Zarządzanie projektami:

• Cele i zakres przedwsięzięć; Planowanie; Organizacja zespołów projektowych; Efektywność przedwsięzięć; Technika wdrożenia projektu; Kontrola przebiegu procesu projektowania i prac wdrożeniowych

Project Manhattan – celem tego przedwsięzięcia była budowa bomby atomowej, decyzje zaś o szerokich badaniach i w konsekwencji o produkcji broni atomowej podjął rząd Stanów Zjednoczonych. Projekt przygotowano w ośrodkach badawczych uniwersytetów: nowojorkskiego, w Chicago i stanowego uniwersytetu kalifornijskiego.

Podstawową tematykę projektów rozwojowych można usystematyzować jako:

1. Rozwój przez restrukturyzację

   1. Restrukturyzacja naprawcza:

      • Zasobowa (dotyczy zasobów rzeczowych i osobowych)

      • Finansowa (dot. Długum majątku)

   2. Restrukturyzacja dynamiczna:

      • Dywersyfikacja funkcji wyboru, profilu i asortymentu produkcji

      • Modernizacja działalności przedsiębiorstwa

2. Rozwój przez innowację:

   1. Innowacje techniczne:

      • Rozwiązania konstrukcji wyrobu i układu funkcji użytkowych

      • Nowe technologie

      • Innowacje w systemie eksploatacyjnym

   2. Innowacje organizacyjne (tworzenie nowych zakladów, dużych związków organizacyjnych, wdrożenie systemu zarządzania jakością i zapewnienia jakości, zastosowanie nowoczesnych systemów informacji menedżerskiej)

   3. Innowacje ekonomiczne w zakresie:

      • Strategii produkcyjnej i inwestycyjnej

      • Polityki finansowej

      • Marketingu

Projekty krótkoterminowe – dotyczą działalnności bieżącej i są zwykle przedwsięzięciami o niskich nakładach finansowych.

Projekty inwestycyjne – odnoszą się do innowacji oraz modernizacji majątku trwałego;

Typy i rodzaje projektów:

1. Identyfikacyjne – służą do prezentacji stanu dowolnego obiektu, procesu lub zjawiska

2. Diagnostyczne – ekspertyzy lub analizy, których główne funkcje to ocena stanu faktycznego, analiza przyczynowa, badania porównawcze dynamiczne i przestrzenne.

3. Prognostyczne – mają charakter opinii, przewidywań, wstępnych i ostatecznych decyzji;

Ze wzgłędu na kryterium rodzajowe (przedmiotowe) dzielimy projekty na:

• Badawcze - są reprezentowane przez prace naukowe, doświadczalne i rozwojowe, we wszystkich dziedzinach wiedzy. Prowadzone są tylko w dużych koncernach, posiadających własne laboratoria, centra obliczeniowe, biura projektowe.

• Techniczne – przedstawiają konstrukcje wyrobów, technologia wytwarzania; projekty modernizacji i wyposażenia zakładów przemysłowych, projekty automatyzacji produkcji i komputeryzacji zarządzania.

• Produkcyjne – są zintergowanymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi: organizacja i funkcjonowanie procesu produkcyjnego, systemu zaopatrzenia, transportu, zabezpieczenia ruchu, organizacja monitoringu, model kontrolingu produkcji, organizacja stanowisk roboczych.

• Systemów zarządzania –dzielą się na ekonomiczne i organizacyjne. Tego rodzaju projekty opracowuje się na różnych szczeblach zarządzania gospodarką pod kątem strategii rozwojowej. Odnoszą się one nie tylko do zagadnień ekonomiczno-finansowych, ale w ich zakresie mieszczą się również rozwiązania dotyczące systemu zarządzania strategicznego i marketingowego, zarządzania produkcją, personelem, cenami, kosztami.

