1.Metodologia badań kulturoznawczych:

Antropologia kulturowa: dział antropologii zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną wytwarzającą kulturę. Badając poszczególne kultury a zwłaszcza kulturę społeczeństw pierwotnych jej wytwory materialne i niematerialne a także strukturę społeczną oraz porównując zebrane dane antr. Kultur. Dąży do skonstruowania uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury. Antr. Kult. Szczególnie interesuje się problemem kulturowej odrębności i kontaktami kulturowymi społeczeństw tradycyjnych i cywilizacji przemysłowej , relacjami "my" - "oni" dystansem pomiędzy "obcymi" a "nami" i sposobami jego przezwyciężania. .Współczesna antr.kult. kładzie silny nacisk na badania społeczeństw nowoczesnych szeroko korzysta przy tym z metod i technik socjologii .

Metoda: określony, powtarzalny i wyuczalny sposób – schemat lub wzór – postępowania, świadomie skierowanego na realizację pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do tego celu , stosowane w antropologii kulturowej : metoda badań terenowych, Bronisław Malinowski  , wywiad kierowany(to prowadzenie rozmowy z członkiem społeczności, odpowiednio dobranym), obserwacja: bezpośrednia i uczestnicząca( Uczestnicząca to taka w której badacz wtapia się w badaną społeczność), autobiografia.

Metodologia: termin czasem oznaczający metody i ogólne podejście do badań empirycznych w poszczególnych dyscyplinach lub jednej dużej pracy, jednak w tym kontekście bardziej stosownym terminem jest „techniki badawcze”. Głównym przedmiotem metodologii jest szersza filozofia dotycząca problemów naukowych w naukach społecznych oraz badanie, jak w praktyce pracują badacze (np. socjologowie), jak prowadzą poszukiwania i oceniają dowody. Porusza także problemy

Praca: wysiłek bedący wynikiem podporządkowania sie obowiązkowi. Praca to nie zabawa, gdyż odróżnia sie ją od wysiłku. Jest to uporządkowana cecha, należy do czynności uregulowanych(jest przeznaczony na nią czas, kontrola pracy i jej efektów), może odpowiadać powołaniu człowieka, może być zabawą jeśli nie ma przymusu społecznego. Jest to odpowiedzialność społeczna oraz nauka. Praca to podstawa wszelkiej ludzkiej aktywności, przedmiot zainteresowań wielu dziedzin nauki.

Przyczynowość i oddziaływanie przyczynowe: przyczynowość - forma powszechnej zależności zjawisk, które mają miejsce w otaczającej nas rzeczywistości. Myślenie i uczenie się to zdolności praktyczne, które ćwiczymy poprzez aktywną interakcję z otoczeniem. Zdaniem Dewey'a myślenie zawsze zaczyna się wtedy, gdy dana osoba naprawdę zdaje sobie sprawę z faktu, że pojawił się problem. W tej sytuacji umysł usiłuje znaleźć jaśniejsze sformułowanie problemu, szuka wskazówek pomocnych w jego rozwiązaniu, analizuje elementy sytuacji problemowej oraz odwołuje się do posiadanej wiedzy, aby lepiej zrozumieć obecną sytuację. Następnie umysł zaczyna tworzyć plan działania oraz stawia hipotezę dotyczącą najkorzystniejszego rozwiązania problemu. Hipoteza ta zostaje przetestowana, a jeśli problem został rozwiązany, wówczas — zdaniem Dewey'a — dana osoba czegoś się nauczyła. Tego mianowicie, że istnieje związek między jej działaniem a skutkami tegoż działania. (John Dewey — filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu. Twórca koncepcji szkoły pracy (1896–1902) w Chicago.)

Wiedza: w węższym znaczeniu wiedza stanowi osobisty stan poznania człowieka w wyniku oddziaływania na niego obiektywnej rzeczywistości, jest efektem nauki, „ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania, forma poznania; rodzaje wiedzy: czysto intelektualna  -  formy matematyczne, wymaga rozumienia  -  uczucia, wiedza filozoficzna - łączy oba rodzaje wiedzy.

Pojęcie nauki: jest nierozerwalnie związane z rozwojem filozofii greckiej; narodziło się w związku z koniecznością przejścia od mitów i umiejętności do wiedzy, która ogarniałaby zarówno mity i umiejętności, jak doświadczenie praktyczne i poznawcze, uporządkowane, zrealizowane i udowodnione. Nauka wymaga przede wszystkim rozumienia. Jeżeli w przypadku doświadczenia i umiejętności chodzi o prawdy praktycznie cenne, to prawdy naukowe są interesujące same przez się. Przejście do tak rozumianej nauki nastąpiło między VII a VII wiekiem p.n.e. W XX wieku ukształtowało się naukoznawstwo, które zaczęło funkcjonować jako wyodrębniona dyscyplina, obejmująca zespół nauk o nauce, np. psychologię i socjologię nauki, organizację nauki, etc.
Nauka jest nieodłączną częścią historii oraz kultury, która prowadzi do powstania wiedzy naukowej.

Weryfikacja wiedzy: jest jednym  z czterech etapów procesu tworzenia wiedzy. Polega na sprawdzeniu (analizie) teorii, ma na celu rozstrzygnięcie prawdziwości stwierdzenia, umożliwia rozpoczęcie kolejnego cyklu badań. Z reguły zaczyna się postawieniem problemu, kończy uogólnieniami. Proces ten jest często wielokrotnie powtarzany, sformułowane wnioski jednego cyklu stają się początkiem następnego. Przeciwieństwem weryfikacji (całkowitego potwierdzenia) jest falsyfikacja (wykazanie fałszywości).

