KOLEGIUM KARKONOSKIE W JELENIEJ GÓRZE

WYDZIAŁ HUMANISTYCZNY

EDUKACJA ZDROWOTNA

DR N. MED. KRYSTYNA SYNOWIEC

„HIV i AIDS”

Barbara Jazukiewicz

Gr. B II POiR

JELENIA GÓRA,04.01.2010

HIV

jest skrótem od angielskiego określenia dla wirusa wywołującego brak odporności immunologicznej (Human Immunodeficiency Virus).

Human-ludzki: tylko człowiek może go przekazać drugiemu człowiekowi;

Immunodeficiency- niedobór odporności: osłabia i niszczy system odpornościowy (immunologiczny) człowieka, który chroni organizm przed infekcjami;

Virus- wirus: obecnie nie ma szczepionki na HIV ani nie można go wyeliminować z organizmu człowieka.

Po wniknięciu do organizmu człowieka, HIV łączy się z komórkami, które posiadają na swej powierzchni specjalne białka wychwytujące wirusa, tzw. receptory. Dzięki nim wirus może wniknąć do wnętrza komórki. Są one jak gdyby "drzwiami" do komórki. Zakażeniu HIV ulęgają tylko te komórki, które mają odpowiedni receptor (tzw. receptor CD4). Najwięcej takich receptorów posiadają na swojej powierzchni limfocyty T, należące do "centrum zarządzania" systemem immunologicznym człowieka.

HIV powoli osłabia ten system, aż do jego ostatecznego zniszczenia. Wirus może przez wiele lat dokonywać uszkodzeń w systemie immunologicznym, zanim osoba zakażona zacznie chorować.

U większości ludzi wirus namnaża się jednak dość intensywnie. Jego znaczna ilość jest niszczona przez układ odpornościowy. Z drugiej strony komórki tego układu są niszczone przez HIV. W konsekwencji przewagi wirusa nad zdolnością komórek układu odpornościowo ustrój przegrywa walkę z zakażeniem. W następstwie zmniejszania się liczby limfocytów w organizmie postępują zaburzenia odporności, w rezultacie u chorych rozwija się AIDS.

HIV charakteryzuje się dużą zmiennością. Umożliwia mu to ucieczkę przed immunologicznymi mechanizmami obronnymi ustroju. Jest to również przyczyną trudności w opracowaniu skutecznych metod leczenia zakażeń i w pracach nad szczepionką przeciwdziałającą zakażeniu.

AIDS

Jest skrótem od angielskiego określenia dla nabytego zespołu niedoboru odporności (Acquired Immunodeficiency Syndrome).

Acquired- nabyty: nie dziedziczy się go;

Immunodeficiency- niedobór odporności, zniszczenie sił obronnych systemu odpornościowego człowieka, osłabienie zdolności organizmu do zwalczania chorób;

Syndrome- zespół: nie jest to pojedyncza choroba, tylko zespół różnych objawów i/lub chorób charakterystycznych dla późnego etapu zakażenia HIV.

Istnieją dwa typy wirusów odpowiedzialne za AIDS: HIV-1 i HIV-2. Ten drugi wolniej niż ten pierwszy doprowadza do AIDS.

Zwykle mija wiele lat od momentu zakażenia do momentu rozpoznania AIDS. Pierwsze objawy kliniczne mogą pojawić się po dziesięciu (lub więcej) latach.

Osoba chora na AIDS staje się podatna na wiele infekcji (wywołane przez różne mikroorganizmy żyjące w otoczeniu człowieka), na jakie inni albo w ogóle nie zapadają, albo jeśli zachorują, potrafią je skutecznie zwalczyć. AIDS nie zabija, tylko szeroko otwiera wrota chorobom, które u osoby pozbawionej naturalnej odporności kończą się śmiercią.