Definiowanie projektu – to objaśnienie jego istoty, celu, określenie treści tematu projektu, sprecyzowanie zakresu przedsięwzięcia. Elementy definiowania projektu:

1. Interpretacja tematu projektu – zawiera się tam zdefiniowanie celu projektu, wyjaśnienie pomysłu i problemu projektowego, przegląd terminologiczny poszczególnych słów kluczowych, niezbędnych do ścisłego rozumienia projektu

2. Zdefiniowanie zakresu przedmiotowego projektu – sklasyfikowanie badanego systemu; wskazanie obiektów badania, które odpowiadają określonym kategoriom.

3. Określenie zakresu funkcjonalnego projektu – przykładami zadań projektowych mogą być najrozmaitsze przedwsięzięcia techniczne i inwestycyjne, działalność operacyjna, programy i plany, przedwsięzięcia organizacyjne.

Operacjonizacja jest podejściem badawczym mającym na celu opracowanie takich definicji, terminów i złożonych tematów badawczo-projektowych, w których będą eksponowane czynności pomiaru cech, jakie zostały wyróżnione w interpretacji tematu projektu. Operacjonizacja pozwala na unieknięcie błędów w procesie projektowania.

Opracowanie definicji operacyjnej projektu

1. Empiryczne potwierdzenie istnienia wyróżnionych cech, charakterystycznych dla desygnantów, należących do zakresu przedmiotowego projektu

2. Zweryfikowanie lub sfalsyfikowanie twierdzeń w procesie ich sprawdzania

3. Potwierdzenie lub odrzucenie danych źródłowych;

Makieta badawcza – model poznawczy, który spęłnia funkcję interpretacyjną lub operacyjną, w związku z potrzebą definiowania projektu. Typy makiet badawczych:

• Makiety identyfikacyjne – różnego rodzaju klasyfikacje, spisy i wykazy, które są modelami opisowymi, służącymi do przygotowania prezentacji stanu faktycznego

• Semantyczne struktury referencyjne – są rozwiniętymi wykładniami jakiegoś tematu, które służą do określania i objaśniania przedmiotów referencji. Przykład planu semantycznej struktury referencyjnej:

  • Cel badawczy

  • Strukturyzacja tematu projektu

  • Klasyfikacja determinant zewnętrznych i wewnętrznych

  • Systemowa interpretacja tematu projektu

  • Możliwości generatywne

  • Poziom referencyjności

• Makiety operacyjne – zestawienia definicji operacyjnych odnoszących się do poszczególnych zadań projektowych. Są to charakterystyki metod, formuły ilościowe, techniki analityczno-graficzne, które służą celom pomiarowym i kwantyfikacyjnym. Makiety op. wykorzystują się w planowaniu przedwsięzięć, harmonogramowaniu, kosztorysowaniu, w analizie efektywności, w podejmowaniu decyzji projektowych, obliczeniach inżynierskich.

• Dyspozycje – struktury, spisy treści, plany prac studialnych, ekspertyz i dokumentacji projektowej

Projekty techniczne a projekty ekonomiczne i organizacyjne:

W działalności praktycznej dominuje podejście techniczne. Objawia się to w poszukiwaniu możliwości kwantyfikacji zjawisk ekonomicznych, algorytmizacji postępowania badawczego, stosowania podejścia systemowego i analizy systemowej, odnosi się do wykorzystania modelowania, analizy funkcjonalnej, technik optymalizacyjnych.

Wymiar ekonomiczny jest określony przede wszystkim przez efektywność gospodarowania czynnikami wytwórczymi przedsiębiorstwa oraz przez zarządzanie projektami inwestycyjnymi i przedwsięzięciami rynkowymi.

Strefę zmian i rozwoju ekonomicznego tworzą głównie: potencjał wytwórczy, polityka finansowa, rynek i marketing, restrukturyzacja firmy. Podstawowym narzędziem badawczym w tej sferze jest analiza strategiczna i analiza ekonomiczna.