Proces uczenia się: uczenie się należy do podstawowych sfer ludzkiej aktywności; koncepcje uczenia się są różne, wielość teorii na ten temat jest rezultatem odmiennego podejścia poszczególnych badaczy do tego zjawiska: STAROŻYTNOŚĆ -Platon w swojej koncepcji uczenia się przyjął zasadę, że wiedza jest czymś wrodzonym, znajduje się w umyśle już w chwili narodzin, zaś uczenie się to proces przypominania sobie tego, co dusza uprzednio widziała i chłonęła; - metaforę jaskini: zgodnie z którą nauczanie to proces wyzwalania ludzi z więzów ignorancji, natomiast uczenie się to proces bierny, polegający na „odwróceniu się" i umożliwieniu umysłowi jasnego widzenia(Platon); XVII w. -teoria uczenia się Johna Locka.:Twierdził, że człowiek rodzi się z określonymi, biologicznie uwarunkowanymi zdolnościami, które początkowo są jednak uśpione. Uważał, że podobnie jak organizm rodzi się z konkretnymi możliwościami, w mózgu nowo narodzonego dziecka również kryje się pewien potencjał.; XIX w. -Behawioryści zakładali, że ludzie są wyposażeni biologicznie, dzięki czemu mogą wchodzić w reakcje z otoczeniem i odnosić z tego korzyści. Jednak w odróżnieniu od Locke'a i Platona, behawioryści nie byli zainteresowani źródłem pochodzenia idei lub pomysłów. -Dla behawiorystów uczenie się oznaczało proces rozszerzania repertuaru zachowań, a nie powiększania w umyśle zasobu idei.:Uczenie się można zatem opisać po prostu jako opanowanie nowego zachowania, bez odwoływania się do wcześniejszych doświadczeń.; XX w.

-przedstawiciele teorii Gestalt- soba ucząca się lub rozwiązująca jakiś problem musi znać elementy, które składają się na ów problem i na jego rozwiązanie, musi również mieć możliwość śledzenia ogólnej sytuacji.

-Teoretycy Gestalt uważają, że to fizyka układu nerwowego umożliwia uzyskanie wglądu, a dzięki temu — proces uczenia się.; WSPÓŁCZESNOŚĆ -Jean Piaget.:uważał, że ludzka zdolność myślenia i uczenia się to cecha adaptacyjna. Jej biologiczna funkcja polega na pomaganiu jednostce w skutecznym radzeniu sobie z otaczającym środowiskiem.

Uczenie się jako praca: Edukacja jest środkiem do pełni człowieczeństwa, do pełni życia osobowego.

Początkowo, jako dziecko, każdy człowiek uczy się samorzutnie, naturalnie. W wieku wczesnego dzieciństwa pojawia się potrzeba nauczania celowego, usystematyzowanego, zorganizowanego. W okresie młodzieńczym zaś budzi się jeszcze większa ochota zdobywania wiedzy, pojawia się chęć samokształcenia. Uczenie się rzeczywistości, odbywające się na każdym etapie ludzkiego rozwoju, jest zatem specyficzną formą pracy, ukierunkowaną z jednej strony na zaspokojenie potrzeb człowieka, a z drugiej będącą godną pożądania, emocji, pasji potrzebą, wynikającą z samej natury bytu ludzkiego. Uczenie się uznać można za swego rodzaju przygotowanie do inteligentnego wykonywania różnych prac oraz osiągania w ich rezultacie pożądanych, wymiernych wyników, do czego niezbędne jest wcześniejsze opanowanie określonego zasobu informacji i umiejętności. Proces uczenia się w sposób zinstytucjonalizowany ma miejsce w szkole.

2. Kultura i badania nad kulturą:

Definicje kultury:
A. Definicja opisowo-wyliczające (nominalistyczne): definicja Edwarda Taylora: Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.

B.Definicja historyczna: Kładzie nacisk na czynnik tradycji jako mechanizm przekazywania dziedzictwa kulturowego, które konstytuuje kulturę i człowieczeństwo. Dla określenia kultury używa się tutaj takich określeń jak: dziedziczenie, dorobek, tradycja.

C.Definicja normatywna: Akcentuje podporządkowanie zachowań człowieka normom, wzorom, wartościom i modelom. Wzory, modele i zasady wartościowania są traktowane jako elementy konstytutywne kultury, a podporządkowanie się tymże normom jako właściwość zachowań kulturowych. Kultura jest tu pojmowana jako zespół norm obowiązujących członków danej zbiorowości ludzkiej i warunkujących jej trwanie. Np. def. A. L. Kroebera i T. Parsonsa: Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory (artifacts) stanowiące produkt zachowania.

D.Definicja psychologiczna: Skupia uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury; analizują zatem mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości przez tę zbiorowość uznawanych oraz wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Szczególny nacisk jest tu położony na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury. Np. def. St. Ossowskiego: "kultura jest ... pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich". Rozpatrywanie kultury jako rezultatu psychologicznych mechanizmów (kojarzenia idei, naśladownictwa, tworzenia się motywów działania, kryteriów wartościowania itd.) poszerza zakres pojęcia kultury o problematykę badawczą z obszaru filozofii społecznej i psychologii.

E.Definicja strukturalna: Stara się uwypuklić strukturę konkretnej kultury i ukazać wzajemne powiązania jej elementów. Definicje tego typu badają specyficzną strukturę konkretnych kultur - nie dotyczą kultury w ogóle.

F.Definicja genetyczna: kładzie się nacisk na wyjaśnienie pochodzenia kultury. Można tu wyróżnić dwie grupy definicji. Pierwsza dotyczy wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych (niższych, wcześniejszych). Druga grupa dotyczy problemu wyłaniania się kultury z natury Kładzie nacisk na wyjaśnienie pochodzenia kultury: Jak w ogóle kultura powstała, jak wyłoniła się z natury.

