PODZIAŁ NA PASZĘ BYTOWĄ (w pewnej części zużywana na byt, poruszanie się, oddychanie, bez niej zwierzę nie może żyć) I PASZĘ PRODUKCYJNĄ (cała nadwyżka paszy uzyskana do wzrostu zwierzęcia np. drób- produkcja jaj)

Każde zwierzę jest utrzymywane, aby dostarczało pewnej produkcji np. krowa daje mleko,

Pasza produkcyjna wykorzystywana np. u świń do wzrostu zwierzęcia- produkcja mięsa, u kur do produkcji jaj, u krowy do produkcji mleka.

Właściwe żywienie decyduje o:

Poziomie produkcji

Reprodukcji (wydawanie potomstwa)

Zdrowiu

Wzroście

Jeśli pasze są podawane w nieodpowiedniej ilości zwierzęta są:

Chore

Mało wydajne

niskim poziomie produkcji

Powoduje to różne zatrucia i choroby

Metabolizm wtórny:

Fenolit, humaryn, glukozydy czasami działają toksycznie

Substancje antyodżywcze- toksyczne

Na zawartość tych substancji ma duży wpływ gleba.

Niektóre składniki pokarmowe występujące w małych ilościach mogą mieć szkodliwe działanie, bądź niezbędne do życia

Co wpływa na fenotyp zwierzęcia:

- genotyp- czynniki dziedziczne

- środowiskowe

Te dwie grupy decydują o wyglądzie zwierzęcia.

Ogólna zmienność fenotypowa osobnika jest wyrażana:

H²- współczynnik odziedziczalności, mówi nam jaka część tej zmienności ogólnej jest wywołana czynnikami (oddziaływania genotypu).

H²=5/10=50%- im wyższy tym więcej zależy od genetyki, a im niższy tym więcej od środowiska

Czynniki środowiskowe:

- temperatura

-system utrzymania zwierząt

-żywienie (działa najsilniej)- działają na ukształtowanie zwierzęcia, jego przydatności gospodarczej (ekonomicznej)

I-A żywiona intensywnie od początku do końca najszybciej przyrastały

II-A najpierw żywiona słabo, a później intensywnie

I- B najpierw żywione intensywnie, później słabo

II- B najdłużej rosły zwierzęta żywione cały czas ubogo (nieopłacalne)

90/300= przyrost dzienny masy ciała

90/180= przyrost dzienny masy ciała

W chowie zwierząt- przyrost dzienny= ciężar ciała/ wiek w tygodniach

Gr. I- B – zwierzęta wysokie chude

Gr. II- A – niskie i odtłuszczone

Zewnętrznie obie grupy bardzo różniły się od siebie, co nawet mogło wskazywać, że pochodzą od różnych ras mimo ich dużego podobieństwa genetycznego. Różnice biorą się stąd, że poszczególne tkanki i narządy rozwijają się w różnym tempie. Jest pewna zależność w rozwoju tkanek, najpierw rozwija się tkanka nerwowa (już w zarodku), następnie tkanka kostna, 3- mięśniowa (mięsna), na samym końcu tłuszczowa. W grupie I- B najpierw rozwijała się tkanka kostna, ale później były słabo żywione, więc tkanka tłuszczowa nie rozwinęła się.

W częściach ciała najpierw rozwija się:

1.Głowa

2.Kończyny

3.Okolica lędźwi

4.Zad

Tzw. rekompensatę wzrostu można zauważyć na grupie II- A nadrobiły zaległości, które powstały w pierwszym okresie odchowu.

Produkty pochodzenia zwierzęcego stanowią pożywienie człowieka i w związku z tym ważne są walory smakowe i substancje mineralne.

Wpływ na to ma żywienie i postępowanie z produktami.

-mleko bardzo chłonie obce zapachy, źle przechowywane może przejąć te zapachy jego przechowywanie jest bardzo ważne, podawanie paszy również wpływa na walory mleka (złe pasze prowadzą do tego, że w mleku da się wyczuć niechciany zapach).

- jaja najczęściej preferujemy jajka o bardziej wybarwionym żółtku i ciemnej skórce. Dodatek β- karotenu może wyeliminować niechciane cechy

-tłuszcz odpowiednia grubość słoniny, im więcej kwasów tłuszczowych nienasyconych i pochodzenia roślinnego tym tłuszcz jest bardziej miękki, im więcej tłuszczy pochodzenia zwierzęcego, nasyconych tym tłuszcz twardszy

Sterując odpowiednim żywieniem możemy wpływać na walory odżywcze.

Zaobserwowano, że intensywny wzrost zwierząt powoduje pojawienie się zwierząt o krótkim okresie użytkowania (negatywne).

Krowy powinny być użytkowane przez 6, 7, 8 kolejnych cykli, a przy intensywnym wzroście skraca się ten okres, krowy dają 3-4 cielęta, a następnie mają problemy. Powoduje to pewne straty pod względem ekonomicznym- wyprodukowanie jałówki na krowę jest kosztowne i długie, dlatego lepiej jak krowa posiada wiele cykli (może być dłużej użytkowana). Duży wpływ na to ma również genetyka, kiedyś krowa produkowała tyle mleka, aby wyżywić cielę, obecnie poprzez prace genetyczne krowa produkuje wielokrotnie więcej mleka niż potrzebuje cielę (ok. 6000l na rok w Polsce).

Przez taką produkcję są one:

-delikatniejsze, nadmiernie eksploatowane, łatwiej popadają w choroby, organizm przeciążony

-0,5 tony krwi musi krążyć przez gruczoł mleczny, aby powstał 1litr mleka

-10 ton krwi musi przepłynąć żeby wyprodukować 20l mleka

Krowy, które dają mniej mleka

- służą dłużej gospodarzowi, są zdrowsze, silniejsze, jedzą tańsze pasze, mniej podatne na różne schorzenia (Simental np.)

Dziś hodowcy odchodzą od krów wysokomlecznych, dających więcej mleka.

Przemiana składników pokarmowych na składniki ciała zwierzęcia

Ogólny procentowy skład ciała zwierząt¹

¹Po potrąceniu zawartości przewodu pokarmowego

Wół- osobnik męski bydła wykastrowany buhaj

Wieprz- osobnik męski wykastrowany, świnie

Zawartość wody w ciele zwierzęcia waha się w zależności od wieku, zwierzęta młode mają więcej wody niż starsze. U zarodka po zapłodnieniu nawet 95%, np. cielęta po urodzeniu 75 do 80%, w wieku 5 miesięcy 66 do 72%, a u dorosłego zwierzęcia 50-60%.

Wahania zachodzą głównie w zależności od stanu żywienia, którego wyrazem jest rezerwa tłuszczy w ciele. Organizm bardzo tłustych zwierząt zawiera mniej niż 50% wody.

Procentowa zawartość tłuszczu wzrasta normalnie z wiekiem, lecz ulega we wszystkich okresach znacznym wahaniom zależnie od ilości pobieranej paszy. Zawartość tłuszczu wywiera wpływ na % zawartości pozostałych składników, a szczególnie wody. Np. ciało chudego wołu zawierało 18% tłuszczu, a 57% wody, bardzo tłustego zaś 41% tłuszczu, a 42% wody. Zawartość pozostałych składników ulega wahaniom w małym stopniu.

Poszczególne składniki nie są równomiernie rozmieszczone w ciele zwierząt:

-we krwi 92% wody

-w kościach zaledwie 45%

-mięśnie 72-80%

-szkliwo zębów ok. 5%

Woda występuje w różnych ilościach w różnych komórkach.

Białko występuje w każdej komórce organizmu.

Tłuszcz zwykle występuje w tkance tłuszczowej (pod skórą, wokół jelit- trzustka, w mięśniach, na kościach i w naczyniach krwionośnych)

Zawartość składników mineralnych

Procentowy udział najważniejszych składników mineralnych w organizmie obrazują następujące dane:

Dane z: analiza 18 wołów w różnym wieku

Wszystkie substancje prócz wapnia występują w ułamku jednego procenta. Najwięcej jest wapnia w kościach i szkliwie, fosfor 80% w kościach, siarka występuje w aminokwasach siarkowych. Niezbędne do życia są wszystkie. Zawartość substancji podlega wahaniom zależnie od wieku i stanu opasienia.

Na (sód), K (potas), Cl (chlor)- występują w płynach ustrojowych, sole nieorganiczne

Mg- kości

Fe- hemoglobina, bierze udział w transporcie tlenu

Mikro- i makroelementy tkanki

*Krew- to również tkanka

-przenosi substancje pokarmowe z jelit do wszystkich komórek

- krew- od 5-10% masy ciała stanowi krew,

-ptaki posiadają więcej krwi niż ssaki

-im więcej tłuszczu tym mniej krwi

-ok. 40% masy krwi stanowi hematokryt (ilość erytrocytów we krwi).

*Mięśnie

-są w całym ciele

-umożliwiają ruch tkanek i całego zwierzęcia, ruchy perystaltyczne jelit

Mięśnie szkieletowe 50% masy ciała zwierzęcia, woda 50%, białko do 80% w suchej masie

-tkanka nabłonkowa- wytwory skóra, włosy, paznokcie, racice; wewnętrzne układy wyścielone tkanką nabłonkową- układ moczowy, pokarmowy, rozrodczy; główny składnik białko- kreatyna, w wysokim stopniu nierozpuszczalne ma właściwości ochronne

-tkanka łączna- zbudowana z białka- kolagen (nierozpuszczalny)

-tkanka nerwowa- buduje mózg, układ nerwowy, białka fosforowe, lipidy, węglowodany

Skład ciała zwierzęcia

Skład ciała zwierzęcia można zdobyć poprzez określenie masy ciała zwierzęcia i jego produkcji.

Najdokładniejszą metodą określania składu ciała zwierzęcia jest ubój zwierzęcia i analiza chemiczna

(druga metoda). Na wielu doświadczeniach dokonuje się oceny składu ciała. Mniej dokładnie na żywym zwierzęciu. Wykorzystujemy tu wysoką ujemną korelacje (zależność + lub -) zależność wody w ciele, a tłuszczu lub stosunek białka do popiołu (ponieważ są to na ogół wielkości stałe). Określenie zawartości wody w ciele zwierzęcia, tłuszczu za pomocą różnych równań.

Skład roślin

Pasza służy do budowy i odbudowy ciała zwierzęcia. Zwierzęta czerpią składniki budulcowe i energię potrzebną do funkcjonowania. Świat roślinny jest głównym pożywieniem dla świata zwierzęcego. Wzrost ciała zwierząt następuje w procesie fotosyntezy powstają wtedy proste związki organiczne (węglowodany, białka, tłuszcze)

FOTOSYNTEZA

Przy udziale energii, wody i CO₂ powstają węglowodany. Węglowodany ok. 1% w ciele zwierząt, głównie występują w postaci glikogenu. Różnice w składzie chemicznym roślin są znacznie większe niż różnice w składzie chemicznym zwierząt.

Przybliżony % skład typowych roślin i produktów roślinnych

Zwierzęta mięsożerne

Świat roślinny jest głównym pożywieniem świata zwierzęcego. Mogą żywić się pośrednio lub bezpośrednio. Te same składniki występują w roślinach jak i w ciele zwierząt.

Śruta poekstrakcyjna- rozpuszczana rozpuszczalnikami tłuszczów organicznych

Makuch sojowy- śruta z soi z mechanicznego tłoczenia na sucho

Kukurydza jest dobrą paszą dla zwierząt pod względem składu chemicznego, dużo węglowodanów.

Lucerna zalecana do roślin wysokobiałkowych, zawiera dużo wapnia- liście lucerny 2,38%Ca.

Nasiona posiadają bardzo mało wody.

W miarę dojrzewania rośliny nasiona (części generatywne) zaczynają schnąć.

Ziarno dojrzewa- przemieszczenie się białka z łodygi do nasion.

Zawartość tłuszczu w roślinach jest najwięcej w nasionach, liściach i łodygach.

Głównym składnikiem budulcowym ciała zwierzęcia są białka, węglowodany są głównym składnikiem pożywienia zwierzęcego.

Len, rzepak- energia zgromadzona w białku, jest go więcej niż w nasionach zboża.

Zawartość białka w roślinach oleistych jest znacznie większa niż w zbożach.

Węglowodany stanowią budulec i materiał zapasowy (celuloza, hemiceluloza)

Zapasowe substancje w roślinie to skrobia, celuloza, hemiceluloza, ligniny- pełnią funkcję budulcową.

Węglowodany strukturotwórcze nazywamy włóknem surowym, są one trudno strawne.

Węglowodany strukturalne w paszy- włókno surowe nie występuje w ciele zwierzęcia.

