Spostrzeganie społeczne

Ocenianie

Podejmowanie decyzji

dr Małgorzata Wypych-

Dobkowska

Podstawy psychologii

WSEI 2008

SPOSTRZEGANIE

SPOŁECZNE

• spostrzeganie społeczne jest to

sposób w jaki dochodzimy do
rozumienia innych ludzi

• spostrzeganie społeczne jest

procesem automatycznym,
wnioskowanie również jest
automatyczne

• ważnym źródłem informacji o osobie

jest kanał niewerbalny

KOMUNIKACJA

NIEWERBALNA

• Wyraz twarzy
• Ton głosu ( i TEMBR)
• Postawa (Pozycja ciała)
• ruchy ciała
• Odległość fizyczna
• Sposoby spoglądania
• dystans (kulturowo uwarunkowany i

indywidualnie)

• przywitanie (uścisk dłoni)

Cele komunikacji niewerbalnej

• wyrażanie emocji
• pokazywanie swojej postawy
• informowanie o własnych cechach

osobowości (statusie)

• ułatwianie komunikacji – konie

wypowiedzi itp.

PRZYPISYWANIE CECH

• Powtórka: schemat, konstrukt, cecha

kategorialna…

• Teoria atrybucji – sposób w jaki

ludzie wyjaśniają przyczyny swojego
zachowania i zachowania innych

– Atrybucja wewnętrzna – przypisanie

motywacji

– Atrybucja zewnętrzna – przyczyny

poza osobą

•

Podstawowy błąd atrybucji – przypisywanie
motywacji wewnętrznej

– bardziej ekonomiczne ewolucyjnie
– wyrazistość spostrzeżeniowa
– rola kultury
– w zależności od rodzaju zachowania i stosunku do

osoby (jeżeli kogoś skazujemy to wolimy myśleć, że
on taki jest, a nie że sytuacja go do tego zmusiła)

– różnica między aktorem a obserwatorem – badania

Stormsa (wyrazistość spostrzeżeniowa)

– atrybucje w służbie ego – atrybucje sukcesów i

porażek – samoutrudnianie

DECYZJE….przykładowo

• INTERPERSONALNE
• DOTYCZĄCE WYBORÓW
• DOTYCZĄCE ZACHOWAŃ

• Podejmowanie decyzji:

– Cukierek czy lizak
– Sukienka czy spodnie
– Autobusem czy tramwajem
– WSEI czy uniwersytet
– Księgowy czy dorożkarz
– Bałtyk czy adriatyk…itd.
– Kupować czy nie kupować,
– Planowanie!

PODEJMOWANIE DECYZJI,

OCENIANIE

• Efekt pierwszeństwa = Przecenianie

pierwszej informacji

– Efekt pierwszeństwa – studenci, którzy najpierw

robią coś źle a potem dobrze – i odwrotnie

– Efekt pierwszeństwa ma znaczenie

• Przy decyzji o wysokości planowanych wydatków
• Przy ocenianiu prac studentów
• Przy innych wyborach …
• Przy analizowaniu ważności argumentów
• Przy zapamiętywaniu – to co lepiej zapamiętane lepiej

oddziałuje

• świeżości = Przecenianie ostatnich danych

i końcowego fragmentu informacji

• Kiedy zachodzi efekt kontrastu kiedy efekt

świeżości?

• Kolejność przedstawiania argumentów – od

mniej ważnych do najważniejszych

• Efekt aureoli – przenoszenie ocen z

jednych cech, zadań czy aspektów na inne,
jeżeli jedna cecha została oceniona
pozytywnie mamy skłonność inne również
oceniać pozytywnie

• Efekt zakotwiczenia (cena odniesienia)
• Samosprawdzające się proroctwo
• Zjawisko polegające na tym, że ludzie mają

jakieś oczekiwania, co wpływa na postępowanie
w stosunku do osoby, co powoduje, że zaczyna
się ona zachowywać zgodnie z oczekiwaniami

– Dzieci w szkole – przyrost „inteligencji” o 20%

(poprawa wyniku w teście…a co test mierzył???:-))

– Dzieci w domu (grzeczny czy niegrzeczny?)
– Zakochani – pozytywne zachowania i przekonanie że

jest się lubianym…

– Rozmowa telefoniczna z atrakcyjną osobą – jak to

wpływa na zachowanie ??

