Konserwatyzm – narodziła się w Anglii w XVIII wieku, ale najbardziej wyrazistą formę nabrał podczas rewolucji francuskiej.

Ojciec konserwatyzmu – David Hume

Edmund Burke – czołowy polityk stronnictwa wigów;

„Rozważania o rewolucji we Francji” – uświadomił anglikom konsekwencje wydarzeń rewolucji.

U Burke’a mamy do czynienia z fundamentalną krytyką filarów oświecenia, że można stworzyć na ziemi doskonały ład. Polityka nie polega na spekulacjach, stanowi sferę działań politycznych osadzonych w tradycji i wiedzy danego społeczeństwa.

Niczym nieograniczona wolność jest zła; Nie da się zbudować doskonałego i szczęśliwego społeczeństwa, bo społeczeństwo to twór niedoskonały ze swojej natury, ale godny ochrony i kultywowania. Jego ciągle udoskonalanie grozi destabilizacją.

Obrona ładu – afirmacja tego co stworzyło społeczeństwo; tradycja i przesądy determinują postępowanie wspólnoty; szacunek dla tradycji i przodków.

Tradycja – produkt wielu pokoleń, nie jest jednak uosobieniem wszelkiej mądrości, wolności; nie należy ślepo ufać tradycji bo składają się na nią również prawdy przestarzałe.

Mądrość dla Burke'a jest nierozłączna z doświadczeniem. Doświadczenie wskazuje jak postępować, co należy kultywować a co uznać za przestarzałe.

Afirmacja tradycji, zwyczajów pokoleń połączona z krytyką rozumu postrzeganego wg francuskich filozofów. Rozum ma być podporządkowany ludzkiemu doświadczeniu; jest niezbędny interpretowania tradycji, korzystania z wiedzy przodków i przesądów. Rozum, który szanuje tradycję, jest jej podporządkowany, ma świadomość naturalnych ograniczeń. Odrzuca rozum absolutny.

Burke odrzuca również absolutną wolność – wolność dla niego to cześć składowa społeczeństwa. Pojedynczy człowiek jest skazany na wspólnotę i zobowiązany jest przestrzegać prawa. Wolność polega na zanurzeniu się w tradycji, zachowaniu dorobku społeczeństwa, temu właśnie jest podporządkowane działanie jednostek.

Nie ma jednego rodzaju wolności, konkretne wolności, swobody można tylko odziedziczyć. Wolność wynika z integracji członków społeczeństwa.

Idea ładu; porządku materialnego – to co człowiek zastał w chwili narodzin nie powinno być modyfikowane. Porządek, ład społeczny to skomplikowany organizm powołany prze Boga. To niedoskonałe odbicie Bożego porządku, uformowane w drodze ewolucji. Przybiera różne postacie w wyniku ludzkiej działalności.

Religia – podstawa istnienia społeczeństwa; źródło wszelkiego dobra i cywilizacji – święta religia chrześcijańska. Uderzenie w chrześcijaństwo to atak na cywilizację zachodnią. Szlachta, duchowieństwo jest nośnikiem dorobku minionych pokoleń. Naturalna arystokracja powinna stanowić zdrowy rdzeń każdego narodu, bo ma naturalne predyspozycje do współrządzenia państwem.

Ład społeczny nie ma charakteru okazjonalnego, nie może być dowolnie zmieniany i zrywany w każdym czasie. Umowa łączy przeszłe, teraźniejsze i przyszłe pokolenia; każde pokolenie jest odpowiedzialne przed poprzednikami i następnymi pokoleniami.

Społeczeństwo to wspólnota duchów nieśmiertelnych. Żadne pokolenie nie ma prawa łamać porządku, ładu społecznego ukształtowanego przez poprzednie pokolenia. Tych co chcę go złamać cechuje ignorancja i brak wiedzy. Rewolucja prowadzi do zerwania ciągłości łączącej pokolenia.

Konserwatyzm sprzeciwia się zmianom radykalnym, bo tylko zmiany ewolucyjne pozwalają zachować ciągłość między pokoleniami. Szacunek dla rzeczywistości; ideał jest nieosiągalny. Stawianie ideału za cel to błąd w wynik pychy.

Burke postrzegał rewolucję francuską jako katastrofę cywilizacyjną. Odrzucał rewolucję w tym rozumieniu jakie nadali jej francuscy radykałowie. Wg niego to akt czystej destrukcji, który wiedzie do nihilizmu.