Akulturacja:to ogół zjawisk powstałych w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu dwóch grup kulturowych, prowadzący do zmian wzorów kulturowych jednej, drugiej lub obu kultur. Końcowym efektem tego procesu może być unifikacja wzorów kulturowych obu grup, bądź przejęcie wzorów jednej grupy przez drugą (zderzenie kultur). Przez akulturację rozumie się szczególnie proces rozwiązywania problemów związanych ze znalezieniem się w kulturze odmiennej od tej, w której nastąpiła pierwotna kulturalizacja. Kultura nie jest wrodzona, a nabywana.

Socjalizacja :w książce "Socjologia" Anthony Giddens opisuje socjalizację jako proces, w którym dzięki kontaktom z innymi ludźmi bezradne niemowlę stopniowo staje się samoświadomą, zdolną do uczenia się istotą, która jest wprowadzana w sposoby postępowania charakterystyczne dla danej kultury i środowiska.
Pierwotna socjalizacja dokonuje się w rodzinie lub w grupie pełniącej funkcje rodzinne i do niej się ogranicza od momentu narodzin do chwili, gdy dziecko zaczyna poza rodziną uczestniczyć w większych i bardziej zróżnicowanych grupach - co w społeczeństwach Zachodu najczęściej jest związane z rozpoczęciem nauki szkolnej. Pierwotna socjalizacja obejmuje opanowanie języka i ukształtowanie płciowej tożsamości. Na socjalizację wtórną składają się wszystkie dalsze oddziaływania, którym jednostka podlega w swoim życiu.

Relatywizm kulturowy: podstawowa zasada antropologii kulturowej, nakazująca antropologowi zawiesić osobiste przekonania aksjologiczne i postrzegać inne kultury w kontekście obowiązujących w nich norm.

Rozumienie innych kultur: wtedy, gdy mamy do czynienia z kulturami ukształtowanymi w innych częściach świata czy w obrębie innych niż nasza grup społecznych. Największymi  trudnościami stają się pytania: czy można zrozumieć kultury innych ludzi tak samo jak oni je rozumieją, czy też pojmowanie to musi być zniekształcone, przechodząc przez pryzmat naszego rozumienia? Socjolodzy, dziennikarze, prozaicy stają w obliczu tego samego problemu, gdy starają się przedstawić życie innych  grup należących do tego samego społeczeństwa. Jedna z najpoważniejszych prac badawczych, których przedmiotem była rozmowa (Tannen,1999) sugeruję, że przyczyna wielu nieporozumień jakie rodzą się między kobietami i mężczyznami jest, powszednia wersja trudności w porozumieniu między odmiennymi kulturami. Kobiety amerykańskie używają języka intymności, mężczyźni mówią językiem niezależności. Tannen podkreśla, ze kobieta będzie się starała wesprzeć rozmówcę, mężczyzna będzie starał się zasugerować rozwiązanie. W sumie powiada Tannen, że odmienne style rozmowy zasługują wręcz na miano dialektów płciowych (genderlects), dostatecznie odrębnych aby konwersacje między mężczyznami i kobietami uznać za formę komunikacji międzykulturowej.
Holliks i Lukes (1982) mianem ,,relatywizm percepcji" opatrzyli historyczny i kulturowy relatywizm sugerując  pamięć o dwóch wymiarach problemowych: po pierwsze o stopniu relatywności spostrzegania czy percepcji, a więc kiedy widzimy tą samą rzecz co inna spoglądająca na nią osoba, po drugie w jakim stopniu widzenie i rozumienie jest zależne od języka. Uwzględnienie tych wymiarów problemowych sprawia, że badając kulturę musimy nieustannie pamiętać kim sami jesteśmy- skąd przychodzimy i jakie jest nasze ,,ulokowanie" aby w ogóle móc rozumieć, kogo i co badamy.

Kulturoznawstwo: dziedzina nauki z zakresu humanistyki, zajmująca się badaniem kultury.
Kulturoznawstwo jest stosunkowo młodą dyscypliną humanistyki. Do wczesnych prekursorów sposobu myślenia obecnego w kulturoznawstwie zaliczyć można: George'a Orwella.
Na kształt współczesnego kulturoznawstwa szczególny wpływ wywarli: -myśliciele niemieccy: Karol Marks, przedstawiciele niemieckiej socjologii humanistycznej - Georg Simmel i Max Weber, związani ze Szkołą frankfurcką Theodor Adorno i Max Horkheimer, współpracownik tej szkoły Walter Benjamin; -myśliciele francuscy: Roland Barthes, Michel Foucault, Jean Baudrillard i mieszkająca we Francji Julia Kristeva; -włoski kontynuator marksizmu Antonio Gramsci (szczególnie z kluczowym pojęciem hegemonii kulturowej); -brytyjczycy: E. P. Thompson, Raymond Williams, David Harvey a przede wszystkim uczeni związani z Centre for Contemporary Cultural Studies - Richard Hoggart, pochodzący z Jamajki Stuart Hall a także inni uznani teoretycy związani ze szkołą: Angela McRobbie czy czarnoskóry Paul Gilroy; -amerykańskie feministki Judith Butler i Donna Haraway, pochodzący z Palestyny Edward Said, pochodzący z Trynidadu C. L. R. James; -a także Rosjanin Michaił Bachtin.

Czym jest wiedza o kulturze?

…………………………..

3. Antropologiczne badanie kultury – podstawowe kontrowersje:

Systematyka i sformalizowanie ludzkiego świata: podstawy badania (ideał) utrzymujący się do 50-80 lat wstecz, aczkolwiek do dzisiaj nie brak jego zwolenników; wyniki badań musiały być "czyste", jasno określone, rezultatem badań było, jak pisał Ludwig Wittgenstein, "coś czystego i jasno obrysowanego"; nauki humanistyczne traktowane jako "pseudościsłe", określone konkretnymi ramami.