Ogólny współczynnik strawności pasz

WSP=$\frac{\mathbf{a - b}}{\mathbf{a}}\mathbf{\bullet 100}$

a- to co zostało zjedzone (pobrane)

b- to co zostało wydalone z kałem

0,8 x 100%=80% strawność danego składnika

Lepsza wartość odżywcza np. liście lucerny w porównaniu do łodygi mają lepszą wartość.

Pasze łatwostrawne zawierające mało włókna- pasze treściwe (nasiona zbóż, uzyskane z nich produkty uboczne).

Wapń podstawowy składnik mineralny w ciele zwierząt.70% masy substancji mineralnej w popiole stanowi wapń. Więcej Ca jest w ciele zwierząt w roślinach niewiele (więcej w częściach wegetatywnych- liście, łodygi, niż w nasionach).

Czynniki wpływające na ilość wapnia i fosforu w roślinie:

-glebowe

-uprawowe

Uboczne produkty paszowe, chodzi głównie o przetwórstwo nasion (np. śruty, otręby- uzyskiwane w produkcji mąki).

Wysłodki- produkt uboczny z buraków cukrowych

Melasa- produkt uboczny przy produkcji cukru

Procentowe rozmieszczenie składników pokarmowych w poszczególnych częściach ziarna pszenicy

Związki organiczne

Białko- najważniejszy składnik pokarmowy (proteina- proteios- pierwszy najważniejszy, synonim białka), dominujący składnik budulcowy w organizmie zwierzęcym.

Chemiczna budowa- duża molekuła z wielu części składowych- aminokwasów, spotykamy w białku ok. 20 różnych aminokwasów

Aminokwasy:

-neutralne- alanina, asparagina, cystyna/ cysteina, glutamina, glicyna, hydroksyprolina, izoleucyna, leucyna, metionina, fenyloalanina, prolina, seryna, treonina, tryptofan, tyrozyna, walina

-kwaśne- kwas asparaginowy, kwas glutaminowy

-zasadowe- arginina, histydyna, lizyna

Składniki białka: wapń (Ca) w białku występuje w ilości 50 – 55%, O 20- 25%, N 15-17%, H 5-8%, S 1-3%, P 0,2- 1,5%

Białka proste (z samych aminokwasów) i złożone (aminokwasy i coś jeszcze)

Proste:

Gr. 1- albuminy- nierozpuszczalne w wodzie i roztworach soli

Gr. 2- globuliny- słabo rozpuszczalne w wodzie i dobrze rozpuszczalne w soli

Gr. 3- prolaminy- nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w 70% etanolu

Gr. 4- gluteiny- rozpuszczalne tylko w kwasach i zasadach

Gr. 5- skleroproteiny- nierozpuszczalne w wodzie

W roślinach występują 4 pierwsze grupy, u zwierząt grupy 1,2,5

Białka złożone:

Grupa prostetyczna- nie jest aminokwasem, występuje w białkach złożonych

Gr. 1- nukleoproteiny- grupa prostetyczna to kwas nukleinowy

Gr. 2- glikoproteiny- grupa prostetyczna węglowodan- jakieś cukry

Gr. 3- lipoproteiny- grupa prostetyczna tłuszcze

Gr. 4- chromoproteiny- grupa prostetyczna barwnik

Fisher- zbudował cząstkę białka, która składa się z 18 aminokwasów

Wiązanie peptydowe

Grupa aminowa jednego aminokwasu łączy się z grupą karboksylową drugiego aminokwasu.

Zwierzęta do budowy białka potrzebują aminokwasów.

Znaczenie białka:

- potrzebne jest do produkcji jaj, mleka, wełny, mięsa

- białko o charakterze biokatalizatora przyspiesza reakcje w organizmie

Struktura białek roślinnych jest niezwykle labilna (uboższy składnik aminokwasowy) i mniejsza.

Na wartość białek mogą wpływać takie czynniki jak temperatura, czas i jakość przechowywania, wilgotność.

Zapotrzebowanie na białko- im wyższa jakość tym mniejsze ilości musimy wykorzystać, zależy od składników aminokwasów, niedobór lub ich brak wpływa ujemnie na rozwój młodych organizmów zwierzęcych.

Ogólna zwartość białka= wartości azotu x 6,25; 16% azotu:100=6,25

Niecały azot w roślinie jest pochodzenia zwierzęcego

Dwie grupy aminokwasów:

Egzogenne- niezbędne do życia

Endogenne – mogą być syntetyzowane w trakcie przemian białkowych

Podział aminokwasów pod względem przydatności w żywieniu zwierząt przedstawia się następująco:

1. Aminokwasy egzogenne (niezbędne)

Fenyloalanina, Lizyna, Metionina, Tryptofan, Walina, lucyna, Izoleucyna, Treonina, Histydyna

2. Aminokwasy względne egzogenne (względnie niezbędne)

Tyrozyna, Arginina, Cystyna, cysteina

3. Aminokwasy endogenne (nie są niezbędne)

Glicyna, Alanina, Seryna, Pralina, Oksyprolina, Kwas glutaminowy, Kwas asparaginowy

Aminokwasy siarkowe- metionina, cystyna, cysteina

Objawy niedoboru aminokwasów siarkowych- wypadanie włosów, zapalenie skóry

Zagadnienie egzogenności aminokwasów należy rozpatrywać w ścisłym połączeniu z określonym gatunkiem zwierząt.

Lizyna bardzo ważna- niedobór- zahamowanie wzrostu i chudnięcie, zaburzenia cyklów płciowych, mniej mleka. Dużo lizyny mają pasze pochodzenia zwierzęcego i drożdże.

Niedobór aminokwasów egzogennych uzupełniamy poprzez dodatek aminokwasów syntetycznych.

Kwasy nukleinowe- powstają w skutek kondensacji nukleotydów

Nukleotyd- związek, który składa się z 3-ch innych związków

1)zasada (puryminowa, piramidowa)

2)cukry (ryboza, deoksyryboza)

3)reszta fosforanowa

ATP, ADP- dostarczyciele energii w różnych reakcjach

ZWIĄZKI AZOTOWE NIEBIAŁKOWE

Młoda trawa jest bogata w amidy i wolne aminokwasy, niebiałkowe związki stanowią duży udział nawet do 1/3 zawartości azotu.

Związki niebiałkowe azotowe odgrywają ważną rolę w żywieniu zwierząt, stanowią produkt metabolizmu (w ciele zwierząt).

Asparagina i glutamina występują w stanie wolnym, który odpowiada pewnym aminokwasom (kwas asparaginowy).

-funkcja glutaminy- przenoszenie i gromadzenie grup aminokwasów

Mocznik (dwuamid kwasu węglowego)- jest składnikiem nawożenia roślin, wykorzystywany przez mikroflorę żwacza, u żywych organizmów jest głównym produktem końcowym metabolizmu zwierząt

-kwas moczowy- produkt końcowy katabolizmu białka u ptaków

-kwas ………………- mały udział kwasu, więcej jest go u zwierząt odżywiających się roślinami

Kreatyna- głównie w mięśniach, występuje w postaci fosfokreatyny, fosagenu, łatwo ulega hydrolizie (rozkładowi), organizm pozbywa się jej z moczem

Bez syntezy białka wzrost organizmu nie byłby możliwy.

Ułożenie (sekwencja) aminokwasów w białku jest uwarunkowana genetycznie.

Białkami nazywamy takie peptydy, które posiadają ponad 100 aminokwasów.

Powstawanie cząstek białka: do cząsteczki dołączone są kolejne aminokwasy, jeśli brakuje aminokwasów zatrzymuje się budowa białka, aminokwasy egzogenne nazywamy ograniczającymi (dostarczane są z pożywieniem)

PODSTAWOWE BIAŁKA

Egzogenne- aminokwasy egzogenne nazywamy ograniczającymi (dostarczane są z pożywieniem):

1.Aminokwasy ograniczające w pierwszej kolejności

2.Aminokwasy ograniczające w drugiej kolejności

3.Aminokwasy ograniczające w trzeciej kolejności

Aminokwasy ograniczające, ograniczają produkcję białek, dzielimy je na:

-aminokwasy siarkowe: metionina, cysteina (cystyna) to aminokwasy ograniczające w pierwszej kolejności np. u ptaków (drób), powstają z nich pióra, skóra i paznokcie.

W żywieniu świń aminokwasem ograniczającym w pierwszej kolejności jest lizyna, dziś żywimy świnie zwykle mieszankami treściwymi, zboża zawierają mało lizyny.

Trzeba brać pod uwagę poziom lizyny w pożywieniu, jeśli jest jej zbyt mało w dziennej dawce pokarmowej stosujemy syntetyczny dodatek lizyny.

Obecność aminokwasów ograniczających decyduje o produkcji białka i wykorzystaniu innych aminokwasów.

Tzw. „beczka Liebiga”- najkrótsza klepka ogranicza (limituje) pojemność beczki. Jeżeli wydłużymy najkrótszą klepkę to pojemność beczki wzrasta do wysokość drugiej limitującej klepki.

Do aminokwasów ograniczających zaliczamy przede wszystkim egzogenne, do najważniejszych występujących w ilościach niedoborowych zaliczamy: lizynę, metioninę, cystynę, treoninę, tryptofan.

Metionina- aminokwas egzogenny, siarkowy, w syntezie białka budowa rozpoczyna się zawsze od metioniny jest tzw. aminokwasem startowym

CUKROWCE- sacharydy

Grupa związków organicznych, które mają podobny typ budowy chemicznej. Wielowodorotlenowe aldehydy lub ketony. W ich skład wchodzą węgiel, wodór, tlen, są to tzw. związki bez azotowe. Mają dużo węglowodanów- stosunek atomów H do O jest sam jak w H₂O. powstają w wyniku fotosyntezy, w świecie roślinnym. Tworzenie glukozy odbywa się tylko w ciągu dnia, wydalają wtedy produkt uboczny tlen, w nocy rośliny zużywają tlen.

Cukrowce dzielimy na:

• Proste- monozy

• Złożone- poliozy (tworzą się polimery)

U roślin cukry złożone to cukry, które budują szkielet roślinny- struktury podporowe, natomiast skrobia jest cukrem zapasowym gromadzonym w ziarnach, bulwach itp. (stanowią one główne źródło energii dla zwierząt w paszy- nieprzeżuwających).

Jednocukrowce- monosacharydy

Występują w małych ilościach w stanie wolnym, wchodzą głównie w skład wielocukrów. Do najważniejszych związków monosacharydów należą pentozy (5 Ca) i heksozy (6 Ca).

Wielocukry powstałe z pentoz nazywamy pentozanami tworzą składniki strukturalne i podporowe roślin. Tu są dwa ważne związki ryboza i deoksyryboza. Ksyloza (bogate w nią są otręby, słomy, najwięcej jest jej w sianie), arabinoza (wchodzi w skład pektyn, śluzów, grup roślin).

Heksozany to heksozy. Stanowią najliczniejszą grupę 1-cukrowców. Można do nich zaliczyć glukozę i fruktozę (spotykane w stanie wolnym).

-Glukoza szybko dostaje się do jelita i wędruje do krwi gdzie ulega dalszym przemianą.

-Różnica między glukozą, a fruktozą to budowa chemiczna przez co różnią się właściwościami fizycznymi tzn. fruktoza jest słodsza (fruktoza spotykana w trzcinie cukrowej, kłącza darni).

-Kolejna heksoza to galaktoza, która występuje w cukrze mlecznym laktozie, można ją spotkać w rafinozie i niektórych komórkach bakteryjnych. Spotykamy u zwierząt w tkance nerwowej i tłuszczach złożonych.

-Mannoza- nie występuje w postaci wolnej tylko jako składnik wielocukru, wielocukry jakie tworzy to mannozy, stanowią strukturę niektórych białek i śluzów.

-Skrobia i celuloza to cukry złożone zbudowane z heksoz. Zbudowane są z cząsteczek glukozy i w trakcie rozkładu uzyskujemy glukozę.

Skrobia to substancja zapasowa odkładana w nasionach i bulwach.

Celuloza buduje tkanki roślinne i nie jest dostępna dla organizmów zwierzęcych (wyjątek mikroorganizmy żyjące w żołądku przeżuwaczy).

Kilkucukrowce- oligosacharydy, 2-6 cukrów prostych, wyróżniamy tu:

-2- cukrowce

-3- cukrowce itp.

-przemiany biochemiczne w organizmie zwierzęcym (sacharoza, maltoza, laktoza, celobioza)

Dwucukrowce :

-sacharoza- inaczej cukier czcinowy, dwa cukry proste glukoza i fruktoza.

