i obyczajowymi. Załamanie związku między normą prawną, a moralną skutkuje deprecjacją jednej i drugiej normy. Jeżeli norma prawna odbiega od regulacji moralnej, to rodzi się współczucie dla sprawcy. Jeżeli prawo zbyt brutalnie wkracza w sferę moralną, to może pojawić się zjawisko upaństwowienia moralności - ludzie czują się zwolnieni z realizacji pewnych zachowań, jeśli te nie są regulowane przez prawo.

Prawo buduje sprawiedliwość - stan niezłomnej woli oddawania każdemu tego, co mu się należy. Podstawą porządku społecznego jest umowa. Stała się ona też podstawą porządku normatywnego, prowadząc do konsekwencji w postaci zasad postępowania karnego. Podejście do prawa jako zagwarantowanych przez państwo umów wydzieliło nowoczesny porządek prawny, którego źródłem w naszej cywilizacji jest starożytny Rzym. Prawo rzymskie rozdziela rzeczywistość prawną na modele:

• model starszy - źródłem prawa jest rola panującego, struktura promuje cechy obywatelskie tj. posłuszeństwo, podporządkowanie, łatwa zmiana orientacji
  w sferze wartości wraz ze zmianą sytuacji społecznej, skrupulatność

• model młodszy - źródłem prawa jest wola stron zaangażowanych w umowę, władza jako mediator zmusza do wykonania umowy, wpływa na rozwój prawa

Prawa naturalne są wyraźnie określone:

1. prawo do życia

2. prawo do wolności

3. prawo do własności

Rozwój struktur państwowych skutkował rozwojem swobód obywatelskich. Prawna granica między państwem demokratycznym, a niedemokratycznym wyrażona jest dwoma parametrami:

• wszystko dozwolone z wyjątkiem tego, co zakazane - demokratyczne

• wszystko zakazane z wyjątkiem tego, co dozwolone - niedemokratyczne

1. Prawo państwowe normuje funkcjonowanie naczelnych organów państwa, prawa obywatelskie.

2. Prawo administracyjne reguluje aktywność administracyjną państwa, źródłem prawa jest kodek administracyjny i kodeks postępowania administracyjnego.

3. Prawo cywilne normuje własności i inne prawa rzeczowe.

4. Prawo rodzinne i opiekuńcze są częścią prawa cywilnego; źródłem prawa jest kodeks cywilny i kodeks postępowania cywilnego.

5. Prawo międzynarodowe publiczne i międzynarodowe prawo prywatne; to ogromna dziedzina prawa, umowy międzynarodowe.

6. Prawo finansowe działa na zasadnicze ustawy o finansach publicznych, reguluje podatki.

7. Prawo pracy dba o interesy pracownika.

8. Prawo zobowiązaniowe reguluje obrót towarowy umowy.

9. Prawo karne jest gdzieś na końcu „osi prawa”, źródło prawne to kodeks karny,
   w sumie około 500 przepisów.

Przestępstwo popełniamy wtedy, gdy nie przestrzegamy norm prawa karnego. Cechy czynu nazywanego przestępstwem:

• czyn człowieka

• społecznie szkodliwy

• zawiniony

• zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia

Winą nazywamy psychiczny stosunek oprawcy do czynu. Można wyróżnić:

• winę umyślną - „chcę i robię”

• winę nieumyślną - lekkomyślność, niedbalstwo

WYKŁAD 4.

Okoliczności wyłączające winę :

• nieletniość - poniżej 17 lat, w wyjątkowych wypadkach po ukończeniu 15 lat może odpowiadać jak dorosły

• niepoczytalność - osoba, która nie może pokierować swoim postępowaniem, ani rozpoznać znaczenia czynu

• błąd - np. człowiek na polowaniu myśląc, że zabija dzika, zabija człowieka

• rozkaz - uwalnia od odpowiedzialności, gdyż inaczej wojsko nie mogłoby funkcjonować

Okoliczności wyłączające bezprawność :

• obrona konieczna - siłą odpiera się zamach na swoje dobro lub dobro publiczne; atak musi być bezpośredni i rzeczywisty; środki ataku i obrony powinny być proporcjonalne do siebie

