ZABURZENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

Oddychanie zewnętrzne i wewnętrzne (komórkowe)

Niewydolność oddechowa (insufficientia respiratoria) → zab. wymiany gazów w płucach, transportu we krwi, odd wewnętrznego Bezdech (apnoe) – końcowa niewydolność, brak wentylacji płuc

Ośrodek oddechowy → most i rdzeń przedłużony (gwarantuje on automatyzm działania)

• CO₂ = „hormon oddychania”

• pH krwi (zakwaszenie – CO₂), temperatura krwi (zbyt wysoka – poburzenie)

• regulacja nerwowa – międzymózgowie i kora mózgowa (stany emocjonalne)

Zaburzenia wentylacji płuc

Pobieranie O₂ i wydalanie CO₂ (rytmiczne i automatyczne ruchy klatki piersiowej + skoordynowane skurcze przepony)

Postać ograniczająca – restrykcyjna – zaburzenia wdechowe:

• uszkodzenie, zatrucie ośrodków oddechowych

• uszkodzenie nerwów zaopatrujących mięśnie oddechowe

• ograniczenie w ruchomości klatki piersiowej

• zmiany w opłucnej (zapalenia, zrosty, odma, płyn)

• zmniejszenie sprężystości płuc (guzy, nacieki, zwłóknienia, torbiele)

Postać zwężająca – obturacyjna – zaburzenia wydechowe

• czynnościowe – dychawica świszcząca koni, skurcz oskrzeli

• ograniczona – obrzęk zapalny błon śluzowych, wzrost ilości śluzu, ciała obce

Patologiczne typy oddychania

• oddychanie przyspieszone (tachypnoe)

  • przyspieszenie oddechu bez ich pogłębienia

  • nie zwiększa się przy nim ilość pobieranego powietrza

  • emocje, zapalenie płuc, opon mózgowych, przewlekłe zapalenie nerek

• oddychanie zwolnione (bradypnoe)

  • alkaloidy (np. maku), zwężenie oskrzeli, ↑ ciśnienia śródczaszkowego (obrzęk mózgu, guzy, krwiaki, wylewy)

• oddech Kusmaulla („wielki oddech”)

  • wzrost częstotliwości oddechów i ich głębokości (odtlenowanie krwi powoduje jej zakwaszenie – organizm dąży do pobrania większej ilości tlenu i wyrównania poziomu pH krwi)

  • występuje w śpiączce mocznicowej, cukrzycowej, kwasica metaboliczna

• oddech Cheyna-Stokesa

  • wyraz niecałkowitego porażenie ośrodka oddechowego

  • bezdech → stopniowo coraz głębsze oddechy → maksimum → coraz mniej głębokie oddechy → bezdech

  • fizjologicznie – zapadanie w sen zimowy, czasem w normalnym śnie

  • patologicznie – niedotlenienie ośrodków oddechowych, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zatrucia

• oddech Biota

  • poważne zaburzenie rytmu oddechowego

  • okresy bezdechu, po którym bez żadnego przejścia występują od razu głębokie i wyrównane szybkie oddechy, po czym znów występuje okres bezdechu

  • zapalenie opon mózgowych, inne ciężkie choroby mózgu (wylewy krwawe, nowotwory, rozmiękanie)

  • bardzo złe rokowanie

• oddech charczący

  • przed śmiercią, w okresie agonalnym

  • napadowe ruchy oddechowe, a wdech następuje przy otwartej jamie ustnej, z odrzuceniem głowy do tyłu

Duszność (dyspnoe) – subiektywne odczucie utrudnionego oddychania (braku powietrza), któremu towarzyszy wzrost pracy mięśni oddechowych; związana z trudnością w wymianie gazowej między powietrzem atmosferycznym, a krwią

• Postać mózgowa – pierwotne zaburzenia ośrodków oddechowych (niedotlenienie, wylewy, przegrzanie), poprzedzona reakcją układu nerwowego (pobudzenie, otępienie, brak przytomności)

• Postać płucna – uszkodzenie klatki piersiowej, zapalenie mięśni międzyżebrowych, zmiany w opłucnej, zwężenie dróg oddechowych; spadek pojemności (nacieki, nowotwory, zwłóknienia, rozedma)

  • duszność wdechowa – zwężenie górnych dróg oddechowych + wzrost pracy mięśni oddechowych