Teoria paradygmatów: paradygmat w filozoficznej teorii poznania i metodologii ogólnie uznane osiągnięcie naukowe, które dostarcza modelowych rozwiązań w danej dziedzinie nauki, może też pociągać za sobą modelowe rozwiązania w dziedzinach pokrewnych i stawać się istotnym składnikiem poglądu na świat. Przykładami paradygmatów są np.: system Kopernikański (heliocentryczna teoria), mechanika I.Newtona, teoria względności A. Einsteina. Twórcą teorii paradygmatów był profesor University of California, Th.S. Kuhn, który w dziele Struktura rewolucji naukowych (1962) przedstawił ją i wykorzystał do badania rozwoju nauk ścisłych i przebiegu procesów rewolucji naukowych. Kuhnowska teoria paradygmatów stanowi podstawę odrodzenia w Niemczech filozofii analitycznej oraz filozofii nauki.

Metafora okularów: postrzeganie rzeczywistości (wynikające z wychowania, kultury, stereotypów itp.) które zmienia sposób widzenia świata niczym okulary zmieniające obraz widziany przez kogoś po ich założeniu ("widzenie poprzez ideę").

Ramy paradygmatów i ich rola w kulturze:

………………………………

Epoka postparadygmatów: Do XX w. epoka paradygmatów odkrywanie prawidłowości, wyznaczanie ram zjawiskom; mnożnie się paradygmatów, ich rywalizacja; przez mnożenie się paradygmaty zaczęły tracić na wartości; Paradygmat niczym okulary, przez które oglądamy świat – wyostrzają rysy zjawisk; mimo to, okulary-paradygmaty zafałszowują w pewien sposób odbierania świata; postrzeganie zapośredniczone, Epoka ujęć systematycznych i zapośredniczonych.
Od poł. XX w. epoka postpradygmatów –> częściowe „zdjęcie okularów”, odsunięcie/zakwestionowanie formalizmu, nastawienie na analizowanie małych fragmentów rzeczywistości i intuicję, próba rozumienia świata. Dopuszczenie istnienia wielości i różnorodności (szczególnie ważne przy rozumieniu kultury); okulary zastąpione lunetą – można spojrzeć głębiej; próba sprostania lawinie odkryć i wynalazków; szczególnie istotne w tej epoce są nauki humanistyczne – nastawione na dialog, dyskusję; Ze względu na wielość podejmowanych zjawisk w epoce postp. wzrasta niebezpieczeństwo chaosu, potrzebna jest jakaś systematyzacja; ład jest wyprowadzony wprost z analizowanej rzeczywistości, Pismo jest medium, lunetą, bo pośredniczy w doświadczaniu rzeczywistości; pismo jest też najbardziej pierwotnym, więc najbliższym natury rzeczy medium; wielka teoria piśmienności (Goody, Havelock, Ong) – poprzez pismo dotarcie do pierwotnego, a zatem i do prawdy.

Metafora lunety: wykorzystywana w naukach paradygmatycznych. Pozwala dostrzec to i na co skieruje ją sam badacz, decydujący również o skali, perspektywie, stopniu przybliżenia. Akt poznania prefiguruje, antycypuje, a nawet konstruuje uzyskiwane rezultaty.

Metafora radaru: wykorzystany w badaniach o orientacji otwartej. Kieruje w pewną stronę- wysyłając fale, „pytania otwarte”- aby odebrać wszelkie napływające w odpowiedzi sygnały w takich postaciach, w jakich napływają bez względu na ich charakter i pochodzenie. Ciągła kontrola przyjętych zasad i gotowość ich modyfikowania.

Fenomenologia: filozoficzny kierunek teorii poznania, biorący początki w filozofii F.Brentany (filozof i psycholog niemiecki) . Nazwany przez T. Kotarbińskiego „reizmem”.
1)      nauka o zjawiskach danych w doświadczeniu, a szczególnie stanowiących jego fundament;
2)      nauka o zjawiskach w filozofii I. Kanta; przeciwieństwo „rzeczy samej w sobie”;
3)      u G.W.F. Hegla- nauka o fazach rozwojowych ducha od prostego poznania zmysłowych danych do wiedzy absolutnej;
4)      wg E. Husserla (wydaje mi się, że na tej trzeba się najbardziej skupić, tylko o tej miałam co nieco  zapisane w „notatkach”)- podstawowa nauka filozoficzna spełniająca funkcje i zadania „filozofii pierwszej”, badająca istoty fenomenów jako bezpośrednie dane czystej świadomości; metoda stosowana przez E. Husserla do opisu istoty zjawisk; odgrywa ważną rolę w wielu naukach humanistycznych; współczesny kierunek filozoficzny.

Postawa otwarta w badaniach kultury:
       1.1. odrzucenie "systemów zamkniętych", utartych i wypróbowanych kanonów w procesie badawczym,
       1.2. badanie prowadzone drogą interpretacji doświadczeń ludzkich, działalności ludzkiej
       1.3. skupienie uwagi na skuteczności środków badawczych, a nie na ich szczegółowe uzasadnienia
       1.4. "podchodzenie" do badanego tematu z różnych stron,
       1.5. otwartość jest otwartością zorientowaną – tzn, człowiek jako wytwórca i wytwór ładu poznawczego jest czynnikiem nadającym cel poznaniu
Koszty otwartej metody badawczej:
       2.1. brak poczucia bezpieczeństwa, jakie otrzymuje się bazując na sprawdzonych metodach
       2.2. brak gwarancji ładu poznawczego
       2.3. badacz odpowiedzialny jest za całość swojej pracy, nie tylko za temat (wiąże się to z pkt 2.1., badacz nie jest odpowiedzialny za kanoniczną metodę).

Wielkie teorie w badaniach kultury:

Funkcjonalizm – jeden z głównych kierunków teoretycznych antropologii, powstały w latach 1920., polegający na założeniu, że każde, nawet najmniejsze zjawisko kulturowe ma jakąś funkcję ważną dla całości systemu społecznego. Twórcami i głównymi przedstawicielami tej orientacji badawczej był polski antropolog Bronisław Malinowski i brytyjski Alfred Reginald Radcliffe-Brown. Amerykański socjolog Talcot Parson uważał kulturę za niezbędną dla właściwego funkcjonowania społeczeństwa. Rola kultury w tworzeniu porządku społecznego polega na dostarczaniu wartości wspólnych poglądów na to co pożądane. Kultura dostarcza języka i systemów symbolicznych. Gospodarka i ustrój społeczny są podtrzymywane przez kulturę.

