PAREMIE ŁACIŃSKIE *”sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu co mu się należy”(IUSTITIA EST CONSTANS ET PERPETUA VOLUNTAS IUS SUUM CUIQUE TRIBUENDI)*”prawo jest sztuką tego co dobre i słuszne”(IUS EST ARS BONI ET AEQUI)*”nikt nie może być sędzia we własnej sprawie”(NEMO IUDEX IN RES SUA)*”nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa”(MALE NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS) *”nie wszystko co jest dozwolone jest uczciwe”(NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST)*”karę ustanawia się dla poprawienia ludzi”(POENTA CONSTITUITUR IN EMENDATIONEM HOMINUM)*”umów należy dotrzymywać”(PACTA SUNT SERVANDA)*”rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdziwą”(RES IUDICATA PRO VERITATE ACCIPITUR)*”kto stosuje przemoc działa bezprawnie”(
*”chcącemu nie dzieje się krzywda”(VOLENTI NON EIT INIURIA)
PRAWO PRAWNICZE(juriste recht) kwestia wykładni przepisów,wynikania zdań ze zdań. *A MAIORI AD MINUS-komu dozwolone jest czynić więcej temu dozwolone jest czynić mniej!!*A MAIORI AD MAIUS-komu zabronione jest czynić mniej temu zabronione jest czynić wiecej!!Prawo jest zjawiskiem społ które funkcjonuje w sposób normatywny tworzy normy których trzeba przestrzegac. Prawo ma charakter persfozyjny, jest performatywne.Persfazja może występować tylko wtedy gdy ma charakter normatywny. TRZY TYPY PODEJSCIA POD WZGLĘDEM PRZESTRZEGANIA PRAWA:*szacunek dla prawa*szacunek dla panstwa*postawa legalistyczna. INNE RODZ POSLUCHU DLA PRAWA”*postawa oportunistyczna(dostosowanie się do jakiegos stanu rzeczy)*postawa konformistyczna (dostosowanie się do warunkow do innych ludzi) FUNKCJE PRAWA: *ochronna(prawo chroni pewien zastany porządek spol i wartości istotne ze spol punktu widzenia) *stabilizacyjna(prawo utrwala lad i porzadany polityczny spol i gosp) *dynamizujaca(można zmieniac rozne obszary zycia spol przez zapisy prawne) *organizacyjna(prawo jest najbardziej doskonala forma organizacji) *represyjna(prawo represjonuje tych co lamia dyspozycje normy) *wychowawcza(prawo wskazuje normy pozytywne oraz dzialania zabronione) *kontrolna(prawo wymusza kontrole swego przestrzegania) *dystrybutywna(rozdzielcza;rozdziela dobra i ciezary) *regulatora konfliktow(prawo umozliwia rozstrzyganie sporow).