Wymiar zmian organizacyjnych w przedsiębiorstwie odnosi się do systemów zarządzania, procesów produkcyjnych i prac administracyjnych, zasobów informacyjnych, materialnych czynników wytwórczych i innych. Wąsko ujęta sfera zman i rozwoju organizacyjnego będzie obejmować:

• Modyfikację lub kreowanie nowych celów organizacji

• Ustalanie przedmiotu działalności

• Podział pracy i specjalizację

• Dobór czynników wytwórczych

• Koordynację działań w zakresie funkcjonowania firmy

• Przygotowanie warunków współdziałania gospodarczego

• Adaptację do reguł konkurencyjnej gry rynkowej

• Koncentrację działań gospodarczych

Instytucjonalne formy zarządzania projektami: do otoczenia systemu projektowania należą: wykonawca, rynek (nabywcy i użytkownicy), infrastruktura społeczna, środowisko ekologiczne.

System projektujący – osoba, zespół lub złożony układ podmiotów, których działania charakteryzują się twórczą aktywnością, z wykorzystaniem określonym narzędzi i środków oraz z zachowaniem zasad stosowania prawidłowej metodyki badawczej.

Cykl projektowo-realizacyjny – okres, który jest liczony od momentu podjęcia prac analityczno-badawczych do zakończania działalności operacyjnej.

Przedział przedrealizacyjny

1. Faza prac analityczno-badawczych (identyfikacja stanu faktycznego systemu, jego diagnoza i programowanie zmian)

2. Faza planowania przebiegu i zasobów projektu – na tym etapie są spełniane funkcje przygotowawcze dla procesu realizacji przedwsięzięcia:

   1. Planowanie cyklu projektowo-realizacyjnego

   2. Przygotowanie studium wykonalności inwestycji

   3. Organizacja systemu zarządzania projektami

   4. Opracowanie harmonogramów

   5. Kosztorysowanie

   6. Budżetowanie

   7. Proces kontroli

3. Faza projektowania zasadniczego – stadium merytorycznego rozwiązania zadań projektowych, w którym główne znaczenie ma opracowanie projektu wstępnego i szczegółowego.

4. Faza projektowania procesu realizacji przedwsięzięcia – jest odniesiona do wdrożenia i działalności operacyjnej

Przedział realizacji przedwsięzięcia

1. Faza wdrożeniowa – stadium wprowadzania w życie rozwiązań teoretycznych i modelowych

Faza operacyjna – jest procesem pełnej eksploatacji systemu

Studium wykonalności inwestycji – to analiza techniczno-ekonomiczna celowości i możliwości realizacji projektu. Jest ona ekspertyzą, która zawiera uzasadnenie racjonalności przedwsięzięcia, uwzględniając szeroki kontekst oceny.

Zadania stadium przedprojektowego procesu inwestycyjnego:

1. Sformułowanie i uzasadnienie celu inwestycji

2. Wykonanie studiów analitycznych i określenie na ich podstawie optymalnych warunków lokalizacji, finansowania i realizacji inwestycji

3. Określenie wstępnego programu przedwsięzięcia inwestycyjnego i jego wpływu na środowisko

4. Uzyskanie lokalizacji inwestycji i ocena jej przydatności

5. Nabycie praw do terenu

6. Uzyskanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, geologicznej, geotechnicznej i ekofizjograficznej

7. Wykonanie inwentaryzacji technicznej i dokumentacji historyczno-konserwatorskiej

8. Opracowanie wynikowego studium uwarunkowań obiektywnych lokalizacji

9. Uzyskanie zapewnienia dostawy mediów i alimentacji produkcji

10. Opracowanie koncepcji technologicznej i koncepcji planu generalnego inwestycji produkcyjnej

11. Opracowanie koncepcji funkcjonalno-przestrzennej zabudowy i zagospodarowania terenu inwestycji

12. Uzyskanie wstępnych warunków technicznych przyłączenia do sieci zewnętrznych infrastruktury technicznej

13. Opracowanie finalnych założeń projektowych (programu funkcjonalno użytkowego inwestycji)

14. Sporządzenie biznesplanu

Innym ujęciem przygotowania projektu inwestycyjnego jest metodologia UNIDO (United Nations Industrial Development Organization) w której wyróżnione są trzy fazy projektu:

Faza przedinwestycyjna:

1. Studia możliwości

2. Wstępne studia przedrealizacyjne

3. Studia pomocnicze

4. Ostateczna wersja projektu

5. Raport oceniający

1. Faza inwestycyjna

   1. Stworzenie prawnej, finansowej i organizacyjnej bazy dla realizacji projektu

   2. Nabycie i transfer technologii oraz podstawowe projektowanie techniczne

   3. Szczegółowe projektowanie techniczne i kontraktacja, włącznie z przetargami, oceną ofert i negocjacjami

   4. Nabycie ziemi, prace budowlane i instalacyjne

   5. Marketing przedprodukcyjny wraz z zapewnieniem dostaw i utworzeniem struktury administracyjnej przedsiębiorstwa

   6. Rekrutacja i szkolenie pracowników

   7. Odbiór fabryki i rozruch

2. Faza operacyjna

   1. Działalność produkcyjna

   2. Logistyka produkcji

   3. Restrukturyzacja

Harmonogram przedziału przedrealizacyjnego – wykres organizacji i planowania przedwsięzięcia, opracowany w układzie chronologicznych procesów, jakie zostały wyróżnione w tym przedziale

Kosztorys projektu – jest zestawieniem przewidywanych nakladów na przygotowanie koncepcji i dokumentacji projektowej. Odrębnym dokumentem jest kosztorys dotyczący fazy wdrożeniowej, na przykład modernizacji organizacyjno-technicznej firmy, zakupu i instalacji linii produkcyjnej, wykonania inwestycji budowlanej.

Budżetowanie – to element prac przygotowawczo-wdrożeniowych. Jest to proces planowania finansowego, który rozpatrywany w szerokim zakresie obejmuje: programowanie zmian, budżetowanie kosztów przedwsięzięć (projektowo-realizacyjnych), prognozowanie efektów, analizę porównawczą i kontrolę.

Funkcje budżetowania:

• Wspomaganie planowania rocznego (długoterminowego)

• Koordynowanie działania poszczególnych podsystemów organizacji

• Ulatwienie komunikowania się kierowników ośrodków odpowiedzialności

• Motywowanie kierownictwa do efektywnego działania

• Kontrolowanie działalności

• Ocenę efektywności pracy kadry menedżerskiej

Montaż finansowy – strategia finansowania projektu, uwzgłędniająca własne i obce źródła finansowe.

Kontrola – postępowanie diagnostyczne, które z jednej strony ma ujawnić niesprawności funkcjonowania i błędy w zarządzaniu firmą, z drugiej zaś wskazywać sposoby eliminowania tych negatywnych zjawisk lub zabezpieczenia się przed nimi.

Funkcje decyzji rozwojowych*:

• Sformułowanie celów rozwojowych przedsiębiorstwa

• Grupowanie i analiza projektów gospodarczych – projekty można zakwalifikować do dwóch grup:

  • Projekty niezależne – te, które mogą być równolegle finansowane w związku z przyjętym programem rozwoju. Traktuje się ję jako zamknięte projekty cząstkowe, a kolejność ich wdrożenia jest obojętna.

  • Projekty alternatywne – te, które wzajemnie się wykłuczają ze wzgłędu na ograniczone możliwości finansowe ich realizacji. Rozwiązanie mogą dotyczyć pełnego/odroczonego/częściowego finansowania projektu lub rezygnacji z finansowania.

• Określanie kryteriów oceny – kryteria te służą do wyboru projektów ze wzgłędu na opłacalność ich wdrożenia. Do najczęściej stosowanych kryteriów oceny należą: prosta i przeciętna stopa zwrotu oraz metody dyskontowe.