Strukturalizm- termin ten jest używany przede wszystkim do określenia każdego podejścia, w którym uznaje się, że struktura społeczna, jest istotniejsza niż działanie społeczne. Karol Marks uważał, ze kultura to strukturalna relacja między polityką i ekonomią. Max Weber teoretyk społeczeństwa Marksem uważali, że wartości i zachowania za produkty społecznych i ekonomicznych nierówności. Kultura to tylko wspornik struktury społecznej.

Teoria feministyczna- kultura jako produkt społecznych konfliktów, które rozgrywają się między płciami. Kluczowe są tu pojęcia: podporządkowanie i patriarchat, bo oba opisują sytuację, w której mężczyźni dysponują większą władzą polityczną i ekonomiczną niż kobiety. Feministki uważają kulturę za miejsce, gdzie reprodukowane są nierówności.

4. Refleksyjność w antropologii i badanie dziwactw przez ekscentryków:

Antropologia refleksyjna: nurt współczesnej antropologii powstały w końcu lat 60. XX wieku, w istotny sposób zainspirowany postkolonializmem. Jego przedstawicielami są m. in. Clifford Geertz, James Clifford, George E. Marcus, Jay Ruby, Ruth Benedict oraz Edward Said. Antropolodzy refleksyjni wskazują na to, że proces wytwarzania wiedzy w badaniach etnograficznych nie jest niewinny, a wyniki badań, przedstawiane jako obiektywne, mają w rzeczywistości swoje określone źródła historyczne i ideologiczne. Badania prowadzone przez antropologów refleksyjnych oparte są na relacji podmiot-podmiot, co oznacza, iż obie strony są równoprawne i starają się sobie wzajemnie coś powiedzieć. Efektem takiego podejścia są prace relacjonujące spotkania z innym zapisane w całości w formie dialogu. Istotnym elementem przebiegu badań jest sam antropolog, jego zainteresowania, uczucia, wspomnienia, obawy, obsesje. Tylko ujawniona subiektywność badacza może stać się legitymacją do obiektywności badań. "Przede wszystkim antropolog powinien dokonać swego rodzaju psychologicznego przeniesienia - 'oni' powinno znaczyć 'my'." - słowa J. Clifforda najtrafniej oddają istotę antropologii refleksyjnej. 

Refleksyjność: to „spoglądanie na samego siebie, to proces, w którym badacz odnosi się do siebie samego”. Praktyczne zastosowanie można zobaczyć w etnografii, gdzie związek badacza z „obiektem” jego badania pozostaje związkiem najbliższym. Refleksyjność (auto-antropologiczna świadomość) oznacza innymi słowy próbę zrozumienia roli, jaką uprzedzenia i przyjmowane przez podmiot dane ujawniają się w jego procesie poznawczym, a ostatecznie zawierają się w badaniu, np. tekście etnograficznym.

,,Pisanie kultury": postmodernistyczna książka stanowiąca pokłosie konferencji zorganizowanej w Santa  Fe w Nowym Meksyku w 1984 roku.Autorzy prezentują w niej wachlarz poglądów, od umiarkowanych do skrajnych, tematem spajającym są rozważania nad miejscem metod literackich w dyskursie antropologicznym.

Praktycy i teoretycy

Zwolennicy i przeciwnicy

Program krytyki refleksyjnej

5. Antropologia symboliczna:

Symbol: odpowiednik pojęcia postrzegany zmysłowo. Najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego, do którego bezpośrednio się odnosi.

Semiotyka: inaczej jest nazywana jako ogólna teoria znaków. Jest rozumiana jako system znakowy, który zajmuje się językiem w aspekcie jego racjonalności i sprawności w aktach poznania i komunikowania. Termin „semiotyka” wprowadził John Locke w swoich „Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego”. Semiotyką zajmowali się również: Charles Sanders Peirce(pojęcie pragmatyzmu i semiologii) Eric Buyssens, Georges Mounin, Roland Barthes(teoretyk semiologii), Umberto Eco Rudolf Carnap. Semiotyka opiera się na trzech filarach: Znak -utworzony przez człowieka i odbierany przez jego zmysły np. słowo (napisane, wypowiedziane). Kod  -system znaków np. taniec. Kultura -struktura, w której zanurzone są znaki i kody. Semiotyka dzieli się na trzy dziedziny: semantykę(zajmuje się znaczeniem w języku), syntaktykę(zajmuje sie wypowiedzeniami) i pragmatykę(zajmuje się relacją między znakiem a odbiorcą, czyli interpretatorem).

Hermeneutyka: umiejętność interpretacji tekstów literackich i źródeł historycznych, a w szerszym znaczeniu, także wszelkich treści symbolicznych; służy sztuce rozumienia i interpretacji wytworów kulturowych takich jak język, tekst, słowo, w XX w. przyjęła postać odrębnego nurtu filozofii hermeneutycznej, który określa hermeneutyke jako: 1) metodę interpretacji wytworów ludzkiego ducha (W. Dilthey); 2) refleksję filozoficzną dotyczącą mitów, symboli religijnych, dzieł sztuki itp. (P. Ricoeur), 3) analizę rozumienia egzystencji jako sposobu bycia człowieka w świecie (M. Heidegger, H.-G. Gadamer).