  • duszność wydechowa – zwężenie dolnych dróg oddechowych – drobne oskrzela (rozedma) + wzrost pracy mięśni wdechowych + często kaszel z odksztuszaniem śluzowej wydzieliny

  • duszność mieszana (wdechowo-wydechowa) – najczęstsza

Inny podział duszności

• postać sercowa – pierwotna niewydolność KL (↑ ciśnienia rozkurczowego → zastój krwi w płucach)

wtórnie niewydolność KP – „serce płucne” (cor pulmonale) → sinica

• duszność wysiłkowa – niewydolność serca (nie zawsze występują zmiany w płucach)

• duszność spoczynkowa – choroby układu oddechowego i krążenia

• duszność napadowa – typowa dla dychawicy oskrzelowej (asthma bronchiale) i sercowej (asthma cordiale)

Uduszenie (asphyxia)

• całkowite pozbawienie możliwości wymiany gazowej w płucach

• zjawisko duszenia rozwija się bardzo szybko i np. u człowieka trwa przeciętnie 3-4 min (serce po porażeniu oddechu pracuje jeszcze ok. 4-8min)

• uciśnięcie krtani lub tchawicy, ciała obce w drogach oddechowych (np. utonięcie), odma płucna, porażenie ośrodka oddechowego lub mięśni oddechowych, hipobaria (↓ ciśnienie parcjalne tlenu w powietrzu)

• 1 etap – głód tlenowy + dużo CO₂ → pobudzenie ośr. oddechowego → głębokie i częste ruchy oddechowe, z wyraźną fazą wdechową (duszność wdechowa); dodatkowo pobudzenie ośr. naczyniowych → ↑ ciśnienia krwi + ↑ pracy serca

• 2 etap – zakwaszenie ośr. oddechowego → kilkuminutowy bezdech + pobudzenie n. błędnego → ↓ akcji serca,

↓ ciśnienia krwi; dodatkowo pobudzenie ruchów perystaltycznych, ↑ wydzielania potu i moczu

• 3 etap – oddechy agonalne, całkowite porażenie układu oddechowego → zwykle śmierć

Zaburzenia wymiany gazów i przepływu krwi w płucach

• zaburzenia wymiany gazów

  • 30x większa zdolność dyfuzyjna CO₂ w stosunku do tlenu

  • droga pęcherzykowo-włośniczkowa – zapalenie (wysięk, przesięk), zmiany (tkanka włóknista) → blok

• zaburzenia przepływu krwi

  • nadmierne zwężenie naczyń – mało krwinek

  • nadmierne rozszerzenie naczyń – spadek kontaktu krwinek ze ścianą naczynia i z pęcherzykami

  • przecieki żylno-tętnicze – tętniczaki tętniczo-żylne, dobre ukrwienie przy małym przewietrzaniu obszaru płuc

• obrzęk płuc (oedema pulmonum)

  • nagromadzenie się w pęcherzykach płucnych i tkance śródmiąższowej płynu wysiękowego lub przesiękowego

  • najczęściej ↑ przepuszczalność naczyń włosowatych (zastój krwi – niewydolność KL – obrzęk zastoinowy)

  • inne, to np. związki toksyczne (chlor, amoniak, benzen), zapalenia, alergie, zaburzenia układu nerwowego

Zapalenia płuc (pneumonia) – proces chorobowy, manifestujący się obecnością wysięku w pęcherzykach i tkance śródmiąższowej płuc oraz zmianami uszkadzającymi i wytwórczymi; zakaźne (bakterie, wirusy, grzyby)

• nieżytowe (pneumonia catarrhalis)

  • należy do zapaleń odoskrzelowych (bronchopneumonia)

  • czynnikiem usposabiającym jest obniżenie odporności spowodowane niekorzystnymi warunkami środowiska

  • zapalenie wirusowe wtórne, wikłane bakteriami (najczęściej ropnymi) → zapalenie mieszane

• śródmiąższowe (pneumonia interstitialis) – drogą chłonną

• krupowe (pneumonia cruposa)

  • zapalenie typu płatowego

  • 4 stadia: nawału (przekrwienia), zwątrobienia (czerwone, szare, żółte), rozpuszczenia i wchłaniania

• przerzutowe (pneumonia metastatica)

  • zapalenie typu płatowego

  • przeniesienie drogą krwi drobnoustrojów z ognisk ropnych w organizmie (np. ropomacicze)