Objawy zakażenia

Historia naturalnego rozwoju AIDS obejmuje następujące etapy:

1. Przedostanie się wirusa do krwioobiegu;

2. Okres inkubacji (4-6 tygodni);

3. Okres ostrych objawów zakażenia - dotyczy od 40-80% wszystkich zakażonych osób. W 2-4 tygodnie po zakażeniu występują objawy podobne do grypy, czasem wysypka na twarzy i zmiany w śluzówce jamy ustnej. Zaburzenia te mijają samoistnie;

4. Okres utajenia (bezobjawowego lub skąpo objawowego nosicielstwa HIV) trwający od kilku miesięcy do kilku lat. U dzieci może być on nieco krótszy;

5. Okres objawów klinicznych - najczęściej polegają one na powiększeniu węzłów chłonnych, postępującym osłabieniu, nocnych potach. W okresie tym występują choroby, które mogą również występować u osób niezakażonych, jednak ich przebieg jest cięższy i długotrwały( np. półpasiec, grzybica jamy ustnej);

6. Pełnoobjawowy AIDS, do którego typowych objawów należą ciężkie zakażenia, tzw. oportunistyczne - drobnoustroje, które dla zdrowego człowieka nie są patogenne, w sytuacji, gdy układ immunologiczny jest uszkodzony jak w przepadku AIDS, występują ciężkie zmiany chorobowe:

• zakażenia pierwotniakowe, np. toksoplazmoza (zajęcie ośrodkowego układu nerwowego lub jako zapalenie płuc) wodnista biegunka. Zapalenie płuc o ciężkim i nawracającym przebiegu, wymagające leczenia szpitalnego w 50 % przypadków jest pierwszym objawem AIDS;

• zakażenia grzybicze (choroby układy pokarmowego, zapalenie płuc i ciężkie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu);

• wirusowe (zapalenie płuc, siatkówki, zakażenie wirusem opryszczki, półpasiec o ciężkim przebiegu;

• bakteryjne np. wywołane przez prątki gruźlicy;

• charakterystyczne są również rzadkie nowotwory jak np. mięsak Kaposiego (objawia się w postaci plamek lub guzków w kolorze fioletowym na skórze i błonach śluzowych, może też zajmować narządy wewnętrzne);

• choroby układu nerwowego np. demencja (otępienie związane z AIDS)…

Drogi zakażenia

Potencjalne zakaźne płyny to:

• krew,

• sperma, a także płyn przedejakulacyjny (niewielka ilość przeźroczystego płynu pojawiającego się u mężczyzny przed wytryskiem),

• wydzielina pochwy,

• mleko kobiece,

• każdy płyn zawierający widoczną domieszkę krwi.

Aby doszło do zakażenia płyny te muszą mieć kontakt z błonami śluzowymi lub/i uszkodzoną skórą.

Nieuszkodzona, zdrowa skóra jest barierą dla wirusa, błony śluzowe nie stanowią takiej ochrony.

Jak można się zakazić?

	Podczas stosunków seksualnych z penetracją (waginalnych, analnych, oralnych) bez zastosowania zabezpieczenia (prezerwatywy);
	Przez przedostanie się zakażonej krwi do krwioobiegu. Dzieje się tak często, gdy strzykawki i igły są wykorzystywane nie jednorazowo; poprzez transfuzję krwi (szczególnie w krajach, gdzie zapasy krwi nie zostały przebadane na obecność HIV); poprzez korzystanie ze wspólnej maszynki do golenia lub szczoteczki do zębów ze względu na to, że może znajdować się na nich krew;
	W czasie ciąży, podczas porodu lub karmienia dziecka piersią przez matkę zakażoną HIV.

Stopień zagrożenia w zależności od płci.

Ponieważ w pierwszych latach po rozpoznaniu AIDS zachorowania występowały prawie wyłącznie w populacji homoseksualistów, od razu nasunęło się pytanie, czy wirus HIV przenosi się również drogą kontaktów heteroseksualnych - z mężczyzny na kobietę i odwrotnie. Nie ma obecnie żadnych co do tego wątpliwości, ale na tym kończy się pełna zbieżność opinii ekspertów. W definiowaniu warunków i okoliczności, w jakich dochodzi do zakażenia między kobietą i mężczyzną, oraz w ocenach stopnia ryzyka związanego z płcią zdania ekspertów mniej lub bardziej się różnią.