-maltoza- dwie cząsteczki glukozy- powstaje jako produkt pośredni rozkładu skrobi i glikogenu (rozkład enzymatyczny) rozkładany jest pod wpływem maltozy (inaczej słód)

-laktoza- cukier mlekowy in., powstaje wyłącznie w gruczole mlekowym, główne źródło energii dla młodych zwierząt (żywiących się mlekiem matki w pierwszych dniach życia), inne składniki są łatwiej trawione dzięki zawartości laktozy w mleku, sprzyja mikroflorze układu pokarmowego (ulega fermentacyjnemu rozkładowi przez bakterie mlekowe), duża ilość laktozy może powodować biegunki.

-celobioza- zbudowana z dwóch cząstek glukozy, z maltozą różnią się wiązaniem glikozydowym (α i β), ta różnica ma wpływ na wartość pokarmową, może być trawiona tylko przez zwierzęta przeżuwające (wiązanie β- glikozydowe).

wielocukrowce- polisacharydy- polimery jednocukrowców, połączone wiązaniami glikozydowymi, trudno rozpuszczalne w wodzie, spotykamy głównie w roślinach (tkanki podporowe- celuloza, materiał zapasowy- skrobia).

-Struktury podporowe- celuloza, hemiceluloza, lignina

-substancje zapasowe- inulina, skrobia, u zwierząt glikogen

-skrobia- składniki skrobi: amyloza i amylopektyna- odkładane w liściach, bulwach

Amylaza potraktowana jodem wybarwia się na niebiesko, rozpuszcza się w wodzie

Amylopektyna- łańcuchy rozgałęzione, większa, nie rozpuszcza się w wodzie, pęcznieje tylko w niej, wybarwia się na fiołkowo

Stosunek amylazy do amylopektyny- 1-6 do 1-4

W niektórych skrobiach nie ma wcale amylazy np. w pszenicy jest mało amylazy, a w ziarnie kukurydzy dużo, w ziemniakach 1-4.

W suchej masie 80% skrobi w ziemniakach i zbożach (s. m. – po odparowaniu wody)

-glikogen- zapasowy wielocukrowiec zwierzęcy, składa się wyłącznie z łańcuchów rozgałęzionych, potraktowany jodem daje kolor od brunatnego do czerwonego, rozpuszczalny w wodzie, określany mianem skrobi zwierzęcej; ostatecznym produktem hydrolizy jest glukoza.

-celuloza (błonnik)- główny wielocukier ścian komórek roślinnych, nie rozpuszcza się w wodzie, odporny na działanie czynników chemicznych, prosty łańcuch zbudowany z glukozy, trawiony tylko przez pewne mikroorganizmy, celuloza wypełnia układ pokarmowy i daje poczucie sytości, najbardziej rozpowszechniony polisacharyd. Stanowią połowę materiału, z którego zbudowane są ściany roślin i drzew. Nie jest trawiona przez żaden enzym wyprodukowany przez ssaka, obecność celulozy w żywieniu ma korzystny wpływ na ruchy perystaltyczne jelit.

Włókno surowe- główny składnik celuloza.

-hemiceluloza- występuje pospolicie, jej wartość odżywcza jest wyższa w porównaniu z celulozą, łatwiej przyswajalna przez organizmy, związki niejednorodne chemicznie, mogą posiadać pentozy, heksozy i inne. Do najbardziej poznanych należy liczyć ksylozy i glukoksylozy- główny składnik ścian komórkowych roślin okrytonasiennych. Występuje w drzewie, słomie i łodygach traw (w włóknie surowym).

-lignina- nie jest wielocukrem, ale należy do tej grupy, występuje w zdrewniałych częściach roślin, okrywie nasion, łodygach. Jej wartość pokarmowa jest minimalna, a nawet zerowa.

Im rośliny są starsze tym więcej zawierają ligniny- co sprawia, że jakość paszy jest gorsza.

Sucha masa- po wyparowaniu wody w roślinie

Najwięcej włókna jest w:

-sianie

-plewach do 40%

-słomie do 25%

-mało w okopowych

-brak włókna w ciele zwierząt

W 1kg suchej masy (pasza) powinno znajdować się do 25% włókna

Zawartość włókna w paszy dla zwierząt 6-8%

W paszy dla drobiu 4-5% s.m. włókna

U przeżuwaczy, aby dobrze rozwijał się żwacz nie może być mało lub zbyt wiele włókna.

TŁUSZCZE

-nierozpuszczalne w wodzie,

-łatwo rozpuszczają się natomiast w rozpuszczalnikach organicznych

-zbudowane z tzw. lipidów- tłuszczowców

-mogą powstawać z nich sterole np. cholesterol, ergosterol (powstaje z niego witamina D)

- zbudowane z węgla, wodoru i tlenu

CnH₂nO₂ – wzór na kwasy tłuszczowe nasycone

Zawartość pierwiastków:

-tłuszcze- C- 77%, H- 12%, O- 11%

-skrobia- C- 44%, H- 6%, O- 50%

W złożonych tłuszczach może występować azot i fosfor stanowiąc czynnik strukturalny.

Rozmieszczenie w roślinie:

-części wegetatywne do 5%

-nasiona nawet do 50%

Tłuszcze dzielimy na:

-proste- właściwe tłuszcze

-estry kwasów tłuszczowych z innymi alkoholami

-woski- estry kwasów tłuszczowych, ale nie z glicerolem

Holina to ważna substancja zaliczana do fosfolipidów

Glikolipidy zawierają węglowodan (galaktoza lub glukoza), azot np. tzw. cerebrozydy

Nazwy kwasów tłuszczowych biorą się od węglowodanów.

Kwasy tłuszczowe dzielimy na:

-nasycone

-nienasycone

16:1 kwas palmito- oleinowy posiada 16 atomów węgla i jedno wiązanie nienasycone

-izomeria geometryczna- cis i trans

Olej palmowy zawiera 45% kwas palmitynowy

Kwas palmitynowy i stearynowy występują w świecie roślinnym i zwierzęcym

Kwas laurynowy występuje w mleku krowim

-wiązania typu dienu- wiązania nasycone przyjmują konfigurację typu cis i trans

Układ izolowany (niesprzężone)- każde podwójne wiązanie jest rozdzielane nienasyconym

Układ sprzężony- występują 2 obok siebie wiązania nasycone, nierozdzielone

-sprzężony dien kwasu linolowego 18:2 (9 cis, 12 trans)

-kwasy monodienowe (jedno- wiązanie) np. kwas oleinowy 18:1 (9cis), 40% wszystkich kwasów tłuszczowych stanowi kwas oleinowy syntetyzowany z kwasu stearynowego

Kwas erukowy- 22:1 (13cis)- główny składnik nasion roślin oleistych- rzepaku, należy do substancji anty-odżywczych (szkodliwy dla organizmu zwierzęcego)

Autooksydacja tłuszczy

-kwas linolowy i linolenowy posiadają 18 atomów węgla, wytworzone w roślinach, określa się je jako witaminę F

-kwas linolenowy 18:2 (9cis, 12cis)- spotykany we wszystkich tłuszczach, u soi od 50-60%, w oleju słonecznikowym 30-70%

-kwas linolenowy- trzy wiązania nienasycone (18:3 9c, 12c, 15c) występuje tylko w nielicznych tłuszczach, z tłuszczów roślinnych najwięcej go zawiera olej lniany, w przypadku zwierząt najbogatsze w ten kwas są ryby i ssaki morskie.

-oba te kwasy są prekursorami powstania niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych

-właściwości fizykochemiczne kwasów tłuszczowych w dużym stopniu zależą od długości łańcucha alifatycznego i konsystencji (stopnia nasycenia)- kwasy nienasycone są płynami.

-kwasy nienasycone łatwiej poddają się procesom utleniania niż kwasy nasycone

Tłuszcze zwierzęce zbudowane z kwasów nasyconych, natomiast roślinne mają więcej kwasów nienasyconych.

Tłuszcz zapasowy u zwierząt odkłada się pod skórą.

-norka, lisy mają miększy tłuszcz zapasowy (zwierzęta mięsożerne)

- w jamie ciała (sadło)- twardszy, pod skórą (słonina)- miększy

-rodzaj tłuszczu zależy od żywienia

-odkładanie tłuszczu zależy od wieku zwierzęcia (im starsze tym twardszy tłuszcz odkładają)

-tłuszcz jest źródłem witamin (witaminy A, D, E, K- rozpuszczalne w tłuszczach)

Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w tłuszczach i wodzie.

Przy nadmiernej ilości tłuszczu w paszy zostają ograniczone procesy strawności włókna.

Jełczenie tłuszczy powoduje pogorszenie jakości paszy. Powodują to takie czynniki jak: temperatura, światło, wilgoć

Świnie zaliczane do wszystkożerców- występuje u nich miękka słonina

Kwas kaprylowy topi się w temperaturze 16^OC

Im dłuższy łańcuch tym wzrasta temperatura topnienia.

Kwas masłowy jest płynny.

ZWIĄZKI MINERALNE

1880r.- naukowiec dowiódł, że zwierzęta nie mogą żyć bez związków mineralnych (Forster)

Są bardzo ważnymi składnikami ciała, biorą udział w procesach trawienia, są wbudowane w produkty: mięso, mleko, jaja.

Niedobór: zaburzenia płodności, uszkodzenia szkieletów

Pasze popularnie stosowane nie pokrywają zapotrzebowania na związki mineralne.

PLEMIKSY- dodatki do pasz: aminokwasy, stymulatory wzrostu, związki mineralne. Można podawać bezpośrednio do żłobu lub wymieszane z innymi składnikami pasz.

Są to związki podstawowe, które muszą być dostarczane z pożywieniem.

Związki mineralne dzielimy na dwie grupy: makro- i mikroelementy.

W mikroelementach znajdują się pierwiastki śladowe (niskie zapotrzebowanie na nie).

Około 13 pierwiastków znajduje się w makro- i mikroelementach.

Koncentracja składników w kilogramie masy ciała: poniżej 50 kg na kg masy ciała- mikroelementy, powyżej- makroelementy.

Makroelementy:

Ca, P, K, Na, Mg, Cl, S

Mikroelementy:

Fe, Mn (mangan), Zn (cynk), Cu (miedź), Co (kobalt), jod, selen, Cr (chrom)

Związki mineralne wchodzą w skład: kości, zębów, płynów ustrojowych, tkanki mięśniowej, płód.

Pełnią one rolę katalizatorów w procesach przemiany materii i energii, służą do przenoszenia bodźców, regulatory procesów trawiennych, regulatory ciśnienia osmotycznego, stanowią część enzymów, potrzebne do rozwoju płodu, procesów rozpłodu.

Przy niedoborze lub nieodpowiednich proporcjach występują różne zaburzenia np. płodności, choroby, jakość zwierząt ulega pogorszeniu, obniżenie ich wydajności.

1. Wapń, 7-17g w kg masy ciała

99% Ca- będącego w organizmie jest ulokowane w kościach

Pasze:

Mało wapnia jest w: zielonce z traw, sianie i kiszonce, kiszonce z kukurydzy, zbożach.

Bogata w wapń jest lucerna, koniczyna, liście buraków cukrowych, wszystkie pasze pochodzenia zwierzęcego oprócz mączki z krwi.

9,5 kg wapnia jest w ciele krowy

Zastosowanie:

Budulec kości i zębów, w płynach ustrojowych, procesy przemiany materii, krzepnięcie krwi.

Występowanie wapnia w połączeniu z magnezem kieruje funkcjami nerwowymi (porażenie poporodowe)

Przyswajalność u młodych ssących 90%, u starszych 30-40%.

Wysoka zawartość wapnia powoduje, że inne związki są mniej przyswajalne jest to tzw. antagonizm wapnia. Takimi pierwiastkami mniej przyswajalnymi są magnez i cynk.

Witamina D natomiast ułatwia odkładanie wapnia w kościach.

1,5:1- Ca: P

Zaburzenia: wzrost układu kostnego, zjawisko krzywicy (rosnące kości się nie mineralizują, stają się miękkie i pod wpływem ciężaru ciała krzywią się ), przemiana materii

Niedobór wapnia powoduje krzywice u młodych natomiast u dorosłych kości stają się słabe i łamią się i stąd u starych- łamikost, a u młodych- krzywica.

1. Fosfor, 4-9g na 1 kg masy ciała

Odkłada się w kościach około 80-85% w kośćcu

Fosfor :

• Nieorganiczny- odkłada się w kościach i mleku

• Organiczny- rośliny część wegetatywna

• Fitynowy- ziarna zbóż, nasiona oleiste, rośliny motylkowe

U świń najlepiej przyswajalny jest fosfor nieorganiczny 80-90%, 20-40% fitynowy

Przez bydło i przeżuwacze lepiej przyswajalny jest fosfor organiczny.

