Zabezpieczenie społeczne

i metody jego realizacji

Definicja zabezpieczenia

społecznego

Zespół urządzeń i instytucji zapewniających

człowiekowi ochronę przed niedostatkiem,

a więc gwarantujących mu poczucie

bezpieczeństwa socjalnego poprzez

zapewnienie świadczeń społecznych na

pewnym minimalnym poziomie

odpowiadającym godności ludzkiej.

E. Denek, J. Wierzbicki, J. Sobiech, J. Wolniak Finanse publiczne, PWN 1995, s.1 67.

Ryzyka socjalne

Ryzyka socjalne, to przyczyny mogące spowodować stan

niedostatku, którego wystąpieniu system zabezpieczenia
społecznego ma przeciwdziałać.

Zalicza się do nich:
 chorobę,
 macierzyństwo,
 wielodzietność,
 brak pracy,
 wypadek przy pracy,
 chorobę zawodową ,
 inwalidztwo,
 starość,
 śmierć żywiciela rodziny
 niektóre ryzyka nietypowe (więzienie)

E. Denek, J. Wierzbicki, J. Sobiech, J. Wolniak Finanse publiczne, PWN 1995, s.1 67.

Metoda ubezpieczeniowa

 Metoda ubezpieczeniowa zakłada finansowanie wypłat świadczeń z

funduszy, których podstawowym źródłem finansowania są składki.
Im wyższe ryzyko ubezpieczeniowe oraz wysokość przyszłych
świadczeń , tym składki ubezpieczeniowe powinny być wyższe.
Mechanizm ten jest charakterystyczny dla ubezpieczeń
gospodarczych.

 W przypadku ubezpieczeń społecznych charakter ryzyka, którego

skutkom realizacji ubezpieczenie ma przeciwdziałać albo owe
skutki łagodzić, jest specyficzny – są to ryzyka socjalne.

 Istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest przymus w zakresie

opłacania składki oraz prawo ubezpieczonych do uzyskania
świadczenia (roszczeniowość).

 Głównym źródłem zapłaty składki w systemie ubezpieczeniowym

jest dochód z pracy najemnej.

Metoda ubezpieczeniowa

 W przypadku ubezpieczeń społecznych wysokość wypłacanych

świadczeń nie musi być ściśle skorelowana z kwotą zapłaconych
składek. Ubezpieczenia społeczne funkcjonują bowiem z
uwzględnieniem zasady solidaryzmu społecznego, który w
uproszczeniu zakłada, że osoby młode, zdrowe, pracujące i bezdzietne,
finansują swoimi składkami wypłaty dokonywane na rzecz osób
chorych, niepracujących oraz obciążonych potomstwem. W ten sposób
system ubezpieczeń społecznych w istotny sposób przyczynia się
redystrybucji dochodów w społeczeństwie.

 Składka na ubezpieczenie społeczne może mieć charakter składki

scalonej, bądź składki zdywersyfikowanej. W tym ostatnim przypadku
wpływy z różnego rodzaju składek finansują wyodrębnione fundusze.

FUNDUSZ OGÓLNY

składka

SCALONA

emerytur

a

renta

zasiłki

Model zdywersyfikowanej składki

FUNDUSZ EMERYTALNY

FUNDUSZ RENTOWY

FUNDUSZ WYPADKOWY

FUNDUSZ CHOROBOWY

FUNDUSZ PRACY

składka

emerytal

na

odszkodow

anie

składka

rentowa

zasiłek

składka

składka

renta

emerytura

składka

zasiłek

Metoda zaopatrzeniowa

 Charakterystyczną cechą tej metody jest brak obowiązku opłacania

składki oraz roszczeniowość świadczeń.

 Źródłem finansowania świadczeń są ogólne fundusze publiczne, zatem

faktycznym źródłem finansowania są głównie podatki.

 Świadczenia otrzymują osoby nie objęte ubezpieczeniem społecznym

oraz osoby o szczególnym statusie (przedstawiciele służb). W tym
pierwszym przypadku wysokość świadczeń jest zwykle niska; w drugi zależy
od skali „zasług”.

 Metoda charakterystyczna dla finansowania zabezpieczenia społecznego:

ŻOŁNIERZY

POLICJANTÓ W
SĘDZIÓW I PROKURATORÓW
INNYCH SŁUŻB PUBLICZNYCH

PODATKI

emerytur

a

renta

zasiłki

BUDŻET

Metoda opiekuńcza

 Najstarsza metoda zabezpieczenia społecznego.
 Współcześnie pełni ona funkcję uzupełniającą względem metody

ubezpieczeniowej oraz zaopatrzeniowej.

 Cechą najbardziej charakterystyczną metody opiekuńczej jest

uznaniowość świadczeń, które są najczęściej realizowane przez
gminy.

 Źródłem finansowania wypłat są ogólne fundusze publiczne; nie

występuje zatem mechanizm finansowania poprzez składki.

 Wysokość świadczeń jest zwykle na dość niskim poziomie. Mają one

bowiem na celu jedynie zaspokojenie potrzeb na minimalnym poziomie.

 Świadczenia mogą przyjąć postać rzeczową.
 Dodatkowym źródłem finansowania wypłat mogą być
środki prywatne gromadzone w ramach dobrowolnych
zbiórek organizowanych przez instytucje charytatywne.