PATOLOGIE SPOŁECZNE.
Patologia społeczna -
definicja
• "Pod pojęciem patologia społeczna rozumie się
określony stan postaw, zachowań i sytuacji
życiowych, (...) które są szkodliwe dla
historycznie uwarunkowanego postępu i
powodują ujemne następstwa dla
wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub
całego społeczeństwa, a polegają na
nieprzestrzeganiu obowiązujących przepisów
prawa, norm moralnych, obyczajowych i
kulturowych oraz na odrzucaniu lub
nieposzanowaniu wartości obiektywnie
zgodnych z interesami jednostki i ogółu
obywateli na określonym etapie rozwoju kraju.„
A. Lipka
Aby określić zachowanie jako patologiczne
(dewiacyjne), muszą występować dwa
elementy:
1) działania podmiotu zachowania
(np. przestępcy);
2) działania jego otoczenia, w kierunku
uznania jego zachowania za dewiacyjne
(w tym np. instytucji zajmujących się
patologią).
Do określenia zachowań dewiacyjnych i
uznania ich jako zjawiska patologiczne,
muszą być spełnione określone warunki:
doniosłość norm (zwyczajowych,
prawnych) naruszanych przez dewiantów;
poczucie, że zachowanie ich zagraża
wartością systemu kulturowego
społeczeństwa;
zasięg występowania naruszeń norm.
Prof. A. Rajkiewicz wyróżnia trzy grupy
zjawisk patologii społecznych:
- zjawiska negatywne związane z fizycznym
bytem jednostki,
- zjawiska negatywne związane z życiem
rodziny,
- ujemne zjawiska, które powstają lub
utrzymują się na tle zorganizowanej
działalności gospodarczej lub w określonych
grupach społecznych.
Klasyfikacja zjawisk patologii
społecznej.
M. Jarosz wymienia następujące grupy
zjawisk patologii społecznej:
przestępczość, alkoholizm, narkomanię i
lekomanię, zachowania autodestrukcyjne,
zaburzenia nerwowe i psychiczne,
dewiacyjne zachowania seksualne, inne
zachowania dysfunkcjonalne wobec
istniejącego systemu społecznego,
powodujące np. wzrost liczby rodzin
rozbitych, rozwodów, skali sieroctwa
społecznego.
Szczegółową systematyzację zjawisk
patologicznych prezentuje I. Kokotkiewicz:
a)
Patologia stosunków społecznych:
(dysfunkcja rodziny, alkoholizm,
toksykomania, zaburzenia w stosunkach
międzyludzkich, przestępczość);
b)
Patologia funkcjonowania instytucji i struktur
społecznych: (patologia funkcjonowania
instytucji, patologia sfery usług, patologia
pracy, patologia struktur ludności, patologia
warunków życia ludności);
c)
Patologia środowiska: (zagrożenie
ekologiczne, dysfunkcja przestrzeni,
zagrożenia stanu zdrowia).
Główne przyczyny problemów
społecznych, powodujących zjawiska
patologiczne.
Do społeczno-ekonomicznych przyczyn
patologii zalicza się: ubóstwo, wzrost
populacyjny, niedostateczne warunki
mieszkaniowe, bezrobocie młodzieży, rozbicie
wspólnoty rodzinnej, zanikanie tradycyjnych
wartości, wzrastającą rolę mass-mediów, złe
funkcjonowanie systemu opieki społecznej czy
niewydolność systemu szkolno-
wychowawczego.
Przyczyny patologii rozwijającej się
wśród dzieci i młodzieży
- przede wszystkim niekorzystne,
wadliwe warunki socjalizacji dzieci w
rodzinach dysfunkcjonalnych,
rozbitych, niepełnych np. z powodu
rozwodu czy chorób rodziców lub ich
niewydolności pedagogicznej,
socjalnej, ekonomicznej, edukacyjnej,
itp.
Rodzaje patologii społecznej.
• patologia indywidualna,
• patologia rodziny (małej grupy
społecznej),
• patologia struktur organizacyjnych.
Przejawy patologii indywidualnej:
•uzależnienia (narkomania,
alkoholizm, lekomania),
•samobójstwa,
•przestępczość (osoby nieletnie),
•prostytucja,
•dewiacje seksualne
Przejawy patologii rodziny:
•rozpad rodziny,
•przemoc w rodzinie,
•pozbawienie praw rodzicielskich,
•osłabienie funkcji wychowawczej
rodziny,
•sieroctwo społeczne.
Przejawy patologii struktur
organizacyjnych:
•biurokracja,
•korupcja,
•bezrobocie,
•ubóstwo.
Sposobem na zwalczanie patologii w
społeczeństwie są ośrodki pomocy,
organizacje i placówki terapeutyczno-
opiekuńcze, takie jak:
•Poradnie Psychologiczne;
•Centra terapii uzależnionych;
•Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej;
•Centra Pomocy Rodzinie;
•Policja „Niebieska karta”;
•MONAR.
•W grudniu 1996 r. powstało ogólnopolskie
porozumienie „niebieska Linia”, skupiające
organizacje społeczne i instytucje
pomagające ofiarom przemocy w rodzinie.
•W październiku 1998 r. wszedł w życie
rządowy program przeciwdziałania
przemocy w rodzinie „niebieska karta”
którego jednym z realizatorów jest policja.
Wyróżnia się trzy poziomy profilaktyki
niedostosowania społecznego.
- Profilaktyka pierwszego stopnia
(pierwszorzędowa) obejmująca środki, które
umożliwiają zwalczanie zasadniczych przyczyn
patologii, promocję zdrowia psychicznego i
fizycznego oraz przedłużanie życia człowieka.
- Profilaktyka drugiego stopnia
(drugorzędowa) określająca postępowanie, które
zmierza do ujawnienia i eliminowania możliwie
najszybciej, wszelkiego rodzaju niedostosowań i
zaburzeń osobowości, zanim nastąpi stan
charakterystyczny dla danego zjawiska patologii.
- Profilaktyka trzeciego stopnia
(trzeciorzędowa), oznacza interwencję, która ma
na celu zapobiec komplikacjom i następstwom
społecznym z powodu wystąpienia stanu dewiacji.
Z. Gaś przytoczył cele profilaktyki obowiązujące dziś
na świecie, charakterystyczne dla każdej jej odmiany i
stopnia. Są to:
1. Rozpowszechnienie prawdziwych i realnych
informacji o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.
2. Kształtowanie świadomych wzorców
konsumpcyjnych.
3. Kształtowanie umiejętności interpersonalnych,
samooceny i samodyscypliny.
4. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a
szczególnie umiejętności empatii, współpracy,
komunikowania się, rozwiązywania konfliktów.
5. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz
rozwiązywania problemów, obejmujących między
innymi zdolność do wybierania pozytywnych, a nie
negatywnych stylów życia.
6. Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia
odpowiedzialności za grupę, do której jednostka
należy (rodzina, lokalna społeczność, klasa).
7. Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako
właściwego wzorca ról do naśladowania przez innych
(obejmujący np. styl życia, postawy wobec używania
środków odurzających).
8. Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i
środowiska pracy, które podniosłoby jakość życia
wszystkich jego członków.
9. Kształtowanie reguł prawnych i publicznych tak, by
były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały
pozytywne style życia.
10. Umożliwianie wczesnego rozpoznania,
diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii
przeciwdziałania, bazujących na znajomości przyczyn
szkodliwych uwarunkowań.