• Wybór optymalnych projektów

Kryteria oceny projektu:

• Prosta stopa zwrotu (zysku) $\text{RP} = \frac{Zn + Ok}{\text{PF}}*100$ Zn – zysk netto Ok – roczne % od kredytów PF - kapitał

• Przeciętna stopa zwrotu $\text{RP} = \frac{Zn}{\text{PF}}*100$, Zn – średni roczny zysk netto, PF – średnia roczna wartość zaanfażowanego kapitału

• Wartość zaktualizowana netto – NPV = $\sum_{t = 0}^{n}\frac{\text{NCF}t}{(1 + r)t}$ = $\sum_{t = 0}^{n}{NCFt*COt}$ r – stopa dyskontowa NCF – przepływy pieniężne netto w roku t COt =$\frac{1}{(1 + r)t}$ – współczynnik dyskontowy NCF=Pt-Nt, gdzie Pt – wpływy, Nt – wydatki

• Wewnętrzna stopa zwrotu IRR - jest to taka stopa rentowności projeku, przy której NPV = 0 IRR = r1+ $\frac{NPV1*(r2 - r1)}{NPV1 + |\text{NPV}2|}$, projekt jest rentowny, jeżeli r1<IRR<r2

• Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych OZ=L+$\frac{N - P}{Z - P}*365$, L – liczba lat, po których następuje zwrot poniesionych nakładów. Rok zwrotu – to ten rok, w ktśrym skumulowana nadwyżka finansowa po raz pierwszy przekracza wymagany nakład. N – nakład, P – skumulowana nadwyżka w roku poprzedzającym zwrot, Z – skumulowana nadwyżka w roku zwrotu

Nadwyżka finansowa – suma zysku netto+amortyzacja+odsetki

• Obliczenie wartości końcowej projektu TVt=$\sum_{t = 1}^{n}{CIFt*(1 + r)}$ ^n-1, gdzie CIF – dodatnie przepływy pieniężne netto, r – roczna stopa dyskontowa stosowana przez inwestora. Wartość końcowa projektu to wartość przyszła dodatnich przepływów pieniężnych.

Metody dyskontowe uwzgłędniają zmienną wartość pieniądza w czasie.

• Szacowanie wartości oczekiwanej przepływów pieniężnych netto: Et=$\sum_{j = 1}^{u}{NCFtj*Ptj}$

• Szacowanie wartości oczekiwanej NPV: E_NPV=$\sum_{t = i}^{n}{\left( Et*COt \right) - N}$. W przypadku jednego wariantu obliczenia projektu wszystkie obliczenia kończymy a tym etapie i projekt przyjmujemy do realizacji, przy spełnionym warunku, E_NPV>=0

• Wariancja S²_t=$\sum_{j = 1}^{u}{\left( NCFtj - Et \right)2*Ptj}$

• Odchylenie standardowe S_NPV=$\sqrt{\sum_{t = r}^{n}\frac{St2}{\left( 1 + r \right)2t}}$

• V_NPV=$\frac{\text{Snpv}}{\text{Enpv}}$ _– im niższy współczynnik tym niższe ryzyko

• Metoda kontroli Earned Value Technique (EVT) – metoda jest przeznaczona do analizowania projektów w dwóch aspektach: ekonomicznym i harmonogramowym.

• Aspekt ekonomiczny – dotyczy oceny wykonania planu kosztów oraz kształtowania się wartości zrealizowanej (EV) – to wielkość wynikowa prac projektowych, obliczona na podstawie stopnia wykonania przedwsięzięcia. EV jest ustalana na bazie kosztów planowanych, stopień wykonania zaś jest merytoryczną skwantyfikowaną oceną postępu robót.

• Aspekt harmonogramowy – dotyczy ustalania wielkości odchyleń terminów wykonania od planowanych terminów, jakie zostały założone w projekcie. Cechą charakterystyczną tej metody jest to, że odchylenia harmonogramowe i odpowiednie wskaźniki liczy się proporcjonalnie do różnicy między wartością zrealizowaną a kosztem planowanym projektu.