 

Większość specjalistów skłania się ku opinii, że infekcję łatwiej nabywa kobieta od mężczyzny niż mężczyzna od kobiety.

 

Nie dysponując odpowiednim materiałem porównawczym na poparcie tej tezy, dowodzą swej racji, powołując się na sposoby przenoszenia się wirusa. Podczas stosunku pochwowego członek wyrzuca spermę bezpośrednio do pochwy lub do prezerwatywy wewnątrz pochwy, więc ciało kobiety jest z natury odbiorcą tej akurat wydzieliny ustrojowej, w której - w przypadku nosicielstwa mężczyzny - obecny jest wirus. Podczas stosunku analnego, zaliczanego do najbardziej ryzykownych zachowań seksualnych, w następstwie silnego tarcia łatwo dochodzi zarówno do uszkodzenia prezerwatywy, jak i śluzówki odbytu (w obrębie której już mogą być patologiczne zmiany z innych zupełnie powodów), więc seks analny między mężczyzną i kobietą jest równie niebezpieczny dla niej jako strony biernej, jak stosunek homoseksualny dla mężczyzny występującego w roli partnera biernego.

Mniej ryzykowny dla obydwu stron jest stosunek pochwowy, ponieważ błona śluzowa pochwy lepiej znosi ocieranie się o nią członka niż śluzówka odbytu. Zakładając jednak, że zmiany na skórze i śluzówce narządów płciowych-otwierające wirusowi drogę do wewnątrz organizmu -mogą mieć zarówno mężczyźni, jak i kobiety, dotychczasowe obserwacje wskazują na to, że drobnoustrój ten łatwiej przenosi się ze spermą niż z wydzieliną z pochwy.

 

Idąc dalej tym tropem, niektórzy eksperci twierdzą nawet, że zakażenie mężczyzny w następstwie stosunku z prostytutką najczęściej jest spowodowane kontaktem z pozostałym w jej pochwie zakażonym nasieniem któregoś z poprzednich jej partnerów. Uważają zakażenie się mężczyzny wirusami pochodzącymi z jej ustroju za mało prawdopodobne, z uwagi na to, że wydzielina z pochwy zawiera niewielkie ich ilości.

 

Niemała jednak grupa specjalistów wierzy w łatwość zakażenia się od kobiety. Twierdzą oni, że wskaźniki częstości zakażeń tą i odwrotną drogą są porównywalne, z mało znaczącą przewagą zakażeń kobiet od mężczyzn.

 

Zgodność panuje co do tego, że wirus HIV ma większe szanse przenoszenia się w obydwu kierunkach, jeśli jedno z partnerów jest chore wenerycznie. To jest raczej oczywiste, ponieważ w przebiegu większości chorób przenoszonych drogą płciową pojawiają się na narządach płciowych zmiany, które ułatwiają wirusowi HIV drogę do krwiobiegu.

 

Podobnie nikt nie kwestionuje tego, że stopień narażenia na zakażenie pozostaje w bezpośredniej zależności od liczby partnerów seksualnych - co dotyczy obydwu płci. Zrozumiałe jest, że im częściej zmienia się partnerów, tym więcej jest możliwości natknięcia się na osobę zakażoną. Dla zobrazowania, jak kształtuje się wskaźnik zagrożenia w zależności od liczby i rodzaju kontaktów seksualnych, przytoczymy wyniki jednego z badań, którymi objęto trzy jednakowe liczebnie grupy osób w tym samym wieku: homoseksualistów chorych na AIDS, homoseksualistów bez objawów AIDS i osoby heteroseksualne bez objawów. Porównywano w tych grupach liczbę partnerów seksualnych w ciągu dotychczasowego życia badanych. W grupie chorych na AIDS homoseksualistów doliczano się 1 100 partnerów, a w grupie homoseksualistów bez objawów AIDS - 500, podczas gdy w grupie badanych uprawiających seks wyłącznie z płcią przeciwną - tylko 25 partnerów. Warto zwrócić uwagę na ogromną różnicą między liczbami partnerów w związkach homoseksualnych i heteroseksualnych. Zrozumiałe się staje, dlaczego orientacja homoseksualna wiąże się z podwyższonym ryzykiem zakażenia i zachorowania.

