GEOLOGIA FLUWIALNA

UKŁAD KORYTA RZECZNEGO

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCY NA DANY UKŁĄD RZEKI:

-geologia i geomorfologia a te uwarunkowane są od tektoniki (baza erozyjna, spadek doliny wraz z ruchami górotwórczymi) litologii podłoża (odporność na wietrzenie skał)

-klimat ( temp. I wielkość opadów oraz ich rozłożenie w ciągu roku)roślinność, która przechwytuje wilgoć

HYDRODYNAMIKA

Zależy od spadku terenu, który mierzy się w promilach lub bez wymiarowo jest to stosunek długości

rzeki do wysokości z którego spływa, ilość wody mierzy się w m^3/s

od hydrodynamiki zależy uziarnienie osadów, agradacja i degradacja zależy również od hydrodynamiki wody, ale wielkość erozji uzależniony też jest od wielkości uziarnienia.

Roślinność podwodna z jednej strony chroni dno przed erozja, a z drugiej np. kłoda drzewa powoduje zawirowania na dnie wody.

- układ koryt pojedynczych czyli rzeki meandrujące

-układy kilku koryt czyli rozproszone systemy korytowe np. rzeki roztokowe i anastomozujące.

MIARA ROZPROSZENIA KORYT

Współczynnik rozproszenia koryt

Współczynnik roztokowania BI czyli ilość koryt danej rzeki na linii poprzecznej w stosunku do rzeki roztokowej.

KRĘTOŚĆ KORYTA

- koryta proste 1,0<sn<1,1

- koryta małej krętości (1,1<sn<1,5) np. rzeki roztokowe

-koryta dużej krętości (sn>1,5)

CHARAKTER TRANSPORTU OSADU

Transport wleczeniowy ,trakcyjny, saltacyjny, w zawiesinie

-koryta o obciążeniu dennym czyli wleczeniowy, toczeniowo i saltacyjny osad grubo ziarnisty np. układ roztokowy bo jest to najwyżej energetyczna rzeka spośród wszystkich rzek

- koryto o obciążeniu pośrednim transportuje zarówno ziarna grube i drobne np. rzeki meandrujące i błądzące czyli typ pośredni pomiędzy rzeką roztokową i meandrującą

- koryta o obciążeniu zawiesinowym np. anastomozująca.

RZEKA ROZTOKOWA

Duże ziarna na dnie, duży spadek, odsypy śródkorytowe o wiele szersze niż głębsze, głębokie wszędzie tak samo.

Im większe Q czyli im większy przepływ i im większe S czyli spadek koryta to tym bardziej rzeka roztokuje, a jak będziemy to zmniejszać tym bardziej stanie się rzeką meandrującą.

Jest ona też charakterystyczna dla strefy peryglacjalnej ora strefach półpustynnych np. na stożkach oraz sandry

AWULSJA

Przerzucenie wody rzeki z jednego koryta do drugiego.

ODSYP CZYLI ŁACHA

Jest to podstawowa forma akumulacji rzecznej.

Dzielimy je na dwie zasadnicze gr.:

- odsypy centralne są bardzo charakterystyczne dla rzek roztokowych są one żwirowe lub piaskowe.

Odsypy podłużne centralne to te które są zbudowane ze żwirów.

ROZTOKA PŁASKODENNA

odsypy poprzeczne czyli powstałe w poprzek prądu rzeki, tworzą się warstowania przkątne tabularne lub klinowe.

Z czasem dochodzi do połączenia się odsypów i powstają odsypy złożone i powstają wyspy.

RZEKA MEANDRUJĄCA

Natężenie przepływu i spadek są zdecydowanie mniejsze niż w rzekach roztokowych oraz transport mieszany.

Zmienia się profil poprzeczny koryta, stają się węższe oraz w jednym miejscu głębsze, profil jest zdecydowanie asymetryczny, brak odsypów centralnych tylko mamy odsypy boczne i to jest brzeg wewnętrzny, talweg to głębia meandrowa i to jest brzeg zewnętrzny tyle ile zostaje zerodowane na jednym brzegu, tyle osadu odsypie się przy drugim brzegu.

Odsyp boczny jest dużej miąższości, wielkoskalowe warstwowania przekątne, kąt zapadania poszczególnych lamin jest mniejszy od 25 st. I nie jest to kąt naturalnego zsypu dla piasku czyli ok. 30st.

Rzeki te mają sporo paleokoryt, w rzece tej mamy 2 subfacje: korytowe piaszczyste i pozakorytowe czyli drobnoziarniste jak: muły czyli ogólnie mady i jest to termin genetyczny a nie litologiczny.

Gdy mamy w tego typu rzece dużą powódź to koryto nie przesuwa się stopniowo tylko od razu przerzuca się daleko czyli mamy awulsję .

Szyja meandra zostaje rozcięta i powstaje STAREORZECZE czyli odcięte meandry, wewnątrz meandra mamy odsyp wewnętrzny w postaci piasku, a na zewnątrz od starorzecza mamy osady zalewowe podczas powodzi.

KREWASA czyli wypływanie wody ze starorzecza podczas wezbrania wody i może powstać tzw. STOŻEK KREWASOWY poza korytem może być obszar zalany wodą.

WAŁ MEANDROWY świadczy o przesuwaniu się koryta, czyli wały świadczące o posuwaniu się ku zewnątrz meandru.

Glif krewasowy powstaje przy ujściu koryt krewasowych do obszaru powodziowego.

Glif krewasowy rozrasta się progradacyjnie czyli od koryta ku zewnątrz.

Wszystkie te omówione formy powstają w jednym korycie czyli w PROKSYMALNEJ RÓWNI ZALEWOWEJ czyli przy rzece.

ZEWNĘTRZNA DYSTALNA STREFA ZALEWOWA czyli ta poza głównym korytem gdzie osadzają się osady drobnoziarniste osadzające się w wodzie spokojnej.

RZEKA ANASTOMOZUJĄCA

Najmniejszy spadek, najmniejsze natężenie transportu, układ wielokorytowy, mułowe osady dna, współwystępuje z bujną roślinnością, koryta dość kręte, tempo agradacji duże, częstotliwość awulsji mała, mała erozja i z tego wynika, że charakteryzują się dużą stałością koryt, na bokach takiej rzeki mamy sporo osadów fitogenicznych, ocenia się spore pokłady torfu i węgla brunatnego związane są z kenozoiku z rzekami anastomozującymi .

Przyrost osadów pionowy drobnoziarnistych, piaszczysto-mułowych aluwiów.

Charakterystyczna jest obecność wysp między korytowych, które są dobrze rozwinięte, w wyniku koryt krewasowych które dostarczają duże ilości wód stojących sprzyjają rozwojowi roślinności bagiennej, stąd tyle torfu i węgla w okolicy.

W stanie kopalnym mamy bardzo mało osadów piaszczystych, sporo osadów drobnoziarnistych czyli mad.