PRAWO DZIELIMY NA *materialne(zbior pewnych reguł prawa,instytucji prawanp kodeks cywilny)*formalne(prawo postepowania sadowego-kodeks poste[owania karnego i cywilnego) *przedmiotowe(zaspol przepisow,jeżeli mowimy ze prawo jest zle to zanaczy ze jest prawo przedmiotowe) *podmiotowe(oparta na prawei przedmiotowym możliwość prawnie skutecznego zadania określonego zachowania określonych osob) NAUKA PRAWA:JURYSPRUDENCJA(juris prudentia)nauka prawa;prawo nie należy do grupy”logos”prawo jest nauka w aspekcie tech.;teoretyczne i praktyczne. SPOSOBY PODEJSCIA DO PRWA *dogmatyczne(na aksjomatach-dogmatach-buduje się prawo) *filozoficzne(uczy kształtu instytucji,docieka) *historyczne(porownuje instytucje) *komparatystyczne(polega na porównaniu instytucji i systemow prawa roznych panstw) *empiryczne(funkcjonalizm;badanie jakie prawo jest) *wieloplaszcyznowe( stosowanie wszystkich sposobow podejścia do prawa) PRAWO AKSJOLOGICZNE-musi opierac się na systemie wartości,wyrazac system wartości. METODY BADAWCZE W PRAWOZNASTWIE *formalno-dogmatyczna(analiza tekstow i tego co z nich wynika)*historyczna;filozoficzna;empiryczna(ich zadaniem jest poznanie celu ustawodawcy) *socjologiczna i psychologiczna(badamy jak prawo funkcjonuje w kontekście psychologii). WSZYSCY PODLEGAJA NORMON *prawnym*poza prawnym (obyczajowe; religijne;moralne) WARTOSCI-patriotyzm, honor,sprawiedliwość,uczciwość,zasada słuszności!!FORMALIZOWANIE NORM-sposób ogłaszania normy(dziennik ustaw) SPOSÓB EGZEKUCJI NORM-normy spol sa samoegzekucyjne-ochrona normy prawnej sancja. NIHILIZM PRAWNY-niekiedy normy moralne wypieraja normy prawnenp korupcja. KULTURA PRAWNA-obejmuje stan prawa,doktryny prawne i nauke o prawie,instytucje polityczne zajmujące się tworzeniem i stanowieniem prawa oraz to wszytsko co wchodzi w sklad „kultury prawnej” w węższym znaczeniu;jest świadectwem podejścia spol do prawa;przejawem kultury prawnej jest przestrzeganie prawa i wartości!! NORMY I PRZEPISY PRAWNE!!! NORMA PRAWNA-regula zachowania która jest sankcjonowana przepisem prawa np. przepisy kodeksu drogowego;kategoria norm sankcjonowanych!!RODZ NORM PRAWNYCH:* generalna(nieokreslona liczba adresatow)*abstrakcyjna(norma powtarza się wielokrotnie) *indywidualna (konkretny adresat) *konkretna(jeden niepowtarzalny przypadek) PRZYKLADY: *GiA(kto zabija człowieka podlega karze) *IiK(janowi przyznaje się order orla białego) *Gik(wszyscy placy maja wziasc udzial w referendum)*AiI(wszystkim uczestnikom II wojny swiatowej przyznaje się dodatek do emerytury w wys.300)
ELEMENTY NORM PRAWNYCH!!! *hipoteza*dyspozycja*sankcja „kto zabija człowieka(h)podlega karze(d)od12 lat pozbawienia wolności(s)” HIPOTEZA-wskazuje adresata normy;osobe fiz lub prawna która może lub musi zastosowac się do normy prawnej;podmiotem jest każdy. CZYNNOŚĆ KONWENCJONALNA-zaistnieje czyn który nie pociąga za soba skutkow prawnych(dzien dobry) CZYNNNOSCI OBOJETNE-to normy obyczajowe,religijne. CZYNNOSCI KONWENCJONALNE PRAWNIE ISTOTNE-wyrazenie woli które skutkuje wyzarzeniem przepisu. DYZPOZYCJA*nakaz i *zakaz(musza być określone przepisami) *dozwolenie(może być `a'a może być także „nie-a”!! KONCEPCJA PRAW PODMIOTOWYCH!!PODMIOT PRAWA-zespol uprawnien służących podmiotowi prawa.UPRAWNIENIE-`mam prawo do czegos'*nieodplatna sluzba zdrowia*do dokonania darowizny*do przejscia na wczesniejsza emeryture dla policjantow!! Obowiazkowi odpowiada uprawnienie(za placenie podatkow panstow nas chroni);możliwość określonego zachowania określonego przepisami prawa!! IMMUNITET-rodzaj uprawnienia;wylacza odpowiedzialność prawna(karna)za przestępstwa bądź wykroczenia(cywilna) calkowita z odpowiedzialności cywilnej i karnej z winy nieumyślnej;immunitet materialny