Antropologia symboliczna: Jedna z ważniejszych postaci jest Clifford Geertz, który zaproponował metodę „głębokiego opisu”, jako najwłaściwsza do zrozumienia skomplikowanego układu znaczeń zakodowanych w tekście kulturowym. Rozróżnienie na dwa komplementarne wobec siebie a zarazem konkurencyjne sposoby podejścia do kultury: EMIC to badanie systemów logiczno-empirycznych , w strukturach symbolicznych znaczenia takiego jakie jawi się osobom myślącym i działającym w danej kulturze. Jest to badanie subiektywnego sensu kultury „tubylczego punktu widzenia”. ETIC to podejście obiektywne, punkt widzenia zewnętrznego obserwatora, naturalny wobec badanej kultury. Jest to naukowa weryfikacja obrazu świata wg zasad intersubiektywizmu. . Celem badania jest zrozumienie, co dla członków społeczności jest ważne - to oni nadają symboliczne znaczenia artefaktom, tworzą normy i wartości, autentycznie rozumieją system, w którym działają. Badacz nie powinien zatem arbitralnie przypisywać funkcjonalnych znaczeń temu, co obserwuje, a raczej zaufać badanym, że rozumieją swój świat lepiej od niego. Prekursorami tego podejścia są: Clifford Geertz, David Schneider, Victor Turner, Barbara Czarniawska, James Clifford, Georg Marcus oraz Mary Douglas.

6.Teoretycne sprawy i metodologiczne wyzwania dla współczesnej antropologii:

Ponowne odkrywanie kultury:

1. Ludzie podczas codziennego życia , nie dostrzegają środowiska jako pustej przestrzeni ( niezapisana tablica) ,oczekującej na wprowadzenie porządku kulturowego , ale jako jakiegoś zbioru potencjalnych zasobów odnoszących się w kontekście do podejmowania jakiegoś zadania .

2. Działanie w świecie jest sposobem na poznawanie go przez praktyka .

3. Kultura jest ramą dla interpretowania siebie i innych ,a nie postrzegania świata - nie musimy interpretować rzeczy aby je postrzegać . Wiele z tego co postrzegamy , nie potrafimy lub mamy trudności z interpretowaniem ,dlatego nasza wiedza na dany temat pozostaje niewysłowiona .

4. Natura - jako środowisko obiektów neutralnych ,jest produktem perspektywy interpretacyjnej - wymaga od podmiotów zdystansowania się do wykonywanego zadania .

5. Jesteśmy zwierzętami obdarzonymi zdolnością do wytwarzania i nadawania znaczenia ,monopolistami we wchodzeniu we wzajemne relacje z pozbawionym znaczenia środowiskiem.

6. Systemy klasyfikacji kulturowej , nie są warunkiem koniecznym , a są wytwarzane do odnalezienie zagubionego znaczenia ,w przypadku gdy działania kierują sie refleksyjnie ku wnętrzu .

Interaktywna rzeczywistość: komponenty:
a) bezpośrednie postrzeganie-wiąże się z procesem przetwarzania doznań, które gromadzimy poprzez zmysły; prowadzi to do:

widzieć = wiedzieć

recepcja zmiennych uporządkowanie danych takie, by porządek był powszechnie

pozbawionych znaczenia podzielany i tworzył trwałe pojęcia danych
b)aktywność w postrzeganiu to aktywność myślowa mózgu, skomplikowane operacje myślowe dostarczane przez zmysły; postrzeganie będzie działaniem przez to i dla tego, że w tym świecie działamy : zmysły + mózg + ciało
c)odkrywamy obiekty o określonym przez nas w środowisku poprzez poruszanie się, wyciąganie elementów ze środowiska : człowiek-istota(zwierzę) klasyfikująca, lubi uporządkowany świat
d)James Gibson- działania istot zależą od postrzegania zasobów (obiektów rzeczywistości), np. śrubokręt-wkręcanie śrubek, otwieranie puszek, mieszanie farby.

Kultura a środowisko: Ludzie jako zwierzęta tworzące znaczenia, narzucają swoje symbolicznie tworzone konstrukty światu zewnętrznemu.  Zatem jeśli wszystkie znaczenia powstają poprzez kulturę, wtedy środowisko, któremu ludzie nadają znaczenia, musi być pierwotnie pozbawione znaczenia. Jeśli jednak traktować kulturę jako zasób środków służących ludziom do przystosowania się do środowiska i jeśli środowisko zanim zostanie uporządkowane przez kategorie kulturowe jest jedynie strumieniem pozbawionym formy i znaczenia, wtedy okazuje się, że kultura jest przystosowaniem się do pustki, a sam proces przystosowania się jest niczym więcej jak tylko potwierdzeniem, że kultura istnieje. Zależność ta ma charakter jednokierunkowy.  Richard Lewotin – nie ma organizmu żyjącego poza środowiskiem, ale tez nie ma środowiska bez organizmu. James Gibson – psychologia ekologiczna – środowisko jest tym, co nas otacza i jest coś co jest otaczane. Jakob von Uexkull – wprowadził pojęcie ‘umwelt’ – uniwersum subiektywne: np. kamień jako element środowiska dla neutralnego obserwatora jest neutralny; natomiast w konkretnych sytuacjach staje się narzędziem: - w umwelt kraba kamień jest schronieniem ; - w umwelt traszki kamień jest kowadłem (służy do rozłupywania małży) ; - w umwelt człowieka kamień jest bronią Roy Willis – jest formalne podobieństwo między umwelt zwierząt a kosmologią zwierząt.

