Spostrzeganie społeczne

Ocenianie

Podejmowanie decyzji

dr Małgorzata Wypych-

Dobkowska

Podstawy psychologii

WSEI 2008

SPOSTRZEGANIE 

SPOŁECZNE

• spostrzeganie społeczne jest to 

sposób w jaki dochodzimy do 
rozumienia innych ludzi

• spostrzeganie społeczne jest 

procesem automatycznym, 
wnioskowanie również jest 
automatyczne

• ważnym źródłem informacji o osobie 

jest kanał niewerbalny

KOMUNIKACJA 

NIEWERBALNA

• Wyraz twarzy
• Ton głosu ( i TEMBR)
• Postawa (Pozycja ciała)
• ruchy ciała
• Odległość fizyczna
• Sposoby spoglądania
• dystans (kulturowo uwarunkowany i 

indywidualnie)

• przywitanie (uścisk dłoni)

Cele komunikacji niewerbalnej

• wyrażanie emocji
• pokazywanie swojej postawy
• informowanie o własnych cechach 

osobowości (statusie)

• ułatwianie komunikacji – konie 

wypowiedzi itp.

PRZYPISYWANIE CECH

• Powtórka: schemat, konstrukt, cecha 

kategorialna…

• Teoria atrybucji – sposób w jaki 

ludzie wyjaśniają przyczyny swojego 
zachowania i zachowania innych

– Atrybucja wewnętrzna – przypisanie 

motywacji 

– Atrybucja zewnętrzna – przyczyny 

poza osobą

•

Podstawowy błąd atrybucji – przypisywanie 
motywacji wewnętrznej

– bardziej ekonomiczne ewolucyjnie
– wyrazistość spostrzeżeniowa
– rola kultury
– w zależności od rodzaju zachowania i stosunku do 

osoby (jeżeli kogoś skazujemy to wolimy myśleć, że 
on taki jest, a nie że sytuacja go do tego zmusiła)

–  różnica między aktorem a obserwatorem – badania 

Stormsa (wyrazistość spostrzeżeniowa)

– atrybucje w służbie ego – atrybucje sukcesów i 

porażek – samoutrudnianie

DECYZJE….przykładowo

• INTERPERSONALNE
• DOTYCZĄCE WYBORÓW
• DOTYCZĄCE ZACHOWAŃ

• Podejmowanie decyzji:

– Cukierek czy lizak
– Sukienka czy spodnie
– Autobusem czy tramwajem
– WSEI czy uniwersytet
– Księgowy czy dorożkarz
– Bałtyk czy adriatyk…itd.
– Kupować czy nie kupować, 
– Planowanie!

PODEJMOWANIE DECYZJI, 

OCENIANIE

• Efekt pierwszeństwa = Przecenianie 

pierwszej informacji

– Efekt pierwszeństwa – studenci, którzy najpierw 

robią coś źle a potem dobrze – i odwrotnie

– Efekt pierwszeństwa  ma znaczenie

• Przy decyzji o wysokości planowanych wydatków
• Przy ocenianiu prac studentów
• Przy innych wyborach …
• Przy analizowaniu ważności argumentów 
• Przy zapamiętywaniu – to co lepiej zapamiętane lepiej 

oddziałuje 

• świeżości = Przecenianie ostatnich danych 

i końcowego fragmentu informacji

•  Kiedy zachodzi efekt kontrastu  kiedy efekt 

świeżości?

• Kolejność przedstawiania argumentów – od 

mniej ważnych do najważniejszych

• Efekt aureoli – przenoszenie ocen z 

jednych cech, zadań czy aspektów na inne, 
jeżeli jedna cecha została oceniona 
pozytywnie mamy skłonność inne również 
oceniać pozytywnie

• Efekt zakotwiczenia (cena odniesienia)
• Samosprawdzające się proroctwo
• Zjawisko polegające na tym, że ludzie mają 

jakieś oczekiwania, co wpływa na postępowanie 
w stosunku do osoby, co powoduje, że zaczyna 
się ona zachowywać zgodnie z oczekiwaniami

– Dzieci w szkole – przyrost „inteligencji” o 20% 

(poprawa wyniku w teście…a co test mierzył???:-))

– Dzieci w domu (grzeczny czy niegrzeczny?)
– Zakochani – pozytywne zachowania i przekonanie że 

jest się lubianym…

– Rozmowa telefoniczna z atrakcyjną osobą – jak to 

wpływa na zachowanie ??

• Tendencja centralna – niewykorzystanie 

krańcowych ocen skali

– Oceny marketingowe – budowa kwestionariuszy

•  Efekt ebbinghausa – pokazywany – 

ocena zawsze w kontekście

– Dawać w pierwszej kolejności do oceny prace 

studentów gorzej przygotowanych…

– Szacowanie wartości kota norweskiego (a 

birmański?)