• Techniki kwalifikacji stopnia wykonania projektu – te techniki to sposoby pomiaru poziomu zrealizowanych prac, a zarazem uznania ich za zamknięte. O tym, czy prace zostaną zakwalifikowane jako zamknięte, rozstrzyga merytoryczna ocena stanu wykonania projektu, to jest podstawą zaliczenia poniesionych nakładów do kosztów uzasadnionych.

• Technika kamieni milowych – polega ona na ocenie stopnia wykonania projektu na poszczególnych etapach realizacji przedwsięzięcia, gdzie koniec etapu oznacza „kamień milowy”. Przekrojem porównawczym jest relacja „koszt planowany projektu – koszt rzeczywisty projektu”, natomiast kwalifikacja stopnia wykonania projektu odnosi się tylko do zamkniętych zadań etapowych.

• Technika „0-100” – jej istotą jest zerojedynkowa” kwalifikacja stopnia wykonania projektu. Oznacza to, że EV jest liczona w odniesieniu jedynie do zadań zamkniętych. Stopień wykonania projektu dla zadań w toku jest – w tym podejściu równy zeru.

• Technika „50-50” – w tej technice zadaniom, które dopiero znajdują się w stadium początkowym, przyznaje się stopień wykonania projektu równy 50%, w stadium końcowym zaś pozostałe 50%.

• Technika oceny proporcjonalnej – stopień wykonania projektu w tej technice jest ustalony odpowiednio do kształtowania się wybranego parametru operacyjnego projektu, np. Pracochłonności. Jeśli zatem wydatkowanie zasobów pracy będzie wynosiło 20% to również stopień wykonania projektu zostaje oceniony na poziomie 20%.

• Technika zaawansowania według listy zadań – polega ona na procentowym szacunku wykonanych różnorodnych zadań projektowych.

• Technika oceny zaawansowania według jednostek zadaniowych – jest to technika, którą można zastosować do prac wdrożeniowych w odniesieniu do grup robót jednorodnych. Jednostkami zadaniowymi mogą być normatywy pracochłonności, normatywy wydajnościowe, zadania rzeczowe . Ocena stopnia wykonania projektu jest procentowym szacunkiem wykonanych zadań w poszczególnych grupach robót jednorodnych.

• Technika obmiaru – polega na pomiarze z natury ilości wykonanych robót . Obmiar przedstawia rodzaj, ilość i wartość wykonanych robót.

• Technika agregatowej oceny sprawdzającej – przyjmuję formę oceny wskaźnikowej lub punktowej. Wskaźnik zaawansowania wskazuje na stopień wykonania projeku, który odniesiony do kosztu planowanego pozwala na obliczenie EV.

Portfel projektów – to zestawienie projektów objętych wspólnym programem zmian, z uwzględnieniem poziomu ryzyka i kryterium ekonomicznej efektywności. Portfel może obejmować projekty odrębne tematycznie, jak również zróżnicowanie pod wzgłędem funkcjonalnym, niemniej jednak muszą być one podporządkowane celom strategicznym i możłiwościom przedsiębiorstwa.

Rachunek koordynacyjny – stanowi podejście badawcze, służące obliczaniu efektywności ekonomicznej różnorodnych zmian, jakie zostały ujęte w projektach działalności wytwórczej, technicznych, a także programach społecznych, rozwoju personalnego i in.

Istota rachunku koordynacyjnego:

• Spełnia funkcję przełożenia merytorycznie odrębnych rodzajów zmian na płaszczyznę skutków ekonomicznych

• Jest formą rachunku przepływów pieniężnych, dotyczących wpływów i wydatków

• Jest chronologicznym uporządkowaniem skorelowanych wpływów i wydatków, właściwych dla poszczególnych przedziałów i faz cyklu projektowo-realizacyjnego

• Jest narzędziem podejmowania decyzji menedżerskich w zakresie racjonalizacji budżetu, co wyraża się w efektywnej alokacji środków między różne programy zmian