Bezpośrednie postrzeganie: to proces przetwarzania doznań,danych zmysłowych; jest jednocześnie działaniem-postrzegamy świat przez to i dlatego że w nim działamy. Poruszając się w środowisku i poznając je ,aktywnie poszukujemy i zapamiętujemy informacje określające niezmienne cechy i właściwości obiektów które napotykamy. 1Widzieć # 2wiedzieć 1)widzenie polega na recepcji zmiennych i pozbawionych znaczenia danych przez indywidualny podmiot ludzki 2)wiedza polega na uporządkowaniu tych danych w powszechnie podzielane i trwałe kategorie pojęciowe. Tylko wtedy wiemy co widzimy. Aktywność w postrzeganiu to aktywność myślowa, są to operacje myślowe na danych dostarczanych z umysłu. Postrzeganie nie polega na mentalnym przetworzeniu bodźców zmysłowych w produkty(preceptory),polega raczej na funkcjonowaniu całego systemu ,składającego się zarówno z organów receptorów jak i mózgu. W skrócie,to całość zwierzęcia postrzega(człowiek lub każde inne zwierze)a nie tylko jego umysł a rezultatem nie jest spostrzeżenie ale nowy stan spostrzegającego. Stąd postrzeganie jest procesem który przebiega stale w czasie. zmysły+mózg+ ciało. Teoria bezpośredniego postrzegania- Odrywamy obiekty o określonym  przez nas znaczeniu w środowisku przez poruszanie się z nimi i ekstrakcji stałych elementów z nieustannie zmieniającej się przestrzeni optycznej.

Antropologia ekologiczna: fundamentalnym założeniem jest pośrednicząca rola kultury w relacjach ludzi z ich środowiskiem. Koncepcja antropologii ekologicznej wg Tima Ingolda oparta jest na założeniu, że ludzie w trakcie swego życia trwają w nieprzerwanym kontakcie ze swoim środowiskiem. Kontakt ten jest samym procesem życiowym.Właściwą perspektywą poznawczą dla antropologii ekologicznej jest zatem badanie charakteru wzajemnego współkształtowania się ludzi i ich środowiska w relacjach zachodzących podczas tego procesu. Ortodoksyjna koncepcja antropologii ekologicznej zakłada interpretację tego procesu albo w kategoriach przystosowania się kultury do wymogów natury, albo dostosowania natury do kategorii kultury. Występuje tu założenie, że ludzie nie są w stanie ani poznawać środowiska, ani wpływać na nie bezpośrednio.
Nowa teoria postrzegania, funkcjonująca w ramach ,,psychologii ekologicznej'' stworzonej przez Jamesa J. Gibsona, pokazuje jak ludzie mogą zdobyć bezpośrednią wiedzę o swoim środowisku w trakcie swojej praktycznej aktywności.

Środowisko: w sensie dosłownym- jest tym, co otacza. W konsekwencji definicja ta zakłada istnienie czegoś, co jest otaczane. Środowisko wyznacza warunki funkcjonowania, do których każdy organizm musi się przystosować. Samo pojęcie przystosowania implikuje istnienie nisz (według klasycznej ekologicznej koncepcji jest to zakątek na ziemi, w którym żyje jakiś organizm i do którego przystosował się w procesie adaptacji) w środowisku, zanim pojawią się w nim organizmy, które dane środowisko wypełniają. Jeśli wyeliminujemy organizm, to wraz z nim znika tak rozumiane środowisko, zostawiając po sobie jedynie obszar wypełniony neutralnymi przedmiotami. Środowisko jest także określane mianem rzeczywistości interaktywnej świata tworzonego poprzez relacje z organizmem lub osobą, które uważają te środowisko za swoje.

7. Cyfrowe tożsamości – badanie ceberterenie:

Komputerowe światy: Rzeczywistość wirtualna została odkryta przez antropologów na początku lat 90 XX wieku(masowe korzystanie z internetu 1995 rok - 16 mln ludzi). Główne kierunki badań i problemy dotyczące przestrzeni internetu nakreślili : -Harold Rheingold 1993 i 1994 rok; Sherry Turkle 1995 rok w pracy "Life on the Screen". "Wirtualne społeczności" - są to społeczne agregaty, wyrastające z Sieci, w momencie, gdy ludzie prowadzą w niej długie publiczne dyskusje, zadowalające ich uczciwość, które tworzą sieć osobistych relacji. Uczestnictwo w wirtualnych społecznościach sprawia, że porzucamy pewne zachowania i reguły związane z życiem społeczności lokalnych. W sieci od nowa "wymyślamy" siebie, a komputer jest rozszerzeniem ludzkiego umysłu.

Kreowanie drugiego ja: Sieć, neutralizująca podstawowe wyznaczniki czasoprzestrzennej tożsamości, pozwala na całkowicie swobodne "wymyślanie siebie". Dzieje się to po wkroczeniu w pseudonimowe światy IRC-ów (Internet Relay Chat) lub w pełni fantastyczne przestrzenie MUD-ów (Multi-User Dungeon) i MOOD-ów (Multi-User Dungeon Object Oriented). Komputer traktowany jest jako "żyjąca rzecz", "osobny byt". Badaczka Sherry Turkle twierdzi, że w komputerowo zapośredniczonych światach tożsamość jest zbiorowa, płynna i konstytuowana w interakcji z maszyną. Jej zdaniem komputer można traktowac jako rozszerzenie ludzkiego umysłu.

Tożsamość w epoce Internetu: Wg badaczki S. Turkle najczęściej w sieci zachowujemy swoją własną tożsamość (korespondując za pośrednictwem elektronicznej skrzynki pocztowej, dokonując zakupów, rezerwacji, operacji bankowych). Jednak wkraczając w pseudonimowe światy IRC-ów (Internet Relay Chat) lub w pełni fantastyczne przestrzenie MUD-ów (Multi-User Dungeon) i MOO-ów (Multi-User Dungeon Object Oriented) możemy wymyślić i stworzyć sobie całkiem nową tożsamość. W wirtualnym świecie tożsamość jest zbiorowa, płynna i konstytuowana w interakcji z maszyną.

