należy traktować fakty społeczne jak rzeczy, o których nie wiemy jeszcze niczego pewnego, należy wyzbyć się w badaniach uprzedzeń i wyobrażeń zdroworozsądkowych (postulat metodologicznej niewiedzy);
człowiek odznacza się dwoistością, rozdartą między dusze a ciało, zmysły i rozum, instynkt i świadomość, istnieje między nimi trwały antagonizm;
dzięki religii w ludzkim doświadczeniu pojawia się coś przekraczającego granice zmysłowego doświadczenia: konstytuuje się strefa sacrum, wobec której odczuwamy szacunek i lęk;
społeczeństwo istnieje ponad jednostką jako system działających sił, ponieważ:
skoro życia nie da się wyjaśnić przez powoływanie się na właściwości komórek, nie można mówić, że wiedza o jednostkach tłumaczy tajemnice życia społecznego;
jednostki zgromadzone razem zachowują się inaczej niż w odosobnieniu (psychologia tłumów);
rzeczywistość społeczna jest dla jednostki rzeczywistością zastaną (człowiek nie tworzy języka, nie wymyśla metod pracy, nie wynajduje religii);
świadomość jednostek jest niemal zawsze świadomością fałszywą (nie znamy nawet najprostszych pobudek naszych czynów), tym bardziej musi istnieć rozbieżność między zamierzeniami jednostek a skutkami ich działalności, społeczeństwo rozwija się według własnych praw, w których obliczu jednostki są bezsilne.
społeczeństwo więc nie jest „sumą” jednostek, jest siłą czyniącą jednostkę człowiekiem w pełnym tego słowa znaczeniu;
kultura jest regulatorem postępowania należących do społeczeństwa jednostek;
więź społeczna (jego językiem „solidarność”) przybiera różnorodne i zmienne formy – wskaźnikiem pozwalającym na jej „mierzenie” jest prawo – odróżniał prawo karne, przewidujące kary dla kogokolwiek kto je narusza i kooperacyjne zobowiązujące do naprawienia szkody jaką wyrządził innym członkom społeczeństwa;
społeczeństwa o przewadze prawa karnego kontrolują nieomal całe życie jednostki, jednostki nie mają jeszcze osobowości (są replikami wzoru ogólnospołecznego), zakres świadomości jednostkowej jest tożsamy z zakresem świadomości grupowej, w społeczeństwie występuje solidarność mechaniczna, społeczeństwo cechuje wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm, brak podziału pracy;
społeczeństwo o przewadze prawa kooperacyjnego posiada solidarność opartą na podziale pracy, ludzi wiąże nie podobieństwo, ale różnica i to, że są sobie potrzebni, dzięki specjalizacji kształtuje się osobowość, występuje solidarność organiczna;
we wszystkich społecznościach występują oba rodzaje solidarności, ma zawsze podwójne źródło;
morfologia społeczna – poszukiwanie i badanie podłoża świadomości zbiorowej oraz jego związków z wyobrażeniami i zachowaniami społecznymi;
socjologia to nauka o instytucjach, ma badać głównie świadomość zbiorową;
wzorcową instytucją jest przede wszystkim religia:
przez obrzędy religijne dokonuje się inicjacja jednostki do życia zbiorowego;
służą zespalaniu zbiorowości, będąc środkami, za których pomocą dokonuje ona okresowo swej reafirmacji;
ich funkcją jest kultywowanie tradycji grupowych, które stanowią w jakiejś mierze o odrębnej „fizjonomii moralnej zbiorowości”, odnawia najistotniejsze składniki świadomości zbiorowej;
służą podtrzymywaniu jednostek w chwilach załamań i kryzysów;
doniosłość i „wieczność” religii bierze się stąd, że jednostka pozbawiona moralnego oparcia w grupie zatraca zdolność do normalnego życia, a społeczeństwo niezdolne do sprawowania nad jednostką kontroli i opieki staje u progu rozkładu (ten stan to anomia);
istnieje ścisły związek między wszelkimi elementami systemu społecznego (jeśli jest w „normalnym” stanie);
organizm społeczny ma swe swoiste potrzeby, które są różne od potrzeb poszczególnych jego części i muszą być zaspokajane.
SZKOŁA DURHEIMOWSKA
powstanie jej było możliwe dzięki:
socjologia Durkheima była systemem otwartych pytań, problemów i propozycji;
Francja znajdowała się ówcześnie w kryzysie, młodzi szukali dróg reformy;
jego uczniowie uzyskali możliwość kariery w szkolnictwie wyższym i ważny ośrodek informacji jakim był „L'année sociologique”.
Antoine Meillet (1866-1936), Célestin Bouglé (1870-1940), Henri Hubert (1872-1827), Marcel Mauss (1872-1950), François Simiand (1873-1935), Paul Fauconnet (1874-1938), Maurice Halbwachs (1877-1945), Robert Hertz (1881-1915), Georges Davy (1883-1976), Marcel Granet (1884-1940), Stefan Czarnowski (1879-1937);
Działalność Halbwachsa
szeroko wykorzystywał dane statystyczne, silna orientacja empiryczna;
pamięć zbiorowa – pamięć nie jest mechaniczną zdolnością rejestrowania zaobserwowanych zjawisk, lecz polega raczej na nieustannym rekonstruowaniu przeszłości przez pamiętający podmiot, grupa społeczna dostarcza „ram” do zapamiętywania faktów, zmiana przynależności grupowej pociąga za sobą „rekonstrukcję” wspomnień”;
klasy społeczne – kryzys społeczny nie polega tylko na zbyt daleko posuniętym ujednostkowieniu ale i na wyobcowaniu się ze społeczeństwa wielkich grup, klas upośledzonych, a przede wszystkim klasy robotniczej, w każdym społeczeństwie istnieje pewien zespół ogólnie uznanych wartości, ale dostęp do nich nie jest dla wszystkich jednakowo otwarty i bywają wielkie grupy ludzkie zmuszone „okresowo opuszczać społeczeństwo”, problem zróżnicowania społecznego nie leży w sferze stosunków produkcji, ale potrzeb i ich zaspokojenia, czyli w sferze konsumpcji;
Zmodyfikowany durkheimizm Maussa
postulat badania całościowych (ogólnych) faktów społecznych;
należy docierać do społecznego konkretu – skierowanie uwagi na takie zjawiska społeczne, w których wyrażają się równocześnie wszelkie instytucje, badać powinno się nie poszczególne zachowania ludzkie, ale systemy;
trzeba zwracać uwagę na społeczną fizjologiczną i emocjonalną stronę człowieka