Pasze:

Bogate w fosfor są produkty uboczne pochodzenia roślinnego, mączki, makuły

Zastosowanie:

Podstawowy składnik budujący kości i zęby, ważne funkcje materii i energii, wchodzą w skład DNA i RNA

Fosfolipidy- fosfor odgrywa ważną rolę przy regulacji pH krwi i śliny

Parathormon- tarczyca, witamina D- wpływają na stabilizację fosforu w szkielecie.

Nadmiar wapnia powoduje obniżenie przyswajalności fosforu, pierwiastki te usuwane są przez nerki.

U młodocianych 90% przyswajalności

Niedobór:

Obniżenie przyrostu, większa łamliwość kości, zaburzenia w procesie przemiany materii, brak apetytu

Wzrost stężenie fosforu w wodach powoduje zarastanie glonami- zanieczyszcza środowisko

1. Potas, 1,6-2,3g na kg masy ciała zwierzęcia

Pasze:

Dużo potasu występuje w trawach, kiszonce, burakach, roślinach motylkowych i oleistych, mączce ze śledzia, poroście pastwiskowym.

Zadania potasu:

Występuje w komórkach wpływa na ciśnienie osmotyczne, pobudliwość komórek, bierze udział w różnych reakcjach enzymatycznych, gromadzenie glikogenu w wątrobie, łatwo absorbowany w przyrodzie pokarmowym z pożywienia, wydalany z moczem w przypadku nadmiaru, mogą występować biegunki.

Antagonista w stosunku do magnezu, zmniejszenie wchłaniania.

1. Sód, w naturze sól kamienna i kuchenna 0,6-1,2 g na kg masy ciała

Pasze:

Pasze roślinne ubogie w sód z wyjątkiem liści buraków i samych buraków, pasze pochodzenia zwierzęcego wszystkie zasobne w sód.

Na ogół poza komórkami, razem z chlorem biorą udział w regulacji ciśnienia osmotycznego poza komórkami, rola buforowa (odpowiednia równowaga między kwasami, a zasadami), regulacja bilansu wodnego organizmów, funkcjonowanie nerwów w mięśniach, łatwo absorbowany i wydzielany razem z moczem, z potem utrata dużej ilości sodu.

Wykorzystanie 80-90%.

Antagonista sodu to potas. Nadmiar sodu powoduje obniżenie przyswajalności potasu.

Skutki: obniżenie wydajności, brak apetytu, chudnięcie, skurcze mięśniowe.

1. Magnez, 0,3-0,5g na 1 kg masy ciała

W paszach:

Trawy kiszonki posiadają niewielkie ilości lub źle przyswajalne, pozostałe pasze i produkty mączne, śruty poekstrakcyjne, mączka rybna- bogate w magnez.

Wchodzi w skład kości, zębów, mięśni, płynów ustrojowych, w mózgu, w wymianie wapniowo- fosforowej, składnik wielu enzymów. Ważne połączenie magnezu z wapniem.

Organizm nie potrafi go magazynować w większych ilościach.

Przyswajalność u młodych większa, u dorosłych znacznie niższa nawet do 8%, średnio u dorosłych 20-30%.

Jest antagonistą z wapniem.

Niedobór:

Brak apetytu, skurcze mięśniowe, słabość kończyn tylnych, podatność na stres, nadmierna pobudliwość.

Złe wykorzystanie magnezy powoduje na wiosnę tężyczkę pastwiskową.

1. Żelazo, 60-70mg na kg masy ciała

Wszystkie rośliny są bogate w żelazo, żelazo występujące w zbożach jest źle przyswajalne. Niewielka ilość żelaza w mleku.

Wchodzi w skład hemoglobiny- czerwony barwnik, mioglobiny- w mięśniach

Hemoglobina: tlen, mogą łączyć się z żelazem jako tlenek węgla i tworzą nierozerwalnie wiązania=> zaczadzenie

Niedobór: brak apetytu, charłactwo, blada skóra, anemia

U młodych prosiąt anemia występuje zaraz po urodzeniu, ponieważ w mleku jest mało żelaza, na drugi dzień po urodzeniu strzykawką podaje się żelazo.

1. Cynk 20-30mg na 1kg masy ciała

Pasze:

W paszach objętościowych, soczystych mało cynku 30- 40mg s. m., bogata natomiast w cynk- śruta poekstrakcyjna.

Zadania:

Komórkowa przemiana materii, hormony, enzymy, szczególna funkcja dla skóry.

Niedobór:

Zaburzenie absorpcji spowodowane antagonizmem Ca, fityny, określonych kwasów tłuszczowych.

Antagonistyczny w stosunku do miedzi, miedź ogranicza cynk.

Uszkodzenie skóry i racic, wypadanie włosów, uszkodzenie wytworów skóry, ograniczenie produkcji mleka

8.Miedź, 1,5-2,5 mg na 1 kg masy ciała

Magazynowany w wątrobie, sercu, nerkach i mózgu

W paszach:

Niewiele w burakach, mleku, średnia wartość w zielonkach, sianach i kiszonkach, bogate w miedź śruty poekstrakcyjne, drożdże piwne, słód

Zadania:

Odgrywa ważną rolę w pogłowiu, z żelazem w produkcji hemoglobiny, budowa szkieletu kości, występuje we włosach i wełnie, wpływ na reprodukcję- wytwarza erytrocyty, różne enzymy.

Zależy od wzajemnych stosunków z molibdenem, wapniem, cynkiem

Trzoda- wpływa stymulująco na wzrost

Przedawkowanie: zatrucie miedzią- owce są wrażliwe

Niedobór:

Utrata apetytu, masy ciała, skłonności do lizawości, zaburzenia w budowie kości, odbarwienie włosów lub pierza u ptaków.

9. Kobalt, 0,1-0,3 w kg s. m.

Występuje w wątrobie i nerkach.

W paszach:

Drożdże, wysłodki suszone, melasa- bogate w kobalt.

Mało kobaltu ma kiszonka i mleko.

Część składowa witaminy B12- ok. (4%Co) potrzeby do budowy składnika krwi- barwnika hemoglobiny

Niedobór: traci masę ciała, brak apetytu, anemia, karłactwo

10. Mangan 0,2-0,3 na kg masy ciała

Występuje w szkielecie, wątrobie, nerkach, trzustce i śledzionie.

W paszach:

Śruta, rośliny strączkowe mało manganu.

Siano- zawartość powiązana ściśle z porą koszenia zielonki na siano (czym wcześniej koszona tym wyższa zawartość).

Mączki rybne ubogie w mangan.

Funkcje w organizmie:

Część składowa enzymów, decyduje o procesach przemiany materii, bierze udział w wytwarzaniu hemoglobiny, wpływ na pigmentację sierści.

Antagonistyczny wapń, fosfor.

Niedobór:

Zaburzenia płodności, problemy w wykluciu się piskląt

11. Molibden 1,5 na kg masy ciała

Śruty poekstrakcyjne

Zawartość w roślinach zależy od podłoża (odczynu) gleby: na alkalicznym- zasadowym największa ilość molibdenu.

Rośliny na bagnach są bogate w molibden.

Funkcje:

Wchodzi w skład enzymów, bierze udział w rozkładzie azotynów i kwasu moczowego

Antagonista- miedź i siarka.

Objawy niedoboru:

Anemia, biegunki, porażenia (podobne objawy do miedzi).

12. Jod 0,3-0,4 ma 1kg masy ciała.

Gruczoł wydzielania zewnętrznego- tarczyca

Pasze:

Pasze pochodzenia zwierzęcego (bez mleka), i wysłodki suszone bogate w molibden.

Duże wahania w zawartości jodu w innych roślinach.

Do produkcji hormonów tyroksyna

Wpływ na jod mają wapń, fluor i arsen.

Niedobór:

Przy braku jodu rozrost tarczycy, niedoczynność, powiększone wole. Gorsza jakość nasienia samców, martwe płody, wypadanie włosów, u świń „szyja słoninowa”

13. Selen (Se), od 1-4mg na 1kg włosów

Występuje w nerkach i mięśniach oraz włosach.

Pasze bogate w seren to produkty z kukurydzy, otręby żyta i pszenicy, śruta sojowa, mączka rybna; mało natomiast w zbożach, kiszonkach z traw.

Część składowa enzymów- peroksydaza glutationu (chroni komórki przed utlenianiem podobnie jak witamina E), występuje z aminokwasami siarkowymi

Wpływ selenu:

Opóźnia występowanie niedoboru witaminy E, łagodniejsze skutki nadmiernego wchłaniania przez rośliny kadmu i rtęci.

Niedobór:

Zahamowanie wzrostu, zaburzenia płodności, zanik mięśni (dystrofia mięśni),”morwowe serce”- schorzenie u trzody zanik polędwicy (mięśnia- przypomina banana), martwica wątroby.

STRAWNOŚĆ SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH

Różnica między zawartością składnika w paszy i zawartości w kale.

Jaki procent badanego składnika został strawiony

Współczynnik strawności składników pokarmowych to procentowy udział składnika strawionego do całej zawartości składnika tego w paszy.

Współczynnik strawności pozornej- (pozornej, bo nie uwzględnia składnika metabolicznego, czyli np. tego co znajduje się w moczu):

WSP(%)=$\frac{\mathbf{a}\mathbf{-}\mathbf{b}}{\mathbf{a}}\mathbf{\bullet 100\%}$

a- zawartość składników pobranych z paszy

b- zawartość składników wydalonych w kale

Współczynnik strawności rzeczywistej:

WSR=$\frac{\mathbf{a}\mathbf{- (}\mathbf{b}\mathbf{-}\mathbf{c}\mathbf{)}}{\mathbf{a}}\mathbf{\bullet 100\%}$

c- składnik metaboliczny

KLASYCZNE METODY BADANIA STRAWNOŚCI- nie uwzględniają składników mineralnych

Metody badań sprawnościowych dzielimy na 3 grupy:

-I. badania przeprowadzone na zwierzętach:

*bilansowa (klasyczna)- bezpośrednie i pośrednie

*wskaźnikowa

*woreczków żwaczowych

-II. badanie laboratoryjne

-III. badanie matematyczne tzw. metody szacunkowe; np. równania regresji

Ad .I-Badania sprawnościowe na zwierzętach:

1.Bilanoswa klasyczna

bezpośrednie bilansowe

*okres wstępny- przyzwyczajamy zwierzę do badanej paszy, ustalamy optymalną wielkość paszy. Długość tego okresu zależy od gatunku zwierzęcia, u jednożołądkowych 1tyg-8dni, u poligastrycznych powinien wynosić od 2-3 tygodni

*okres właściwy- u jednożołądkowych (4- 10)do tygodnia, u przeżuwaczy 10- 14dni

Metody bilansowe- jakość paszy ocena wydalonego kału (nie może się mieszać z moczem) bezpośrednia

Przykład bezpośredniej metody: 3kg paszy dziennie pobieranie,

14,05% zawartość białka (3•14,05)=421,5g,

Wydalał 2,04kg kału o zawartości 6% białka, czyli średni 122,40g białka ogólnego, bo (2,04•60g)

WSP [%]=$\frac{421,5g - 122,4g}{421,5g} \bullet 100 = 70,96$

metoda pośrednia- jeśli dana pasza nie może być paszą podstawową- np. pasze treściwe, objętościowe (w żywieniu świń, krów)

Dwa etapy:

*okres wstępny- dawka z niewielkim udziałem paszy skarmianej i obliczamy ilość składników niestrawionych

*w drugim etapie- zwiększamy ilość paszy i obliczamy zawartość strawionej paszy

Przykład metody pośredniej bilansowej: do paszy podstawowej 0,3 kg

• Białko podawane w paszy podstawowej 421,5g

• Białko w paszy badanej 0,3x380g=114g

• Suma białka pobranego w paszy: 421,5+114=535,5g

2.Metoda wskaźnikowa- specjalne wskaźniki np. tlenek chloru lub naturalnie występujące w paszy SiO₂-krzemionka, lizyna, popiół nierozpuszczalny w kwasie solnym.

Cechy wskaźnika:

Musi być neutralny, nie może wpływać na strawność składnika, nie może ulegać strawieniu, łatwość oznaczania, łatwo miesza się z paszą w całości paszy.

Przykład metody wskaźnikowej

WS[%]=$\mathbf{100 - 100 \bullet}\frac{\mathbf{\text{wska}}\mathbf{z}\mathbf{\text{nik}}\mathbf{\ }\mathbf{w}\mathbf{\ }\mathbf{\text{paszy}}\mathbf{\ }\left\lbrack \mathbf{\%} \right\rbrack\mathbf{\bullet}\mathbf{\text{sk}}\mathbf{l}\mathbf{\text{adnikw}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{kale}}\mathbf{\ \lbrack\%\rbrack}}{\mathbf{\text{wska}}\mathbf{z}\mathbf{\text{nik}}\mathbf{\ }\mathbf{w}\mathbf{\ }\mathbf{\text{kale}}\mathbf{\ }\left\lbrack \mathbf{\%} \right\rbrack\mathbf{\bullet}\mathbf{\text{sk}}\mathbf{l}\mathbf{\text{adnikw}}\mathbf{\ }\mathbf{\text{paszy}}\mathbf{\ \lbrack\%\rbrack}}$

Zawartość wskaźnika 0,500%, w kale zawartość wskaźnika wynosiła 0,678%.