Heurystyki wydawania sądów (w nawiązaniu 

do poprzedniego wykładu)

• Dostępności – wydawanie sądów na podstawie tego, 

co łatwiej przywołujemy z pamięci

– Diagnozy lekarskie…cały czas te same (a to już było…

przewidujemy jak ktoś nas potraktuje)

– Odpamiętywanie - Ilość wyrazów, które mają r w środku lub 

na początku

– Ilość informacji, które mamy na dany temat (samochód z 

9cioma nieważnymi cechami- im więcej cech tym bardziej 
dostepny)

– Więcej argumentów – bardziej rozbudowany konstrukt, 

waga wiedzy większa =bardziej dostępny 

Kupowanie 

• Wybory konsumenckie – nawykowe, 

impulsywne (niezamierzone)

• Minimalizacja wysiłku poznawczego 

– Przywiązanie do marki – niechęć do wysiłku 

poznawczego

• Cena odniesienia – cena którą konsument 

uznaje za właściwą dla danego produktu

– Obniżenie ceny początkowej (dla zachęty ) 

skutkuje przyzwyczajeniem klienta do niższej 
ceny staje się ona ceną odniesienia

Bezrefleksyjność/refleksyjno

ść

• Bezrefleksyjność- minimalne 

przetwarzanie danych, w którym 
musi być również brany pod uwagę 
stan umysłu aktora. Nie poddaje się 
świadomej analizie, co może mieć 
poważne konsekwencje np. dla 
samoakceptacji

Refleksyjność

• stan gotowości i żywej 

świadomości

• Odznacza się aktywnym 

przetwarzaniem danych 

• poznawcze zróżnicowanie

Sytuacje sprzyjające refleksyjności:

• silne osobiste zaangażowanie 
• wykonywanie czynności po raz pierwszy, co 

zmusza jednostkę do analizowania i wyboru 
strategii poznawczej

• świadomość konieczności uzasadnienia 

swojej decyzji ,zwłaszcza uzasadnienia jej 
przed nieznanym audytorium

• brak syndromu myślenia grupowego

cd…

• zdarzenia wymagające dużego wysiłku, 

większego niż ten, z jakim jednostka 
dotychczas miała do czynienia

• zewnętrzne czynniki uniemożliwiają 

zapoczątkowanie sekwencji bezrefleksyjnej 
(nagła zmiana w otoczeniu)

• kiedy coś przeszkodzi w realizacji 

zachowania (goście, obserwator)

Bezrefleksyjność – sposób 

przetwarzania informacji

• stan zredukowanej uwagi (jazda 

samochodem, gotowanie, nawykowe 
czynności – przeglądanie internetu, 
wyrzucanie śmieci)

• Negatywne konsekwencje dla 

samoakceptacji, zdrowia i obniżenie 
poziomu wykonania

Syndrom myślenia 

grupowego

• sytuacja, w której na podjęcie 

działania wpływa błędna ocena 
spowodowana chęcią utrzymania 
zgodności w grupie, a nie adekwatna 
ocena sytuacji

Mechanizmy odpowiedzialne

• Złudzenie bezpieczeństwa – 

powoduje, że jednostki nie myślą o 
negatywnych skutkach swoich 
działań

• Stereotypizacja jednostek spoza 

grupy- powoduje jednolite 
spostrzeganie innych, przypisanie im 
cech usprawiedliwiających określone 
w stosunku do nich zachowanie

cd…

•

Cenzura wewnątrzgrupowa- zakaz wypowiadania 
sądów niezgodnych z przyjętym w grupie – niby 
dla zyskania czasu, ze strachu przed 
odrzuceniem czy złym potraktowaniem

•

Złudzenie jednomyślności -pogląd, że daną 
opinie podzielna nie tylko większość, ale wszyscy 
członkowie grupy. Milczenie jest zgodą

•

Presja na osoby wyrażające opinie niezgodną z 
większością

Co sprzyja myśleniu 

grupowemu?

• Spoistość grupy – chęć utrzymania zgody, dobra 

znajomość członków

• Izolacja grupy – tajemnica, niemożność znalezienia 

informacji sprzecznych – lub niechęć do ich 
znalezienia, niemożność przedyskutowania z kimś z 
zewn.

• Dzianie pod wpływem stresu – decyzje dużej wagi, 

złożoność decyzji, presja czasu

• Silne dyrektywne kierownictwo

Konsekwencje

• brak szukania alternatyw
• niekompletna analiza celów – sensu 

działania

• selektywne poszukiwanie i 

przyjmowanie informacji

• pomijanie ryzyka