Procedura stosowania rachunku koordynacyjnego:

1. Przeprowadzenie analizy sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej stanu przedsiębiorstwa w aspektach: ekonomicznym, organizacyjnym, personalnym, informacyjnym i techniczno-produkcyjnym

2. Zdefiniowanie strategii działalności projektowej:

   1. Sformulowanie celów rozwojowych i naprawczych przedsiębiorstwa

   2. Przygotowanie pierwotnego portfela projektów dla inwestycji oraz różnych funkcji i sektorów przedsiębiorstwa

3. Oszacowanie ryzyka projektów i kwalifikacja projektów – szacowanie ryzyka w rachunku koordynacyjnym przeprowadza się według dwóch metod:

   1. Stopy dyskontowej uwzgłędniającej ryzyko RADR

Metoda Project Finance – jest metodą finansowania przedwsięzięć, która opiera się na założeniu, iż źródłem spłaty długu są przepływy pieniężne, generowane przez sam projekt. Cechy PF:

• Rozłożenie ryzyka pomiędzy wszystkich uczestników projektu

• Utworzenie spółki celowej jako głównego podmiotu powołanego z działalnością typowych jednostek gospodarczych – wymagana zdolność kredytowa spółki celowej

• Rozbudowany system monitorowania i audytu projektu ze strony kredytodawców

• Ograniczona odpowiedzialność udziałowców i pozabilansowy charakter długu

• Wysokie koszty zarządzania projektem

• Elastyczność warunków finansowania

Udgodnienia podatkowe

Struktura systemu badawczego analizy preferencji:

• Obiekt – przedmiot badania. Wsferze gospodarczej obiektem jest przedsiębiorstwo, organizacja, dziedzina działalności, proces zarządzania, produkt, cecha jakościowa wyrobu i usługi, rodzaj zasobu.

• Zbiór obiektów lub system – komórki organizacyjne przedsiębiorstwa, fazy procesu produkcyjnego, funkcje systemów technicznych, układ cechy użytkowych wyrobu.

• Wielkości charakterystyczne obiektu – cechy właściwe danemu obiektowi.

• Kryteria oceny – mierniki służące do przeprowadzenia badań diagnostycznych.

• Aspekty porządkujące – spełniają funkcję systematyzującą różnorakie obiekty.

  1. A. Klasyfikacyjne – są cechami podziału dowolnych zbiorowości na klasy lub grupy rodzajowe

  2. A. Preferencyjne – punkty widzenia, wzgłędy, według których określa się ważność obiektów, hierarchizując je przez przypisanie im rang lub przyznanie punktów.

• Procedura obliczania wartości ważonej obiektu:

  1. Opracowanie wzorca oceny obiektu:

     • Wzorzec normatywny – są wyrażone przez wielkości (cechy, parametry). Również są określane jako nominanty. Dla wzorców normatywnych odchylenie w górę lub w dół jest oceniane negatywnie.

     • Wzorzec postulatywny: dla wzorców postulatywnych każda sytuacja wzrostu wartości stymulant jest traktowana pozytywnie i analogicznie oceniany jest dodatnio każdy przypadek spadku wartości destymulant.

  2. Dobór aspektów preferencyjnych – służą do racjonalnego i obiektywnego ustalania wag kryteriów oceny.

  3. Ustalenie wag kryteriów oceny – wagi wyrażają doniosłość, znaczenie, istotność jakiegoś czynnika.

  4. Przeprowadzenie oceny sprawdzającej i ostateczna kwalifikacja obiektu – ocena sprawdzająca to pomiar stopnia spełnienia określonych wymagań,

Metoda punktacji – jest sposobem kwalifikowania obiektów w umownej skali liczbowej i z zastosowaniem określonego systemu oceniania obiektów. Podstawą oceny są wartości cech obiektów bądź uzyskane lub potencjalne wyniki. W metodzie punktacji – w odróżnieniu od rangowania – kwalifikowanie przeprowadza się na skali wartości liczb rzeczywistych lub całkowitych. Skale mogą być budowane w trzech polach:

• Jednobiegunowe dodatnie

• Jednobiegunowe ujemne

• Dwubiegunowe (dodatnio-ujemne) – wykorzystuje się w przypadku oceny łącznej, uwzgłędniającej zarówno cechy dodatnie, jak i cechy o znaczeniu pojoratywnym.

