ROZDZIAŁ XXII

AKUPUNKTURA W MEDYCYNIE SPORTOWEJ

Akupunktura od dawien dawna służy człowiekowi — nie tylko w profilaktyce i leczeniu chorób, ale również do zwiększania sprawno­ści fizycznej. Podróżnicy europejscy przebywający w dawnych Chinach począwszy od czasów Marco Polo podziwiali sprawność fizyczną a przede wszystkim wytrzymałość chińskich kulisów, którzy potrafili całymi godzinami biec ciągnąc riksze, jakkolwiek odżywiali się nadzwyczaj skromnie.

Kolonizatorzy francuscy w dawnym Laosie byli zdumieni wytrwa­łością tancerek w świątyniach, które potrafiły tańczyć przez wiele godzin. Zarówno kulisi, jak i tancerki poddawali się zabiegom nakłuwania stosowanym systematycznie, które zapewniały spraw­ność fizyczną i zapobiegały zmęczeniu. Wojownicy w Chinach starożytnych również korzystali z zabiegów akupunktury dla wzma­cniania mięśni. W dawnej armii chińskiej stosowano powszechnie nakłuwania dla celów regeneracyjnych. Żołnierze zmęczeni cało­dziennym marszem nakłuwali sobie (lub kolegom) punkt Zusanli (Żołądek 36), poniżej kolana na przednio-bocznej powierzchni pod­udzia. Po zabiegu tym ustępowało zmęczenie tak, że mogli oni wznowić marsz i pokonać jeszcze odległość ponad 20 kilometrów. Z tego też powodu punkt Zusanli nazywano także punktem trzech wiosek (należy wyjaśnić, że w dawnych Chinach odległość między sąsiednimi wioskami wynosiła około 7 kilometrów).

Również w Japonii, w której akupunkturę stosuje się od VII stulecia n.e., przed turniejami judo nakłuwano zawodników w ściśle określonych punktach, celem dodania im sił, odwagi i poprawy stanu psychicznego.

W związku z renesansem akupunktury w Europie metodą tą zainte­resowała się również medycyna sportowa, próbując ją wykorzystać między innymi w sporcie wyczynowym. Akupunktura stała się przedmiotem badań ośrodków naukowych w szeregu krajów. Wyniki tych badań wykorzystywane są dla przygotowania ekip sportowych poszczególnych krajów. Z uwagi na współzawodniczenie drużyn różnych krajów obserwacje nad wpływem akupunktury na ustrój sportowców oraz zalecane im schematy nakłuwań najczęściej utrzy­muje się w tajemnicy. Część informacji podawana jest jednak do ogólnej wiadomości. Wiadomo między innymi, że austriackiej druży­nie olimpijskiej wysłanej na XXI Igrzyska Olimpijskie w Montrealu w 1976 r. towarzyszył lekarz akupunkturzysta dr G. Miiller, który u 35 zawodników wykonał 122 zabiegi akupunktury. Dr Miiller postawił przed sobą trzy zadania: 1. zapewnienie zawodnikom przed startem optymalnej formy psychicznej, przede wszystkim przez opanowanie lęku i tremy przedstartowej, 2. leczenie urazów sporto­wych (naderwanie mięśni, ścięgien i więzadeł stawowych) i 3. leczenie chorób nie związanych ze sportem, ale uniemożliwiających start a mianowicie infekcji grypowej, anginy gardła, zapalenia oskrzeli, migrenowego bólu głowy i ostrego nieżytu nosa. Nakreślony pro­gram działania udało mu się w pełni zrealizować, dzięki czemu olimpijska ekipa austriacka uzyskała lepsze wyniki od zaplanowa­nych. Obecnie coraz częściej lekarze akupunkturzyści towarzyszą drużynom sportowym zarówno na olimpiadach jak i też na mniej poważnych zawodach i czuwają nad stanem zdrowia sportowców, starając się przede wszystkim doraźnie likwidować kontuzje. Rów­nież coraz więcej lekarzy sportowych poznaje tajniki akupunktury i stara się ją wykorzystać w codziennej pracy.

Uzasadnienie stosowania nakłuwań u sportowców

Podstawową właściwością akupunktury jest zdolność regulowania czynności poszczególnych układów i narządów ciała i przywracanie stanu równowagi czyli tzw. homeostazy. Powinna więc być stosowa­na u sportowców, gdyż poprawia zarówno ich stan fizyczny jak i psy­chiczny, a zwłaszcza:

1. Wzmacnia i usprawnia układ ruchowy, poprawia koordynację ruchów i zwiększa ich precyzję,

2. Usuwa zmęczenie i regeneruje siły,

3. Poprawia stan psychiczny, likwiduje lęk i tremę przedstartową, przywraca spokój i opanowanie oraz zapewnia spokojny sen,

