BIOLOGIA zakres materiału na egzamin

dla studentów I roku

KOMÓRKA

1. Budowa i właściwości błony komórkowej.

2. Transport bierny (dyfuzja), transport czynny (aktywny), fagocytoza,

pinocytoza - na czym polegają wymienione procesy, poprzeć

przykładami.

3. Osmoza, zachowanie się komórki w roztworze hipertonicznym

(plazmoliza), hipotonicznym (cytoliza), izotonicznym (płyny

fizjologiczne).

4. Składniki i właściwości cytoplazmy podstawowej.

5. Budowa i rola mitochondriów, (schemat oddychania

wewnątrzkomórkowego).

6. Budowa i rola lizosomów (autoliza).

7. Budowa i rola struktur Golgiego.

8. Budowa i rola retikulum endoplazmatycznego.

9. Mikrosomy, budowa i rola rybosomów.

10. Centriola i ciałka podstawowe a wici i rzęski, wrzeciono podziałowe.

11. Składniki jądra komórkowego.

12. Budowa morfologiczna i chemiczna chromosomów (nukleosom), rodzaje

chromosomów (autosomy, heterosomy, chromosomy: homologiczne,

siostrzane, potomne, telocentryczne, akrocentryczne, submetacentryczne,

matacentryczne).

13. Budowa kwasów nukleinowych - dezoksyrybonukleinowego DNA i

rybonukleinowego RNA (nukleotydy, rodzaje zasad azotowych i ich

komplementarność) i ich rola w biosyntezie białek - replikacja,

transkrypcja, translacja, kodon, antykodon, cechy kodu genetycznego.

14. Podziały komórkowe: mitotyczny, mejotyczny (crossing-over), garnitur:

haploidalny, diploidalny, poliploidalny.

GONADY I ROZWÓJ ZARODKOWY

1. Ogólna budowa jądra (gonady męskiej), budowa zrazika jądra, budowa

mikroskopowa kanalika krętego.

2. Budowa i rola komórek Sertoliego, stadia spermatogenezy, budowa

plemnika.

3. Ogólna budowa jajnika, dojrzewanie pęcherzyka pierwotnego do stadium

pęcherzyka Graafa, regulacja hormonalna cyklu menstruacyjnego

(przysadka mózgowa - jajnik), wykres temperatury podstawowej jako

obraz funkcji hormonalnych w czasie cyklu menstruacyjnego, oogeneza,

sens biologiczny nierównomiernej cytokinezy w ostatnich etapach

oogenezy.

4. Gamogamia i jej odmiany (izogamia, anizogamia, oogamia).

5. Typy jaj i sposoby ich bruzdkowania po zapłodnieniu. Bruzdkowanie.

6. Proces gastrulacji.

7. Różnicowanie się cewki nerwowej i struny grzbietowej.

8. Co wyodrębnia się u strunowców z poszczególnych listków zarodkowych.

9. Błony płodowe i ich rola; łożysko i jego rola.

TKANKI

1. Ogólna charakterystyka tkanki nabłonkowej.

2. Charakterystyka budowy i przykłady występowania różnych nabłonków

(płaski, sześcienny, cylindryczny, śródbłonek, nabłonek przejściowy,

nabłonki jedno- i wielowarstwowe).

3. Funkcje tkanki nabłonkowej, odżywianie i regeneracja nabłonków.

4. Ogólna charakterystyka tkanki łącznej.

5. Budowa i występowanie chrząstki szklistej, sprężystej i włóknistej.

6. Budowa kości zbitej – rodzaje blaszek kostnych, ich układ w ogólnej

budowie kości zbitej, osteon (system Haversa), budowa blaszki kostnej,

rodzaje komórek kostnych.

7. Okostna i jej rola.

8. Kość gąbczasta – występowanie, czym różni się w budowie od kości

zbitej.

9. Ogólna charakterystyka krwi jako tkanki.

10. Składniki morfotyczne krwi, ich budowa i funkcje.

11. Skład osocza, rola.

12. Rola krwi w organizmie człowieka.

13. Ogólna charakterystyka tkanki mięśniowej.

14. Budowa komórek mięśniowych gładkich, właściwości, występowanie.

15. Budowa włókien poprzecznie prążkowanych szkieletowych, różnice w

porównaniu z budową i właściwościami komórek mięśni gładkich,

mikrofibryle (sarkomer) a mechanizm skurczu włókna.