i finansowy!!UPOWAZNIENIE -delegacja!!PRAWO PODMIOTOWE-katalog uprawnien czyli oparte na prawie podmiotowym możliwości zadania możliwego zachowania od określonych osob. KOMPETENCJA-wlasciowsc organu adm pub do czynienia czegos względem osob fiz lub prawnych.Wlasciwosc dotyczy organu i sadu i dzielimy ja na:*rzeczowa*miejska *funkcjonalna. RODZAJE DYSPOZYCJI: *dyrektywalna(nakaz,zakaz; posluguje się slowami”powinien,musi' (każdy kto zabija człowieka podlega karze) *fakultatywna (wyrazana najczęściej przez wyrazy”może,ma prawo'(organ mam prawo zwolnienia osoby z placenia podatku)! SANKCJA-przymus państwowy;jest stosowana wtedy gdy adresat stosuje się do hipotezy normy;jest to dolegliwość ktoramoze nas spotkac ze strony prawa lub spol!!*”nie kradnij”sankcja prawna i religijna*”placenie alimentow”prawna i spol*”nie placenie alimentow”prawna!! RODZAJE SANKCJI !!! I.SANKCJE W PRAWIE CYWILNYM: *majatkowa(przeliczana na pieniadze; odszkodowawcza) *niewanosci (bezskuteczności ;brak skutku prawnego jeśli nie dopełniliśmy formy prawnej(akt notarialny przy przeniesieniu prawa własności);sankcja ta ma charakter *względny (gdy zostaje konwalidowany)*bezwzględny(nie można jej konwalidowac-dokonanie waznosci) II.SANKSCJA ADMINISTRACYJNA: *grzywna(sankcja majatkowa,egzekucyjna) *s.karna(istota jest kara,która dzieli się na *kare podstawowa(kara pozbawienia wolności,ograniczenia wolności,grzywna) *kare dodatkowa(kara aresztu,pozbawienia praw publicznych) FUNKCJE KARY:odizolowanie przestepcy od spol;odstraszenie(prewencja szczegolna generalna);resocjalizacja przestępcy;odplata zlem za zlo;eliminacja przestępcy ze spol (kara śmierci)
TWORZENIE PRAWA I WYKLADNIA PRAWA!prawo tworzy się w procesie dziejowym i musi być przyjmowane przez spol.wyrozniamy źródła prawa:*FONTES JURIS OTIUNDI(źródła powstania prawa;wszystkie teksty aktow normatywnych np. dekalog) *FONTES JURIS COGNOSCENDIS(źródło poznania prawa;wszystko całokształt zjawisk które nie sa objete ze wzgeldu na tworzenie się norm) POJECIE ZRODEL PRAWA STANOWI ZRODLA W UJECIU: *materialnym (instrumentalnym; wszystkie okoliczności które wpływają na prawo)*instytucje prawne(wyodrebniona sferaprawa pisanego lub zwyczajowego; sa całokształtem norm i przepisowo regulujących całokształt zdarzen w postaci desygnatow) TWORZENIE PRAWA!!! Najpierw tworza się normy;nastepnie tworza sie normy obyczajowe i jeśli powszechnie obowiązują staja się normami prawnymi.Zwyczaj jest podstawowym źródłem prawa.OBYCZAJ-reguła zachowania o charakterze zmiennym co do zasady majaca obojestnosc dla prawa. ZWYCZAJ-powszechnie akceptowane zachowanie grupy osob które powstaje w niezamierzony sposób w sposób bezsankcyjny.Wiele zwyczajow może ukształtować się w system i może przejść w prawo zwyczajoweoraz system prawa zwyczajowego.ZRODLA PRAWA *zwyczaj*ustawa*praw prawnikow (najbardziej znaczace w systemie common low) STANOWIENIE PARWA-pojecie scisle sformalizowane;prawo jest stanowione w sensie konkretnych przewidzianych pismem norm(GiA) 4ZRODLA PRAWA*konstytucja *ustawy *ratyfikowane umowy miedzy narodowe *rozporządzenia. USTAWE STANOWI SIĘ:musi zaistniec sytuacja inicjatywy ustawodawczej.Uprawnieni do wniesienia projektu „laski marszałkowskiej” sa:15 poslow;rada ministrow;prezydent;sejm; senat;100 tys obywateli.BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO:*nazwa(ustawa) *data *tytul(o kanarkach) *adres*preambula *przepisy* postanowienia szczegółowe *przepisy przejściowe*przepisy koncowe *przepisy wprowadzające *podpis. SYSTEM MONISTYCZNY-umowy międzynarodowe sa podlegle konstytucji i rowne ustawom.KODEKS-zbior systematyczny pewnych instytucji prawnych. RATIO LEGIS-motywy i cele wydania przepisu przez ustawodawce.