WS białka [%]=$100 - 100 \bullet \frac{0,500}{0,678} \bullet \frac{6,00}{14,05} = 68,52$

3.Metoda woreczków nylonowych (in sacco) i woreczków mobilnych

U przeżuwaczy można oznaczyć współczynniki rozkładu białka w żwaczu (woreczki z paszą umieszczamy w żwaczu).

Strawność składników pokarmowych zależy od wielu czynników i szeregujemy je w trzy grupy:

A- zależne od paszy

B- zależne od zwierzęcia

C- zależne od środowiska

Strawność zależy od zawartości składu chemicznego- zawartość włókna surowego, zawartość tłuszczu w paszy wpływa na pogorszenie współczynnika strawności, nadmiar łatwostrawnych węglowodanów fermentujących szybko.

-sposób konserwowania i przygotowana pasz ma wpływ na strawność: śrutowanie i gniecenie ziaren wpływa korzystnie na ich strawność

-sposób skarmiania paszy: sypka, mokra, pylista

-zbyt duże rozdrobnienie pasz objętościowych źle wpływa na strawność

-termiczne działanie na pasze powoduje wzrost strawności

Pasze

Nie jest bez znaczenia regularność podawania pasz zwierzęciu. Zwierze powinno w kilku opasach dostawać paszę. Ważnym czynnikiem jest smak paszy. Jeśli jest smaczna to zwierzęta zjadają ją w większej ilość i chętniej. Zmiana paszy powoduje zmniejszenie strawności np. przejście z żywienia zimowego (kiszonki, siano) na żywienie letnie (zielonki). Przejście powinno być łagodne. Podczas pierwszego wejścia na pastwisko nie powinny przebywać na nim zbyt długo.

Czynniki działające na strawność pasz:

-gatunek zwierzęcia np. układ pokarmowy u przeżuwaczy funkcjonuje inaczej niż u zwierząt monogastrycznych

-kierunek użytkowania zwierząt np. konie rekreacyjne, sportowe, w zaprzęgu czy wierzchowe

-wiek zwierzęcia oraz stan zdrowia

-rasa, stan fizyczny, temperatura otoczenia, intensywność wykonywanej pracy

Czynniki działające na dobrostan

-obsada zwierząt

-czynniki środowiskowe- domieszki szkodliwe, wilgotność, skład powietrza

Bilans przemiany materii

Jest to zestawienie przychodów i rozchodów danego pierwiastka w organizmie zwierzęcym

Bilans azotu

-uzyskujemy ilustrację przemian białkowych

-białko w organizmie ulega trawieniu, rozkładowi do elementów prostych, które później w jelicie cienkim zostają wchłaniane do krwi

1-Etap- źródłem straty azotu jest część azotu wydalonego w kale

2-Etap- azot wydalony z moczu

A także źródłem jest:

-złuszczający się naskórek

-w czasie pocenia

-na wskutek wypadania włosów

Białko w mięśniach zawiera 90% azotu.

RETENCJA- jest to ilość zatrzymywanego pierwiastka w organizmie

Współczynnik wykorzystania azotu:

=azot zatrzymany/azot pobrany

=lub azot zatrzymany/ azot strawiony

Białko zawiera 16,67% azotu; w skład tkanki mięśniowej wchodzi 77% wody i 23% białka

Bilans azotu pozwala na określenie ilości odkładanego lub traconego z organizmu białka co pozwala na badanie efektu produkcyjnego paszy oraz ocenę właściwości produkcyjnych zwierząt.

Bilans węgla

Wchodzi on w skład wszystkich związków, określamy wymianę gazów (oddychanie, uwolnienie gazów z układu pokarmowego, jego źródłem jest pasza, w niewielkich ilościach może być rozpuszczalny w wodzie, którą pije zwierzę, rozchody węgla (kał, mocz, skóra, przewód pokarmowy).

WODA

Jest podstawowym składnikiem masy ciała zwierząt, stanowi u nich połowę masy ciała. Młode zwierzęta mają więcej wody- 70% nawet, starsze- 60% wody w ciele. Woda występuje w różnych formach np. wolnej (służy jako rozpuszczalnik), hydratacyjnej (krystalizacyjnej), może występować w związkach koloidalnych. Jest ważniejsza od pożywienia. Związek bardzo aktywny, bierze udział w reakcjach chemicznych. Najbardziej uwodnioną tkanką jest krew (środek transportu składników pokarmowych). W środowisku wodnym odbywają się reakcje biochemiczne i związane z tym procesy anaboliczne i kataboliczne. Woda ma dużą pojemność cieplną oraz jest dobrym regulatorem temperatury zwierząt stałocieplnych.

Źródłem wody dla organizmów zwierzęcych jest:

- woda pitna

- woda powstała z przemian tzw. woda metaboliczna

Zapotrzebowanie zależy od:

- produkcyjności

- strat powstałych z wydalania kału lub moczu

Najbardziej poci się koń, natomiast świnia poci się mało.

Ilość pobranej wody zależy od:

- wieku

- rodzaju paszy

UTRATA WODY W 15-20% POWODUJE ŚMIERĆ

Procesy przemiany to inaczej metabolizm, obejmuje procesy zachodzące w organizmie w tkankach i komórkach organizmu.

Wyróżniamy:

- przemiany anaboliczne dotyczące procesów, w których ze związków prostych następuje synteza do związków złożonych lub innych związków prostych.

- przemiany kataboliczne obejmujące procesy, w których następuje degradacja związków złożonych do związków prostych w celu wykorzystania ich energii lub do ich neutralizacji i usunięcia (wydalenia) z organizmu

Początek przemian rozpoczyna się w treści przewodu pokarmowego, jakkolwiek „poza organizmem”, ale z jego aktywnym udziałem. Następuje trawienie węglowodanów, białek i tłuszczu- odpowiednio do cukrów, aminokwasów i kwasów tłuszczowych oraz triacylogliceroli- związków, które mogą być wchłaniane z przewodu pokarmowego. W organizmie zachodzą procesy pozwalające na wykorzystanie energii niezbędnej do pracy mięśni (np. odżywianie się, praca serca) oraz syntezy związków koniecznych do budowy tkanek i komórek ciała oraz do produkcji mleka lub jaj.

Przemiany węglowodanów

Są głównym źródłem energii dla zwierząt. Źródłem są także aminokwasy, tłuszcze paszy lub LKT (lotne kwasy tłuszczowe). Najwięcej energii organizm zwierzęcy czerpie z glukozy w wyniku jej przemian katabolicznych. Proces fotosyntezy jest energochłonny- energia świetlna zamienia się w energię chemiczną potrzebną do wytworzenia ATP (adenozyno trójfosforan), który jest nośnikiem energii oraz, aby powstał NADP czyli system oksydacyjno- redukcyjny do tego momentu jest to proces świetlny

6CO₂+18ATP + 12NADPH+12H₂O→

→C₆H₁₂O₆+18ADP + 12NADP + 18P + 6H(+9O₂)

Energia słoneczna dostarczona w postaci kwantów światła przekształcona jest w energie chemiczną. Jest ona potrzebna zarówno do wytworzenia ATP jak i NADP. Jest to faza świetlna procesu fotosyntezy. Reakcje przekształcenia CO₂ w cząsteczkę cukru mogą przebiegać w ciemności, jeżeli jest nagromadzona energia, jest to faza nie wymagająca światła.

ATP- jest produktem wytwarzania energii w reakcjach utleniania tkankowego jest bezpośrednim dawcą w różnych reakcjach anabolicznych i katabolicznych jest związkiem nietrwałym- nie może służyć do nagromadzenia energii.

Nie ma procesu metabolicznego bez udziału ATP. Aby zgromadzić energię z przemian utleniania biologicznego ADP przyłącza nieorganiczny ortofosforan.

ADP+P=ATP

Przebieg tej reakcji poprzedza szereg skąp likowanych przemian. Dla utleniania substratu przez dehydrogenazę (której koenzymem jest NAD) oznacza, że przemiana 2 atomów wodoru z utlenianego substratu na atom tlenu powoduje fosforylację trzech cząsteczek ADP do ATP.

Żeby funkcjonował układ nerwowy musi być pobierana energia.

W jelicie cienkim glukoza jest wchłaniana do krwi.

Proces powstawania glukozy to GLUKOGENEZA. Proces ten wymaga dostarczenia energii (ATP).

Rozkład glukozy do pirogronianu

Wejście glukozy do komórek może następować tylko w obecności hormonu trzustki- insuliny. W braku insuliny glukoza pozostaje we krwi, wywołując objawy cukrzycy.

Glikoliza- rozkład glukozy w komórkach. Należy do najważniejszych i najoszczędniejszych procesów dostarczających energii. Podstawowym etapem przemiany glikoli tycznej jest rozkład glukozy (lub fruktozy) poprzez glukozo-6-fosforan do pirogronianu. W procesie glikolizy do wytworzenia pirogronianu zużywane są 2 cząsteczki ATP do ufosforylowania cząsteczki glukozy, a w dalszej przemianie powstają 4 cząsteczki ATP. Daje to zysk energetyczny 2 cząsteczek ATP. Można to ująć w reakcji sumarycznej:

glukoza + 2P + 2ADP + 2NAD → 2czasteczki pirogronianu + 2ATP + 2NADH + 2H

Pirogronian stanowi centrum przemian szkieletu węglowego większości związków organicznych. W warunkach tlenowych, po dekarboksylacji oksydacyjnej, pirogronian ulega rozkładowi w cyklu kwasów trikarboksylowych, zwanym też cyklem Krebsa lub cyklem kwasu cytrynowego. W warunkach beztlenowych, jak np. w mięśniach podczas dużego wysiłku, z pirogronianu w obecności enzymu dehydrogenazy mleczanowej i NADH powstaje kwas mlekowy. W wątrobie jest on włączany poprzez pirogronian do glukogenezy, stanowiąc podstawowy substrat tego procesu. Szybkość produkcji pirogronianu podczas pracy mięśni często przekracza możliwość jego dalszego utleniania w cyklu kwasów tri karboksylowych. Także szybkość tworzenia NADH przekracza możliwość jego utleniania w łańcuchu oddechowym. Tymczasem wydajność procesu glikolizy zależy od dostarczenia utlenionego NAD, koniecznego do utleniania aldehydu 3-fosfoglicerynowego. NAD jest dostarczany wówczas w wyniku działania dehydrogenazy mleczanowej (powstawanie mleczanu).

Mleczan jest produktem, którego wykorzystanie w organizmie zachodzi poprzez pirogronian. Zarówno pirogronian jak i kwas mlekowy łatwo przechodzą przez błony większości komórek do krwi i są przenoszone do komórek wątroby. Jeżeli w pracującym mięśniu jest dużo NADH (intensywna glikoliza) w stosunku do NAD, to więcej mleczanu opuszcza tę tkankę, a w wątrobie na wskutek małego stosunku NADH do NAD następuje przekształcenie kwasu mlekowego poprzez pirogronian i glukoneogenezę do glukozy. Ta z kolei dostarczana jest tkankom mięśniowym do wytwarzania ATP w procesie glikolizy. Proces ten nazwano cyklem Corich.

Dalsze spalanie pirogronianu w procesach omawianych niżej dostarczy w sumie z 1mol glukozy spalonej (utlenionej) do CO₂ i H₂O 38mol ATP w reakcjach:

-1 mol glukozy do 2 mol pirogronianu- 8 mol ATP

-2 mol pirogronianu do 2 mol acetylo-CoA- 6 mol ATP

-2 mol acetylo-CoA do CO₂ i H₂O- 24 mol ATP

Cykl Krebsa- kwasu cytrynowego- kwasów trikarboksylowych

Jest końcowym wspólnym etapem utleniania węglowodanów, aminokwasów i kwasów tłuszczowych, z wytworzeniem związków wysokoenergetycznych. Zespół enzymów katalizujących przemiany cyklu kwasów trikarboksylowych (a także i przemiany kwasów tłuszczowych) umiejscowiony jest w mitochondriach, w przeciwieństwie do enzymów glikolitycznych biorących udział w procesie glikolizy- umiejscowionych w cytozolu.