Jak nie można się zakazić?

W normalnych, codziennych kontaktach (zarówno towarzyskich jak i zawodowych) nie ma ryzyka zakażenia się HIV. Wirus nie przenosi się przez pot ślinę, łzy, mocz i kał dlatego:

• Nie można się zakazić poprzez dotykanie drugiej osoby, podawanie ręki, ściskanie lub całowanie ;

• Nie zakazimy się poprzez pływanie w tym samym basenie, korzystanie ze wspólnej toalety, dzielenie się jedzeniem, wspólne korzystanie ze sztućców, naczyń, ręczników oraz książek;

• Nie przenosi się przez kaszel lub kichanie;

• Nie można się zakazić od psów, kotów lub innych zwierząt.

• Komary bądź inne owady nie przenoszą zakażenia HIV poprzez ukąszenie;

• Przy zachowaniu podstawowych zasad higieny można bez obaw mieszkać w jednym mieszkaniu, domu lub razem pracować.

Test wykrywający obecność HIV

Zakażenie HIV rozpoznać można tylko po wykonaniu testu w kierunku obecności przeciwciał

anty-HIV.

W innych badaniach laboratoryjnych wykonywanych z różnych przyczyn, np. w ramach badań okresowych w pracy, nie można stwierdzić zmian, które świadczyłyby o zakażeniu HIV.

Powszechnie dostępne w laboratoriach diagnostycznych są testy wykrywające obecność przeciwciał zarówno przeciwko HIV-1, jak i HIV-2 (niezwykle rzadko występującego w Polsce), oparte na metodzie ELISA (EIA), to tak zwane testy przesiewowe.

Wynik ujemny (negatywny) takiego testu oznacza, że nie znaleziono przeciwciał anty-HIV. Przeciwciała powstają – jako odpowiedź układu odpornościowego organizmu – w odpowiedzi na zakażenie różnymi drobnoustrojami (bakteriami, wirusami i innymi). Żeby po zakażeniu HIV pojawiły się w ilości takiej, by mogły je „zauważyć” testy diagnostyczne musi

minąć trochę czasu. Organizmy jednych osób produkują przeciwciała szybciej, innych wolniej. Jeśli badanie zostanie wykonane za wcześnie, przed upływem 12 tygodni (3 miesięcy) od potencjalnego momentu zakażenia, wynik testu może być fałszywie ujemny. Nie można bowiem wykluczyć, iż doszło do zakażenia, a tylko nie powstała dostatecznie duża ilość przeciwciał przeciwko wirusowi, tylko test ich „nie zauważył”. Ten okres od zakażenia do momentu pojawienia się przeciwciał anty-HIV nosi nazwę okienka serologicznego.

Jeśli od „ryzykownego zachowania” minęło 12 tygodni i więcej, a wynik testu jest ujemny, oznacza to, iż nie doszło do zakażenia.

Wynik dodatni (pozytywny) testu ELISA (EIA) nie dowodzi jeszcze zakażenia. Z różnych przyczyn taki wynik może być fałszywie dodatni. Wynik taki zawsze musi zostać potwierdzony przy pomocy testu Western blot, który wykonuje kilka specjalistycznych laboratoriów w Polsce. W tym teście także poszukuje się przeciwciał, ale skierowanych przeciwko poszczególnym antygenom wirusa. Dopiero dodatni wynik testu Western blot upoważnia do stwierdzenia, iż pacjent jest zakażony HIV.