WYKLADNIA PRAWA-ogol czynności zmierzających do przepisowo prawnych.W naukach prawnych co do zasady jest tylko jedna interpretacja.Wykladnia jest zawsze wlasciwa interpretacja.Prawo jest zjawiskiem statycznym(konserwatywnym) Prawo jest również zjawiskiem dynamicznym .Teorie wykładni statycznej należy uzupełnić teoria wykładni dynamicznej.Zawsze trzeba odpowiedziec sobie co było celem wydania przepisu przez ustawodawce i czy jest on realizowany. RODZAJE WYKLADNI PRAWA:::ZPUNKTU WIDZENIA PODMIOTU KTÓRY JA DOKONUJE: *autentyczna(dokonywana przez organ który stanowi przepis jest ona niepodwazalna może ja podważyć jedynie sad) *legalna (dokonywana przez organ panstwa który jest uprawniony;ma moc obowiazujaca) *operatywna(wykladnia organow stosujących prawo;dotyczy adresatow normy po stronie adm pub) *doktrynalna(uczonych jurystow-moc obowiazujaca rowna się zeru;w sensie pośrednim jej moc może być znaczaca) Z PUNKTU WIDZENIA METODY WYKLADNI*jezykowa (na zasadzie ogolonych reguł istniejących w konkretnym jezyku wprowadza dyspozycje norm;stsujemy ja w zakresie najściślejszym) *systemowa (polega na odwolaniu się do sytemu prawa i celu zastosowania bądź nie zastosowania przepisu) *funkcjonalna(teologiczna;ustalenie co było celem wydania przepisu) *porownawcza(komparatystyczna-odwolanie się do porównań z innymi systemami prawnymi) Z PUNKTU WIDZENIA ZAKRESU WYKLADNI: *literalna(doslowna lub scisla;dotyczy desygnatow w kontekście językowym) *rozszerzajaca(rozsz.katalog desygnatow)*zwezajaca(zweza katalog desygnatowuzytych w przepisach). SPOSOBY INTERPRETCJI TEKSTOW: TOPIKA-sposób interpretacji(Arystoteles) REGULY INFERENCYJNE-(pozwalajace na wnioskowanie)EXCEPTIONES NON SUNT EXTENDEDAE(wyjatki nie podlegaja rozszerzeniu) *wnioskowanie a celu na srodki( A MAOIRI AD MINUS;A MINORI AD MAINUS) *wnioskowanie A CONTRARIO- z przeciwieństwem *wnioskowanie A SIMILI lub PER ANALOGIAM-z analogii(analogia z ustawy ANALOGIA LEGIS;analogia z całego systemu prawa ANALOGIA JURIS) *AGUMENTUM A FORTIORI(srodki musza być adekwatne do celu) *IN DUBIO PRO REO(w przypadkach wątpliwych na korzysc pokrzywdzonego) *CLARA NON SUIT INTERPRETANDE( rzeczy nie podlegaja interpretacji) *NULLUM CRIME NULLA PENA SINE LEGE(nie ma przestępstwa ani kary bez ustawy).