4. Usprawnia czynność narządu oddechowego, zwiększa amplitudę ruchów przepony i pojemność życiową płuc,

5. Reguluje czynność serca, poprawia ukrwienie mięśnia sercowe­go, normuje ciśnienie tętnicze krwi i usprawni krążenie chłonki,6. Poprawia ostrość wzroku (okoliczność ta ma ważne znaczenie przede wszystkim dla strzelców, łuczników i tenisistów),7. Łagodzi bolesne miesiączki i zmniejsza przedłużające się krwa­wienie miesięczne (fakt ten ma duże znaczenie u sportsmenek),8. Przyspiesza gojenie niektórych urazów sportowych (naderwanie mięśni, ścięgien i więzadeł stawowych),9. Likwiduje w krótkim czasie ostre mięśniobóle, bóle korzonkowe i ostre zapalenie nerwu kulszowego a także bolesne kurcze mięśni (okoliczność ta ma duże znaczenie w okresie poprzedzają­cym imprezy sportowe),10. Ułatwia zerwanie z nałogiem palenia papierosów (informacja ważna dla sportowców palących, którym brak silnej woli umożli­wiającej rzucenie palenia tytoniu).

Najczęściej nakłuwane u sportowców punkty biologicznie aktywne1. Tianliao (Potrójny ogrzewacz 15) (rycina 100).

Działanie: wzmacnia i usprawnia czynności mięśni barku i ra­mienia.Punkt ten nakłuwa się po obu stronach u bokserów, zapaśników, miotaczy kulą, dyskiem, oszczepem i młotem.2. Geshu (Pęcherz moczowy 17) (rycina 100).Działanie: wzmacnia mięśnie grzbietu i więzadła kręgosłupa, a także usprawnia czynność przepony.Punkt ten nakłuwa się u tenisistów i hokeistów.3. Zhisi (Pęcherz moczowy 52) (rycina 100).Działanie: wzmacnia mięśnie okolicy lędźwiowej. Punkt ten nakłuwa się u ciężarowców.4. Huantiao (Woreczek żółciowy 30) (rycina 100).Działanie: wzmacnia i usprawnia mięśnie pośladka i uda. Punkt ten nakłuwa się u skoczków, łyżwiarzy, tancerzy i akrobatów.5. Feiyang (Pęcherz moczowy 58) (rycina 100). Punkt ten uważany jest za władcę nóg.Działanie: wzmacnia przede wszystkim mięśnie nóg i chroni je przed zmęczeniem.Punkt ten nakłuwa się u biegaczy, skoczków, kolarzy i u tancerek.6. Zhongfu (Płuco 1) (rycina 101).Działanie: wzmacnia i usprawnia mięśnie przedniej ściany klatki piersiowej a ponadto poprawia wentylację płuc i usprawnia rył ni oddechowy.Punkt ten nakłuwa się u większości sportowców, zwłaszcza u biegaczy długodystansowych.7. Zhongwa｡n (Główny Regulator Przedni 12) (rycina 101). Działanie: wzmacnia mięśnie nadbrzusza. Punkt ten nakłuwa się u wszystkich sportowców.

8. Daju (Żołądek 27) (rycina 101).

Działanie: wzmacnia i usprawnia mięśnie brzucha

Punkt ten nakłuwa się u wszystkich sportowców, zwłaszcza u zapaśników.

9. Baihui (Główny Regulator Tylny 20) (rycina 100).

Działanie: poprawia pamięć, koncentrację, czynność kojarzenia, zapewnia precyzję ruchów i przywraca spokój. Punkt ten można nakłuwać u wszystkich sportowców.

10. Zenzhu (Pęcherz moczowy 2) (rycina 101).

11. Tongziliao (Woreczek żółciowy 1) (rycina 101).

Działanie: oba wymienione powyżej punkty poprawiają ostrość wzroku.

Punkty te nakłuwa się u kierowców rajdowych, łuczników, strzelców i myśliwych.

12. Xinshu (Pęcherz moczowy 15) (rycina 100).

13. Tongli (Serce 5) (rycina 101).

14. Shenmen (Serce 7) (rycina 101).

Działanie: wszystkie te punkty znoszą lęk, objawy tremy oraz przywracają spokój.

Te trzy punkty nakłuwa się przed zawodami, przygotowują bowiem sportowców psychicznie do walki na stadionie, rozłado­wują napięcie i zdenerwowanie, zapewniają spokojny sen w nocy poprzedzającej zawody i przywracają „olimpijski spokój".

Uwagi końcowe

Współczesny sportowiec powinien unikać leków syntetycznych. Tymczasem lęk, trema przedstartowa, napięcie i podniecenie, nie­spokojny sen a więc objawy obezwładniające zawodników sprawiają, że sięga on po leki uspokajające nie wiedząc, że akupunktura jest w stanie całkowicie zastąpić leczenie farmakologiczne i ma nad nim tę przewagę, że nie wywiera żadnego szkodliwego ubocznego działania. Korzyści te usprawiedliwiają stosowanie u sportowców na szeroką skalę nakłuwań. Jest to też dostateczny powód, aby polska medycyna sportowa zainteresowała się poważnie akupunkturą i wykorzystała związane z nią możliwości.

---