• Tendencja centralna – niewykorzystanie

krańcowych ocen skali

– Oceny marketingowe – budowa kwestionariuszy

• Efekt ebbinghausa – pokazywany –

ocena zawsze w kontekście

– Dawać w pierwszej kolejności do oceny prace

studentów gorzej przygotowanych…

– Szacowanie wartości kota norweskiego (a

birmański?)

Heurystyki wydawania sądów (w nawiązaniu

do poprzedniego wykładu)

• Dostępności – wydawanie sądów na podstawie tego,

co łatwiej przywołujemy z pamięci

– Diagnozy lekarskie…cały czas te same (a to już było…

przewidujemy jak ktoś nas potraktuje)

– Odpamiętywanie - Ilość wyrazów, które mają r w środku lub

na początku

– Ilość informacji, które mamy na dany temat (samochód z

9cioma nieważnymi cechami- im więcej cech tym bardziej
dostepny)

– Więcej argumentów – bardziej rozbudowany konstrukt,

waga wiedzy większa =bardziej dostępny

Kupowanie

• Wybory konsumenckie – nawykowe,

impulsywne (niezamierzone)

• Minimalizacja wysiłku poznawczego

– Przywiązanie do marki – niechęć do wysiłku

poznawczego

• Cena odniesienia – cena którą konsument

uznaje za właściwą dla danego produktu

– Obniżenie ceny początkowej (dla zachęty )

skutkuje przyzwyczajeniem klienta do niższej
ceny staje się ona ceną odniesienia

Bezrefleksyjność/refleksyjno

ść

• Bezrefleksyjność- minimalne

przetwarzanie danych, w którym
musi być również brany pod uwagę
stan umysłu aktora. Nie poddaje się
świadomej analizie, co może mieć
poważne konsekwencje np. dla
samoakceptacji

Refleksyjność

• stan gotowości i żywej

świadomości

• Odznacza się aktywnym

przetwarzaniem danych

• poznawcze zróżnicowanie

Sytuacje sprzyjające refleksyjności:

• silne osobiste zaangażowanie
• wykonywanie czynności po raz pierwszy, co

zmusza jednostkę do analizowania i wyboru
strategii poznawczej

• świadomość konieczności uzasadnienia

swojej decyzji ,zwłaszcza uzasadnienia jej
przed nieznanym audytorium

• brak syndromu myślenia grupowego

cd…

• zdarzenia wymagające dużego wysiłku,

większego niż ten, z jakim jednostka
dotychczas miała do czynienia

• zewnętrzne czynniki uniemożliwiają

zapoczątkowanie sekwencji bezrefleksyjnej
(nagła zmiana w otoczeniu)

• kiedy coś przeszkodzi w realizacji

zachowania (goście, obserwator)

Bezrefleksyjność – sposób

przetwarzania informacji

• stan zredukowanej uwagi (jazda

samochodem, gotowanie, nawykowe
czynności – przeglądanie internetu,
wyrzucanie śmieci)

• Negatywne konsekwencje dla

samoakceptacji, zdrowia i obniżenie
poziomu wykonania

Syndrom myślenia

grupowego

• sytuacja, w której na podjęcie

działania wpływa błędna ocena
spowodowana chęcią utrzymania
zgodności w grupie, a nie adekwatna
ocena sytuacji

Mechanizmy odpowiedzialne

• Złudzenie bezpieczeństwa –

powoduje, że jednostki nie myślą o
negatywnych skutkach swoich
działań

• Stereotypizacja jednostek spoza

grupy- powoduje jednolite
spostrzeganie innych, przypisanie im
cech usprawiedliwiających określone
w stosunku do nich zachowanie

cd…

•

Cenzura wewnątrzgrupowa- zakaz wypowiadania
sądów niezgodnych z przyjętym w grupie – niby
dla zyskania czasu, ze strachu przed
odrzuceniem czy złym potraktowaniem

•

Złudzenie jednomyślności -pogląd, że daną
opinie podzielna nie tylko większość, ale wszyscy
członkowie grupy. Milczenie jest zgodą

•

Presja na osoby wyrażające opinie niezgodną z
większością