PRAWO JAKO ZJAWISKO POLITYCZNE!! prawo nigdy od polityki nie ucieknie!!POLITYKA-kazda zorganizowana dzialanosc człowieka skierowana do zorganizowania sfery pub;polityki nie można laczyc z wladza;polityke zew i wew prowadzi rada ministrow!PANSTWO-organizacja polityczna;hierarchiczna;organicystyczna;przymusowa;terytorialna i suwerenna;org spol! ZWIAZKI MIEDZY PANSTWEM A PRAWEM!!z pojeciem spol wiaze się pojecie narodu;nrod to społeczność która laczy wspolna kultura narodowa;narod jest terytorialna czescia spol i panstwa;narod ma wspolny jezyk,kulture,dzieje i system prawny! PANSTWO jest instytucja politczna; wytwarza wladze i wladza w systemie demokratycznym jest wytwarzana i zmieniana w ścisłych normach proceduralnych przez spol.Panstwo wytwarza wladze panstowowa; jest org hierarchiczna w pionie i poziomie; wladza w panstwie musi być legitymizowana (uprawnienia do wykonywania jakiejś działalności);legitymacje ma ten kto wygra w wyborach parlamentarnych i samorządowych. Panstwo ma określone terytorium i to nie podlega dyskusji(obszar samolotu czy statku to obszar jurysdykcji) ZWIAZKI PRAWA I PANSTWA:*sa organicznie ze soba związane *panstwo jest zorganizowane za pomoca przepisow prawa;prawo jest najlepsza forma zorganizowania panstwa *pastwo jako organizacja polityczna dziala przez organy których kompetencje wynikaja z przepisow prawa *panstwo stosuje sankcje na podstawie przepisowa prawa *prawo legitymizuje wladze panstwowa *prawo stanowi prawo podmiotowe i obowiązki obywateli *prawo w panstwie tworzy system układ przepisow który reguluje wszystkie dziedziny zycia spol!! INSTRUMENTALIZACJA PRAWA!! prawo jest instrumentem politki pojmowanej jako roztropna troska o dobro panstwa.Jaskrawym przykładem instrumentalizacji panstwa były rozbiory Polski na które sejm wyrazil zgode.W II RP instru.mial charakter partyjnictwa.W III RP traktowano prawo jako instrument konkretnej władzy.Instru.prawa niszczy prawo,przepisy i prestiż prawa.Ludzi traca zaufanie do prawa. Jeżeli prawo jest zinstrumentalizowane trzeba tworzyc bardziej szczegolowe przepisy aby tego uniknąć.Instrumentalizacja prawa wymaga coraz ostrzejszych sankcji. JEZYK PRAWA-prawo jest zjawiskiem językowym tzn ze funkcjonuje jako zespol regul istniejących w danym jezyku;jest to jezyk specjalistyczny ma bardzo duzo desygnatow. Prawo opisuje instytucje;instytucje stanowi wyczerpujący opis w danym jezyku -wypowiedz opisowa!!Wypowiedzi ocenne- w jezyku prawa jest ich najmniej(prawo karne) Jest również wiele wypowiedzi normatywnych z których składają się przepisy.Wypowiedzi normatywne stanowia o sile panstwa;maja co do zasady charakter opisowy i stanowia sankcje;nie maja charakteru cennego.Panstwo jest uprawnione do wypowiedzi normatywnej które sa wypowiedziami dyrektowalnymi czyli musimy ich przestrzegac.Jezyk normatywny zwiera funktory normotwórcze.Wypowiedzi dokonawcze inaczej performatywne kształtują rzeczywistość.Jezyk prawa bardzo często tworzy nowe terminy lub nadaje nowe znaczenie już istniejącym terminom. JEZYK PRAWA DZIELIMY NA:*jezyk prawny-jez aktow normatywnych; w jezprawnym istnieja terminy formalne(def legalne) *jezyk prawniczy-wypowiedzi opisowe o jez prawnym;jez wtorny do jez prawnego!!
Cmoaoaoaoan aoaoaoaoaooa