16. Budowa i właściwości komórek mięśni poprzecznie prążkowanych serca.

17. Ogólna charakterystyka tkanki nerwowej.

18. Budowa modelowej komórki nerwowej (neuronu).

19. Przewodnictwo impulsów nerwowych po błonach wypustek nerwowych.

20. Rodzaje neurytów pod kątem osłonek.

21. Trójneuronowy łuk odruchowy; przez jaką część centralnego

(ośrodkowego) układu nerwowego muszą przejść impulsy nerwowe przy

odruchu bezwarunkowym, a dokąd muszą dojść przy odruchu

warunkowym; czym różnią się te dwa rodzaje odruchów?

PODSTAWY GENETYKI

1. Prawa Mendla i reguły mendlowskie.

a. Co znaczy, że gamety z genetycznego punktu widzenia są czyste?

b. Przy jakim uzupełnieniu I prawo Mendla jest uniwersalne?

c. Dlaczego osobniki F1 są jednolitymi mieszańcami?

d. Co oznaczają następujące stosunki fenotypowe: 3:1, 1:2:1, 9:3:3:1 ?

e. Jak oblicza się kombinację gamet, genotypów, fenotypów?

2. Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana.

a. Główne osiągnięcia Morgana i jego uczniów na polu genetyki.

b. Który rodzaj gamet decyduje o płci potomstwa na tle znanych

modeli determinacji płci w przyrodzie (homo- i

heterogametyczność), który rodzaj gamet decyduje o płci

człowieka, który z heterosomów o płci męskiej?

c. Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm,

dystrofia mięśniowa Duchanne”a).

d. Dlaczego występuje znacznie mniejsze prawdopodobieństwo

zachorowania na hemofilie niż wystąpienie daltonizmu, dlaczego

kobiety nie chorują na hemofilię, kogo uważa się za probanda

hemofilii ?

e. Cechy związane z płcią (na przykładzie łysienia i innych).

3. Pojęcia stosowane w genetyce podstawowej.

a. Genotyp, fenotyp, norma reakcji, krzyżowanie, krzyżowanie

wsobne, wsteczne, testowe; linia czysta, klon, fenokopia, heterozja.

b. Rodzaje genów: dominujący, recesywny, letalny, subletalny, allele,

allele wielokrotne; dziedziczenie grup krwi (A,B,O) i czynnika Rh,

konflikt serologiczny.

c. Współdziałanie genów allelicznych i nieallelicznych – geny

kumulatywne (barwa skóry u człowieka, zjawisko transgresji, F2

1:14:1); geny plejotropowe, modyfikatory, reduktory, inhibitory,

regulatory, teoria operonu, geny współdziałające i niezależne.

4. Rodzaje zmienności.

a. Zmienność fenotypowa (fluktuacyjna i alternatywna).

b. Zmienność genotypowa

- zmienność rekombinacyjna - na czym polega, poprzez jakie

procesy może dojść do rekombinacji

- zmienność mutacyjna; dlaczego mutacje są na ogół

niekorzystne, kiedy są dla osobnika obojętne, czy to

znaczy, że są również obojętne dla populacji; kiedy mutacja

może faworyzować osobniki i mieć wpływ na specjację ?

 mutacje genomowe, euploidy i aneuploidy; procesy,

które prowadzą do powstania mutantów genomowych

(endomitoza i nondysjunkcja); aneuploidalność u

człowieka, zespoły heterosomalne - z. Turnera,

z.Klinefeltera, superkobieta, supermężczyzna;

wykrywanie zespołów heterosomalnych badaniem

ciałek Barra; zespoły autosomalne - z. Downa

 aberracje chromosomowe - translokacje, duplikacje,

delecje, inwersje

 mutacje genowe (punktowe), sierpowatość

hemoglobiny, błędy metaboliczne na przykładzie

fenyloketonurii i mukowiscydozy.

5. Znaczenie dziedziczenia i zmienności w sporcie - w selekcji i treningu