Kwas pirogronowy (pirogronian) łączy glikolizę z cyklem Krebsa. Pirogronian wchodzi do mitochondriów poprzez błony mitochondrialne za pomocą permeazy (układu transportującego). W matriks mitochondrialnej następuje oksydacyjna dekarboksylacja pirogronianu z udziałem dehydrogenazy pirogronianowej (kompleks wieloenzymatyczny). Reakcja katalizowana przez ten kompleks jest następująca:

pirogronian+ CoA+ NAD acetylo-S-CoA+ CO₂+ NADH

Acetylo-CoA (aktywny octan, acetylo-S-CoA, jednostka dwuwęglowa) jest związkiem uczestniczącym w wielu ważnych szlakach metabolicznych. Rozkład (katabolizm) węglowodanów i tłuszczów, a także wielu aminokwasów po rozkładzie białka następuje zwykle poprzez ten związek. Acetylo-CoA bierze udział w procesach acetylacji, w biosyntezie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, cholesterolu i innych steroidów, a w roślinach karotenoidów i innych związków.

Acetylo-CoA, jednostka dwuwęglowa, w reakcji z czterowęglowym szczawiooctanem daje sześciowęglowy kwas cytrynowy (cytrynian). Po przekształceniach cytrynianu do izocytynianu następuje oksydacyjna dekarboksylacja i powstaje pięciowęglowy ketoglutaran, który po ponownej oksydacyjnej dekarboksylacji daje czterowęgowy bursztynian przekształcający się poprzez fumaran i jabłczan w szczawiooctan zamykający cykl Krebsa. Cykl ten działa wyłącznie w warunkach tlenowych. Szybkość przemian zależy od zapotrzebowania komórki na energię (ATP).

Zysk energetyczny z utleniania dwuwęglowej cząsteczki acetylowej (acetylo-CoA) wynosi razem 12 cząstek ATP. Wydajność energetyczna około 45%.

Laktoza powstaje z glukozy (β- glukoza i α- glukoza). Glukoza jest dostarczana do gruczołu mlekowego we krwi, natomiast galaktoza musi być syntetyzowana w gruczole mlekowym. Laktoza występuje wyłącznie w mleku i jest syntetyzowana w gruczole mlekowym z glukozy

Wydajność energetyczna

Lotne kwasy tłuszczowe są głównym składnikiem energetycznym dla przeżuwaczy, pokrywającym do 80% zapotrzebowania zwierzęcia na energię.

Tylko około 20% kwasu octowego dostającego się do wątroby podlega przemianie do acetylo-CoA z udziałem syntetazy acetylo-CoA. Pozostałe 80% unika utleniania i przedostaje się do tkanek ciała.

β- oksydacja- proces utleniania kwasów tłuszczowych (cykl spiralny).

Kwas propionowy- głównym substratem, z którego powstaje glukoza jest kwas propionowy (50-60% glukozy powstaje z niego). Większość kwasu propionowego dostającego się do wątroby podlega utlenianiu lub przemienia się w glukozę (istotną rolę odgrywa tu biotyna).

Pewne ilości glukozy powstają także z przemian aminokwasów (ok. 15% z wyjątkiem lizyny, leucyny i tauryny), kwasu mlekowego (ok. 20%) oraz glicerolu (ok. 5%).

Największe ilości glukozy wykorzystywane są w syntezie laktozy w gruczole mlekowym 60-80% oraz na potrzeby płodu. Znacznych ilości potrzebuje też układ nerwowy ok 15-20% sumy glukozy.

PRZEMIANY TŁUSZCZOWCÓW-

przemiana kwasów tłuszczowych w wyniku, której powstaje energia

β- oksydacja

odszczepiane są po 2 atomy węgla, procesy te przebiegają przy udziale CoA i trwają aż z cząsteczki utlenionego kwasu tłuszczowego pozostaną wyłącznie dwuwęglowe cząsteczki acetylo-CoA (aktywny kwas octowy).

Acetylo-CoA (aktywny kwas octowy) wchodzi w reakcję z kwasem szczawiooctowym, tworząc kwas cytrynowy, a następnie jest utleniany do CO₂ i H₂O w cyklu kwasu cytrynowego oraz utlenia się do CoA „spalanie” 1 cząsteczka acetylo-CoA w cyklu Krebsa dostarcza 12ATP.

TŁUSZCZOWCE

Tłuszczowce dostarczają energii. Cząsteczki ulegają częściowej hydrolizie.

W organizmach zwierzęcych mamy do czynienia z tłuszczem paszowym i zapasowym.

Utlenianie tłuszczy odbywa się w mitochondriach (końcowym etapem jest uzyskanie wody i dwutlenku węgla).

Zaletą procesu β- oksydacji jest to, że występuje tylko jednorazowo (konieczność aktywowania 1 cząsteczki ATP, aby rozłożyć kwas octowy). Proces ten jest bardzo oszczędny (cykl spiralny)

Cząsteczki dwuwęglowe mogą ubywać: w spalaniu w cyklu Krebsa, procesach syntezy.

Wolne spalanie kwasów tłuszczowych jest w mięśniach i mózgu. Najbardziej intensywne spalanie tłuszczy następuje w sercu, wątrobie i nerkach.

Zawartość energii zależy od długości łańcucha: im dłuższy jest łańcuch węglowy tym więcej uzyskujemy z kwasu tłuszczowego elementów dwuwęglowych, czyli więcej energii.

Kwasy tłuszczowe nasycone dostarczają więcej energii niż kwasy tłuszczowe nienasycone.

O 2 ATP mniej- kwasy tłuszczowe nienasycone o 1 składnik, im mniej składników tym mniej ATP.

PRZEMIANA TŁUSZCZOWCÓW

Z cyklu Krebsa pobierane są ketokwasy, niezbędne do syntezy aminokwasów. Istnieje konieczność stałego dostarczenia kwasu szczawiooctowego. Powstaje on w wątrobie z kwasu pirogronowego- produkt przemian węglowców lub u przeżuwaczy LKT.

Do przebiegu przemian tłuszczowców konieczne jest dostarczenie szkieletu węglowego (kwas szczawiooctowy) pochodzącego z przemian węglowodanów. Ta zależność obu przemian często przedstawiana jest obrazowym stwierdzeniem, że: „tłuszcze spalają się w ogniu węglowodanów”. Jeżeli jest zbyt mała podaż kwasu szczawiooctowego to β- oksydacja zatrzymuje się na etapie acetylo-CoA, dochodzi do kondensacji dwóch cząsteczek i powstaje kwas acetylooctowy, który rozpadając się tworzy aceton. Gromadzi się on we krwi (ciała ketonowe), ponieważ wątroba nie posiada enzymów niezbędnych do jego wykorzystania co prowadzi do groźnej choroby ACETONEMII u przeżuwaczy nazywanej KETOZĄ.

SYNTEZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

Większość kwasów tłuszczowych (oprócz wielonienasyconych) może być syntetyzowana w organizmie zwierząt. Proces ten nazywamy LIPOGENEZĄ. Przebiega ona w wątrobie, nerkach, mózgu, płucach, gruczole mlekowym, tkankach zapasowych. Produktem wyjściowym tego procesu jest acetylo-CoA, pochodzący z rozkładu węglowodanów (glikoliza rozkład pirogronianu), tłuszczów i białek. U przeżuwaczy powstaje on głównie z kwasu octowego. Powstające kwasy tłuszczowe mogą być wydłużone przez dołączenie kolejnych jednostek dwuwęglowych. Procesy powstawania i rozkładu kwasów tłuszczowych są regulowane w sposób skoordynowany. Gdy zwiększa się aktywność enzymu odpowiadającego za szybkość syntezy kwasów tłuszczowych (karboksylaza- acetylo-CoA) to maleje szybkość utleniania tych kwasów i na odwrót. W procesie lipogenezy z węglowodanów i aminokwasów powstają raczej nasycone kwasy tłuszczowe. Glicerol potrzebny do syntezy tłuszczów pochodzi z przemian glukozy (a nie z LKT). Organizm zwierzęcy potrafi przekształcać kwasy tłuszczowe w obrębie „rodzin”, dlatego kwas dostarczony w diecie nie musi być dokładnie taki jakiego brak do określonych funkcji biologicznych. W większości przypadków wystarcza dostarczenie macierzystych form tych kwasów (kwas linolowy, linolenowy). I z nich organizm wytwarza potrzebne mu także długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

ZAKŁUCENIA W PRZEMIANIE TŁUSZCZÓW

Niektóre kwasy tłuszczowe występujące w olejach roślinnych mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie zwierząt. Olej z rzepaku odmian tradycyjnych (nieulepszonych- gorzkich) zawiera 45-50% kwasu erukowego (22:1)- stłuszczenie i zwłóknienie mięśnia sercowego. Obecne odmiany (0 i 00) ulepszone- u których gen syntezy kwasu erukowego zastąpiono genem syntezy kwasu oleinowego. W wyniku tego olej z takich nasion zawiera około 50% kwasu oleinowego, a kwasu erukowego nie więcej niż 2%, co nie powoduje zaburzeń w przemianie tłuszczowej.

Tłuszcze zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe mogą ulec autooksydacji (samoutlenianiu). W początkowej fazie tego procesu pod wpływem ciepła, światła lub w obecności metali w miejscu nienasycenia odrywa się wodór i tworzy się wolny rodnik, który w obecności tlenu tworzy najpierw nadtlenek, a później wodorotlenek. Nadtlenki mogą ulec rozpadowi na różne związki. Dzieje się tak już w temperaturze pokojowej. W miarę wzrostu temperatury i intensywności światła proces ten się nasila. Jełczenie powoduje znaczne zmniejszenie wartości energetycznej tłuszczu, pogorszenie smakowitości i pobranie paszy, a niektóre produkty jełczenia mogą działać rakotwórczo. Wiązania podwójne są szczególnie podatne na utlenianie. Dlatego podając tłuszcze o dużej zawartości kwasów wielonienasyconych należy zwiększyć dodatek witaminy E lub innych przeciwutleniaczy, gdyż w innym wypadku prowadzi to do wystąpienia typowych objawów niedoboru witaminy E.

PRZEMIANA BIAŁEK

Przemiana białek w organizmach zwierzęcych obejmuje procesy syntezy białek, o strukturze odpowiadającej ich funkcji np. enzymy lub białka strukturalne oraz ich rozkładu do aminokwasów i innych związków wykorzystywanych ponownie do syntezy białka lub jako źródło energii. Procesy metabolizmu białka są ściśle powiązane z przemianami kwasów nukleinowych (synteza białka), związków mineralnych (np. w grupach prostetycznych enzymów) oraz z przemian energii (synteza białka wymaga dużo energii). Wszystkie białka organizmu znajdują się w ciągłym procesie rozkładu i syntezy. Białka aktywne uczestniczące w przemianach (enzymy, białka płynów ustrojowych) ulegają odnowie w ciągu kilku dni, inne np. strukturalne (kolagen) kilka miesięcy. Wzrost zwierząt zależy głównie od odłożenia masy białka, którą stanowi różnica między ilością białka syntetyzowanego i rozłożonego. Ilość syntetyzowanego białka może wielokrotnie przewyższać ilość białka odłożonego.

BIOSYNTEZA I ROZKŁAD AMINOKWASÓW

Białko pasz i ulegające rozkładowi w procesach katabolitycznych białko organizmu są źródłem aminokwasów egzo- i endogennych. Aminokwasy znajdujące się w komórkach włączane do łańcuchów peptydowych syntetyzowanego białka. Pozostałe są prekursorami różnych związków i dawcami grup aminowych lub metylowych, a ich łańcuchy węglowe (po deaminacji) ulegają utlenianiu do CO₂ i H₂O (poprzez acetylo-CoA, acetoacetylo-CoA, pirogronian). Związki pośrednie w rozkładzie aminokwasów mogą być wykorzystane w syntezie kwasów tłuszczowych lub glukozy.

Organizm nie ma zdolności magazynowania aminokwasów (tak jak glukozy w postaci glikogenu), nie są one także wydalane jako aminokwasy. Rozkład aminokwasów rozpoczyna się najczęściej od deaminacji (oksydacyjnej). W reakcji tej grupa aminowa różnych aminokwasów jest przeważnie przenoszona z udziałem transaminazy glutaminowej na ketokwas i w wyniku dalszych przemian uwalniany jest jon amonowy NH₄⁺ i a- ketoglutaran. Jony amonowe w znacznej ilości mogą powstawać w treści przewodu pokarmowego, także u zwierząt nieprzeżuwających są one wchłaniane do organizmu. Jony amonowe ulegają przekształceniu do mocznika w cyklu reakcji zwanym cyklem mocznikowym (lub cyklem ornitylynowym).