Skale jednobiegunowe służą do oceny wyników w zakresie cech interpretowanych hako pozytywne albo jako negatywne. Skale te mają zatem zastosowanie w ocenie cech lub zjawisk alternatywnych.

Do podstawowych systemów oceniania przez punktację zaliczymy:

• Metodę punktacji prostej – służy do oceny sprawdzającej dowolnego obiektu, ale przy założeniu iż nie różnicuje się ważności żadnego z zastosowanych kryteriów oceny.

• Metodę punktacji ważonej – w tej metodzie stosuje się gradację kryteriów oceny na podstawie określonych aspektów preferencyjnych.

• Metodę wskaźnikowo-punktową – ocena sprawdzająca opiera się na wielkościach charakterystycznych, które są podstawą wskaźników skuteczności lub wskaźników znormalizowanych cech.

• Metodę analizy progowej – jest metodą oceny wielokryterialnej o uniwersalnym zastosowaniu, a jej główną cechą jest wprowadzenie do schematu badań granicznej wielkości charakterystycznej.

Kategoryzacja projektów – to postępowanie badawcze, którego istotą jset kwalifikacja jakościowa poszczególnych przedwsięzięć lub wariantów projektowych. Kategoria projektu zaś to jego klasa jakościowa, wyróżniona na ustalonej skali wartościującej. Kategoryzacja wskazuje na poziom jakożciowy projektu, kategorie zaś są określone na sumarycznej skali wartościującej, odrębnej od skali ocen cząstkowych, odpowiadających pojedynczym kryteriom oceny. Punkty ujemne – potrącenia lub punkty karne, które dotyczą charakterystycznych mankamentów projektu, czyli tych, które nie respektują założonych progów dopuszczalności.

Regułamin podejmowania decyzji dla systemu dwustopniowej oceny projektów (SDOP) – sformalizowane postępowanie analityczne:

1. Pierwszy stopień oceny – to kwalifikacja wstępna wariantów projektowych:

   1. Ustalenie standarsowych kryteriów oceny

   2. Zastosowanie analizy progowej

   3. Określenie zbioru wariantów projektowych, dopuszczonych do dalszego postępowania kwalifikacyjnego

2. Drugi stopień oceny to wybór wariantu racjonalnego:

   1. Ustalenie wiodących kryteriów oceny:

      1. Dotyczących efektywności ekonomicznej wariantów projektowych oaraz ryzyka (wykonalności)

      2. Dotyczących sprawności technicznej, organizacyjnej i innych wariantów projektowych

   2. Przeprowadzenie obliczeń:

      1. Wynikowych cząstkowych (dotyczących pojedynczych kryteriów oceny)

      2. Agregatowych

   3. Podjęcie ostatecznej decyzji, wskazującej wariant racjonalny (uzasadnienie wyboru)

3. Wskaźnik wykonalności – jest miernikiem potencjalnej skuteczności działania, określonej dla danego przedsięwzięcia. Przedstawia on osiągalność określonego wyniku w przedziale normatywnym <0, 1> lub rozszerzonym, to znaczy mogącym przekroczyć wartość 1. Wskaźnik wykonalności wskazuje na odporność firmy, okreżla jej stabilność lub aktywność, a więc zdolność do wykorzystania szans. Przedziały bazowego wskaźnika wykonalności: 0,81 – 1,00 lub 0,8 – 1,0; 0,66-0,80 lub 0,7; 0,58-0,65 lub 0,6; 0,50-0,57 lub 0,5; poniżej 0,50 lub 0,4-0,0