• stan wyższej konieczności - sytuacja, kiedy ratując jedno dobro poświęcamy dobro drugie; dobro poświęcane i ratowane muszą być w pewnej proporcji

• zgoda pokrzywdzonego - „chcącemu nie dzieje się krzywda”; jak sama osoba chciała, to nie może składać skarg

• ryzyko naukowe i naukowo-techniczne - uczony, który dokonuje ryzykownych eksperymentów nie będzie karany, gdy działał zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i w ramach eksperymentu

• czynności lecznicze - lekarz działający w ramach leczenia i zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą

Czynniki przestępczości nieletnich :

1. endogenne - można sprowadzić do następujących:

• nieco obniżony poziom umysłowy

• budowa ciała - mało atrakcyjni fizycznie

• mikrouszkodzenia OUN

• uszkodzenia chromosomalne

• własna aktywność jednostki

2. egzogenne - zewnętrzne czynniki sytuacyjne:

• czynniki kryjące się w rodzinach o skumulowanych elementach negatywnych - brak więzi emocjonalnych lub więzi bardzo chłodne

• wzory przestępcze

Rodzaje przestępstw :

• złodziejstwo, kradzieże

• kradzieże z włamaniem

• ataki przeciwko życiu i zdrowiu

• handel narkotykami

• prostytucja

• paserstwo

• przestępstwa komputerowe

WYKŁAD 5.

Siła jest pojęciem pierwotnym; może pójść w trzech kierunkach :

1. neutralne użycie siły - przymus

2. pozytywne / negatywne użycie siły - agresja

3. zawsze negatywne użycie siły - przemoc

Przemoc - siła przeważająca, fizyczna, przewaga wykorzystywana do panowania nad kimś, bezprawnie narzucana władza, czyny dokonane z użyciem siły fizycznej - np. gwałt.

Nurt biologiczny :

1. Teoria Dokarda

Podstawą agresywnego zaatakowania przeciwnika jest frustracja; przez frustrację nie możemy osiągnąć celu, agresja może mieć charakter przemocy lub charakter przeniesiony; im silniejsza frustracja, tym silniejsza agresja.

2. Teoria Berkowitza i Brontenbermera

Nie kwestionują łuku „frustracja - agresja”, jednak potrzebny jest dodatkowy czynnik - gniew. Zjawisko patologiczne, gdy gniew przerodzi się w nawyk.

Teoretyczny nurt socjologiczno-prawny :

1. Teoria Fromma

Świat można podzielić na dwa skrzydła :

• nekrofilne - zwłoki, gnicie, zabijanie, sadyzm, stała tendencja do przekształcania ludzi w zwłoki, służy temu przemoc; wewnętrzne podmioty dzielą się na ofiary
  i katów; jest to świat niesprawiedliwości, ustawicznych braków sztywnych przepisów, nieskończona pogarda dla słabości

• biofilne - świat dzieli się na kobiety i mężczyzn; jest to świat twórczości, miłości, rozwoju, nie ma lęku, potępiana jest wszelka przemoc; to świat sprawiedliwości
  i obfitości

Typy przemocy :

1. Fizyczna

Uczynienie komuś krzywdy, wykorzystywanie fizycznej przewagi. Zamieszki, rozróby, wojny, pacyfikacje, terroryzm.

2. Psychiczna

Zasadza się na groźbie zastosowania wobec ofiary ataku fizycznego, ale zwłaszcza przeciw wartościom uważanym za cenne.

3. Strukturalna

Siła jest przeważająca, obiektywnie zagrażająca ludziom; nie ma wyraźnego sprawcy.

4. Medialna

Narzucanie znaczeń i interpretacji symboli pewnej kultury lub podkultury; legalne prawo narzucania i wpajania tego co służy interesom klasy panującej, selekcjonowanie znaczeń dla pewnych warstw.