Dla Burke’a rewolucja może być zupełnie inna – uzasadnione dążenie Amerykanów w walkach o niepodległość. W koloniach amerykańskich ukształtowało się odrębne społeczeństwo z własnymi zwyczajami. Był to bunt w obronie tradycji, ładu naturalnego, któremu zagrażała korona brytyjska. A rewolucja francuska to było niszczenie cywilizacji przez nihilistów.

Rewolucja – przywrócenie pierwotnego stanu – rewolucja francuska była czymś przeciwnym.

Fundamentem myśli Burke’a jest przekonanie o ułomności ludzkiego rozumu, ponieważ nie da on odpowiedzi na wszystkie pytania. Lepsze odpowiedzi daje tradycja i rozum praktyczny. Wiedza książkowa nie jest wystarczająca. Tradycja służy zachowaniu tego co cenne, właściwości kształtujących społeczeństwo.

Na straży ładu stoi władza polityczna, której obowiązkiem jest ochrona ładu.

Nie jest to jednak społeczeństwo równe; ludzie różnią się od siebie. Jest to społeczeństwo hierarchiczne.

Największym zagrożeniem jest rewolucja, czyli próba fundamentalnej przebudowy porządku i budowa nowego ładu świata.

Joseph de Maistre - Rozważania o Francji” – manifest kontrrewolucyjny. Dostrzegał zepsucie monarchii francuskiej ale jej nie potępiał. Rewolucja stanowiła karę za sprzeniewierzenie się Francji swojej misji dziejowej (ochronie panującego porządku religijnego, religii katolickiej)

Korzenie rewolucji sięgają reformacji, która jako pierwsza przyniosła bunt przeciwko Bogu i monarchii, a u źródeł reformacji stoi oświecenie. Jedynym pozytywnym skutkiem rewolucji jest nadejście przełomu, który zapoczątkuje odrodzenie Europy i Francji.

Widział w rewolucji nic poza przejawem nicości; jest to kara za odstępstwa od wiary; nie potrafi utworzyć żadnego porządku i ładu.

Skrajnie pesymistyczna antropologia – Człowiek jest rozdarty między dobrem a złem; dobro czyni się wyłącznie za pomocą Boga. Rewolucja francuska jest najlepszym dowodem słabości człowieka. Rozum ludzki jest słaby, ułomny, więc potrzebuje zewnętrznego boskiego autorytetu, który pokazuje mu jak ma czynić i postępować. Zło przejawia się w dążeniach do samodzielności. Człowiek sam nie jest zdolny stworzyć niczego trwałego; wszystko pochodzi od Boga. Społeczeństwo to przejaw boskiej woli. Człowiek nie istnieje poza społeczeństwem, przez społeczeństwo jest definiowany. Jednostka żyje jako element wspólnoty. Człowiek ze swojej natury jest grzeszny, to musi istnieć ktoś, kto powściągnie jego destrukcyjne skłonności.

Władzy się nie wybiera. Każdy rodzaj zwierzchnictwa jest wynikiem woli stwórcy. Władza jest zawsze absolutną. Podjęte decyzje nie podlegają dyskusji, inaczej władza nie byłaby zdolna do wypełniania swojej funkcji. Jej funkcję sprowadzić można roli do kata, jako gwaranta ładu i przestrzegania norm społecznych. Jest postrachem i więzią ludzkiej społeczności, gdyby nie on to panował by chaos.

Człowiek bez władzy nie będzie przestrzegał praw, pójdzie droga ku złu. Władza jest po to, by ludzie podążali ścieżkami sprawiedliwości.

Najlepsza formą władzy jest monarchia katolicka – najstarsza forma władzy – cała władza w ręku suwerena (to skuteczne rządzenie). Władza jest ograniczona przez prawo boże. Zawsze kieruje się nakazami cnót i wolą Stwórcy, której jest podporządkowana.

Pochwale monarchii towarzyszy pochwała hierarchii społecznej, która kształtuje się w sposób naturalny przez działanie tajemniczej siły, kierującej człowieka do danej roli we wspólnocie.

Dominująca rola arystokracji – najważniejsze jest urodzenie i majątek – jest trzonem prawdziwego ładu. Kwestia tradycji nie ma takiego znaczenia.

Absolutne państwo – tylko takie jest w stanie przywrócić prawdziwy ład i porządek.

Kontrrewolucja – rewolucja wymierzona w rewolucję.

Był pierwszym rewolucyjnym konserwatystą. Uważał, że owoce rewolucji trzeba przezwyciężać rewolucją w nie wymierzoną; rewolucją która nie będzie jedynie powrotem do starego porządku, ale będzie polegała na przemianie świadomościowej, której skutkiem będzie rekonstrukcja religii i powrót do prawdziwych wartości.