Mocznik- wzór CO(NH₂)₂

Cykl mocznikowy przebiega w wątrobie . akumulacja jonów NH₄⁺ (ponad fizjologiczną zawartość) jest toksyczna dla organizmu. U ssaków azot wydalany jest przez cykl mocznikowy w postaci mocznika. U ptaków w postaci kwasu moczowego. W treści żwacza tak jony amonowe jak i mocznik wykorzystywane są przez mikroflorę do syntezy aminokwasów i białka. Szybkość przebiegu tych procesów zależy od ilości dostępnej energii.

SYNTEZA AMINOKWASÓW ENDOGENNYCH

Polega na połączeniu grupy aminowej z odpowiednim ketokwasem. Większość aminokwasów endogennych powstaje z przeniesienia grup aminowych (reakcja transaminacji) z glutaminianu i jest powiązana poprzez ketokwasy z cyklem Krebsa (kwasów trikarboksylowych).

Białko mięśni zawiera 16,67%N, a tkanka mięśniowa składa się z 23%białka i 77% wody.

Aminokwasy egzogenne niedoborowe: lizyna, metionina i cystyna- aminokwasy siarkowe, treonina, tryptofan.

Synteza białka następuje w rybosomach. Struktura pierwszorzędowa białka- kolejność występowania aminokwasów.

Metionina to aminokwas startowy.

1912r.- związek zawiera azot- witamina- Vita oznacza życie, a amina to substancja białkowa

Polski biochemik Fung w 1912roku po raz pierwszy nazwał substancję z łusek ryżu witaminę (substancja zapobiegała chorobie Beri- beri ) to jest dzisiejsza witamina B₁.

Dwa czynniki A (rozpuszczalny w tłuszczach) i B (rozpuszczalny w wodzie).

Rozpuszczalne w tłuszczach są witaminy A, D, E, K; rozpuszczalne w wodzie witaminy z grupy B i witamina C.

Skład chemiczny witamin

Witaminy są to związki organiczne konieczne do utrzymania wszystkich funkcji życiowych: wzrost_, zdrowie, rozród, rozwój itp.

Witaminy nie dostarczają energii, nie są składnikiem budulcowym, uczynniają enzymy, wchodzą w skład koenzymów.

Niedobór witamin powoduje awitaminozę, może dojść do zahamowania rozwoju organizmu i procesów życiowych.

Organizm zwierzęcy nie może syntetyzować witamin.

Prowitaminy—związki nieczynne, które dopiero po spożyciu paszy uczynniają się w organizmie.

Wytwarzanie witamin:

-sposób chemiczny

-sposób mikrobiologiczny

Witaminy K, C, B podajemy w mg (miligramach), witaminy B₁₂ w mikrogramach

Witaminy:

-A- retinol- witamina wzrostowa, odpornościowa, występuje w mleku i wątrobie rzadko w paszach, barwnik β- karoten jest prowitaminą witaminy A (z niego powstaje witamina A)

Krowa w okresie letnim spożywając pasze zielone zapewnia sobie odpowiednią ilość witaminy A.

Witamina A wpływa na wzrost, płodność, podniesienie odporności, wytwory skóry

Niedobór powoduje problemy z płodnością, mała odporność, choroby skóry, problemy ze wzrostem.

Prowitamina A to β- karoten- barwnik roślin zielonych

β- karoten nie może być magazynowany w organizmie tak jak witamina A więc musi być dostarczany na bieżąco.

Podajemy dla tego pasze uzupełniające z β- karotenem

-D- D₃- przeciw krzywiczna, naturalnie występuje w niektórych paszach np. mlek pełne, występuje w wątrobie i śledzionie oraz sianie wysuszonym na słońcu.

Wzbogacamy dawki pokarmowe o tą witaminę, ponieważ jest jej za mało w paszach.

Znaczenie: reguluje gospodarkę wapniową i fosforową w jelitach

-E- tokoferol- witamina płodnościowa, służy do sterowania przemianą mięśniową, glikogenową, przygotowanie ciąży, zapobiega zwyrodnieniom wątroby, regulacje gruczołów płciowych, działanie antyoksydacyjne (zabezpiecza związki przed utlenianiem)

Niedobór: uszkodzenie mięśnia sercowego, wątroby, zmiany w odkładaniu tłuszczy, zaburzenia układu rozrodczego.

-K- witamina przeciw krwotoczna, meranion, K₃ – wpływa na syntezę białka, krzepnięcie krwi.

Niedobór: pękanie naczynek, krwawienia, które trudno zatamować

-B₁-tiamina- przeciw chorobie Beri- Beri

Znaczenie: wpływ na regulacje przemian węglowodanów, witamina musi być dostarczona z pożywieniem

-B₂- ryboflawina- występuje w paszach pochodzenia zwierzęcego w dużej ilości mleko chude, pełne, w proszku, drożdże piwne.

Znaczenie: wchodzi w skład koenzymów, który reguluje przemiany białkowe, tłuszczowe.

Niedobór: biegunki, gorsze wykorzystanie paszy.

-B₆- pirydoksyna- tylko dorosłe przeżuwacze mogą same zapewnić sobie tą witaminę

-B₁₂- cyjanokobalamina- występuje tylko w paszach pochodzenia zwierzęcego np. mączki rybne, mleko chude, procesy krwiotwórcze, przemiany materii

Niedobór: zaburzenia wzrostu, anemia, zapalenie skóry

Kobalt jest potrzebny- jeśli jest go dużo w paszy wówczas mikroflora przeżuwaczy dorosłych może go sobie syntetyzować.

-H- biotyna- część składowa koenzymu biorącego udział w procesach karboksylacji, synteza kwasów tłuszczowych

Niedobór: zahamowanie wzrostu, zaburzenia płodności, zapalenie skóry, młode zwierzęta potrzebują jej najbardziej.

-B₉- kwas foliowy- występuje we wszystkich paszach, drożdże śruty poekstrakcyjne, mączki rybne.

Znaczenie: witamina przeciw anemiczna, przemiana kwasów nukleinowych, wpływ na procesy krwiotwórcze, odporność organizmu

Niedobór: zaburzenia procesów rozrodczych u świń, największe wymagania mają organizmy młode, u dorosłych przeżuwaczy mikrobiologiczna synteza tej witaminy, u świń i drobiu mogą występować pewne niedobory przy nieodpowiednim żywieniu.

-PP- kwas nikotynowy, B₃- otręby, zielonki, pasze białkowe, występuje we wszystkich paszach roślinnych, wchodzi w skład koenzymu NAD.

Niedobór: zmiany na skórze, zahamowanie wzrostu

-B₅- kwas pantotenowy- drożdże, śruty roślin oleistych

Znaczenie: przemiany białkowe, węglowodanowe, tłuszczowe, wchodzi w skład koenzymu A, jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania skóry i błon śluzowych.

Niedobór: spadek odporności na sytuację stresową, zaburzenia wzrostu

Świnie, drób ok. 20mg tej witaminy.

-B₄- holina- pasze białkowe, bogate w tą witaminę są drożdże, śruty roślin oleistych przyswajalność 60-70% w śrutach poekstrakcyjnych, służy do budowy fosfolipidów (np. lecytyna), niezbędne przy przemianach i transporcie tłuszczów

Niedobór: syndrom tłustej wątroby.

-C- kwas askorbinowy, witamina przeciw szkorbutowi- ziemniaki, buraki, mleko, rośliny zielone. Bierze udział w procesach krzepnięcia krwi

Niedobór: zaburzenia wzrostu, płodności, zwiększenie podatności na infekcję.

Średnie wartości witamin w 1kg wybranych pasz

Witamina B₁₂ nie występuje w paszach roślinnych, β- karoten nie występuje w paszach zwierzęcych, witaminy K jest mało w paszach

Zwierzęta posiadają szereg odcinków różniących się budową morfologiczną i funkcjami:

-jama gębowa i jej pochodne

-przełyk

-żołądek

-dwunastnica i jej pochodne (wątroba i trzustka)

-jelito cienkie

-okrężnica (jelito grube)

-prostnica razem z odbytem

Ściana przewodu pokarmowego posiada trzy warstwy:

-śluzowa (wewnątrz)

-mięśniowa (w środku)

-błona surowicza (zewnętrzna)- oddziela układ pokarmowy od wnętrza ciała

*śluzówka pokryta nabłonkiem:

-nabłonek wielowarstwowy płaski (jama gębowa, przełyk aż do żołądka)

-nabłonek jednowarstwowy cylindryczny (od żołądka do odbytu)

* warstwa mięśniowa:

-mięśnie gładkie (mimowolne skurcze)- jedne ułożone okrężnie, drugie podłużnie

-na zewnątrz warstwa podłużna, skurcze mięśni podłużnych- skrócenie odcinka układu pokarmowego, robi się on szerszy, grubszy, rozszerzenie światła odcinka przewodu pokarmowego (spirala o dużym skoku, nie są ściśle równoległe do osi odcinka przewodu pokarmowego)

-okrężne zwężenie światła odcinka przewodu pokarmowego, gęsta spirala

-skurcze mięśni mięśniówki ściany jelita to perystaltyka przewodu jelit tj. skrócenie, zwężenie, rozszerzenie itp., przesuwanie treści pokarmowej, częstotliwość skurczów różna w zależności od gatunku

*błona surowicza- rola ochronna, chroni przed przedostaniem się różnych mikroorganizmów z treści pokarmowej do jamy ciała

- bardzo śliska- powoduje poruszanie się jelit

Zwierzęta gospodarcze dzielimy na 3 grupy:

-roślinożerne (bydło, owce, kozy, konie, króliki)

-wszystkożerne (świnie, drób grzebiący, wodny)

-mięsożerne (lisy, norki, psy, koty)

Inny podział w oparciu o budowę przewodu pokarmowego:

-monogastryczne (jednożołądkowe), świnia (modelowa budowa układu pokarmowego

-poligastryczne (przeżuwacze)

Budowa układu pokarmowego świni jako przykład układu pokarmowego monogastrycznego

1.Świnia:

jama gębowa, przełyk, żołądek, jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, jelito biodrowe) jelito grube (jelito ślepe, okrężnica), odbyt in. Prostnica.

*jama gębowa: pobieranie pokarmu, rozdrabnianie, naślinienie, uformowanie kęsa, przesunięcie do przełyku

-gruczoł:

Ślinianki- ułatwienie przesuwania miazgi pokarmowej do żołądka, posiadają enzym amylazę ślinową, która rozkłada skrobię do dekstryn i cukrów prostych

-język- wał mięśniowy pokryty błoną śluzową, nabłonek płaski wielowarstwowy, ruchliwy- służy do przesuwania pokarmu pod zęby, a także do dalszego przesuwania pokarmu.

Dzięki niemu powstaje podciśnienie służące do picia, ssania.

-brodawki językowe-jest ich 4, nadają szorstkość językowi, przydatne do podtrzymywania pokarmu, trzy z nich są zaopatrzone w kubki smakowe.

*przełyk: łączy on przez gardło jamę gębową z żołądkiem 60cm dł., nabłonek wielowarstwowy płaski

-ruchy perystaltyczne

-nerw błędny- niezależny od naszej woli

*żołądek: wstępne procesy trawienia białka i węglowodanów

-amylaza w żołądku traci moc (przy pH 5,0)

-kwaśne pH w żołądku

-jednokomorowy żołądek, nieduża pojemność od 5-8litrów

-część denna żołądka, krzywista mniejsza i większa,…

-część przedsionkowa- nabłonek wielowarstwowy płaski, dalsza część nabłonek jednowarstwowy cylindryczny

-gruczoły z enzymami nabłonek jednowarstwowy cylindryczny

-cała powierzchnia pokryta nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym

-w części dennej i odzwiertnikowej- gruczoły z enzymami trawiennymi: enzym pepsynogen trawi białko (forma nieaktywna), pepsyna rozkłada białko na peptydy i aminokwasy; pepsynogen ulega uczynnieniu pod wpływem kwasu solnego do pepsyny (aktywna forma)

-część wydzielnicza

*jelito cienkie (od odźwiernika do jelita prostego)

-funkcje trawienne i wchłanianie strawionych substancji organicznych

-gruczoły jelitowe wytwarzające enzymy: trzustka wątroba

-wchłanianie na całej długości jelita

-długość jelita u trzody chlewnej 24m (od żołądka do odbytu) w tym: jelito cienkie (dwunastnica, czcze, biodrowe)-18m, jelito grube-5m, jelito ślepe- 20cm

dwunastnica: ośrodek gruczoło- twórczy 2 gruczoły wątroba i trzustka, oba gruczoły połączone są z dwunastnicą, długość dwunastnicy ok. 1m jest między żołądkiem, a jelitem.

Śluzówka dwunastnicy- okrężne fałdy układające się spiralnie- funkcją ich jest zwiększenie powierzchni jelita.

-fałdy na całej długości jelita cienkiego

-komórki nabłonkowe skierowane do wnętrza tworzą charakterystyczny meszek tzw. kosmki jelitowe.