Ostatnio dostępne są także testy wykrywające równocześnie obecność przeciwciał anty-HIV i antygenu p24 wirusa, IV generacji. Interpretacja ujemnego wyniku tego testu jest taka sama, jak wyjaśniano wcześniej, choć w przypadku tego testu okienko serologiczne jest o kilka dni krótsze. Dodatni wynik takiego testu wymaga wykonania kolejnych testów: osobno testu poszukującego antygenu p24 i osobno testu poszukującego przeciwciał anty-HIV. Wynik potwierdzający tylko obecność antygenu p24 może świadczyć o wczesnym zakażeniu HIV. Wynik potwierdzający tylko obecność przeciwciał anty-HIV może świadczyć o dłużej trwającym zakażeniu. Dodatnie wyniki tych testów także należy potwierdzić dodatkowo testem Western blot. Dopiero dodatni wynik tego testu świadczy o zakażeniu HIV.

W USA i niektórych krajach Europy Zachodniej dostępne są także testy wykrywające przeciwciała anty-HIV w ślinie. Dostępne są także tak zwane szybkie testy, dające odpowiedź po około 20 minutach. Wyniki dodatnie takich testów zawsze wymagają także potwierdzenia

testem Western blot.

Możliwe jest również poszukiwanie RNA wirusa HIV (kwasu rybonukleinowego, będącego materiałem genetycznym HIV). Jednakże takie badania powstały i zostały zarejestrowane tylko w celu kontrolowania skuteczności leczenia antyretrowirusowego osób zakażonych HIV, a nie dla celów diagnostycznych.

Gdzie najlepiej zrobić test na HIV?

W żadnym z krajów rozwiniętych tak zwanego testu na HIV nie można kupić w aptece i zrobić sobie po cichu w domu.

Niewiele osób chcących zrobić sobie test wie o okienku serologicznym, ani o konieczności potwierdzenia wyniku dodatniego.

Dlatego najlepiej jest wykonać test w takim miejscu, gdzie można będzie – jeszcze przed pobraniem krwi do badania – dowiedzieć się wiele o tym, jak można się zakazić HIV, jak nie można, jak zmniejszyć ryzyko zakażenia, a także co znaczy wynik

ujemny, a co dodatni testu.

W Polsce najbezpieczniej jest wykonać test w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych, w których testy wykonywane są bezpłatnie i A N O N I M O W O, prowadzone jest także poradnictwo przed i po teście.

Wyniki dodatnie zawsze potwierdzane są testem Western blot.

Wykonanie testu na HIV możliwe jest także w wielu laboratoriach. Ceny tych testów nie są zwykle wygórowane. Ale w takich miejscach badania robione są zwykle na nazwisko, nie ma także z kim porozmawiać o celowości robienia takiego badania, o okienku serologicznym i wielu ważnych kwestiach związanych z HIV/AIDS. Istnieje też niebezpieczeństwo, że wynik testu przesiewowego okaże się dodatni, a nie zostanie przeprowadzony test potwierdzeniowy. Bezpieczniej więc pojechać specjalnie do Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego, w którym pracują osoby kompetentne, nie są też wydawane wyniki niepotwierdzone testem Western blot.

Z doświadczeń osób pracujących w tych Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych wynika, że praktycznie wszyscy podejrzewający u siebie możliwość zakażenia HIV przychodzą zrobić test tylko i wyłącznie po to, by przekonać się, że nic się nie stało. Nikt nie zakłada, że zakażenie HIV mogłoby go dotyczyć. Dlatego zanim podejmie się decyzję o wykonaniu testu warto się zastanowić, gdzie to badanie zrobić najlepiej i najbezpieczniej dla siebie. W Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych nie pokazuje się dowodu osobistego, a badanie

wykonuje się na hasło. Dlatego ani informacja o tym, że ktoś robił badanie, ani tym bardziej o jego wyniku, nie może wydostać się poza mury Punktu.