Przemoc medialna wg Davida Grossmanna :

1. Brutalizacja - banalizowanie przemocy, czyniąc ją mało groźną

2. Warunkowanie klasyczne - drastyczne obrazy oglądamy w przyjemnych warunkach

3. Warunkowanie instrumentalne - gry komputerowe

4. Wzory osobowe - bezpośredni dowódca - młodociany bandyta

Typy przemocy :

1. Gorąca

Napięcie, które stopniowo narasta; jej wyrazem jest agresja słowna; pękają emocje i dochodzi do rękoczynu; żal dla ofiary, występuje poprawa

2. Chłodna

Silne emocje, jednak są one tłumaczone i kontrolowane. Sprawca uzasadnia swoje czyny poprzez wzniosłe cele; społeczne izolowanie ofiary, krytyka i poniżanie, wymuszanie posłuszeństwa, demonstrowanie przemocy

WYKŁAD 6.

Pierwsza wzmianka o AIDS pojawiła się w 1981 roku. Pierwotną nazwą było GRID, w 1982 roku zmieniono ją na AIDS (jako zespołu nabytego braku odporności). W 1983 roku Gallo
i Montagneur niezależnie od siebie wypreparowali wirusa od krwi; od tej pory przyjmuje się, że choroba ma charakter wirusowy; należy on do grupy retrowirusów i lentiwirusów (wolnodziałające). Wirus wywołuje dwa typy choroby:

1. klasyczny - stopniowo maleje odporność na choroby

2. mózgowo-rdzeniowy - młodzi ludzie umierają na demencję starczą

Okresy choroby w typie klasycznym :

1. nosicielstwo bezobjawowe

2. objawy wstępne - gorączka, obfite nocne poty, złe samopoczucie, wysypka, objawy się cofają, następnie jest rewersja

3. stadium oportunistyczne - choruje na to z czym się zetknie + objawy towarzyszące

Hipotezy pojawianie się AIDS :

• wirus ma charakter odzwierzęcy i przeniósł się na ludzi poprzez małpy człekokształtne

• pośrednio odpowiedzialny postęp cywilizacyjny (szczepienia przedmowo czarnej ospie)

• łączy chorobę z rozpowszechnieniem się przeszczepów

• broń biologiczna, która się niespecjalnie udała twórcom

Grupa ryzyka :

• homoseksualiści

• osoby prowadzące swobodny tryb życia, głównie prostytutki i narkomanii

• dzieci matek chorych na AIDS

WYKŁAD 7.

Pornografia - pisma, rysunki, obrazy o treści lubieżnej, nieobyczajnej, nieprzyzwoitej, przedstawiająca sceny erotyczne skierowane na wywołanie u odbiorców podniecenia seksualnego

Pornografia przedstawia ciało jako źródło eksploatacji ciała przez seks. Źródła popularności pornografii:

1. społeczne źródła lekceważenia:

• kult seksualizmu - seks jako źródło nieszczęścia i zniewolenia; seks zakłóca społeczną czujność; po II Wojnie Światowej dochodzą do głosu niższe warstwy społeczne - bezpruderyjna zabawa, hipisi

• pieniądze, które płyną z pornografii

• polityczna poprawność - lansowanie tolerancji

2. źródła psychologiczne :

• bagatelizowanie pornografii

• adiaforyzacja - im więcej pornografii, tym mniej jesteśmy na nią wrażliwsi

3. źródła naukowe :

• przy pewnych rodzajach kłopotów seksualnych zalecane jest oglądanie pornografii

Cechy ludzkiej seksualności (Kępiński) :

• długa współrzędna czasowa - można wcześnie pobudzić zainteresowanie seksem
  i utrzymywać je bardzo długo; potrzeba, która może być odłożona w czasie

• związki układu nerwowego z endokrynologicznym - dominacja układu nerwowego - decyduje mózg

• silny związek seksualności z macierzyństwem - przekazywanie życia + czułość

• społeczny charakter instynktu - dla pełnej realizacji siebie musimy wyjść ku drugiej osobie

• złącznie z otaczającym światem - łączenie po to, aby powstałą nowa całość, wyjście poza swoje normy

Pornografia powoduje cztery stopnie :

1. efekt uzależnienia

2. efekt eskalacji - poszukiwanie ostrzejszego materiału, nasilony erotyzm

3. adiaforyzacja - wszyscy tak robią, ale nie wszyscy się przyznają

4. tendencja do wcielania w życie - konsumentami pornografii są najczęściej osoby upośledzone

---