• zachłystowe (pneumonia aspiratoria)

  • przedostanie się do płuc treść żołądkowej, karmy lub innych substancji (np. niewłaściwe podanie leku)

• zgorzelinowe (pneumonia gangraenosa)

  • ostry i ciężki przebieg, ponieważ ulega zniszczeniu tkanka płucna

  • powikłania poprzednich, urazowe zapalenie czepca i otrzewnej

• opadowe (pneumonia hypostatica)

  • najczęściej we wstrząsie, po narkozie lub ciężkich zabiegach operacyjnych

  • powikłania przekrwienia biernego i obrzęków

Zaburzenia rozdziału powietrza w płucach

• niedodma płuc (atelectasis pulmonum) – całkowita bezpowietrzność pęcherzyków

  • wrodzona (pierwotna) – u wcześniaków i noworodków z zaburzeniami rozwojowymi płuc

  • nabyta (wtórna) – z ucisku – gazy, płyny w j. opłucnowej, guzy, torbiele, odnerwienie przepony, resekcja żeber

  • z wchłaniania – zamknięcie większego oskrzela – ulega zatkaniu (np. ciałem obcym, wodą), więc powietrze które nie może sie wydostać, jest wchłaniane przez krew → zapadnięcie się pęcherzyków

• rozedma płuc (emphysema pulmonum) – trwałe, nadmierne rozszerzenie pęcherzyków, połączone z pękaniem przegród śródpęcherzykowych, spadkiem elastyczności i zanikiem licznych elementów tkanki płucnej

  • umiejscowiona – ogniskowa (powierzchownie lub głęboko) lub płatowa (zwężenie odpowiedniego oskrzela)

  • uogólniona – przeważa zmniejszenie elastyczności, zaburzenia oddychania tylko podczas wysiłku

  • płacikowa – zmniejszenie elastyczności + zmniejszenie powierzchni oddechowej → narastanie duszności

  • śródpłacikowa – przewlekłe zapalenie oskrzeli; towarzyszy jej całkowita niewydolność oddechowa z sinicą

Schorzenia opłucnej

• zapalenie opłucnej (pleuritis)

  • bakterie i ciała obce z czepca, przełyku

  • gromadzenie się wysięku w jamie opłucnowej → ↑ ciśnienia do granic ciśnienia atm. (utrudniony wdech)

  • przy znacznym nagromadzeniu się lepkiego płynu, całe płuco może zostać wyłączone z oddychania

• odma opłucnowa (pneumothorax) – powietrze w jamie opłucnowej; powstaje w jamie opłucnowej – przebicie oskrzela, płuca, ścian klatki piersiowej, nowotwór / ropień (odma samoistna)

  • odma zamknięta – zasklepiona rana – powietrze nie może się wydostać

  • odma otwarta – rana otwarta – swobodny wlot i wylot przez ranę

  • odma wentylowana / zastrzałowa / zastawkowa – przy wydechu tkanki zatykają ranę (rany postrzałowe)

za każdym wdechem ilość powietrza magazynowanego zwiększa się → płuco po pewnym czasie się zapada

• odma sztuczna – cele lecznicze (w celu unieruchomienia płuca), w leczeniu gruźlicy u ludzi

Odma u psów zawsze ma charakter obustronny, gdyż mają słabą przegrodę – bardzo niebezpieczne

Zaburzenia oddychania komórkowego

• niedobór tlenu w komórkach (hipoksja) – niewydolność układu oddechowego, krążenia, zaburzenia krwi

• niedobór substratów – hipoglikemia, witamina B₁, B₂, PP, C

• zmiany pH wewnątrz komórki (nadmiar H⁺ → kwasica)

• zaburzenia enzymów łańcucha oddechowego (np. działanie cyjanowodoru, tlenku węgla)

• zahamowanie syntezy ATP przez np. promienie jonizujące, ultradźwięki, antybiotyki

• w przebiegu niektórych schorzeń (nowotworów)

Postacie głodu tlenowego (hipoksia)

• hipoksyniczna – słabe nasycenie krwi tlenem

• anemiczna – zmniejszenie pojemności tlenowej w anemii, oraz przy zablokowanie hemoglobiny (np. przez CO)

• zastoinowa – zmniejszenie przepływu krwi

• histotoksyczna – zablokowanie enzymów oddechowych