Juan Donoso Cortes – konserwatysta hiszpański; filozofia radykalna i bezkompromisowa

Przeciwstawiał 2 porządki (2 cywilizacje):

1. cywilizacja kościoła (ma na myśli łacińską tradycję zachodu) – to cywilizacja łacińska – to uosobienie wszelkiego dobra; cywilizacja prawdy

2. cywilizacja filozoficzna – cywilizacja oświecenia – ucieleśnienie wszelkiego zła na ziemi; cywilizacja błędu

Nie ma możliwości porozumienia, kompromisu pomiędzy jedną i drugą cywilizacją. Świat łaciński (religii) jest wolny od zła i fałszu. Odwrotnie jest ze światem filozofii. Nie ma tu miejsca ani na prawdę, ani na dobro.

Cywilizacja katolicka dowodzi, że natura ludzka jest ułomna; rozum ludzki jest słaby i chory i samodzielnie nie odkryje prawdy. Rozum potrzebuje autorytetu, który dostarczy mu prawdę oraz wiedze o tym co dobre i sprawiedliwe. Bóg dał ludziom instytucję kościoła po to by się jej podporządkowali. Dogmat służy ochronie świata przed chaosem, nie podlega dyskusji.

Cywilizacja filozoficzna oświecenia głosiła iż człowiek jest z natury doskonały, zdolny do poznania prawdy za pomocą rozumu. Wszelkie zło jest wynikiem kajdan, które ograniczają człowieka. Likwidacja kajdan to odrzucenie Boga, własności i rządu, czyli oznacza to rewolucję, której naczelnym celem jest zniszczenie cywilizacji kościoła i powołanie do życia cywilizacji filozoficznej. Wg nich rewolucja ma wymiar etyczny i religijny → zaprzeczenie tezy → odejście od kościoła doprowadzi do nihilizmu i destrukcji, rewolucja tożsama jest z grzechem; jest niszczeniem zasad moralnych; pogwałceniem moralności i religii.

Wg Cortes’a rewolucja jest ostatnim etapem ludzkiej pychy.

Jest ojcem decyzjonizmu – Kryzys przybrał taką postać, ze sytuacja dojrzała do decyzji. Europa stoi przez wizją nieznanej wcześniej tyranii – demokracji.

Alternatywa – tyrania z dołu, czyli demokracja lub dyktatura z góry w imieniu obrony ładu i porządku, czyli dyktatura sztyletu lub szpady.

Decyzjonizm – Najważniejsza jest decyzja polityczna; w sytuacji konfliktu to sytuacja wyznacza środki a nie prawo. Używanie środków poza prawnych gdy środki legalne nie wystarczają. To nie społeczeństwa zostały stworzone dla prawa, ale prawo dla społeczeństwa. Wszystko zależy od okoliczności, w jakich się znaleźliśmy. Jeżeli legalność wystarczy dla ratowania społeczeństwa, to legalność. Jeśli nie legalność to dyktatura.

Dyktatura konserwatywna – dyktatura to instytucja w sytuacjach wyjątkowych.

Cortes nie był miłośnikiem parlamentaryzmu – widział w nim przejaw buntu przeciw Bogu. Parlament powinien pełnić jedynie funkcje doradcze.

Ideałem jest monarchia chrześcijańska wolna od absolutyzmu. Władza przedstawicielska unicestwia ten system, a rządy przedstawicielskie podważają fundamenty stałego ładu. Monarcha odpowiada przed Bogiem i następcą.

Wierzył w możliwość odrodzenia społeczeństwa za pomocą uzasadnionej konserwatywnej dyktatury na czas przejściowy, a nie jako normalny sposób sprawowania władzy.

Niemcy – romantyzm polityczny; wrogość do oświecenia; kultywowanie wartości feudalnych, silnej władzy państwowej i przywilejów stanowych

Novalis – poeta – opowiadał się za hierarchią i katolicką monarchią. Król jest absolutnym ośrodkiem, wokół kotnego wszystko się kręci. Zwolennik powrotu do systemu sprzed rewolucji. Autorytet jako podstawa posłuszeństwa.

Demokracja jest naturalna ze stanem naturalnym i brakiem państwa. Jest odpowiedzialna za wszelkie niedoskonałości.

Powrót do religii bo to ostatnia ostoja państwa. Tylko ona daje prawdziwe emocjonalne związki w państwie (wspólna tradycja i wartości). Tęsknota za wspaniałą germańską przeszłością. Stara Rzesza to wzór siły i wartości. Mogą to być źródła nacjonalizmu.

Nacjonalizm chrześcijański – przywiązanie do tradycji i religii; obrona religii

Nacjonalizm pogański – rasizm; najważniejszy jest naród