Charakterystyka operacji biernych

     Operacje bierne (pasywne) polegają na gromadzeniu środków pieniężnych różnych klientów, aby łącznie z własnymi zasobami banku lokować je w zyskownych operacjach czynnych, czyli udzielanych kredytach, nabywanych papierach wartościowych, korzystnych lokatach w innych bankach itp. Źródłem środków gromadzonych w ramach biernych operacji banku mogą być:

• wkłady oszczędnościowe ludności,

• pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych przechowywane na rachunkach bankowych,

• środki pieniężne sfery budżetowej, różnych instytucji i organizacji przechowywane na rachunkach bankowych,

• lokaty przyjmowane od innych banków,

• kredyt refinansowy zaciągany w banku centralnym (NBP).

     Do operacji biernych można także zaliczyć emitowanie przez bank własnych obligacji i powiększanie kapitału przez emitowanie akcji. Bierną operacją w banku emisyjnym jest emitowanie znaków pieniężnych.
     Bank centralny kreuje pieniądz w postaci kredytu (pieniądza bankowego) oraz znaków pieniężnych (pieniądza gotówkowego). Będąc bankiem banków, bank emisyjny udzielając kredytu, zasila inne banki strumieniami pieniądza. Operacja polegająca na zaciąganiu kredytu przez bank komercyjny jest z jego punktu widzenia operacją bierną. Operacja emitowania pieniądza gotówkowego, będąca operacją bierną banku centralnego, polega na zasilaniu banków komercyjnych znakami pieniężnymi (transport fizyczny) w ciężar ich rachunków bieżących, a banki wypłacają gotówkę swoim klientom.

Operacje pasywne:

• działalność depozytowa

• kredyty refinansowe BC

• emisja papierów wartościowych

Rodzaje operacji depozytowych:

• lokata bankowa

• wkład oszczędnościowy

• środki utrzymane na rachunkach bankowych o charakterze rozliczeniowym lub rozliczeniowo-oszczędnościowym

• pozostałe formy lokowania środków w banku np. zakup emitowanych przez bank obligacji.

36. ISTOTA OPERACJI DEPOZYTOWYCH I ICH RODZAJE

Operacje depozytowe należą do grupy operacji pasywnych, bowiem mają odbicie w pasywach banku, a głównych ich celem jest pozyskiwanie środków pieniężnych przez banki. Depozytem pieniężnym określa się środki pieniężne powierzone bankowi przez klienta na różnych warunkach. Depozyt bankowy z punktu widzenia składającego go klienta jest lokatą (wkładem), a dla banku jest elementem funduszy obcych, stanowiących podstawowe źródło finansowania jego działalności. Z określenia czynności bankowych w prawie bankowym wynika, że banki mogą przyjmować od klientów dwojakiego rodzaju wkłady: *płatne na każde żądanie, czyli a vista * terminowe, czyli z nadejściem oznaczonego terminu.

Szczególną odmianą są wkłady oszczędnościowe gromadzone na rachunkach prowadzonych dla osób fizycznych. W Polsce wkłady oszczędnościowe mogą mieć charakter wkładów a vista oraz terminowych. Wkłady a vista to takie środki pieniężne, które są zdeponowane w banku bez określenia terminu, co oznacza, że mogą być podjęte z rachunku bankowego bez utraty należnego oprocentowania. Najważniejszą wiec cechą tych depozytów jest brak określenia terminu, na jaki klient deponuje środki pieniężne. Wkłady terminowe służą do przechowywania w banku wolnych środków na określony czas. Z tego rodzaju wkładów korzystają osoby prawne w ramach rachunków terminowych, natomiast osoby fizyczne w ramach terminowych rachunków oszczędnościowych. Wyróżnia się dwa rodzaje wkładów terminowych: *wkłady ze ściśle określonym terminem; *na czas nieokreślony, ale z określonym terminem wypowiedzenia.

Cechy depozytu:

• okres na jaki zawarta została umowa lub okres zapadalności papieru wartościowego

• rodzaj (stałe lub zmienne) i poziom oprocentowania, stopa procentowa

• rodzaj i okres kapitalizacji, częstotliwość odsetek

• możliwość i konsekwencje wcześniejszego wycofania środkow

35. PODSTAWOWE RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH I ICH CELE

Rodzaje rachunków bankowych: * bieżące; * pomocnicze; * lokat terminowych; * oszczędnościowe- wkłady oszczędnościowe.

Rachunek bieżący służy do gromadzenia środków i przeprowadzania różnorodnych rozliczeń pieniężnych. Jest to podstawowy rachunek prowadzony dla podmiotów gospodarczych. Na rachunki bieżące wpływają należności przedsiębiorstw. Rachunki pomocnicze służą do przeprowadzania rozliczeń w innych oddziałach tego samego banku lub w innym banku. Operacje przeprowadzane za ich pośrednictwem ograniczają się na ogół do określonych celów, np. przyjmowania wpływów i dokonywania wypłat jednostek organizacyjnych danego przedsiębiorstwa. Rachunki lokat terminowych służą do przechowywania wolnych środków pieniężnych posiadaczy rachunku przez czas określony w umowie. W ramach tych rachunków prowadzone są lokaty terminowe o różnych okresach dogodnych dla klientów. . Rachunki oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych. Rachunek oszczędnościowy może być prowadzony dla jednej osoby lub kilku osób , z których każda korzysta z uprawnień posiadacza rachunku w granicach określonych w umowie. Rachunki oszczędnościowe nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do prowadzenia rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Rachunki oszczędnościowe mogą być prowadzone zarówno dla osób pełnoletnich jak i dla osób małoletnich.