Gruczoły dwunastnicy: komórki kubkowe, gruczoły Brunera i Libertyna- zawierają wszystkie gruczoły trawienne

-długość jelita czczego 16m

-jelito biodrowe ma 1m długości

jelito czcze: Gruczoły libertyna liczne w nim, brak gruczołów Brunera

-jelito umocowane na kresce- (jelita kreskowe)

*okrężnica od jelita biodrowego do odbytu

-okrężnica in. Prostnica ma ok. 5m długości, brak w niej kosmków

-obfitość gruczołów Libertyna, komórki kubkowe produkujące śluz

-funkcja: zagęszczenie niestrawionych resztek pokarmu

jelito ślepe- nie potrafimy określić funkcji jelita ślepego

*odbytnica- 0,5m dł. u świń, śluzówka pokryta gruczołami Libertyna i kubkami produkującymi śluz

-wydalanie kału

-odbytnica kończy się odbytem- otoczony dwoma pierścieniami mięśni: gładkie (wewnętrzne) i prążkowane (zewnętrzne)

2.Koń:

*Monogastryczny żołądek typu złożonego, oddzielony na dwie części krawędzią szczępiastą: pierwsza część przedsionkowa, druga większa gruczołowa od krawędzi szczępiastej aż do odźwiernika.

-pojemność żołądka od 15-20litrów

*dwunastnica 3m- prowadzi do niej wspólny przewód trzustkowo- żółciowy

*jelito cienkie 16-24m długości w tym jelito czcze zajmuje 80%długości, a biodrowe 4m długości

-na długości 5m w jelicie czczym występują jeszcze gruczoły Brunera

*jelito ślepe 33l pojemności; ma dwa otwory zabezpieczone zwieraczami: 1. Pół jelita ślepego z czczym, 2. Na końcu ślepego drugie połączenia jelita czczego z okrężnicą uniemożliwiają cofanie się treści pokarmowej

-jelito ślepe pełni podobną rolę jak żwacz u przeżuwaczy- procesy trawienno- fermentujące, rozkład celulozy, która jest rozkładana także w okrężnicy

*okrężnica- szeroki worek o pojemności nawet do 100litrów, dzieli się na dwie części: okrężnicę wielką i mała; bez wyraźnej granicy przechodzi w odbytnicę

3.Kura (przykład ptaków):

*jama gębowa inna niż u ssaków, nie ma podniebienia twardego i miękkiego, zamiast zębów dziób (lekko zakrzywiony, ostro zakończony narząd chwytny)

-podniebienie twarde przechodzi od razu w przełyk

-nabłonek wielowarstwowy płaski jak u ssaków

-nie mogą zassać wody jak ssaki, bo nie maja podniebienia miękkiego

-liczne gruczoły ślinowe, słabo rozwinięte wystarczające na produkcję śliny

-śladowe ilości amylazy

*przełyk jest równy długości szyi, w dolnej części rozszerza się tworząc wole

*wole- pokarm zalega w wolu i ulega tam rozmiękczeniu, nabiera wilgoci, czasem dostaje się tam sok z żołądka (ruch antyperystaltyczny)

*żołądek- pierwsza część zaraz za przełykiem, żołądek gruczołowy w jego błonie śluzowej gruczoły z enzymami głównie sok żołądkowy (pepsynogen i kwas solny), mniejsze gruczoły śluzowe, umięśniony (ujścia gruczołów przewoźniczych mają wspólne ujście do światła żołądka); druga część to żołądek mięśniowy

-naprzemienne Skórcze warstw mięśni powodują skurczenie tego żołądka, powodując przecieranie pokarmu.

-znajdują się tam ziarnka piasku ułatwiające rozcieranie

*jelito (ślepe, cienkie, końcowe), brak okrężnicy

Długość jelita 160-170cm

*jelito cienkie zbudowane z dwunastnicy, jelita czczego i biodrowego

UKŁAD POKARMOWY U KRÓW JAKO PRZYKŁAD UKŁADU POKARMOWEGO POLIGASTRYCZNEGO- PRZEŻUWACZE (BYDŁO, OWCE, KOZY)

*Żołądek 4-komorowy, potrafią trawić substancje ciężko strawne dla innych zwierząt: celuloza, hemiceluloza, substancje pektynowe

*jama gębowa:

-wargi, policzki, podniebienie, język, jest dość duża

-występuje podniebienie twarde (przód) i miękkie (z tyłu), podniebienie twarde posiada grzebienie podniebienne ułożone poprzecznie- z śluzówki, występują na nich zrogowacenia wspierające działanie siekaczy

-w szczęce górnej brak zębów, pomagają za to zrogowacenia

-ślinianki- im więcej pasz objętościowych tym więcej produkują śliny

-język- bardzo rozwinięty, bardzo ruchliwy, pokryty od wewnątrz nabłonkiem wielowarstwowym płaskim z licznymi gruczołami tzw. brodawki, przez co jest on bardziej szorstki. Występują 3 rodzaje brodawek: grzybowate i okólne (z receptorami smakowymi) oraz nitkowate (tzw. igiełki- wspomagają właściwości chwytne języka, zrogowaciałe)

*gardło- łączy jamę gębową z przełykiem, ma dość skomplikowaną budowę, posiada szereg funkcji, nabłonek wielowarstwowy płaski, występują tu gruczoły śluzowe

*przełyk- dość długi, łączy jamę poprzez gardło z pierwszym żołądkiem żwaczem, oprócz mięśni gładkich występują mięśnie prążkowane, aż do wnętrza żwacza (ruchy antyperystaltyczne), nabłonek wielowarstwowy płaski

*żołądek pojemność nawet 240 litrów,

-składa się z części przedsionkowych tj. żwacz, czepiec, księgi, oraz odpowiednika żołądka u zwierząt monogastrycznych tzw. trawieńca

-u owiec i kóz pojemność żołądka około 30litrów

-trawieniec: część gruczołowa: produkcja pepsynogenu i kwasu solnego

żwacz pojemność 160litrów, przypomina worek, zajmuje całą lewą stronę jamy brzusznej krowy, przegroda dzieli go na 2 części górną i dolną

czepiec- połączony ze żwaczem otworem żwaczowo- czepcowym- na granicy znajduje się rynienka przełykowa, która prowadzi od początku żwacza, przez czepiec aż do przejścia ksiąg

-rynienka zastosowanie: wypite przez cielę mleko dostaje się od razu bezpośrednio do ksiąg przy pominięciu żwacza i czepca, u dorosłych służy do transportu rozdrobnionej, przeżutej masy pokarmowej

-trzy pierwsze komory żołądka to nabłonek wielowarstwowy płaski

-w zależności od czasu spożycia pokarm układa się warstwami: najwyżej później strawiony

-czepiec ma ok. 10litrów pojemności, występuje w nim nabłonek w postaci listewek (przypomina przekrój plastra miodu)- służy on (czepiec) jako przejściowy magazyn szczególnie dla pasz objętościowych

księgi- owalny worek, dużych rozmiarów, przejście z ksiąg do trawieńca zabezpieczone potężnym zwieraczem

-ściany boczne ksiąg łączą się tak zwanym bocznym sklepieniem od którego, zwisają swobodnie blaszki księgowe (duże, średnie i małe) jest ich ok. 100, przypominają one książki (dlatego nazwa księgi)

-funkcje ksiąg: wewnętrzna komora jest bardzo duża, blaszki mają za zadanie odwodnienie treści pokarmowej

trawieniec- kształt maczugowaty, pojemność do 20 litrów, zabezpieczony z jednej strony zwieraczem, a z drugiej strony łączy się dwunastnicą (odźwiernik)

-nabłonek wielowarstwowy płaski zostaje zastąpiony nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym (walcowatym), w tym nabłonku gruczoły produkujące pepsynogen oraz kwas solny (razem stanowią kwas żołądkowy)

*dwunastnica- ma od 6-8m długości, są to 3 duże pętle w jamie brzusznej

-przewód pęcherzykowy (produkcja żółci) i przewód trzustkowy, część gruczołowa wynosi ok. 6m

-występują gruczoły Brunera i Libertyna

*jelito cienkie

-gruczoły Libertyna na całej długości jelita cienkiego, wytwarzają one wydzielinę zwaną sokiem jelitowym, która trawi tłuszcze, białka i cukrowce

-funkcja jelita cienkiego- trawienie składników pokarmowych i ich wchłanianie

-śluzówka jelita cienkiego jest w kształcie kosmków jelitowych- następuje dzięki niej wchłanianie np. wody, aminokwasów, kwasów tłuszczowych, cukrów prostych, substancji mineralnych

-uszkodzenie kosmków jelitowych np. przy biegunkach powoduje zahamowanie wzrostu

-jelito cienkie ma 30m długości, niektóre osobniki mają nawet do 40m długości, najdłuższe jest jelito czcze ok.80% długości całego jelita

-brak gruczołów Brunera w jelicie (poza dwunastnicą), są natomiast gruczoły produkujące obficie śluz

*okrężnica- 8m długości, trzy odcinki jak u monogastrycznych

-jelito ślepe

-ostatni odcinek wyraźnie przechodzi w odbytnicę

*odbytnica- nabłonek wielowarstwowy walcowaty zamieniony na jednowarstwowy płaski

TROKAROWANIE- przebicie powłok ciała i zrobienie ujścia do żwacza

POBIERANIE PASZY PRZEZ ZWIERZĘ

-Wielkość pobranej paszy liczy się w gramach, kg suchej masy w ciągu doby

-odnoszone jest to do metabolicznej masy ciała (masa ciała do potęgi 0,75; dla drobiu do potęgi 0,60)

Dla bydła obliczamy metaboliczną masę ciała, dla dużych zwierząt

Pobieranie paszy składa się z:

-poszukiwania pokarmu

-znalezienia go

-rozpoznania

-jedzenia go

Największe znaczenie w pobieraniu paszy mają mechanoreceptory (mechaniczna) i chemoreceptory (fizjologiczna) w ścianach układu pokarmowego

Ośrodki nerwowe:

-sytości i łaknienia- muszą współdziałać z innymi ośrodkami

-Czynniki uboczne, które mają wpływ na pobieranie to smak i ciepłota pokarmu.

-Jeśli w mieszance jest mniej energii tym więcej zwierzęta zjadają, im więcej energii tym mniej jedzą.

-wykorzystanie składników pokarmowych paszy następuje dopiero po strawieniu

Rozkład składników złożonych do składników prostych zachodzący w przewodzie pokarmowym w wyniku procesów mechanicznych, chemicznych nazywamy trawieniem

Przedostawanie się rozłożonych związków do krwi i limfy nazywamy wchłanianiem

Mechaniczne rozdrobnienie pokarmów w jakie gębowej, w mielcu (u przeżuwaczy)- celem wzrostu powierzchni pokarmu

Ruchy perystaltyczne- powodują mieszanie się pokarmu, przesuwanie treści pokarmowej

-procesy chemiczne- hydrolaza składników pokarmowych (w błonie śluzowej jelita, u przeżuwaczy również w żwaczu)

Enzymy trawienne należą do hydrolaz, które katalizują substancje

Hydrolazy:

-peptydazy- rozkład białka

-glikozydowe- rozkład cukrów

-estrowe- rozkład tłuszczów

-nukleazy- rozkład kwasów nukleinowych, nukleotydów

*Peptydazy rozkładają białka na peptydy, mamy ich dwa rodzaje:

-endopeptydazy- pepsyna (powstaje w żołądku), trypsyna, chymotrypsyna, podpuszka (renina)- rozrywają wiązania w cząstce białka od środka na peptydy, ale nie odrywają zewnętrznych aminokwasów; mają działania specyficzne na konkretne wiązania np. pepsyna działa na wiązania pomiędzy fenyloalaniną, a trypsyna działa na wiązania między lizyną, a arabiną

-egzopeptydazy- hydrolizują wiązania skrajne- skrajne aminokwasy; aminopeptydazy, karbopeptydazy

Pepsynogen, chymotrypsyno gen, trypsynogen to formy nieaktywne tzw. proenzymy

Dzięki obecności kwasu solnego pepsynogen zamienia się w formę aktywną pepsynę

Chymotrypsynogen, trypsynogen- również dzięki obecności kwasu solnego zostają uaktywnione, Chymotrypsynogen uaktywnia również trypsyna

Odczyn śliny obojętny pH 7,3

Młucyna zawarta w ślinie powoduje, że jest lekko lepka

Lizozym- występuje w ślinie, hydrolizuje (rozkłada) niektóre powiązania między cukrami, w błonach ścian komórkowych niektórych bakterii

Zawartość amylozy- nie występuje w każdej ślinie

Α- amylaza – uświń, drobiu, królików występuje i trawi wstępnie cukry