Zainteresownia antropologów cyberprzestrzenią:
1. H. Rheingold: "wirtualne społeczności", czyli społeczne agregaty wyrastające z Sieci, które przybierają formę sieci osobistych relacji np.WELL Whole Earth Lectronic Link z 1985 r.; cyberprzestrzeń jako niekończący się świat.
2. S. Turkle: "Life on the Screen" sztandarowe dzieło o rzeczywistości wirtualnej; aplikacja teorii kultury do wirtualności; koncepcja tożsamości zmienia się w czasoprzestrzenną tożsamość, czyli zbiorową, płynną i konstytuowaną w interakcji z kompem.
3. Miller i Slater: badanie w Trynidadzie, chcąc udowodnić, że nie ma podziału życia on-line  i off-line; ludzie integrują cyberprzestrzeń z codziennym życiem.
4. Christine Hine:; "Virtual Ethnography" -uważa, ze Net umożliwia podjecie studiów nad tym co ludzie robią z technologią.
5. Burszta- kultura medialna jest rzeczywista sama w sobie.
6. Geertz- wirtualność jako system kulturowy w odniesieniu do religii, ideologii, sztuki i potoczności.

Problemy w badanich cyberrzeczywistości:
- nowa definicja etyki metodologii badań( nie wiadomo jak traktować chaty, fora internetowe)
- problem z przeformułowaniem koncepcji obserwacji uczestniczącej
- co z pojęciem społeczności, tożsamości, ciała, natury
- pytanie czy badacz może badać prawdziwie w on-line jak i off-line
- wirtualność wyklucza prowadzenie badań terenowych, których symbolem jest "teren", "pobyt", "jakościowe podejście"
- sensie ontologicznym ciała w sieci nie ma
- problem archiwizowania pozyskanej wiedzy( strony wygasają, zmieniają adresy).

Sfery zainteresowań antropologów w badaniach Internetu:
-ustalenie wzorca (wzorców) postępowania w życiu codziennym internautów
-uczestnictwo w społecznościach internetowych, obserwacja for internetowych, czatów, komunikatorów
-oczekiwania internautów wobec sieci
-wpływ życia wirtualnego na życie realne
-dostępność danych osobowych, jak je chronić i czy udostępniać

(on-line a off-line)
Mówiąc o badaniach internetowych należy dokonać rozróżnienia na badania Internetu, jako badania medium i jego zawartości (off-line) oraz badania w Internecie, czyli badania realizowane (on-line).

Badanie off-line to uzyskiwanie danych dotyczących dostępu do Internetu, celów korzystania z tego medium, znajomości i korzystania z najpopularniejszych stron WWW, ocenę ich funkcjonalności oraz ogólną charakterystykę społeczno-demograficzną użytkowników.

Badania on-line to uzyskiwanie danych dotyczących takich zjawiska jak: liczba odsłon, liczba użytkowników (w tym użytkowników powracających), średnie długości wizyty, częstość wizyt, lokalizacja przestrzenna użytkowników. Tego typu dane pozwalają więc na określenie zwyczajów internautów oraz analizowanie trendów, jakie w Internecie zachodzą.

Praxis indygenizmu: rodzaj nacjonalizmu etnicznego istniejący głównie w Internecie, gdzie grupy mniejszościowe bądź tożsamości, które zostały zmarginalizowane, podkreślają swoją przynależność do ojczyzny, czy też danych terenów, z nadzieją na przerwanie istniejącego monopolu władzy.

Czy sieć można nazwać „odcieleśnioną”?
- obserwujemy zachwianie opozycji wirtualne/rzeczywiste czy abstrakcyjne/konkretne
- portale społecznościowe są nową (quasi-)realną przestrzenią społ., a internet nie stanowi tylko nowej technologii
- telegraf, telefon (także komórkowy), radio i telewizja pokazują, że bardzo skomplikowane układy społeczne są możliwe bez bliskości w sensie fizycznym, internet byłby tu tylko technologicznym ciągiem dalszym przemian w kulturze
- nowe role i tożsamości w internecie to tylko niewielki ułamek kontaktów międzyludzkich; dotyczą przede wszystkim młodych osób, które w ogóle szukają swojej tożsamości, także w Internecie
- „równoległe 'życia' w internecie są ograniczane przez pragnienia, troski i śmiertelność fizycznego 'ja'”
- ciała w sensie ontologicznym w sieci nie ma, ale cyberprzestrzeń nie jest odcieleśniona: internetowe badania Andrei Stockl nad chorobami dowiodły, że ciało było realnością dla badanych przez internet – mówili o nim, do niego się odwołwali; badania Aarona Ben-Ze'eva nad miłością w sieci dowiodły, że cyberprzestrzeń daje szerokie możliwości realizowania pragnień uczuciowych i fantazji, które były poza nią niezrealizowane lub niemożliwe do zrealizowania - związki online są związkami prawdziwymi, faktycznymi, choć partner jest fizycznie oddalony i do pewnego stopnia anonimowy, uczuć doświadcza się tak samo intensywnie
- „w związki w sieci angażują się ludzie z krwi i kości”, nie może być mowy o jakiejś widmowej quasi-obecności – internetu używają żywi ludzie
- w internecie ludzie spotykają się, dyskutują, informują, zwierzają, zakochują, odnajdują, bawią – znaczy: istnieją w sensie emocjonalnym, a to jest właśnie poziom, na którym buduje się stosunki zażyłości, relacje o walorze jakościowym.

Badania sieci na polskim gruncie: Wojciech J. Burszta 1999-artykuł „Wirtualizacja kultury i co z tego wynika” rozważania nad doświadczeniem kulturowym a kultura medialną., w której autor bronił tezy wg której kultura medialna w tym cyberrzeczywistość stanowi realność samą w sobie. Nowe technologie wytwarzają samoreferencyjny system, rodzaj hipertekstu który jest celem samym w sobie jak i przeznaczeniem kultury ponowoczesnej. U ludzi zaczyna dominować doświadczenie zapośredniczone przez media , a obecność fizyczna ustępuje miejsca teleobecności. Kultura wirtualna staje się polem do badań antropologicznych i opowieści jak życie off-line staje się bytowaniem on-line.(internetowe czaty, RPG- role playing games-gry fabularne).