Rodzaje rachunków bankowych:

1. Rachunki rozliczeniowe:

   1. bieżące

   2. pomocnicze

2. Rachunki lokat terminowych

3. Rachunki oszczędnościowe:

   1. r.o. a’vista – są to rachunki, na które można wpłacać środki w każdym czasie i wypłacać na każde żądanie

   2. r. oszczędnościowo – rozliczeniowe (ROR), zwane kontami osobistymi.

   3. r. terminowych lokat oszczędnościowych

   4. r. powiernicze.

Elementy umowy r.b. określone są w Pb. Zaliczamy tu:

1. strony umowy,

2. rodzaj otwieranego rachunku,

3. waluta, w jakiej rachunek jest prowadzony,

4. czas, na jaki rachunek został otwarty,

5. wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany,

6. sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku,

7. termin wypłaty lub kapitalizacji odsetek,

8. termin realizacji zleceń posiadacza rachunku,

9. zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku,

10. tryb i warunki dokonywania zmian umowy,

11. sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku,

12. zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów,

13. wysokość prowizji i opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku i warunki ich zmiany,

14. w przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, umowa powinna określać również zakres i sposób dysponowania przez każda z tych osób z rachunku bankowego,

15. określenie, czy środki zgromadzone na rachunku oprocentowane są według stopy stałej czy zmiennej, w jakiej wysokości i na jakich zasadach ich wysokość jest ustalana,

16. określenie odpowiedzialności banku za dokonane wypłaty gotówkowe po otrzymaniu zgłoszenia utraty dokumentów umowy rachunku oszczędnościowego lub czeku,

17. sposób wykonania dyspozycji posiadacza rachunku przez bank.

Rynek międzybankowy jest to jeden z segmentów rynku pieniężnego, na którym stronami transakcji są instytucje bankowe, a przedmiotem transakcji są depozyty międzybankowe w walucie krajowej i zagranicznej oraz krótkoterminowe instrumenty finansowe. Rynek ten jest uważany za najważniejszą część rynku pieniężnego. Jest to rynek, na którym banki mają możliwość pożyczania sobie nawzajem swoich aktywów płynnych. Jest to także rynek zamknięty, gdyż transakcje instrumentami finansowymi mogą być zawierane tylko przez banki komercyjne i bank centralny. Pośrednikami w transakcjach na tym rynku występują maklerrzy, którzy za to otrzymują prowizję. Korzyściami uzyskanymi przez banki komercyjne poprzez rynek międzybankowy są:

• zwiększenie stopnia uniezależnienia od kredytu refinansowego banku centralnego

• możliwość spekulacji na instrumentach finansowych tego rynku, jako dodatkowe źródło dochodów.

Depozyty międzybankowe

Depozytem międzybankowym jest transakcja, która polega na przyjęciu bądź udzieleniu przez jeden bank drugiemu określonej kwoty środków pieniężnych, przy ustaleniu z góry terminu oraz stopy procentowej. Istnieje dwa rodzaje depozytów międzybankowych:

a) krótkoterminowe - są to depozyty o okresie zapadalności od jednego dnia do jednego miesiąca (takie jak np.: overnight O/N, tomorrow next T/N, spot next S/N)

b) długoterminowe - okres zapadalności wynosi od jednego miesiąca do jednego roku.

Ceną depozytu międzybankowego jest stopa procentowa, która jest zdeterminowana przez następujące czynniki:

- wysokość stóp procentowych, ustalanych przez bank centralny (bazowe stopy procentowe)

- podażą oraz popytem na pieniądz

- wiarygodnością kontrahenta transakcji na rynku międzybankowym (mierzona ryzykiem kredytowym).

Najbardziej popularnymi są stopa LIBOR (London Interbank Offered Rate), oraz stopa LIBID (London Interbank Bid Rate). Na międzynarodowych rynkach finansowych stawki te służą za odniesienie do określania cen różnych instrumentów finansowych.

Rodzaje rynków międzybankowych

Rynek międzybankowy dzieli się na dwa rodzaje:

- międzybankowy rynek transakcji w funtach szterlingach

- międzybankowy rynek transakcji walutowych.

Polski rynek międzybankowy

Na polskim rynku międzybankowym stawkami referencyjnymi są stopy WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) oraz WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate). Są one ustalane dla depozytów na następujące terminy: O/N, T/N, 1W, 2W, 1M, 3M, 6M, 9M, 12M. Zaczynając od 2005 roku na polskim rynku funkcjonuje też nowa stawka referencyjna POLONIA (Polish Overnight Index Average). Jest ona obliczana, tak samo jak i WIBOR oraz LIBOR dla depozytów złotowych. Natomiast, organizacją fixingu, podobnie jak dla stawek WIBOR i WIBID zajmuje się Polskie Stowarzyszenie Dealerów Bankowych ACI Polska.