Krajowe centrum ds. AIDS

W Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych, finansowanych przez Krajowe Centrum ds. AIDS, przed pobraniem krwi psycholog lub lekarz, który został odpowiednio przeszkolony i posiada certyfikat Krajowego Centrum, rozmawia o powodach podjęcia decyzji o wykonaniu badania, tłumaczy na czym polega test, upewnia się, że minęło odpowiednio dużo czasu

od momentu, w którym mogło dojść do zakażenia, szacuje także ryzyko zakażenia. W czasie rozmowy przed testem przekazywane są informacje o drogach przenoszenia zakażenia HIV i sposobach zmniejszenia ryzyka infekcji. Przekazywane są także informacje o szansach na życie osób żyjących z HIV.

Wynik badania odbiera się po kilku dniach, w zależności od możliwości laboratoryjnych, którymi dysponuje Punkt.

Informacje o wyniku badania nie są przekazywane przez telefon. Wynik należy odebrać osobiście. W momencie odbierania wyniku jest też okazja, żeby wyjaśnić wątpliwości dotyczące HIV/AIDS, które mogły się pojawić w czasie oczekiwania na wynik.

Jeśli wynik testu okaże się dodatni…

Bardzo ważne jest aby osoba zakażona znalazła się pod opieką doświadczonego lekarza. Pomoc w wyborze lekarza można otrzymać w punktach gdzie wykonano test.

Jak leczyć HIV i AIDS.

Zydowudyna była pierwszym lekiem stosowanym do leczenia zakażenia HIV. Obecnie stosuje się w leczeniu kombinacje kilku leków antyretrowirusowych- HAART. Dobór terapii jest bardzo indywidualny i zależy od stanu klinicznego pacjenta. Wczesne wykrycie oraz efektywne leczenie zakażeń oportunistycznych pomagają w wydłużeniu czasu przeżycia pacjentów zakażonych HIV.

Należy pamiętać jednak, że nie można się wyleczyć z zakażenia HIV. Zadaniem terapii antyretrowirusowej (ARV) jest przedłużenie życia pacjentów, poprawa jego jakości. Podobnie jak w innych chorobach, wiele osób żyjących z HIV oraz AIDS poddaje się terapiom alternatywnym lub stosuje leczenie wspomagające, wpływające na poprawę jakości życia. Leczenie antyretrowirusowe w Polsce finansowane jest przez budżet Państwa, opiekę nad pacjentami sprawują specjalistyczne ośrodki leczenia.

Aby opóźnić rozwój choroby osoba zakażona powinna:

• Słuchać zaleceń lekarza, przestrzegać wizyt kontrolnych, brać wszystkie przepisane leki ponieważ pomijanie niektórych z nich może spowodować szybszy rozwój HIV;

• Wykonywać zalecane szczepienia;

• Nie palić papierosów i nie używać narkotyków;

• Jeść pożywienie z dużą zawartością białka;

• Ćwiczyć regularnie;

• Dużo spać i wypoczywać

• Tak długo jak to możliwe pracować i uczyć się.

PODSUMOWANIE

Na świecie każdego dnia zakaża się HIV około 14 tys. osób, a około 8 tys. osób każdego dnia umiera z przyczyn związanych z HIV/AIDS.

W Polsce każdego roku wykrywa się ponad 500 zakażeń HIV. Epidemia jest obecna na świecie od ponad dwudziestu lat. Pomimo działań zapobiegawczych oraz programów edukacyjnych skierowanych so społeczeństwa, liczba nowych zakażeń stale rośnie, a prognozy wskazują, że ta tendencja będzie się nadal utrzymywać. Wiele osób nie dostrzega potencjalnego niebezpieczeństwa związanego ze swoim zachowaniem i możliwością zakażenia się w przeszłości. HIV I AIDS SA problemem zarówno dnia dzisiejszego, jak i jutrzejszego.